WEATHER STATIONS

WRITING CLIMATE CHANGE

ACKNOWLEDGEMENTS Weather Stations wishes to thank all the individuals and organizations who contributed to the success of Weather Stations — both the events throughout 2013–2015 in London, Berlin, Warsaw, Melbourne and Tallaght and everyone who has worked on this publication, including Free Word, The Wheeler Centre, Tallaght Community Arts, Krytyka Polityczna and internationales literaturfestival berlin. For their extra special effort in bringing Weather Stations together, the partners would like to make the following Special Thanks: Krytyka Polityczna Paweł Bloch; Wiesława Buniowska; Prof. Krzysztof Skóra & the Marine Station in Hel; Marta Konarzewska; Magda Majewska; Małgorzata Fijas Tallaght Community Arts Ruth Clancy; Jonathan Stokes; Jennifer Webster; Jane O’Hanlon; Coláiste de hÍde; Firhouse Community College; Mount Seskin Community College; Sue Hassett; The Intercultural Book Club The Wheeler Centre Sue Dwyer, Footscray City College Free Word Ashley Grey; Iluska Farkas; Angela McSherry; Sam Sedgeman internationales literaturfestival berlin Kerstin Deutschmann; Juliane Westphal; Prof. Dr. Torsten Schäfer; Club der polnischen Versager; Buchhandlung Buchbund

2

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

Co-Funded by the Culture Programme of the European Union The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.

Weather Stations Free Word would like to acknowledge the following organisations for their additional support:

Weather Stations Dublin is co-produced by Tallaght Community Arts and Collective Action. They would like to acknowledge the following organisations for their additional support:

With special thanks to the Civic Theatre, Tallaght and South Dublin Libraries and Media Partner, The Tallaght Echo

ACKNOWLEDGEMENTS

3

Weather Stations Berlin is produced by internationales literaturfesival berlin with support of:

Weather Stations Poland is produced by Krytyka Polityczna (EN website) with support of:

The pieces collected here were all commissioned as part of Weather Stations, a project between five international partners and co-funded by the Culture Programme of the European Union. Writers and students in those five locations have been part of the project and this anthology is a selection of their work. © the authors and contributors, 2015 The authors’ moral rights have been asserted. All rights reserved. For further information contact Sophie Wardell at Free Word: [email protected] www.freewordcentre.com

4

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

CONTENTS Introduction to Project Writing Climate Change: Writers in Residence Plastic Sea — Mirko Bonné, Berlin Returning [again] — Tony Birch, Melbourne Exegi monumentum — Jaś Kapela, Warsaw Memories of an Island — Xiaolu Guo, London The Glass of Water — Jaś Kapela, Warsaw Let’s Walk — Tony Birch, Melbourne Cremation — Oisín McGann, Tallaght  The Obliteration of the Düsseldorf Hofgarten — Mirko Bonné, Berlin  How I didn’t stop global warming — Jaś Kapela, Warsaw The Tern — Tony Birch, Melbourne  A Thousand Words for Snow — Xiaolu Guo, London

6 9 10 18 23 25 31 32 36 40

Reflections by Writers Afterwards — Xiaolu Guo, London 10 things I have learned during my fight against global warming — Jaś Kapela, Warsaw  Finding Reasons to Give a Damn — Oisín McGann, Tallaght  Probably the Last Chance for a Greater Sense of Togetherness: A Self-Interview — Mirko Bonné, Berlin The Weight of a Word — Tony Birch, Melbourne

71 72 74

83

Writing Climate Change: Substations

87

42 48 55

76 78

About the partners About the substations About the writers About the translators Image credits

137 140 143 146 150

Wetterstationen: Klimawandel Schreiben Stacje Pogody: Opisać Zmianę Klimatu

153 313

CONTENTS

5

INTRODUCTION

Many argue that climate change is the most important and complex crisis facing humanity, the overriding moral imperative of our time. It is not just an environmental threat, but also a critical human rights issue that impacts on every aspect of our lives – peace security, poverty, health, well-being, mass immigration and the economy. To preserve a liveable planet, scientists tell us we must reduce the amount of CO2 in the atmosphere from its current level of 400 parts per million to below 350 ppm. We know we must strive to limit the rise in average global surface temperature to two degrees Celsius to stop levels of human interference becoming scientifically ‘dangerous’. Whilst we increasingly recognize the necessity to address the challenges facing our environment, the majority support needed to change behaviour is difficult to harness. Scientists confound with statistics, journalists overwhelm with facts and too often the narratives of climate change are abstract, bleak and uninviting. Weather Stations, an 18-month pilot project involving five partners in Berlin, Dublin, London, Melbourne and Warsaw, set out to redress this by placing literature and storytelling at the heart of conversations around climate change. Each partner – or ‘Weather Station’ – appointed a Writer in Residence who engaged with scientists, philosophers, economists other writers and the public whilst developing their own writings. They also worked creatively with students in local schools – who, in the words of Tony Birch, ‘sparkled with

6

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

anger and enthusiasm’ – bringing the reality of our threatened planet and the ‘slow violence of climate change’ alive for a new generation, in the process nurturing young citizens with the knowledge, motivation and tools to fight for a more sustainable future. A global website was set up as a scrapbook for the writers and students to share their experiences: the discoveries, delights and frustrations they encountered over the course of the project, as each writer visited each Weather Station to experience each partner’s unique perspective on climate change. The powerful and evocative writing in this publication is the result. It is filled with humanity and humour, a questioning of language, the ‘connective tissue necessary for life’ (Mirko Bonné), a deep love of place and of nature, a sense of loss, of fear – and of hope. From poetry, stories and cartoons though to rap, reflection and personal diaries, each contribution offers us clues as to how, in the words of Oisín McGann,‘we can take the compelling elements in everyday life and relate them to bigger, dramatic ideas’, connecting what we know with what must happen. Weather Stations was founded on the belief that literature can give humanity to concept. Writers create worlds for us to explore and in entering them we are able to empathize with others, to begin to imagine how things can change and how we might work together towards ecological sustainability and social justice. We also need storytellers to interpret the science, to bypass the politics and to ignore the too often narrow self-interests of finance. And in doing so, show us how our lives could be lived differently, guided by ecological rather than economic imperatives. This anthology goes out just ahead of the Paris UN Climate Change Conference in December; we hope its content and language help to bring the urgent stories of climate change into sharp focus. As Annas Ahdamazai a student from London taking inspiration from Martin Luther King, writes: ‘Our lives begin to end the day we become silent about things that matter. Stop the silence and use your words for the things that matter most.’ Weather Stations Partners September 2015

INTRODUCTION

7

WRITING CLIMATE CHANGE: WRITERS IN RESIDENCE

WRITING CLIMATE CHANGE: WRITERS IN RESIDENCE

9

So it winds its way, the darkly glittering wateradder, past bushes and paths, through the banks’ red-branched thickets. And is utterly silent. A trickling, a softly purling whisper is faintly heard when it has wood in its mouth, stones in its bed...

10

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

PLASTIC SEA Mirko Bonné, Berlin

The thin ribbon of water that flows down to Hamburg beneath locusts and ash trees, but mainly old birches, where ducks live and coots that dart off mutely, smelling of the swamps in the quiet old woods of Stormarn and Holstein, is called the Alster, and is and always was a river. It was made into two lakes in the middle of the great Hanseatic city only when Adolf III returned to the city from the crusade in the Holy Land and ordered a miller to dam the stream with mighty dikes that would have stopped even the Elbe’s flow. Then a northern sea spread out amidst the wooden town; all the Holstein waters of the Wöddelbek, Rönne, Wischbeck and Lankau, the Sielbek and the Tangstedter Mühlenbach flowed and could not drain; within weeks the relentless element, flowing on and on, grew vaster and broader, grimly unstoppable, until first the Outer, then the Inner Alster (not cut off until much later), became two lakes, turquoise green today and turquoise blue tomorrow, and almost always roughened by the west winds, hemmed by belts of dense reeds and by now beloved for more than eight hundred years.

PLASTIC SEA

11

So it winds its way, the darkly glittering wateradder, past bushes and paths, through the banks’ red-branched thickets. And is utterly silent. A trickling, a softly purling whisper is faintly heard when it has wood in its mouth, stones in its bed, polystyrene panels washed from a construction site somewhere or a spindly bramble bush that got in its way and that it drags along for a time as though the winter-Alster claimed that none need die as long as they can play. It is black and half a man’s height higher when it floods. Over Christmas 2014, after weeks of heavy rain over the Feldmark and the last scraps of deciduous woods between Kaltenkirchen, Bad Oldesloe and Duvenstedt, the Alster’s tributaries, otherwise so idyllic, poured into the river with unprecedented force and transformed it within hours into an unpredictable flood necessitating barricades of sandbags to protect the housing estates, and crowds of rubberneckers were sluiced onto the shifted shore of the Alster exactly like, as cynics said, flotsam. Each black meter of water, rolling past ominously mute, had the momentum of over three hundred stacked-up fuel tankers, by someone’s calculations. Meadows, playgrounds, riparian woodlands, the paths and many streets, as well as bridges, lots, docks, a big shed at the foot of the railway embankment holding God knows what long-forgotten junk were submerged and sank for days and for weeks. Children asked whether the water would stay like this now, so high, so dark, and so, so bad. Yes, I said to a little girl with an eye patch, it looks like it’ll stay like this from now on. Ah well. The world is turning black. And the neighbour, arm in arm with his wife, dog invisible, gazing at a bend in the Alster where the river used to come around the curve and fling its gold-brown glitter at the bank, eyed the nightmarish

12

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

immensity of water and said hollowly that never in his life, since he sailed boats here as a schoolboy, had he experienced the like on the Alster, never had it happened before, not even in a dream, in which everything is possible, was it possible. Too quickly for the darting pupils to follow, the river rolled under the Fuhlsbütteler railway bridge southward to the Free and Hanseatic city. I saw three plastic canisters and pictured a raft you could build with them. High water, said the stunned neighbor. Floods. They’d always happened, summer or winter, in the fall or especially in the spring, as soon as the snowmelt descended on Stormarn. But this here, the black water masses, such a draggled park, never, really, no. Forced into stone embankments, the Alster flows past the Rödingsmarkt and the Herrlichkeit and joins the Elbe between Hamburger Neustadt and the Portugiesenviertel. Six hours it takes for steamers, freighters and tankers to reach the sea along the deep-dredged channel. The three canisters, a raft that will never be built, since I am not Tom Sawyer or Huckleberry Finn and my favorite river is not the Mississippi, but a stream by which I often linger to gaze at the water and reflect on the meaning of poetry, these three pathetic empty plastic containers drift for weeks from the railway bridge into the brackish Elbe between St. Pauli, Finkenwerder and Glückstadt. Their plastic, cast, molded, punched and glued in a factory in, let’s say, Hangzhou, before being shipped to Hamburg along with millions of identical milky white canisters, requires, unless it’s ground to bits, around 850 years to decompose and vanish from the earth, as long a span of time as the two Alster lakes have existed in the middle of Hamburg. Though no doubt what is true of the soul is true of plastic. Never, never does it vanish for good. In a poem in his collection Rare Earths, Arne Rautenberg, from Kiel, transforms the oceans’ infestation of plastic into art, into his art, for which he expresses his thanks (to the tides, the

PLASTIC SEA

13

motion of the waves, and to the ultraviolet light, as well as to the plankton and the great ocean gyres), his thanks for being an artist who can play upon all the continents. Long live art. Long live the one and only, eternal joy that is artistic freedom! This means, too, that everything wants to be art, just as everything that is at all alive wants to be free. Plastic, in the year 1800, for Friedrich von Hardenberg, who called himself Novalis, the one who clears new land, was an aesthetic term, when he wrote that music, plasticity and poetry were inseparable elements, existing together in every free art, just combined in different proportions. Novalis thought these thoughts in Burgenland, in Weissenfels on the Saale, which together with the Mulde, the Müglitz and the Vereinigte Weisseritz forms a river-land that he loved, and where he spent his whole life. All four rivers flow into the Elbe, and so, at Barby, does the Saale, where Novalis went swimming as a boy, naked, and often long into the night. In his whole life Hardenberg never once held a thing made of plastic. No wonder! There were no synthetic materials, not even in the hairband of a tiny little doll, nowhere in the entire old world filled with the murmur of the endless forests, the stillness, the ringing of bells and the stink of cloacas. Yogurt cups; lids; clocks; cling wrap; shopping bags; bags of all colors, sizes and shapes; toys of all shapes, sizes and colors; cigarette lighters; disc jackets; pens; car mats; disposable razors; hub caps; combs; clips; ballpoint pen cases and cases for cases; bottles; bottle caps; automobile, tractor, truck and harvester tires; bowls; plates; eating utensils; bread bags and card cases; cases for card cases; cases for mirror frames; canisters; disposable chairs; disposable bowls; disposable tables; plugs; sockets; disposable socket boards; endless lengths of wires, wires, in sacks and bags, stuffed into disposable cases; nothing, nothing at all, not the least little bit of it existed in the as-yet undestroyed, unwired quiet world,

14

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

when Novalis swam in the Saale without a thought for burning fat, building muscles or steeling his chest, but perhaps instead reflecting whether the bosom is the breast elevated to a state of mystery, and physics nothing but the teachings of the imagination. For the most part, the plastic trash which the Elbe sweeps into the North Sea vanishes there in the sea’s dark abysses. The sediments of the long-since ravaged sea floor contain inconceivable quantities of tiny bits of microplastic particles, mainly fibers, the sum of which, according to the British Royal Society’s trade journal Open Science, exceeds by ten thousandfold the larger fragments of plastic that drift in polluted water gyres, agglomerating into veritable continents of trash, larger than Central Europe. If each square kilometer of the ocean floor were a lake, all these lakes would be clogged, one could almost say: shat full of quadrillions of plastic fibers, all the way up into the tallest treetops on their shores. Nowhere on this Earth, at the North Pole, in the Black, Red or Dead Sea, the Caribbean or the Antarctic, is there a large body of water, a coast or a beach without plastic residue, report London scientists headed by Lucy Woodall from the Natural History Museum, outside whose façade of noise-insulating windows the Thames sloshes past, regulated and polluted. Floating in the world’s seven seas, according to calculations, there are nearly two hundred and seventy thousand tons of plastic trash, a horrendous number, but well-nigh absurd, for it is mysteriously small compared with the galactic quantities of plastic trash that all of us actually dump into the sea, namely an estimated six and a half million tons, for who can calculate the true weight of the plug with which we are stopping the world? Where does it go, all the crap of affluence, you have to ask. Only a fraction of the trash, it seems, floats on the surface in the form of visible particles. Larger particles break up in the swells, are ground up, shredded, in part by UV light, into microparticles

PLASTIC SEA

15

that can barely be seen. If algae or microbes settle on them, they go under, sinking like ships, airplanes or a corpse down into the dark at the bottom. Lucy Woodall’s team analyzed twelve sediment samples from the ocean floor collected over the course of twelve years, up to 2012, in the southwestern Indian Ocean and in the northeastern Atlantic. Four coral samples, too, were studied under the microscope and in the infrared spectrometer. All the sediment samples contained microplastic particles, mostly fibers, generally two to three millimeters long, but often less than a tenth of a millimeter thick. The samples contained an average of thirteen and a half particles per fifty milliliters of liquid. More than half of the particles were viscose, which is not a plastic, but an artificial fiber made from cellulose and used in cigarette filters, and increasingly in clothing. Fish, skates, sharks, wales and turtles have no use for the stuff; for them viscose is poison from which they will perish, like anyone who finds nothing left to eat but plastic. The second most common material found in all marine creatures across the globe was polyester; indeed, one could speak of polyester fish, polyester water snakes, polyester octopi. And perhaps, once the particles are ground smaller and smaller, until they condense with the seawater vapors and rise into the air, one will speak of clouds of polyester or viscose: plastic clouds. Due to the small number of samples, it was impossible to compare the frequency and composition of the sediments. But fibrous microparticles seem to be found throughout the deep sea, ten thousand times more prevalent in sediments than in the contaminated ocean gyres. According to projections, just one square kilometer of sediment from the Indian Ocean’s deep-sea mountains contains around four quadrillion plastic fibers. And studies of the deep-sea valley, the sink for the whole

16

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

world’s plastic trash, have not yet been undertaken. Darkest night reigns there. It is lightless and void of stars. Nothing sparkles. And yet even there breaths the vast world of the restless stars that float in the sky’s blue ocean. Translated by Isabel Fargo Cole

PLASTIC SEA

17

I’m reading as much as I can about the politics and science of climate change. I speak to as many people as I can about the issue. I came to this project as a writer and teacher. And yet, increasingly I have become interested in not the power of language, but its limitations. The planet is more powerful than any words or narrative that humans ascribe to it.

18

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

RETURNING [AGAIN] Tony Birch, Melbourne

As part of the Weather Stations project, in September and October of 2014 I visited the cities of Berlin, Dublin, London, Warsaw, Gdansk and Hel, working with school and community groups. I learned a great deal. Some of the knowledge I came away with surprised me. It was most common for people to tell me, ‘of course, you have it [climate change] much worse out there,’ a reflection on the issue as a visible catastrophe. Everybody knew about the experience of bush fires in Australia (which we are again experiencing), drought, and the damage to the Great Barrier Reef, reflecting an understandable but severely limited engagement with the issue. Historically speaking, bush fires in Australia have little to do with climate change and have been, and are, a natural environmental phenomenon. Certainly, with the planet getting warmer (and 2014 may be the warmest year on record), fires will occur with both greater frequency and ferocity. And while some in Australia accept the link between climate change and the increase in bush fire activity, at a psychological and intellectual level we respond to fire as a disaster to be fought, conquered and overcome — even in grief. Even when the immediate disaster is associated with the broader issue, the language used to describe our response is couched in militaristic language. We battle and defeat the enemy. Confronted by widespread flood, caused as much or more by irresponsible urban planning than changes in weather patterns, we are Queenslanders, as if the heroic label somehow grants special status to a group of people hardy enough to defeat all — until the next flood visits. The negative impacts of climate change on the environment do not manifest themselves in sudden bursts of meteorological activity alone. Climate change is not simply a recent phenomenon or future event. Its impact is both gradual and profound. The effects of climate change on the planet should not be reduced to a sound bite or dramatic image, such as the devastation caused by a bush fire. Remembering back to the catastrophic Black Saturday fires in Victoria in 2009, the weather conditions leading up to the weekend of the fires were extreme. What most people do not know, or have

RETURNING [AGAIN]

19

forgotten, is that more people died in Victoria as a consequence of extreme heat before the fires than those who died in the fires themselves. Without doubt, the trauma and violence wreaked by the fires had an immediate and shocking impact on the lives of the people who experienced them. But, as most of us know little or nothing of the many hundreds of deaths that had nothing to do with the fires, but everything to do with the warming of the planet, we do not give enough thought to an issue that does not abate between fire seasons, being the impacts of climate change that are ever-present. While people in other parts of the globe watch images of fire in Australia on their TV screens and regard this country as a Global Warming Horror Story, they, like us, will have their lives changed, not by shock and awe, but stealth. For instance, the Arctic Circle is melting — melting too slowly to produce a 30 second YouTube clip of any consequence, but changing the planet in a way we have not known for thousands of years. Yesterday I again walked the banks of my river — the Yarra, in Melbourne. I have written about the river several times now for the Weather Stations project; I have behaved as provincially, ‘non’ global, and perhaps small-minded as I can get. I’m not sure why as yet, but I think my understanding of the issue of climate change has to be found here, on the river. I’m reading as much as I can about the politics and science of climate change. I speak to as many people as I can about the issue. I came to this project as a writer and teacher. And yet, increasingly I have become interested in not the power of language, but its limitations. The planet is more powerful than any words or narrative that humans ascribe to it. As I was about to leave the river yesterday, I walked by a favourite bend. At a particular moment, lasting no more than a second or two, I could smell the river the way I did over forty years ago. I could feel the memory of the river in my body. It was as much a physical as a psychological reaction. My next thought was that there were no words, not a single one available to me to describe the feeling. I was content with that feeling.

20

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

Oisín McGann

21

I’ve erected a monument more durable than brass only today of a plastic bottle a yoghurt pot a beer can some chewing gum three plastic bags

22

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

EXEGI MONUMENTUM Jaś Kapela, Warsaw

I’ve erected a monument more durable than brass only today of a plastic bottle a yoghurt pot a beer can some chewing gum three plastic bags after I finish eating and drinking they will take 450 years to disintegrate there is also some other packaging that I don’t know how long it will take to decompose but definitely longer than I will I’m not talking about recycled paper that won’t outlive me even if I was to write a poem on every single paper bag bags are one thing carbon dioxide is another 10 tonnes of black gold currently in a gas state hovers over my head and I’m glad that it hovers as I wouldn’t know where to store it 10 tonnes just this year

EXEGI MONUMENTUM

23

and no less in the previous years 300 tonnes by the age of 30 and I’m not planning to die just yet (even though there are people who plan it for me at times) several nice trucks a little suburban house made of carbon dioxide, waste and smoke and all of it is mine mine mine mine my precious just imagine that I’m saying it like Gollum we even look alike I’ve erected a monument more durable than brass and so did you to each his own Mordor and to some a bit of others’ as well Translated by Anna Hyde

24

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

MEMORIES OF AN ISLAND Xiaolu Guo, London

Island 1. North Sentinel Island In the film, there is an island. Since I saw it fifteen years ago, this faded colour documentary has haunted me. It was shot from a small boat, off the coast of the island. The occupants of the boat were there to record the behaviour of the island’s inhabitants. In the gaze of the camera’s long lens, naked tribal men are frantically running along the beach. And our civilized modern documentary makers watch them from the sea — afraid to set foot on shore. When I think about these images, they remind me of the early anthropological films of Robert J. Flaherty or Jean Rouch. The violent dance of the islanders remains forever a symbol of innocence in my memory. They are members of the Sentinelese People, and they lived on North Sentinel Island in the Indian Ocean’s Andaman archipelago. With thousands of years of isolation from the world, their hostile attitude towards outsiders was famous. Stark, black, Africanlooking, lean with strong legs, they ran like leopards across grassland. You can tell this even from the blurred images shot from a distant camera on a boat. As well as the cameraman, there were three other men in the boat, including a thoughtful-looking Indian anthropologist. The trip was intended to be a ‘Contact Expedition’ with the tribe on the island. But it didn’t work out like that. In the documentary, you can see the tribal people growing more and more angry as the boat gets closer to the island. They raise their spears and scream at the approaching filmmakers. It looks as if they are going to launch their weapons at the invaders. The camera keeps filming these gesticulating natives. Occasionally, the islanders fire a shower of arrows at the boat people. The boat stays on the wavy, windy sea, in deep, treacherous water, which can’t easily be accessed by any swimming natives. The thoughtful-looking anthropologist says something to his colleague, then the colleague begins to shout incomprehensible language to the islanders, whilst, in a vain gesture of friendliness, he raises two coconuts and a few bananas. We modern audiences understand this sort of body language easily, but it

MEMORIES OF AN ISLAND

25

doesn’t work for the Sentinelese people. They continue to jump in rage along the shore with their spears and bows pointing towards the boat. The film has an old-fashioned BBC voiceover telling the story. It explains that, earlier in the day, the boat had got close enough to the beach for one of the crew to jump out with a live pig in his arms. He was able to tie the pig to a tree on the beach as fast as he could and then rush back to the boat. They then waited on board, scanning the jungle beyond for a reaction. At first, no one came, the pig from the civilized world being the sole creature in view. Then, gradually, a few dark bodies emerged from the tree shadows. They seemed to be frightened by the strangers on the sea and by the pig. Then more and more tribal men arrived, carrying spears and arrows. After producing some threatening body language, the men slaughtered the pig, but didn’t take it with them. They buried it instead. Then they left, disappearing whence they had come. I’m not sure exactly when this documentary was made, but it was easily three or four decades ago. Probably in the 1970s. The voiceover tells me that the Sentinelese were one of the last hunter-gatherer people on this planet. Because of their violent attitude towards outsiders, people have left the island alone. The last census undertaken by the Indian government in 2001 counted 39 people living on the island. But this number was arrived at from a distance, observing and counting roughly from a boat, or a helicopter. Some people were probably hiding in caves while this was being done. It was estimated there could be 200 people in total. It wasn’t known what kind of language they spoke. Their religion remained unknown too, and their ethnicity was also unclear. But anthropologists believed that they were the direct descendants of hunter-gatherer people out of Africa. They probably arrived on their island 50,000 years ago and continued their lifestyle until today. Well, not actually today — the last news about the island was in 2006, when the inhabitants killed two fishermen from India who ventured too close. And now it is believed the Sentinelese people have all died out. But still, the Indian government won’t allow any foreigners access to this place of violent mystery. So no verification of the extinction has occurred. 2. Island Mentality Is there really an Island Mentality as opposed to a Mainland Mentality? An island with life is a blessing of nature, but also a curse. To live on an island, even one teeming with life, is to face limits of resources. Islanders have to either venture out into dangerous, unknown waters to find sustenance, or remain on land dealing with an essentially limited supply of nutrients. This is not the predicament of mainlanders. The mainland has no clear borders, and what borders there are can be crossed. In the old days, there were always pack animals with which to transport goods over mountains, and in modern times there are guns to force doors open. The Chinese had to build the Great Wall of China through centuries to defend themselves. Even so, man-made borders are always shattered in the end. The Mongols conquered China on horseback without even needing to cross the Great Wall. The Palestinians have managed to dig tunnels out of the Gaza strip to transport goods and human beings back and forth. In an ideal world, people should never try to live within borders, but rather learn to live with openness. Openness allows people to adapt and to change with all sorts of influences, even sometimes violent ones. The ceaseless transformations of maps is a demonstration of cultural overlap and integration, even though, in the course of this flux of conquest and settlement, some cultures are overridden by others. The island of Britain, where I have made my home, is the largest island in Europe. More than 60 million people live on this rainy and windy landmass, vying for jobs, for opportunities, and for the so-called democracy and liberty that lots of Third-World

26

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

immigrants came here for — at least in the first place. It is definitely the most crowded island in the western world, whether Scotland leaves it or not. Still, it is perhaps not the best place to search for examples of Island Mentality. There are two reasons why at least parts of Britain have shaken off any Island Mentality. Britain has always been invaded, by the Romans, by the Vikings, by the Normans. Its culture has been mixed and its politics reshaped all the time through history. Secondly, Britain had an empire. The island of Britain expanded spectacularly beyond its shores to swallow a third of the world. Britain, by overcoming its Island Mentality, produced some of the best thinkers of our modern world. Since coming to Britain, I have become fascinated by travellers and explorers who have left the confines of this island. People like Captain James Cook or Robert Louis Stevenson. Stevenson was a perfect example of the romantic adventurer — he first journeyed out to America because of his lover. Then he was on a perpetual mission to find an ideal home to live in. Later in his life, he decided to reside on the island of Samoa in Polynesia, which for him was a perfect abode. He made a strong friendship with the islanders. And he died there. In his last years he wrote, ‘Sick and well, I have had a splendid life of it, grudge nothing, regret very little … take it all over, damnation and all, would hardly change with any man of my time.’ I believe in the sincerity of his words, as far as it’s possible to believe a fabulist. James Cook conquered islands, and was killed by islanders. Robert Louis Stevenson made peace with them. In the course of history, races have mixed, ethnicities have diversified. Still, humans are all Homo sapiens. And to be Homo sapiens means to have an island mentality — we are unable to perceive what’s beyond our human life, let alone understand this Universe. As a species we have developed a narrow vision, an aggressive attitude towards other species. We think human goals on this planet are the first and foremost goals. As a result we have shaped our landscape as it is now, but at the cost of the extinction of many other species. We have overpopulated, heavily polluted this planet Earth. And of course we don’t give much of a damn for the next millennium since we can’t even be bothered to think beyond the life of our grandchildren. If we were to die out in the future, then our narrative in history would be like that of the Sentinelese people on their isolated little strip of jungle ringed by yellow sand. The people of the tribe disappear, and the island remains. 3. Coochiemudlo Island Not long ago, I went to another island in the South Pacific Ocean. It is a much smaller island than North Sentinel Island, only 5 square kilometres in size. It is Coochiemudlo Island, just off the Queensland coast of Australia. Coochiemudlo is an aboriginal word meaning red earth. One can clearly see the deep red soil in which the gum tree bush is rooted. The sand on the beach is also brown red, even after being repeatedly washed by the sea. The soil is from an ancient volcano, which explains the lush vegetation on the island. But the mad sprawl of mangroves is the most impressive thing. Mangroves thrive where there is salt water and a tropical, or semi-tropical, climate. They shoot their roots deep in the sea water, then release salt on the surface of their leaves. A magical process! Unlike us! But it is said that the increase in growth of mangroves indicates climate change — seawater has been swallowing more land, and the temperature has been rising each year. In any case, Coochiemudlo is nearly perfect as an island in a romantic sense. It is compact, blue and sunny during the day. And at night it has the most beautiful clean and clear starry sky. The houses are in typical Queensland style — timber construction, highset, one or two storeys, with a rusty but rather charming veranda space. Each is attached

MEMORIES OF AN ISLAND

27

to a little patch of land, and there are always one or two old gum trees standing in the front like guards protecting the house. I was told there are about 500 houses on the island, and 700 people living there. The average age is around 52, and of course most of the inhabitants are retired people. A ferry is the only public means to take the islanders back and forth to the mainland. I went to Coochiemudlo to visit my friend and his family. They used to live in Brisbane and Sydney, but have now retired to the island. Life becomes much simpler with only two streets, one library and one shop. Wherever you walk you hear only the waves and the sound of birds hidden amongst the foliage of trees and shrubs. The first time my island friends and I heard a bird on a gum tree chirping like a mobile phone, I burst out laughing. The mobile phone sound was so strange coming from high up in the sky. Anyone would be momentarily puzzled to hear such a noise whilst walking in a quiet tropical island. As we went further, another bird on a tree made another mobile phone ringtone. We stopped and stared at the bird as it cleverly imitated a piece of indispensable human technology. I felt sad and subdued that the pure tones of the birds, their pristine mating cries, had now been reprogrammed. There were three of us — I mean, three humans — each of us carrying a phone with a different ring tone. The birds were already picking up on these differences! I stayed on the island for a few days, every morning walking on the beach and then in the afternoons creeping through the hidden tracks of the Wetland areas, where the mangroves dip their toes in the salty water. No supermarket, no cars, no urban scenes. One evening, those faded images filmed from a boat in the Indian Ocean returned to me. I remembered the Sentinelese people running like wild leopards along their beach. I missed them, as if I was one of them, as if I too belonged to that mysterious land. As I was taking the ferry, leaving Coochiemudlo for Victoria Point on the mainland, I looked back at the island I had stayed on, and wondered about its history, before the British arrived, before Captain James Cook’s boat ran aground on the Great Barrier Reef. It is said that the English explorer Matthew Flinders was the first western man to set foot on this little island, at the end of the eighteenth century, while he was searching for a river in the southern part of Moreton Bay. This was twenty years after James Cook ‘discovered’ the east coast of Australia. But before James Cook, before Matthew Flinders, obviously there had been the aboriginals living on that land for 60,000 years, at least. I took a flight to Melbourne and prepared for my trip back to England. I was not looking forward to returning to London. What would be waiting for me there? Electricity bills or balance sheets from Thames Water? Probably another overdue council tax demand? And surely many more glossy posters and ads from estate agents. Property renting and buying, that’s the current passion in our urban world. Before flying to London, in the airport, I read more about the Andaman archipelago and North Sentinel Island. I discovered that the anthropologist from India in the documentary was called T. N. Pandit. And finally I found a paragraph of writing by Dr Pandit himself about one of his last ‘Contact Expeditions’. After 20 years of trying, he and his team finally managed to make contact with the Sentinelese in the 1990s. Well, at least they got to the shore of the island. He wrote: ‘After 20 years, the islanders voluntarily came forward to meet us — it was unbelievable. They must have come to a decision that the time had come. It could not have happened on the spur of the moment. But there was this feeling of sadness also — I did feel it. And there was the feeling that at a larger scale of human history, these people who were holding back, holding on, ultimately had to yield.’ Sadness, Dr T. N. Pandit. You mean this sadness was born from the islanders’ final surrender — which they manifested in the way in which they greeted the modern

28

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

intruders on their beach? Sadness. What an acute and sorrowful description. But I still wonder, why were the Sentinelese people sad if they had never been to the outside world? They had never been able to compare the two worlds. Perhaps the face-toface confrontation already convinced them of their disadvantage. Somehow, the tribe members knew that the intruders wanted something from them, and indeed, would change them for ever. I read in Dr T. N. Pandit’s report that the last 200 inhabitants of North Sentinel Island had died. How had they gone, exactly? Too little food on the island? All the animals were killed by the tribe and became extinct? Sharks attacked them while they were fishing by the shore? Women died during labour, or from infections after childbirth? A tsunami or an earthquake decimated the population? Perhaps all of these. Only the island knows what happened to its inhabitants. Yet on the sub-continent, on the mainland of India, the population has reached more than 1.2 billion. Everywhere you go, there are people. And people only. Children live in the streets without homes, people die in the streets without being cared for, but the economy is growing, according to the government. The GDP is catching up proudly with China and the US. This is our very ordinary human story: the dying-out and the ever-expanding pattern, the two poles of this planet Earth. Whether we look back into history or forward to the future, we are aware that we humans have only one island to live upon and that is the island of our planet Earth. So, we must be careful.

MEMORIES OF AN ISLAND

29

Oisín McGann

30

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

THE GLASS OF WATER Jaś Kapela, Warsaw

they say that some upon seeing the same glass of water see it as half full while others as half empty but I know that regardless of it being half full or half empty you can drown in it or drown somebody because there are also people ready to kill for this water and others for whom a glass of clean water will remain an image seen in a film on TV in which they will never play a part as these were cast a long time ago and roles didn’t go to the poor, hungry and thirsty there are also others who will pour this glass down the drain not even thinking about the fact that it might save somebody’s life I am sometimes one of those people so give me some water before I die of shame joking though somebody might die here but instead of me it will rather be them Translated by Anna Hyde

THE GLASS OF WATER

31

LET’S WALK Tony Birch, Melbourne

How do we speak about the places we love? If we are not poets, if our education has been limited, if saying to a teenage mate, ‘I love this place,’ causes embarrassment (all round) and results in ridicule and possible humiliation, how can we express our fierce loyalty and attachment to place? When I was a teenage boy, I loved my piece of the Yarra River in inner Melbourne. I lived on a Housing Commission estate, typical of the brutalist architectural response to ‘slum clearance’ across the globe in the post-WW2 era of ‘reconstruction’. We spent most of our time on the estate discovering new ways to slam each other into concrete walls — which dominated both the inside of the flats we lived in and the surrounding outdoor spaces. Despite my delinquent behaviour at school, I was always a voracious and serious reader. My favourite novel around the time I discovered the river was Barry Hines’s A Kestrel For A Knave, a story set on the other side of the world in a grim northern England mining town. The central character, Billy Casper, is a boy who suffers violence: in the home, the street, at school and on the football pitch. Billy is a boy who roams and falls in love with the ‘wilds’ surrounding his town. He also falls in love with a bird, a kestrel. The book affected me in a deep and lasting way. I felt great affinity with Billy, and developed an admiration for the author of the book. I thought it remarkable that a writer could create a story that could travel across the globe and produce such influence in me. Hines became the first literary hero of my life, and has remained so to this day. When I was writing my first book, Shadowboxing, I thought of Billy Casper and Kes each morning before I sat down to write. And I wondered if I could, like Barry Hines, write a story that teenagers would connect with. In Shadowboxing, and with each book I have written since, I have produced a story about the river: on each occasion, attempting to articulate more clearly my deep attachment to it. While I would not say that I have failed to express the extent of my attachment through words, it is clear to me that my words and stories are yet to fully satisfy me — as should be the case for any writer attempting to reiterate an idea mediated through landscape.

32

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

What is more revealing to me is that when I was a teenage boy, I did not possess the expression of language to convey my love of the Yarra River. And now that I do, the words still fail. Perhaps that is a good thing? My (slightly more mature) intellect and my creative work are no more able to express that love — that way I felt about the river, as I lived it, walked it, swam in it and dreamed of it when I was a boy. Yesterday, I went walking with my sixteen-year-old daughter, Nina, along the Yarra River. On the way there, we stopped at my mother’s place for a cup of tea. She is in her mid-seventies, and has lived her entire life within a couple of miles of the centre of the city. While we spent many years as children on the move from debt collectors, the police and government bulldozers, we never travelled far, living by a rule passed down to my mother from her mother — ‘if you can’t hear a tram bell when you’re in bed of a night, you’re living too far away.’ After we left my mother’s house, we walked along a plantation separating Melbourne’s Eastern Freeway from the narrow streets leading down to the river. The plantation had once been a street of terrace houses, full of kids, and kitchen tables, and backyards with barking dogs. It is all gone. When I pointed to a spot on the plantation and told Nina she was standing on my childhood front doorstep, she looked around as if searching for a ghost. The house I lived in at the time was knocked down for the freeway development. It was close enough to the river that I could lay in bed of a night and smell the scent of the water drifting into my bedroom, and could hear the water rushing over Dights Falls, no more than a few hundred yards from my back gate. In the years that I hung out at the river, it was the remnant of a nineteenth-century industrial site. Cotton mills and factories had been built along the lower side of the river. The workers for the mills were crowded into narrow houses built in the shadows of capitalist expansion. Dights Falls itself, built over a ‘natural’ waterfall, was a ‘man-made’ construction. It had powered a turbine in an adjoining wheelhouse that supplied water for the mill. By the time I inhabited the river, more than 100 years later, both the mill and the wheelhouse were in ruin; all the better for young teenagers laying claim to our own place. Nina and I took photos at the falls and walked across to the wheelhouse. While the ruin has been stabilized, its past remains present; in the rancid smell of stagnant water laying at the bottom of the wheelhouse, the damp mosses creeping up the redbrick walls, and the scratching sounds coming from the darkness below, which could well be bare tree branches bending with the wind. Or the river rats we witnessed as kids, happily strutting their stuff in the mud and rubbish and weeds. I pointed to various spots around the falls where we rode our bikes, where we jumped from rocks into the water, and where we came across burned-out wrecks of stolen cars. I would not say Nina was envious of the stories of my teenage years, but I do know she has a yearning to discover places of her own; places outside regulation, outside the prying eyes of authorities, parents and invasive CCTV cameras. Such places are harder to find in the contemporary city, but I hope she stumbles across them before it’s too late, before she grows up. We left the falls and headed downriver toward the city, passing endless numbers of drains that wash rubbish from the streets into the water. When I was a boy, it was nothing to see chemicals dumped directly into the water from the factories above. Until the 1970s, the lower Yarra was widely accepted as the open drain of industry. Swimming in it was hazardous (as I experienced as a teenager, collecting pus-filled sores and alien rashes after a swim in the river). In the 1970s, Melbourne’s Age newspaper began a campaign, ‘Give The Yarra A Go’, in an effort to raise both the profile of the river and the consciousness of citizens. The campaign had some success, and the river did become cleaner (although over the years, many setbacks have occurred).

LET’S WALK

33

I often felt angry over the poisoning of my river. I would sometimes see dead fish in the water, in the area around drain outlets. Or oil and paint trails drifting downstream with the current. In those days, I would not have considered that the environmental damage done to my river could be stopped. I felt powerless. My parents were powerless. My community did not have a voice that could be heard. All we had was our anger. An awareness of environmentalism was an impossible notion. Today, so many of us are aware. And we are also more informed. There are also outlets for us to articulate and express our concerns. And yet many of us feel equally powerless. Why is this so? I cannot provide an answer here. It is, though, a central idea in my thinking and writing for the Weather Stations project. We left the river and went to the Salvation Army shop in Abbotsford. Nina bought a woollen cardigan, and I picked up a t-shirt and running top. I’ve been going to ‘opshops’ for more than 50 years. I love the smell of the places. They smell of life, or use rather than refuse. We stopped for one last photo opportunity outside another house I lived in during the 1970s. Nina asked if I had enjoyed living in the house. ‘Yes. I was happy here. We were never far from the water.’ The house had been seriously renovated and would fetch a packet at auction. I remember walking by the house many years ago when it was being fixed up. I was angry then also. When we rented the house, it had holes in the roof, the walls and the floors. The rising damp reached the ceiling, and the only hot water was supplied by a ‘chip heater’. I was annoyed that it took someone with money to make the house decent to live in. I don’t think that way any longer. I’m simply happy that this is one childhood home of mine that was not bulldozed for some grand scheme. There was a kid’s bike on the front verandah, and a muddy pair of gardening boots. There are children in that house, playing and crying and sleeping. There is somebody living in that house who turns their garden over and clips their roses and sits on a chair on the front verandah in the afternoon sun. I hope they love their house.

34

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

Oisín McGann

35

Like so many things in life, I didn’t pay much attention to that tree until it became a problem. It was in a blind spot in my consciousness; there, but unnoticed.

36

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

CREMATION Oisín McGann

I’m not sure when I first noticed that the tree was dead. I wasn’t even sure what kind of tree it was — a poplar or maybe a birch. Before this, my main concern about it had been that it was close to the garage, which stands separate from the house, in the corner of the garden. There were traces of cracks in the concrete around the base of the wall, where it looked like the roots might eventually undermine the foundations. Like so many things in life, I didn’t pay much attention to that tree until it became a problem. It was in a blind spot in my consciousness; there, but unnoticed. There was this thing towering over the back of the garden, at least as high as the house, and I hadn’t even looked at the leaves to see what type of tree it was. I was certainly paying attention to it now. It hadn’t reached maturity — the trunk was less than a foot in diameter at the base and it was about thirty feet tall. A thin, lanky adolescent, yet to find its bulky strength but already high enough to make an unwieldy corpse. I had noticed that the bark had started cracking and lifting away from the wood, no doubt due to a disease of some kind. With a baby, a toddler, a budding teenager and all the work I still had to do on the house, we had a lot of other things going on; having a disease in a tree treated was way down on my list of priorities. But soon the bark was peeling away in heavy leathery strips, exposing the pale bare wood of the trunk. Woodlice took up residence in busy clumps in the gaps and cracks of the sloughing skin. When the leaves didn’t come back in the spring, I knew we had a problem. A dead tree, big enough and close enough to damage the roof and even the wall of our garage if it fell. This wasn’t the first tree to threaten our home. On the day we’d picked up the keys for our new house, we arrived to find a heavy bough had fallen from an ancient horse chestnut at the back of the garden, in the other corner — one of a line of gnarled and ancient trees that ran behind the row of houses and had been there long before anything had been built on the land. The branch had narrowly missed our neighbour’s garage and could have done thousands of euros worth of damage. There we were with a house in need of renovation, an empty shell, still waiting for a heating system, a kitchen, bathrooms and even doors — so much of our money was bound into this place for the next few years and now the first thing we had to do was pay six hundred euros to chop

CREMATION

37

down a dead chestnut tree. Apart from the fact that I hated having to cut down such a beautiful old beast, it was money we simply couldn’t spare, but there was no avoiding it. If the tree fell, it could demolish our neighbour’s garage or crash through the back of our house. That job took a full day, with three men, a cherry-picker and a tractor and trailer. The house was showered in sawdust that floated into the air in gritty clouds as the tree surgeons started high and worked their way down in a roar of chainsaws, lopping off a piece at a time and either dropping them or lowering them on ropes. That old chestnut ended up spread out across our garden in its component parts, as if waiting to be assembled again. I watched as much as I could, trying to learn how they did it. I figured, I never knew when I might need to cut down a tree myself. They wouldn’t take the logs in part payment and I couldn’t keep them in the garden — they’d take up too much space and wreck our back lawn. Something else we wouldn’t have money to fix for a few years. I didn’t have the chainsaw, or the skills, to chop the huge logs into pieces I could burn. So I kept a few chunks, let a friend of mine take as much as his car could hold, and let the tree surgeons drive off with a large tractor trailer full of logs from our tree. That was in 2010, just before we had the worst winter Ireland had seen in decades, when I ended up burning logs almost every day for about four months. Logs I had to buy. I was well bruised from kicking myself over that winter. And then the other tree died. I could appreciate the irony. One of the things I’d looked forward to about finally owning my own property was planting a few trees with the kids. Instead, there would be two less trees in the world because of me. We were hit with several weeks of windy weather and I anchored the brittle mast of dead wood as best I could with a couple of ropes, worried that it would fall before I had a chance to control that fall. In the meantime, I started to do a bit of research online, learning how to cut down a tree. There were a number of helpful demo videos on YouTube — and many, many more that showed the accidents that could happen when idiots with no expertise or experience tried some DIY lumberjacking. Smashed roofs, walls, cars, cut and crush injuries . . . there seemed to be no end to the damage you could do with relatively little effort. I also found out that it was impossible to hire a chainsaw in Ireland. Presumably because of the aforementioned idiots and the amputated limbs that resulted. But I was still confident. This wasn’t a huge tree and as long as I could get it to fall diagonally across the garden, it wouldn’t do any damage. I wouldn’t even need a chainsaw. I had a couple of bow saws I figured would do the job. I love wood in all its forms. I love walking in forests, I love working with wood with my hands, I love the colours and textures, the feel of cutting and shaping it. I like to burn it too — I prefer a wood fire to a peat fire. There may be less heat and it does burn out faster — depending on how well the wood is seasoned — but it also burns out almost completely, leaving hardly any ash, compared with the mounds left over when you burn peat. I hate the powdery grey clouds that ash makes when you have to clear out the fireplace. It’s better for the environment too. The managed forests replace trees as they’re felled. Young trees absorb carbon as they grow and hold onto it, so using wood as fuel is, theoretically, carbon neutral. As long as we’re replacing them, they’re not adding any new carbon to the atmosphere. Ireland’s peat bogs, on the other hand, would take hundreds, if not thousands of years to form again, if it was even possible. And in the meantime, we’re releasing all the carbon trapped for thousands of years in that peat. The oil, coal and gas we’ve based most of our civilization upon have taken even longer to

38

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

form and there’s no question that they’ll eventually run out. A wood fire sounds better than peat too. That whuff, the crackling is the sound of a comfortable home. Every couple of months we get sacks of logs delivered. They’re always too big for the fireplace, too chunky to get a fire going, and for someone who works at a desk a lot of the time, there’s no better stress relief than getting the axe out and spending an hour splitting logs and chopping some kindling. The weather was getting cold again, there were new storms coming and the tree had been standing dead for too long. So one Saturday, I went out and tied two new ropes to branches halfway up to help steer it as it fell. The other end of one rope was anchored to a heavy stake in the ground, the second tied to the trunk of another tree. The dog was safe in her dog-run, watching with pensive curiosity, the cat was off on a hunt somewhere. Our teenage son was too cool to be interested, but our two daughters, three and four-and-a-half years old, were fascinated. They were under strict instructions to wait inside out of the way, but they pressed their faces against the back window, waiting for Daddy to amuse them — which, of course, was my most important role in life. The key thing was making sure the tree fell across the lawn, not towards the house, not onto the hedge and fence that bordered the back of the garden and definitely not onto the garage. And obviously I had to be careful not to be flattened by it too. A lot of the YouTube videos went through my mind as I started sawing. Climbing a stepladder, I cut off a couple of the bigger branches on the garage side, hoping the loss of weight on that side would help persuade it to fall the other way. Then I started on the trunk. I cut two wedges out, one on the front and then one slightly higher up on the back, leaving it standing on a ‘hinge’ of wood just a couple of inches thick, which should, in theory, dictate the direction of the fall. The wood was taut, but lifeless and dry. I had assumed the tree was unstable, unbalanced and brittle, just waiting to topple at the first bite of the saw. Instead, it just stayed standing there after I cut out the second wedge, attached to its stump by no more than two inches of wood across the trunk. I gazed up into its branches, wary of its weight, but surprised and struck by a newfound respect for how well formed this thing was. Thirty feet high, with asymmetrical branches and yet so precisely balanced that it stayed upright on a base little thicker than the edge of my hand. It had taken decades to get to this size, through all manner of weather and even now that the life was gone from it, it was still stronger than I’d given it credit for. Out of the corner of my eye, I could see my two little girls at the window, waiting. Putting a hand against the trunk, I pushed. And the tree came toppling down, hitting the marshy lawn with a soft crunching thump. I couldn’t hear my daughters from outside, but my wife later told me she’d never heard the girls laugh so loud. Daddy pushed a tree down with one hand. I untied the ropes, then set about cutting the tree up into logs and sticks. I left them along the wall of the garage to season for a while, stacking the thinner branches into a rack I’d made by the fence and tossing the bundles of twigs into a pile to be used as kindling. We only light a fire in the evenings, so it might burn for three or four hours before we let it go out. That tree took over ten years to grow and we used up all the wood from it in about two weeks. I thought a lot about that — the whole idea of burning stuff for heat and energy. And that’s what we do; despite having other, limitless sources of energy at our disposal, we continue to burn in hours something that takes years, centuries or millennia to form. As a species, we are setting fire to our house to keep warm. We are, ever so slowly, cremating the earth we live on. I love a good fire, but I miss the tree.

CREMATION

39

THE OBLITERATION OF THE DÜSSELDORF HOFGARTEN Mirko Bonné, Berlin

As this spring changed into summer I celebrated my 49th birthday by going out for dinner on Pentecost Monday with friends, my son and my wife in Hamburg’s Portugiesenviertel neighborhood. It was early June, a warm evening on the Hamburg harbour; a storm was supposed to blow in from the southwest, but it failed to come, and we sat out on the sidewalk until late at night, drinking wine, laughing and listening to the distant rumble of the thunder as it drifted past. One morning soon after I travelled to Düsseldorf to give an hour-long reading from my novel Night No More on the terrace of the Theatre Museum, at the edge of the Hofgarten. The organizer picked me up at the train station, and we drove through Düsseldorf in a taxi; I’d never been there before, but I was immediately struck, and profoundly disturbed, by the devastation I saw. We talked about the storm which, in its weakened state, had passed Hamburg by, but had clearly hit Düsseldorf with full force. The clean-up operation was in full swing, but I saw not a single street that wasn’t filled with branches and twigs, strewn with trash cans, bicycles or torn-down awnings and billboards. A boat lay stranded in the middle of an intersection. The closer we came to the Hofgarten, the more devastating seemed the destruction of the city’s urban nature. On what until a few days ago had been a narrow strip of woodland leading up to the park itself, not a single tree had been left standing. The evening of my birthday, the organizer told me, three separate storms had merged over Düsseldorf to form one berserker hurricane that bore down on the city. She showed me the terrace on which I had originally been supposed to read an hour from now; it no longer existed. Copper beeches and horse chestnuts that were three or four centuries old had been torn from the ground like withered thistles, sunk, branches shredded, in their own canopy of leaves, mown down to lie on top of each other and every which way on the flagstones which were pressed crookedly down into the ground beneath their weight. A hundred, perhaps a hundred and twenty chairs, said the organizer, still pale, had been set up on the evening of the storm for a concert that was hastily adjourned — she could

40

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

still picture the string players diving for cover to save their instruments — just before the chairs whirled away like flies, then by entire rows like swarms of flies, rising into the trees while the trees were still standing. Choked with emotion, I stood for a long while amidst the devastation. Down below, in a grassy hollow filled with tree stumps, I saw the ruin of a greenhouse, crushed and shattered by a fallen sycamore. An old man with a big dog came walking up through the drizzly grey June afternoon, making his way through the gaps in Düsseldorf’s devastation, marked off with red and white tape. ‘I was seven,’ he called over to me. ‘I used to go walking here with my father!’ Translated by Isabel Fargo Cole

THE OBLITERATION OF THE DÜSSELDORF HOFGARTEN

41

HOW I DIDN’T STOP GLOBAL WARMING THE CLIMATE DIARY OF A CONCERNED CONSUMER

Jaś Kapela, Warsaw

I started writing The Climate Diary encouraged by Claus Leggewie and Harald Welzer. In The End of the World as We Once Knew It they wrote: ‘every day we do things that go against our deepest beliefs. This book is about energy consumption, which we increase despite the fact that we know better and often don’t have to do it. We do it by using taxis, cars and planes. There are plenty of examples showing how easy it is for us to gloss over the contradictions between our beliefs and our behaviour. Proof? If you are aware of the climate protection issues, start writing your own climate diary, noting how often, in what way and in which situations you break your own principles stemming from that awareness.’ As a person aware of the climate protection issues, I have decided to start my diary. 2 December, 10:30 a.m. I have turned the radiator up. Because I was feeling unwell. And today I really don’t want to get ill. I don’t have time to be ill. Isn’t my health more important than turning the radiator up to generate a bit more heat? 2:30 p.m. I met a friend for lunch and got some soup to go. I didn’t bring a container, so I was given a disposable one made of Styrofoam. And I didn’t bring a container, because I wasn’t planning to get any takeaways. But the soup was part of the 5 złoty set and I felt like it, but I was afraid that if I ate it straightaway, I wouldn’t be able to eat the main. So I got it to take away. 3 December, 3 p.m. I went to the shop to get tobacco and some linden tea, because I was coming down with a cold. There is nothing like cigarettes for colds. Joke. When you have a cold it’s best to stay under a blanket and drink tea. I wasn’t planning to get anything else, so I didn’t take my shopping bag with me. But when I was out and I got my tobacco, I decided that it

42

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

might be a good idea to buy some fruit as well. After all fruit is a natural source of easily absorbed micro-elements and vitamins. But because I didn’t bring my shopping bag, I had to take a plastic one from the greengrocer. 4 December I bought a new computer. Well, not exactly new, as it is second hand, but new for me, because I still have the old one. I got the old one a good few years ago and it really was on its last legs. Kept freezing all the time and stuttering, so I thought it was time to get a new one. Now I’m in a quandary, because the old one still works, even though it likes to freeze and stutter. Well, I’m not going to throw the old one away, I will give it to my brother who will find it some use, I’m sure. To make it worse, the new computer came packed in bubble wrap. And I don’t know what to do with it now. It’s a shame to chuck it, so it is sitting on the armchair, sending me reproachful looks. 5 December, 12 p.m. I went shopping. In the greengrocer’s I told the shopkeeper that I didn’t need the plastic bag just for two onions. ‘Always a decagram more,’ he cracked a joke. He meant that he would make more money thanks to that plastic bag. It took me a while to get his joke. So we were there, laughing and in the end I took the plastic bag, which I didn’t want. I hope he really did make some money on it. 1:18 p.m. A courier brought a parcel, which reminded me about my dilemma on how to use courier services in an ethical way. As if it wasn’t enough that they increase traffic on the roads, couriers’ working conditions (as well as sorting departments employees’) are truly dismal. But since stating it doesn’t help them at all, perhaps I should instead cycle to get all those things, which are so easy to buy online with one click of a button? They might be more expensive, but all in all it would be cheaper, because I wouldn’t buy half of those things. 9 December I have changed the phone and now I’m guilt tripping again. I’m thinking about all those children forced to work in gold and platinum mines, thanks to whom I can enjoy a new mobile phone every other year. I would like to be able to shake their hands one day. To thank them for all those years which kept my life on a steady, technologically advanced level. But I will probably never have the chance; I can only lament their fate fleetingly. Perhaps I should light a candle for them? Or perhaps I shouldn’t have changed the phone? After all the old one still works and if I put some work into it, if I got rid of all the junk, it would probably keep working well for quite a while longer. Admittedly I was annoyed with the crappy camera, but if I want a good camera perhaps I should get a camera and not keep changing my mobile every two years in the hope of finally getting a snapper that is good enough. Perhaps I should do just that, but for now what is done, is done. I bought a new mobile and extended my contract with the operator for two more years. Poor us. 10 December On my way to Lubomierz (a village in the mountains where my grandparents left me a cottage) I bought a yeast pastry and a bagel. Both were put in plastic bags and I was in too much of a hurry to object. There was this experiment once when young pastors were asked to prepare a sermon on the Good Samaritan and then told to go to a different

HOW I DIDN’T STOP GLOBAL WARMING

43

building to deliver it. Most of them were in such a hurry that they didn’t even notice a man lying on the pavement, pretending to have an epilepsy attack. Only a few of them stopped and checked if he was alright. 12 December I’ve travelled into the mountains and I’m sitting here writing a book. I came by train and coach, which wasn’t too bad for the climate. Today I took a coach to Mszana Dolna, a slightly bigger town than Lubomierz where my grandparents’ house is located. I’m wondering now if it was a stupid idea. I bought a lot of things, which I will most likely need, but some of them I could have bought in the village shop (though not most of them). And anyway even if I couldn’t buy some of those things in the local shop, perhaps it is time to learn how to cook good meals using products that I can find in the nearest shop. And not just soya milk and sun dried tomatoes from Biedronka supermarket all the time. After all tinned beans are also an excellent product, one that I have not appreciated enough in my cooking up until now. Perhaps it is time to get more friendly? Non-tinned beans would be better, of course, but who has time to soak them? On the other hand if climate matters to me, perhaps I should find the time needed? Basically I went to town, because I made an attempt at climbing yesterday, but gave up quickly. The crampons I fastened to my boots were broken and I had to adjust them all the time. So I thought I would buy myself new crampons. You would expect to be able to buy them in every other shop in a little town located in the mountains, wouldn’t you? After all a lot of people go climbing here and surely they need that kind of a product? But I found out it was not the case. Clearly people have better boots and are more skilled in walking on ice than I am. Nobody here needs crampons. In the end I bought myself a new pair of boots. One good thing is that they are not made of leather, but still quite pretty. I did indeed need a new pair of boots, as I only have a pair of riding boots for winter. And I can’t wear riding boots everywhere I go. Or perhaps I can? Perhaps I don’t need new boots at all? And some other things I bought? For example, if I had more forethought I would have brought my sunglasses from home and I would not need to buy a new pair. But I didn’t have enough forethought. I was too busy doing other things. I didn’t think about what I might need in the mountains. As a result I bought even more things, things that I don’t need in the long run. And the GDP keeps growing, and growing, and growing. One day it will bury the old world. There is one more thing that worries me. Usually I don’t think about it. It’s electricity. I can’t live without electricity; I understood it today. It was very windy and suddenly the lights went off. It was 9 p.m. The idea of spending the rest of the evening without power, by candlelight, was unbearable. Even more so when I finally found and lit candles, which were just some pathetic stumps. You couldn’t even read. I wrote on Facebook that I had a power cut and asked what to do. A friend inquired how much battery I had left. (That’s quite telling too — that I can be without power, but still have enough power to write on FB.) I thought about her question and wrote: ‘Do you mean my laptop, tablet, mobile phone or the other mobile phone?’ Of course while writing those words I was fully aware of their dubiousness. As a person concerned with the climate issues I shouldn’t be showing off with my technological overindulgence, should I? But I feel like doing it, exactly because I shouldn’t. I constantly think about reducing my energy consumption. I tend to switch off my computer, tablet and mobile when not using them. Ok, one of the mobiles. But still. 15 December I’m still in the mountains, which supports my ecological lifestyle. I haven’t left the house

44

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

for the second day in a row. Of course I’m still emitting CO2 by using the fireplace, my computer, and so on, and so forth. After reading another text on balanced development — on the economics of waste, to be precise — I stumbled upon the idea that it doesn’t make sense to flush the toilet after a wee; we should only do it after a poo. I agree with this thought. Getting the water to the top of the mountain just to let it out mixed with urine seems quite absurd. But it can be difficult to change one’s instinctive reactions. I still catch myself flushing after a wee. There is a long way from the resolution to the actual change. 16 December I have to go to Kielce to stand as a witness in a case about a photo I once took of myself with an inscription that read: ‘The Pope is a dick and Poland is a whore’. I don’t know if they can find the perpetrators; I don’t know who wrote it. And I presume I’m the only witness, as this photo was taken in Berlin. If I wasn’t in the picture, there would be no case at all. At least I am not the suspect. But I still have to go to Kielce, which is stupid, because that will increase my carbon footprint. Not to mention the footprint of the prosecutor’s office, wasting fuel on such stupid cases. I made hummus sandwiches for the road and packed a salad, which I have been eating for the third day in a row. It’s a leftover from the visit of my Auntie and Uncle and their kids. I had to change in Krakow. The railway station in Krakow has been practically turned into a shopping centre, so there is nowhere to sit down if you don’t want to sit in the chain coffee shop, a bakery or a restaurant, but in the end I managed to find a bench where I could perch and eat my meal. I was very proud of doing something so naff as eating home-made food in the middle of this retail temple. Nobody paid any attention to my act of resistance, but that wasn’t important. Perhaps today nobody notices it, but tomorrow they might themselves think that it doesn’t make sense to buy a hamburger if they can bring a home-made sandwich, which is cheaper, tastier and healthier. The hearing went on for so long that I didn’t even have time to buy anything else to eat. At least I didn’t get another plastic bag. 18 December I went to see a friend in Cieszyn, where more resources are wasted than at home in Lubomierz. For example I bought three pairs of socks just because they were decorated with an inscription saying: ‘fuck you’. There was one thing there that made me happy (apart from the fact that trips are generally cool, my friend is cool and it was generally nice there). My friend’s toilet was broken and it was not enough to press the button to flush, you had to open the tap too. So flushing the toilet required a moment of reflection, which gave me time to remember that flushing after a simple wee is a waste. It stopped me from doing just that. I only flushed after a longer session. 19 December I went shopping and forgot to take my cotton shopping bag, because I was only supposed to buy a bread roll and a paper but, of course, there were other things: apples, pickled peppers, another bread roll. I couldn’t stuff it all into my pockets but I still refused to take the offered plastic bag. 20 December I’ve come back to the house in the mountains and now I’m wondering if sitting here on my own is indeed ecological. I buy fewer things, that’s true, but heating adds more to global warming than making plastic bags which I sometimes accidentally take.

HOW I DIDN’T STOP GLOBAL WARMING

45

Admittedly winter this year is particularly warm, but not so warm as to sit here just in a jumper. Luckily the family will come down soon, which will make it more energy efficient. 27 December Christmas, Christmas, Christmas. We ate from morning till night, we managed not to resort to a fistfight, and I was called a fascist only three times. Luckily my mother has done most of the shopping, so I didn’t have to concern myself with calculating the amount of carbon dioxide released into the air. But I did tell her off for trying to burn plastic in the fireplace. We have recycling systems; we don’t need to burn rubbish. But I don’t think I convinced her and she still burns rubbish when I’m not looking. I’m a bit worried about putting weight on, but fortunately I have the metabolism of a 15-year-old, so pretty much everything is out of my system soon after I’ve eaten it. Let’s see what the scales in the gym show, though. When I finally get there. Not flushing after a wee is proving more difficult than I expected, but I am slowly getting used to it. And stopping myself. 30 December I came back to the city and the plastic bag problem returned. Everybody wants to give them to me. I try to decline, with varied results. It’s not always easy to say no, sometimes it is easier to take it and just live with it. I mean, it is always easier, but I don’t give up. Luckily there is a shop on my street where they sell different types of grains, dried fruit and nuts or spices packed in paper bags. So I try to shop there. Not that this shop wasn’t there before, but I didn’t like going there because there used to be a guy who liked to wear a nationalists’ t-shirt working there. What’s the point of fighting against global warming if you support nationalism? Luckily the staff has changed. I’m not sure if I mentioned it before, but I might become a vegan. That will surely decrease my carbon footprint. The meat industry is responsible for over 20 per cent of CO2 emissions. Well, when you buy vegetables, it is difficult to stop the shopkeepers from putting them in plastic bags, but I’m sure there must be a way around it. I will tackle it in the New Year. That’s my resolution. Translated by Anna Hyde

46

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

Oisín McGann

47

THE TERN Tony Birch, Melbourne

For more than a year now my elderly neighbour, Jack, has been sorting through his life and getting rid of some of his stuff. While we’re not family, and have known each other for just a couple of years, a lot of what he has no more use for has come my way. He began with hardback copies of The Encyclopaedia of Australian Tractors and Tractors and Modern Agriculture. He offered them to me one sunny morning as we were talking across the scraggy hedge of lavender that passes for the fence separating us. Jack knows his tractors and loves talking about them. Had he been a contestant on the old Mastermind television quiz, tractors would surely have been his ‘specialist subject’. Jack spent his working life selling tractors across Victoria in partnership with his twin brother, Ronnie. They set up the business together and a couple of years later married girls from their hometown — in the same church and on the same day. They’d also planned to retire to a pair of neighbouring beach blocks on the west coast. But just a few months before they were to quit the business the ute Ronnie was driving was washed from a bridge during a flood while he was trying to cross a swollen river out the back of Colac. While the battered wreck eventually turned up a few miles downstream from the scene of the accident, Ronnie’s body was never found. Even though he missed Ronnie greatly, Jack went ahead with his retirement plan just the same, while Ronnie’s widow sold their block to ‘some city type’, as Jack dismissively referred to him. Although the ‘city type’ built a house next door to Jack, he rarely visited it over the following years before putting it on the market. I bought the house with the dream of fixing it up in between writing the great novel. But I’ve done little work on the house since moving in, and have scratched out no more than a few paragraphs. In addition to his books on tractors Jack has also been handing his old tools across the hedge to me. To be honest they’re of as much use to me as the books on tractors. It is not that I don’t appreciate Jack’s generosity, but I couldn’t bang a nail straight to save myself.

48

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

Jack has taken great care of his tools. The oiled metal surfaces are rust free, while the wooden handles have been worn smooth by the years of use. Although I don’t expect I will do anything with them, each offering, be it a shovel, a hammer or a variation on the basic hand saw has been added to a collection I keep in the room behind the kitchen that overlooks the back yard. It is also the room where I do my writing. Or to be exact, it is where I am supposed to spend my day writing. I begin what I misguidedly refer to as my ‘writing day’ at my desk, armed with a cup of tea and some inspirational music — my ‘writing music’ as I optimistically refer to it. My working morning, which is not at all long, alternates between staring at the computer screen and then out of the window, to an overgrown garden badly in need of the attention I am unable to give it, as I am busy with my writing. After an hour or so, sometimes less, I realize that today is not a good day to write. So I get up from my desk, leave the house and walk to the bottom of the garden. I then slip through the gap in the fence and head for the beach. When I began my daily walks to the beach Jack was always alongside me. Actually it was Jack who showed me the secret pathway, hidden beneath a mass of tea-tree just over my back fence. And it was Jack who guided me along the pathway to the beach, where he shared a second secret with me. On the morning of that first walk I had just given up on another writing session when Jack found me pacing the front garden. I was on a search, not for a story, but for a humble sentence, or a single word perhaps that might get me started. ‘Hey ya, son,’ he waved across the hedge to me. Sure that there had to be something troubling a man beating a track into his yard, Jack walked around the hedge, blocked my path and asked if he could help. When I explained that I was reasonably certain that I had contracted writer’s block he looked me in the eye, both puzzled and concerned. ‘Writer’s block?’ he repeated to himself several times. ‘Never heard of it. What is it?’ ‘Well, Jack. It’s like having a problem that you can’t sort out. Or an idea you’re looking for. An idea with words. But words you can’t find.’ Jack’s eyes lit up, confident he had a solution. ‘Well, you’ve got it half right, trying to work through your problem with a walk. I do that. Take a walk and sort the head out. But going round and round in circles? That’s not good for you. You’ve got to walk in a straight line.’ He waved in the direction of the low hills behind our neighbouring homes. ‘A straight line, son. A straight line.’ He then coaxed me down to the bottom of his garden and pointed to a two-paling gap in the fence behind his shed. ‘I have thought about putting a gate in here,’ Jack explained to me as we climbed through the fence. ‘It would be easier than doing this every morning. But to tell you the truth, it wouldn’t be as much fun. Makes me feel like a bit of a kid.’ I could see a narrow track ahead of us, disappearing beneath a canopy of tea-tree. I walked behind Jack, along a shaded track that rose sharply, reached a ridge and then sloped gently down to the beach between sand hills and waves of golden grass. Jack waited for me on the beach as I crossed a strip of sand littered with straps of leathery kelp. We took our time as we walked on, chatting and stopping occasionally to admire the dazzling colours in the rock pools between the beach and the ocean. As Jack identified each species of fish weaving through the forests of seaweed I felt like a boy trailing joyously behind his father. We had walked for maybe a half hour when Jack left the beach and headed into the

THE TERN

49

Scientists have tracked that bird to every stop along the way. Same place every year, they stop. They never forget where they’ve been, or where they’re heading. That’s their secret. Never forget. Remember that, son.

50

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

grass. He walked about thirty metres and then stopped. He nodded in the direction of a shallow depression in the ground. ‘There it is.’ He pointed to the spot we were both staring at, although I had no idea what I should be looking for. Jack’s eyes widened. ‘Well, what do you think?’ I again looked at the flattened bed of grass. ‘What do I think about what, Jack?’ If he’d heard my question he ignored it. ‘Every summer, they come. Have been since I’ve had my place. And thousands of years before that, I’d reckon.’ ‘Who comes, Jack?’ ‘Not who, son. What. The Tern.’ He said those words — The Tern — quietly and calmly, like I should know, without question, what he was referring to. Jack then turned around and started back along the beach. He surprised me by breaking into a jog. I ran after him. ‘A Tern, Jack? What is it?’ He stopped on the beach as he took a deep breath. ‘The Arctic Tern,’ he explained as he walked on. ‘It’s a bird. A courageous little bird. It comes right here, to this beach every summer, from the top of the world, from the Arctic Circle. 20,000 miles it flies, to get here. And then later on in the year it flies back again. Same distance. Most people never get to see the bird. Spends most of its life in the air.’ I looked across the ocean to the horizon, and then up at the empty sky. ‘Must be a big bird, Jack, to fly all that way?’ ‘Na,’ he scoffed. ‘Wingspan’s maybe a foot across, a bit more. And the bird itself,’ Jack clenched his gnarled fist, ‘not much bigger than this.’ I whistled with admiration. ‘So you’ve seen it then, Jack? The bird?’ He looked at me and softened his face but said nothing more. As we headed home I occasionally looked over my shoulder to the clear morning sky as I asked him more questions about the bird. ‘From the Arctic Circle, Jack? How do they get here?’ ‘They fly,’ he laughed. ‘But how, Jack? How do they know where they’re going?’ I again stared out to the horizon. ‘All that way.’ He stopped and put a hand on my shoulder. I was surprised by the strength of his grip. ‘They remember, son. That’s how. It takes them months to get here. I read it up. Scientists have tracked that bird to every stop along the way. ‘Same place every year, they stop. They never forget where they’ve been, or where they’re heading. That’s their secret. Never forget. Remember that, son.’ He again gripped my shoulder. ‘And you know what else?’ He waited for an answer from me, but I didn’t have one. ‘What else, Jack?’ His eyes glowed with sheer pleasure. ‘They live a long life, for a bird that is. More than twenty years, some of them. All that flying, you’d think it would wear them out. But it doesn’t. All their strength comes from that flying. And another thing. Over all that time, they mate for life. They fly all over the world to the same place and the same mate, every year. What about that, hey?’ After we had slipped back through the fence following our walk Jack invited me into his garden shed. ‘I’ve got something in here for you,’ he said, winking at me cheekily. His shed was an exercise in order. A vast supply of nails, screws, and nuts and bolts

THE TERN

51

were arranged in labelled glass jars along the back of a wooden workbench beneath a window looking onto the yard. His garden tools, shovels, rakes and picks of varying sizes, stood to attention along one wall, while his saws, hammers and drills hung from brackets above the garden tools. There was not a power-tool in sight. Odd lengths of wood, some of them ‘rare finds’ according to Jack, lay on a raised open rack across the back of the shed. And below the collection of wood a second shelf had been neatly stacked with several dozen tins of paints and varnishes. ‘What are we looking for, Jack?’ I wondered aloud, as he rummaged around the shed. ‘My binoculars,’ he answered as he searched through a cardboard box marked ODDS AND ENDS in heavy lead pencil. When he did not find his binoculars in the box Jack left the shed and returned with a wooden ladder. He rested it against the back wall and directed the end of the ladder to the top shelf, where a kerosene heater, more cardboard boxes and an old suitcase sat. As he tested the sturdiness of the ladder I offered my services. ‘Can I help, Jack? Let me climb up there for you.’ He waved me away as he put a foot on the bottom rung of the ladder. He climbed up to the shelf and moved one of the cardboard boxes aside as he reached for a second box. As he did so the box cannoned into the suitcase. I jumped back as the case crashed to the floor. ‘Shit,’ Jack whispered to himself as he looked over his shoulder and down at the suitcase. He searched through several more boxes before lifting a scuffed leather binocular case from one of them. He took the binoculars out of the case. ‘Here they are.’ I stood at the bottom of the ladder as he passed the binoculars down to me. They were in immaculate condition — the dark metal, the chrome, the glass lenses, each surface reflected the sunlight resting against the shed window. Jack climbed down from the ladder and rested a hand on my shoulder. ‘When he heads back this summer, the Tern, you’ll be ready for him.’ I looked down at the glasses. ‘But what does he look like, Jack? I can’t tell one bird from another.’ Jack answered by handing me a book from a shelf above the workbench — Migratory Birds of the World. As I flicked through the pages he concentrated on the suitcase that had fallen to the floor. He picked it up by the handle and shook the case. I heard something rustling gently inside. I looked at Jack to see if he had heard it also. He scratched his head. ‘What have we got here?’ He rested the case on the workbench, moved to unbuckle it and then hesitated for a moment before finally opening it. I moved closer to the workbench and looked down at the dazzling sequins sewn into the pure white fabric of what appeared to be a wedding dress. Jack reached into the case and lifted the dress out. He nursed it in his arms like a newborn baby. ‘This is my wife’s wedding dress,’ he explained. ‘She’s been gone more than ten years now.’ He slowly circled the room, holding the dress to his body, as if he were waltzing with it. When I saw that he had tears in his eyes I walked out into the garden, leaving him alone. When Jack eventually came out of the shed he invited me into the house. As we sat at a wooden table sipping mugs of sweet tea he talked about their forty-five-year marriage and his wife’s death after a short but painful illness. ‘All those years on the road, travelling from town to town. I should have been home

52

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

with her. It was only after I’d lost her that I worked it out. We’d spent more time away from each other, more nights in those years in separate beds than where we should have been, in each others arms.’ I felt I should say something. I wanted to tell Jack that I was sure they had loved each other very much, and that their time together would more than have made up for the nights apart. But I couldn’t say it. I felt that I did not know him well enough to do so. And besides, we were men, so I said what was expected of men on such occasions. ‘You were out there working hard, Jack, for both of you. I’m sure she would have understood.’ He looked into the bottom of his mug as he thought about what I had said. ‘We both understood,’ he finally answered. ‘You might be right. But it changes nothing. Those nights apart add up to years of separation. Wasted years.’ It was early last Spring that I first noticed a change in Jack. I was at the mailbox one morning when he shouted out to me from across the hedge. ‘Ron! Hey Ronnie boy!’ He smiled and waved at me, before quickly looking away. He appeared confused and embarrassed. I walked around the hedge. Jack was scuffing the ground with the toe of his boot as he studied a bare patch of grass in his lawn. ‘Jack. Are you okay?’ He would not look up at me. ‘Yeah. I’m right, son. I was just thinking about something. Don’t you mind me. I’m just an old fool.’ In the following weeks I had to return several of Jack’s tools after he confided in me that he’d misplaced a hammer or saw — ‘I don’t want to be a nuisance but have you one I can borrow for a few days?’ I also noticed that he was slowing down, and walked down to the beach with me less often. When I knocked at his door one morning in early summer, there was no answer from Jack. That had not happened before. I made my way down to the gap in the back fence alone, with the binocular case hanging from a leather strap around my neck. When I reached the ridge above the beach I took the glasses out of the case and scanned the horizon. There were plenty of birds around, seagulls mostly, but no sign of Jack’s Arctic Tern. Were Jack with me he would have asked ‘anything out there today?’ After I’d replied, as I always did, ‘nothing this morning, Jack’, he would have become momentarily disappointed before lifting his spirits. ‘Tomorrow. Maybe tomorrow.’ After searching the sky I walked down through the sand hills and along the beach to the spot where Jack was certain the bird would eventually return. It was not there. When I turned for home I noticed someone on the beach in the distance, walking away from me. Although I was surprised to spot his wiry frame I was certain it was Jack. I lifted the glasses. He was heading for the surf beach. As I ran towards him I called out ‘Jack! Jack!’ He did not look around until I was almost alongside of him. He studied me closely, even a little suspiciously. ‘Ronnie? Ronnie?’ He took a step back. ‘Ronnie Boy? Well, I’ll be buggered. Where have you been all this time?’ I offered him an open hand. ‘Sorry, Jack, but I missed you this morning. Must have slept in. Come on. Let’s walk back to the house together.’ He searched along the beach, to where some teenage boys were laying on a grass embankment above the surf beach. With their dark wetsuits glistening in the sun they resembled a colony of seals. Jack then turned and looked in the direction we had come from. He stared down at the sand, at the impression his footprints had made just a few minutes earlier. He followed their journey back along the beach as an incoming wave slid gently across the

THE TERN

53

sand and swallowed them. ‘Home?’ He looked bewildered. ‘Yeah. Home, Jack. We should head back now.’ At that moment something fell into place for him. A look of confusion shifted to one of calmness, followed by a slight smile of recognition. He looked down at my open hand as if it were an unintended insult to his independence. He brushed me aside. ‘Come on, son. I’ve got something to show you.’ Winter is coming and Jack has not walked on the beach with me since that morning. A little over a week ago I was on the track and heading for the beach when a storm hit. As the heavy rain soaked through my woollen jumper and baggy track pants I thought about retreating, or at least returning to the house for a raincoat. I briefly stopped on the track before deciding to go on. The low sky over the horizon was bruised with heavy weather, while the rain, driven by a southerly gale, stung my face. Although there seemed little point in bothering to remove the binoculars from their case, I took them out anyway and went through the exercise of searching the horizon. I firstly spotted a cargo ship, overladen with multi-coloured containers. The ship was being thrown around in the white-capped sea like a Lego model. It was not until I lifted the glasses to the sky that I caught a glimpse of a shadow against a cloud, and then the dark smudge of a bird. Although it was only a brief sighting I immediately convinced myself that I had just seen the Tern. It was in my sights for just a few seconds before disappearing. Perched on the ridge, I scanned the horizon for another half hour or more, but did not see the bird again. By the time I got back to the house I was wet to the bone and shivering with cold. I threw my clothes in the washer, took a shower and went over the thoughts that had occupied me on the walk home from the beach. After dressing I left the house and ran around the hedge to Jack’s front yard. I knocked at his door several times but he did not answer. I went back to the house and made myself a cup of tea. I then went into the lounge room and flipped through my c.d. collection until I found some writing music — Iron and Wine. I sat at my desk surrounded by the musty smell of tractor books and the oiled surfaces of metal and wrote the following words to myself: The Tern has a sharp blood-red beak and wears a black hood with a white cap. When the Tern grazes in the grasslands and low dunes where it prepares its nest its true beauty remains hidden beneath a covering of dull grey feathers. But when it lifts its wings in flight, particularly when gliding, which it does to conserve energy, the bird exposes its translucent mix of rich colouring. The Tern is a bird of strength and beauty.

54

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

A THOUSAND WORDS FOR SNOW Xiaolu Guo, London

Prelude A great iceberg is drifting on the water. If you were a bird or a fish, and if you followed this iceberg long enough, you would arrive somewhere in Greenland. There you might see a dead seagull frozen on the snow, or the skeleton of a large musk ox on a hillside. Or, you might meet this Inuit family in a small igloo house. Our story starts from their igloo. So what’s this Inuit family doing at this moment? As is not unusual for any family, they have gathered around, engaged in domestic activities. The mother is cooking, her three sons are feeding their dogs. Occasionally they help their mother prepare the food. Their father died a long time ago. He died in a snowstorm while out hunting. The youngest son here is Tekkeit Qaasuitsup. He is only nineteen and a half, but he is the hero of the region and everyone calls him Smart Tekk. He is the one who speaks good English and has ventured far out into the world. He made front-page news from Germany to America, from Russia to Australia. At this very moment, he is telling his family of the adventure he has just had: ‘I said to the German people, we call aput — the snow that is on the ground; and qana falling snow and pigsipor drifting snow; mentlana pink snow; suletlana green snow. And that kiln is remembered snow, naklin forgotten snow, and so on. The Germans were intrigued, so they asked me what is ‘remembered snow’ and what is ‘forgotten snow’. I said you can’t remember all the snow you have encountered. You only remember some of the snow from your life. For example, the snow that lay on our dead father’s body, motela, that snow one can always remember…’ 1. Our young Nanook is asleep in his bed. But this is not Greenland. There is city traffic outside, mixed with the sound of aeroplanes. The curtains are tightly drawn, but still, a beam of morning sunlight is sneaking in and penetrating the darkness.

A THOUSAND WORDS FOR SNOW

55

Tekk opens one eye. He observes this strange space and wonders if he is still in a dream. He closes the eye again. The dreams he has just awoken from seem to be inconsistent with his current surroundings. He dreamt he was swimming with a young polar bear through the water, but the bear swam faster than him because polar bears are famous for their strong long distance swimming. He had to give up the race in his dream. Now he feels as if his face is wet: probably from his swimming in the water. But what sort of dream is going on right now? Tekk opens his eyes again and moves his head on the soft pillow. Well, there is a television set on the wall, a fridge, a desk, a chair, a mirror, a wardrobe, and a bathroom beside his bed. Everything seems clear and concrete in his eyes. This is not a dream then. Tekk sits up with confusion. Then he suddenly recognizes his orange suitcase standing on the carpet in the middle of the room. It is a brand new suitcase his family bought for him before he left Greenland. Yes, it is not a dream: it is real. He is somewhere in Germany. He must have landed here yesterday, after a very long and complicated trip. He vaguely remembers he was on a long distance bus, and then he was put on a small local plane, and then he was in a big international airport, and after that he was flying on a very big plane, and he was given some free wine and alcohol by a smiley stewardess, and after that… he can’t remember anymore. He hears a knock on the door. Tekk does not move at all. There’s another knock on the door. He silently places his feet on the carpet. Now he hears someone turning the key in the keyhole and opening the door. There she is: a young white woman, wearing a uniform with a vacuum cleaner beside her feet. Tekk jumps up with astonishment, and asks in his halting English: ‘Who are you?’ He realizes he hasn’t practised his English lately. The woman is a bit apologetic when she realizes the hotel guest is still in his room. ‘Entschuldigen Sie!’ She says: ‘Should I come back later?’ But Tekk stops her: ‘Wait, you don’t go!’ The woman turns back: ‘Yes, sir?’ ‘Is this Berlin, right?’ She smiles. ‘Yes,’ she answers, ‘it is.’ ‘Where about in Berlin?’ ‘You are in Hotel Kantstrasse, we are near the Berlin Zoo.’ ‘Berlin Zoo?’ Tekk repeats, slightly surprised. ‘I mean, this is a hotel, not a zoo,’ she explains in English that is equally hesitant: ‘but we are near Berlin Zoo.’ Seeing that Tekk is not responding, the woman asks again: ‘You want me to clean up now, or should I come back later?’ Tekk stares at the maid, weakly shakes his head. The woman leaves with her Hoover, closing the door behind her. Now Tekk sits up. He realizes he is fully dressed. He has slept with his clothes on. He touches his head, finding that there is nothing there apart from his short hair. Where is his walrus fur hat? He loves that old fur hat. He can’t walk around in the world without his hat on. He spots it lying on the desk by the window. He grabs it and presses it down on his head. Now he feels a bit better. He pulls open the curtains. Light floods in. He opens the window. Outside there is a city skyline. He can see huge advertizing signs on top of some tall buildings. One reads ‘Benz’ and another ‘BMW’. He looks down. The streets and cars are like small toys. He feels dizzy. He closes the window. Again he walks around in the carpeted room, trying to get used to the space. He enters the bathroom. The washing basin is strangely designed, like a huge lotus flower. It’s not that he has seen many large flowers in his life. As he touches the basin, a ring of lights turn on automatically, just like in a sci-fi movie. Tekk stares at the shiny

56

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

washing basin, trying to understand where the light bulb is. Then he gives up. He needs a wash. But there is no faucet for him to turn on. He tries to move his hands under the tap, but nothing comes out. Then just when he lowers his head down to check the tap, a stream of water bursts out and drenches his face and head. ‘Tiaavuluk!’ Tekk curses, grabbing a towel and wiping his face dry. He opens the fridge. There are many small bottles of wine and vodka. He opens a vodka and drinks it directly from the bottle. It tastes good to him and gives his dry throat a kick. He sits on his bed and sips more, as if he is drinking tap water. He then opens the fridge again and finds a package of peanuts. He eats all the peanuts and brings out another vodka, as well as a coke. When he is about to finish the second bottle of vodka, the door bell rings. Tekk opens the door. A tall, handsome European man stands there and smiles at him. ‘Good morning. You must be Tekkeit Qaasuitsup. Can I come in?’ Tekk nods his head. The man steps in and shakes his hand right away. ‘I am Hans. I work for this year’s International Global Warming Conference. I will be accompanying you during your stay here.’ ‘Everyone calls me Tekk.’ He answers a bit shyly. ‘Sure, Tekk. I speak a little Greenlandic, but I won’t embarrass myself here. Is this your first time in Berlin?’ ‘Yes.’ Tekk nods but somehow he feels as if he is being looked down on. So he adds: ‘but I have been to Copenhagen once, and to Stavanger. Have you been to Stavanger?’ ‘Hmm…’ Hans shakes his head. He has never heard of such a place. ‘I am not sure. Is it in Denmark?’ ‘No.’ Tekk laughs. Hans notices that the boy has a loud and untamed voice and seems to enjoy his laugh. ‘It is in Norway! They have got this domkirke. Very big.’ ‘Domkirke?’ Hans is no longer following what the boy says. Besides, he is a bit bothered by the strong vodka smell in the room. ‘Yes, a domkirke. A huge old cathedral. Very scary inside.’ Hans decides not to sit down. He checks his watch and seems to be in a hurry. ‘That’s great to know, Tekk. If I visit Stavanger one day I will go to see the domkirke. But now we are pressed for time. Let me take you for some breakfast, if you are ready. We have a whole day’s schedule after that.’ Tekk agrees and puts on his woollen boots. He follows Hans to the door. ‘Don’t forget your key!’ Hans takes the key from the key slot and closes the door behind them. 2. It is a beautiful café with lots of art hanging on the walls. Tekk feels a bit uneasy sitting on such soft cushions. Hans has ordered some breakfast for them already. A waitress comes and gives each of them a plate: fruit salad for Hans, an omelette for Tekk. But Tekk stares at his plate, not touching the food. ‘I thought you said you like eggs?’ Hans leans over, slightly concerned. ‘Yes. But don’t they have some meat?’ ‘Meat? Sure, meat is inside the omelette.’ Hans points out. Tekk suspiciously pokes the omelette with his fork. Yes, there is some ham inside. He eats quickly, but he is clearly not satisfied: ‘I thought there would be real meat.’ ‘You want real meat. Okay, I’ll ask them for a plate of smoked ham.’ Hans calls the waitress and orders a plate of ham. A few moments later, a large plate of pink tinged meat arrives, decorated with a few slices of melon. At last, Tekk is happy. He instantly brings out his own walrus ivory knife from his pocket, which sends ripples of shock amongst the people around him. Before everyone’s

A THOUSAND WORDS FOR SNOW

57

silent gaze, the young Nanook picks up slices of ham with his knife and swallows them ravenously. Hans watches him eating, but doesn’t make any comment. In no time, all the ham has been dispatched. Only the melon remains on the plate. Tekk cleans the blade of his walrus ivory knife with a white napkin, then wipes his mouth. He now speaks. ‘You know, Hans, this meat is too soft. I like solid meat, like the caribou you get back in Greenland.’ ‘Right, caribou meat! I’m afraid we don’t have that here in Germany’. ‘You should try: more solid meat. Good for teeth.’ Hans finishes his fruit salad, and finally says: ‘I’m a vegetarian’. ‘What is a vegetarian?’ ‘A vegetarian is someone who doesn’t eat meat.’ ‘Why?’ Tekk looks at his German companion in bewilderment: ‘You don’t have good teeth?’ Hans is amused. ‘My teeth are perfect,’ he says, ‘I’m not that old yet! But it’s nothing to do with teeth. It is just…how should I put it?’ He thinks for a few seconds, then remarks: ‘eating animals has a bad effect on the environment. Nor is it good for one’s health.’ Tekk looks at Hans with a quizzical expression. He wants to laugh, but he tries to be polite. All he can say is: ‘if my family heard about this, they wouldn’t believe it. You know, only caribous eat grass.’ Hans shrugs his shoulder. ‘Then I am a caribou. I eat grass and you can eat me. We make up a perfect food chain!’ ‘You German people are funny,’ Tekk says, feeling a bit offended. Hans finishes his coffee and takes out his wallet: ‘I think we should move on. I want to show you around.’ But Tekk can barely stand up. He feels a bit drowsy from the vodka he drank this morning in his hotel room. ‘Hey, have some water.’ Hans hands him a glass. 3. Hans and Tekk walk along the street, like a comedy duo: one very tall, the other rather short. One walks fast, the other slow. They trundle down to Savingnyplatz. The street brims with cafes and bars. Tekk looks around as he staggers along, curious about the world around him. He looks drunk, as is obvious to anyone passing. It’s strange to see a drunk Inuit, fully dressed up in furs, waddling through a fashionable district of Berlin. Hans tries to guide him as they cross over the street. They pass a bar decorated with flowers and neon lights. In front of the bar, there are some chairs and tables. A lady in a miniskirt is conversing with a gentleman friend. Her naked legs are exposed, and are very attractive to Tekk’s eyes. Tekk lurches towards the mini-skirted lady. Without saying a word, he lays his head on her white naked legs. The woman recoils in shock. Seeing his obvious drunkenness, she screams. Her gentleman friend stands up and drags Tekk away. He berates him: ‘was ist loss mit dir, mensch?’ Hans intervenes, pulling Tekk out just in time, apologizing profusely to the irate couple. A few minutes later, Tekk finds himself in front of a huge building with a glass structure outside. ‘This is the headquarters of the International Climate Change Research Centre,’ Hans says as he drags Tekk into the lift. ‘I want you to meet the chairman and the organizers of this conference.’

58

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

‘Why?’ Tekk feels his head splitting in the elevator. He can barely walk straight, and he feels like vomiting. ‘Because they are the people who invited you for this trip, and pay your hotel bills. They would love to have you speak at the conference.’ As they enter the office, they are told to wait for a few minutes as the chairman is still in a meeting. Tekk sinks his body into a sofa. When Hans returns from the bathroom, he discovers that his friend is already sleeping, snoring loudly. As Hans waits on the sofa patiently, one of the organizers comes to greet them. But as soon as he sees the state of their guest, he suggests to Hans: ‘why don’t we let this poor fellow rest today, and do some sightseeing if he wants to. He can come back for the conference tomorrow.’ Hans agrees. In the afternoon, Hans takes Tekk to the Tiergarten, which makes the young man feel much better and more energetic. As they walk deep into the woods, they come across a pond. Some ducks are swimming around peacefully. Then they see a little canoe, with a man and a woman paddling. Tekk stares at the little canoe. He feels his heart swell with yearning. When the couple on the boat wave at him, he takes this as an invitation. He runs along the bank and, without removing his clothes, jumps into the water and swims towards them. This makes the couple on the boat a little frightened and bemused at the same time. Tekk manages to climb onto it in no time. Tekk is laughing and having fun in his new canoe. Despite Hans’ yells and gesticulations from the bank, Tekk grabs the paddle from the man’s hands and starts to dip it into the water. Hans runs along the bank and yells to the couple: ‘Please excuse my friend! He is from Greenland — he doesn’t know the rules here!’ 4. The press conference is held in the morning. When the general delegates arrive, a line of important speakers are already on the stage. Tekk is on the stage too with a nametag on his chest. He is given a place at the side of the table, next to Hans. The chairman makes a welcoming speech and emphasizes the deep importance of research into climate change. His speech is long. Tekk starts to doze, slumping in his seat. Then the chair begins to introduce the delegates on the stage: scientists, professors, activists, and so on. When he gets to Tekk, he announces Tekk as the ‘last Nanook from Greenland: the ice melting community.’ The audience applauds with excitement, while cameras click frantically. Hans hints to Tekk that he should stand up for photos. Then the chairman continues: ‘Tekkeit Qaasuitsup, one of the last Nanook from northern Greenland, will be making a speech in the next few days about his family’s traditional way of life, and what we can learn about the Inuit culture. Now, without further ado, let’s begin the conference…’ A few hours later, a huge close-up of Tekk’s face under his walrus fur hat has appeared everywhere in Berlin’s media. The headlines above the photo say things like: ‘LAST NANOOK IN TOWN!’ or ‘WHAT ESKIMOS HAVE TO SAY ABOUT OUR MODERN WORLD’. The conference moves along smoothly, and soon all the delegates are having their lunch break. They are in the dinning room next to a very lush garden, enjoying a buffet. A number of people come to shake hands with Tekk, asking him about his family and his trip. Tekk’s attention is drawn by something in the garden. His eyes are following a young woman in a red dress passing through the garden. Hans follows Tekk’s line of sight, and sees the black haired young woman, carrying a caged raven across the flower bed.

A THOUSAND WORDS FOR SNOW

59

‘Did you see that? Hans? That black bird?’ ‘Yes. A raven, actually,’ Hans answers, curiously. ‘A raven in a cage. It’s the first time I’ve seen a raven as a pet.’ As they watch the woman, she seems to sense their gazes and looks back. She smiles to them mysteriously. Just when Tekk runs into the garden, she disappears. ‘Sedna! I found my Sedna!’ Tekk cries. ‘What is Sedna?’ Hans follows him out. ‘Sedna! Our Inuit sea goddess!’ ‘You mean the raven or the young woman?’ Hans asks. ‘The young woman! Her name is Sedna!’ ‘Okay, calm down, Tekk.’ Hans says: ‘Do you want to tell me who she is?’ ‘Yes. She was a very beautiful Inuit girl with long black hair, just like that woman.’ Tekk is still walking around restlessly in the garden, hoping to encounter the scene again. ‘Everyone in our region knows the story. Because Sedna was so beautiful, she was always turning down the hunters who came to her house wishing to marry her. But Sedna’s family was very poor, so her father wanted to marry her off. Her father said to her: “Sedna, we have no food and we will go hungry soon. You need a husband to take care of you, so the next hunter who comes to ask for your hand in marriage, you must marry him!” One day a hunter covered in smooth black fur arrived before their igloo, and asked Sedna’s father if he could marry his daughter. Sedna said yes, though she didn’t even see the man’s face. She was then placed aboard the hunter’s kayak and journeyed to her new home. You know what a kayak is?’ ‘Yes, I know what a kayak is. So what happened to her and her strange husband?’ ‘It was a long way on the sea. It was snowy and windy. They covered themselves in their heavy robes. For the whole tripe, Sedna never saw her new husband’s face. At last they arrived at an island. Sedna looked around. She could see nothing. No hut, no tent, no cooking pots, just bare rocks and a cliff. Her new home was a few tufts of animal hair and feathers strewn about on the hard, cold rocks. As they stepped onto the rocks, the hunter stood before Sedna and pulled down his hood. He let out an evil laugh. Guess what?’ ‘Sedna’s husband was not a man but a raven! Is that the story?’ Hans smiles. ‘Yes, you Germans are clever people! He is a big ugly black crow!’ ‘So then what? Did she live with that evil bird for the rest of her life?’ Hans asks impatiently, aware that everyone around them is finishing lunch. Yet Tekk and Hans have not started eating yet. ‘Of course Sedna didn’t want to live with that ugly black bird. But it was a long way home. She couldn’t just go back by herself… ’ At this point the conference organizer comes to them and interrupts Tekk’s story. ‘Hello Tekk, hello Hans, I hope you are enjoying the press conference this morning?’ Tekk shakes hands with the organizer. He then realizes how hungry he is. He rushes to the food table, grabs a plate and serves himself some food. ‘Indeed. I just hope our friend from Greenland can take a whole week of conferencing!’ Hans greets the organizer, heaping salad onto his plate at the same time. ‘Don’t worry. If our Inuit friend gets bored with all the talks, you can take him sightseeing. There is lots to do in Berlin — the Holocaust Museum, the Checkpoint and so on. What do you think, Tekk?’ Tekk’s face cracks into a dry smile. He is busy with his deep-fried schnitzel. ‘How did you find Berlin, Tekk? Have you seen our famous bear yet?’ the organizer asks.

60

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

‘Bear?’ Tekk swallows some schnitzel, startled. ‘You have bears in Germany?’ ‘Yes,’ the organizer answers, ‘we have our own famous polar bear. His name is Knat.’ ‘You are teasing me!’ Tekk stops eating, and is exasperated. ‘Where is he? Can we go to see him now?’ He turns imploringly to Hans. Hans laughs. ‘Not now,’ he says, ‘but maybe later if you are not too tired.’ Journalists crowd around them, urging Tekk to pose in his fur hat and to smile at the camera. Tekk poses with the hat, but he cannot summon a smile. 5. Tekk and Hans are queuing in front of Berlin Zoo. Like them, there are lots of people waiting to enter. Eventually, Hans gets hold of two tickets. As they pass the entrance, Tekk is already impressed by the scale of the zoo, with its lush plantations and artificial hills. He asks lots of questions. ‘So people find all sorts of animals and then put them here, not killing them?’ ‘No. That’s why we can see them, I mean, to be able to see a live tiger eating and running before our eyes.’ ‘A tiger!’ Tekk exclaims: ‘I saw them on TV. Very scary animals! I don’t want to see them. Please don’t take me to meet one.’ ‘Okay, no tigers then.’ Hans smiles, leading him further into the zoo. ‘I will make sure you don’t meet any animal you don’t want to meet. But you haven’t finished your story yet. About Sedna! What happened after that beautiful girl married the ugly raven?’ ‘Yes… Sedna discovered her husband was only a black crow. Frightened and saddened, she tried to escape, but the big bird would drag her to the edge of a cliff, threatening to push her off. The bird also begged her to be his companion, as his life was too lonely to endure. So she became the raven’s wife, living on bare rocks. Everyday, the raven would fly out and bring back home raw fish. And that was the only food she could eat. She cried and cried and called her father’s name. The howling arctic winds carried the sound of Sedna’s weeping cries all the way to her father’s ears. Sedna’s father recognized the call in the air and knew it came from his daughter’s weeping. One day—’ Tekk stops narrating the tale. He is distracted by some big animals in front of him. His face is anguished and frightened. They are in front of some gorillas. Apparently Tekk has never seen a gorilla in his life. He is crying and laughing at the sight of such large, dark, human-like animals. ‘Maybe they are also men, don’t you think, Hans?’ Tekk asks with a trembling voice. When a gorilla comes towards them, Tekk becomes very still. Then suddenly he drops to his knees, facing the fence and praying to the gorilla. Hans observes Tekk’s strange behaviour, raising an eyebrow but saying nothing. They move towards the enclosure where the giraffes live. Tekk carefully observes the towering animals, impressed by their long necks. ‘I wish I had such a long neck, so I could see the enemy coming from a far distance.’ Then he kneels down again: ‘Hans, we must pray. Otherwise they will revenge us one day.’ Hans shrugs his shoulders, watching Tekk pray to the animals while murmuring a string of inaudible words. Finally they walk towards the zoo’s most famous tourist attraction: the polar bear. The area is surrounded by tourists. Everybody is waiting by the fence with their cameras and smart phones. According to the news report, the famous bear has made no appearance for a few days. But as soon as Tekk gets close to the fence, things change. From behind some large

A THOUSAND WORDS FOR SNOW

61

rocks, a huge white body gradually appears. All the visitors hold up their cameras with anticipation. Tekk stares at the great bear, the famous Knat, who is now sitting on a rock by the water, looking bored and lonely. Paying no attention to the tourists and constant clicking cameras, the polar bear surveys the shallow water around him. ‘Oh Tekk, you are lucky to have a chance to meet our city’s super star. He has created about 2 million euros annual income for us.’ Hans says with some excitement. ‘How?’ Tekk asks. ‘How? You see all these people here? They bought tickets just want to see the polar bear.’ ‘Knat…’ Tekk murmurs. ‘In Greenland we don’t wish to see bears face to face. We would wish them the best of luck, but don’t want to invite them any closer.’ A team of school kids arrive. They push Tekk to the side and jump around, trying to catch a glimpse of the super star animal. ‘Well, Knat has not been very happy in the last few months. Some animal experts say he is missing his native land, or he needs some companion. He does look a little sad. Sometimes he refuses to come out to bathe in the sun. He just hides in his caves, so no one can see him.’ Tekk seems to understand this situation very well. He says; ‘I would be the same, if I were put in a big cage. I would die, I think, probably in three days. ’ The more Tekk watches the bear, the more he is affected. As if caught by some magic power, Tekk is rooted to the ground. His hands grip the fence. His eyes follow every movement the bear makes. And he speaks as if in a dream: ‘I think he knows me…’ Under Tekk’s gaze, Knat finally seems to respond to Tekk. The animal’s eyes shine with sadness and hope. Tekk is in a trance, and keeps murmuring. ‘Oh Hans,’ he says, ‘he is watching me. I think he knows me…’ 6. A gust of wind blows above the zoo, carrying the sound of sirens and city traffic. Knat suddenly makes a sorrowful and angry cry. Slowly, he walks back to his cave, and decides to hide himself away for a little while. Tekk shakes himself as if from a swoon, rubbing his eyes. Hans asks if he’s alright. Tekk says nothing, pulling at the fence, his head down. Then, suddenly, as if snapping out of a dream, Tekk resumes his black raven story. ‘So I was telling you that Sedna had to become the raven’s wife, and cries her eyes out on the cliff every day. Then one day, Sedna’s father heard his daughter’s cries through the snowy wind. He felt very guilty for what he had done to his daughter. So he decided it was time to rescue her. He killed a big walrus, preparing food to eat for the next several days. He loaded up his kayak with food and water, and followed the sound of the crying. He paddled for three days through the icy arctic waters to Sedna’s home. As soon as he approached the island of Sedna’s husband, he saw a red figure standing on a cliff. He recognized his daughter, wearing the same red dress she had had on when she left home. She was so happy and surprised to see her father, she ran towards him and quickly climbed into his kayak. They paddled away without hesitation. After many hours of travel, Sedna and the father turned and saw a black speck far off into the distance. They knew it was Sedna’s angry husband flying to chase her.’ At this point the polar bear inside the cave howls twice, as if he can hear the story and understands it well. The bear then emerges from his cave. Tekk stops speaking: he cannot help but be drawn in by the bear. The bear seems to meet Tekk’s gaze. ‘Maybe we should walk around the fence, in between the tourists,’ Tekk suggests. ‘So I can see if the bear really recognizes me.’ As they walk around the enclosure, at first the polar bear loses sight of Tekk. But after

62

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

a few moments, the animal finds Tekk again amongst the crowd. It’s like some electric current passes between their eyes. But then suddenly two zookeepers distract the bear by throwing a large rubber seal into the enclosure, their hope being to get the depressed bear to do some exercise. Knat seems to be roused into an angry state, leaping from his rock, and starts to tear the rubber seal apart. Tekk turns away in disgust. He drags Hans away from the enclosure to a bench near a tree. With a sigh, he continues the story: ‘So the big black raven chased after his wife, steadily gaining on her, riding on the wind. Finally he swooped down on the kayak. Sedna’s father took his paddle and struck at the raven, but missed it. The huge bird continued to harass them. Finally the raven swooped down near the kayak and flapped his wing upon the ocean. A vicious storm began to brew. The calm ocean soon became a raging torrent, tossing the tiny kayak to and fro. Sedna’s father became very frightened. He grabbed Sedna and threw her over the side of the kayak into the ocean. “Here,” he screamed: “here is your precious wife. Please do not hurt me. Take her!” Sedna screamed and struggled as her body began to go numb in the icy arctic waters. She swam to the kayak and reached up, her fingers grasping the side of the boat. Her father, terrified by the raging storm, thought only of himself, as he had always done. He grabbed the paddle and began to pound against Sedna’s fingers. Sedna screamed for her father to stop but to no avail. Her frozen fingers cracked and fell off into the ocean. Gradually, all her fingers turned into seals and swam away under the water. She tried again to swim and cling to her father’s kayak, but again he grabbed the paddle and began beating at her hands. Sedna’s hands froze and cracked off. The stumps slowly drifted to the bottom of the sea, this time turning into whales and walruses. Sedna could fight no more and began to sink.’ ‘What a sad story,’ Hans gasps. ‘The father is as bad as the raven.’ ‘In Sedna’s desperation,’ Tekk went on, ‘she turned her body parts into sea creatures — her hair became millions of shrimps and little fish, her intestines became lobsters and octopuses, her sorrow became seaweed and her longing became a sand dune on the beach. Finally her red dress became the Mara Mountain towards the North Pole, protecting people from the icy wind. Now all the hungry Inuit families could get their food from the rich sea which had become filled with sea animals. They could now build their huts at the foot of the mountain. It is for this reason in our region that after a hunter catches a seal he will kneel towards the direction of the Mara Mountain and drop water into the mouth of the mammal before he kills it, a gesture to thank Sedna. Sedna is our sea goddess.’ ‘But what happened to that horrible father and the evil bird?’ Hans asks. ‘Both the father and the evil bird were taken by a polar bear. Actually the polar bear was the master bear of that region and he knew all this was going on. So he punished the raven and the father.’ Tekk has finished his story. They both grow silent, as they gaze back into the distance. Inside the fence, the bear has already retreated into his cave. Hans sees this as an opportunity to leave. He promises Tekk that they will come back to see Knat tomorrow. 7. The evening passes for Tekk without any significant moments. He is in some grand restaurant, with the most beautiful seafood and meat before him, with luminous candles on the table and inky red wines and golden beer. But Tekk only manages to eat two pieces of roast beef. He feels depressed, although many friendly delegates are trying to hold a conversation with him. But he has no vocabulary for the cultured white

A THOUSAND WORDS FOR SNOW

63

Europeans. Nor can he involve himself in any sophisticated discussions about carbon dioxide emissions or levels of acidity in the oceans. He misses his family, his favourite dogs, his igloo, and most of all, the freedom he can only feel in his natural environment. He asks Hans to walk back with him to the hotel, while everyone is having wine and gooseberry cakes. Later, alone in his hotel room, Tekk feels a little better. He removes all of his clothes, stripping down to his shorts, although he leaves his walrus fur hat on. He loves his fur hat. It reminds him of all those great times when he and his father went hunting for walrus, and watching his father skin animals with his knife. He misses his father, though he knows his father’s dead body is lying there senselessly deep in the snow by their house. Suddenly, tears run down his face. He lies in the bed, pressing the remote control, flicking through TV channels. On one channel there’s a cooking programme, on another some soap set in a rich family’s house somewhere in Europe. On another is a police story with car chases and gun fights. Tekk watches this for a while, but it’s in German. He soon grows bored, and his feeling of lonesomeness returns. He switches off the TV, lying still, trying to sleep. Through the thin wall, he hears the noise of two people making love next door. The noise grows louder and louder. He lies there, eyes wide open, listening to the noise. The next day, Tekk asks Hans to take him to the zoo again. This time, Hans only accompanies him to the entrance, and tells Tekk that he will come back to meet him by the gate in three hours time, because he has to work at the conference. Tekk is grateful to have three hours by himself in the zoo. He walks straight to his friend’s enclosure, and in no time, he is standing in front of Knat, the lonely polar bear. He watches the creature’s every single move, but is careful to remain hidden, so that the bear doesn’t see him. Today, around the enclosure, there is a television crew from the BBC reporting on the famous polar bear. Tekk watches a blonde woman presenter, speaking in front of the camera in English: ‘Welcome to the BBC World Service! Right now I’m in the Berlin Zoo, standing in front of Knat, their famous polar bear. I want to give you some insight into why Germans are worried about him and what is the real problem. We were told by the zookeepers that Knat has been leading a very reclusive life and stays in his cave for most of the time. He’s also been showing some signs of losing his appetite. Usually polar bears would eat raw meat, but recently he’s los interest in that, and instead he’s begun to eat human food like vegetables, cooked food — even croissants and bread which the tourists give him. Could the famous carnivore become a vegetarian? In a week’s time, Knat will cerebrate his fifth birthday with the zookeepers and I’m sure we’ll be seeing plenty of cute photos of Knat’s birthday party…’ The bear in the background roars towards the camera, which frightens the television presenter slightly. But she adjusts her smile and continues her report. Then a group of animal rights activists swarm in front of the camera, raising their banners and shouting together: ‘Caging is a crime!’ The bear seems to be getting more and more disturbed. But at this point, Tekk steps out from behind the tree, and into Knat’s field of vision. After a few moments, Knat notices his friend. Then he gradually grows quiet. Tekk is chanting words in his Inuit language, louder and louder. His chant seems to pierce the noise of the protesters and the crowd of tourists. The bear seems to sway back and forth in time with his chant. And then the eyes of bear and man lock again. It’s at this point that everyone else begins to notice the strange scene happening between the bear and the fur-clad Asiatic man standing by the fence, who’s producing

64

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

a resonant song from deep inside his chest. Knat releases a long sad groan in response, and raises his head, stretching his whole back, as if waving his head to Tekk. Suddenly, there is a silence, only punctuated by the background sound of traffic, and the occasional animal noise. Tekk and the bear stand frozen, gazes locked, as the crowd and zookeepers look on. But then, like a string breaking, an air of hopelessness comes over the bear, and their mutual gaze is broken. Knat, as if releasing some heavy weight, turns to go back into his cave, dragging his paws over the concrete. Tekk leaves quickly before anyone can question him. 8. The week-long conference is heading towards its climax. It’s the morning Tekk is going to give his speech. He has a text Hans helped him to write. Over the last few days he has been practising it and he has learnt to read it quite well. This is his speech: ‘Dear delegates of the 5th Global Warming Conference, My name is Tekkeit Qaasuitsup and I am from a village in Greenland. I feel honoured to be able to present the story of my family and my people to you here. I must admit that I know nothing of global warming or climate change, but still, I want to thank the organizers for inviting me to come to Berlin. Here is my story: I am from an Inuit tribe. We are hunter-gatherers. I am indeed a Nanook, that is, a good hunter. Originally, Nanook in my language meant the master bear. In our culture, polar bear is the master of all bears. Only he can decide if hunters deserve success in finding and killing bears; he will also punish the bad hunter who violates the rules. My father was a bear hunter and so am I. We have to hunt for our food. We have no shops near us. The nearest supermarket to our house is three days away by dog sled. So we have to fish and hunt to keep our life going. We always listen to the calls of the bear master when we hunt. After arriving in Germany, I was very surprised to see our master was caged in the Berlin Zoo. So, while I have been here, I have had to go there every day to worship him. I am worried about his condition. I hope he is not going to punish me one day. The final thing I want to do is thank my friend Hans. He has taught me good manners and I have learnt through him something of the European way of life. But I am not sure I will become a vegetarian like Hans, because if we eat the good animals from the sea and we only eat what we need to eat, then there is no need to be a vegetarian. We can’t eat three seals in one week. We can only eat so much food every day. It’s strange then, for me, that there is so much food in the supermarket. What happens when they can’t sell it all by the end of the day? They throw it away, or let it rot? Anyway, I know big cities have more opportunity for living, but I prefer my hometown and I already miss being there. I hope to fly back as soon as possible. This is the end of my speech. Please excuse my English and thank you for listening.’ After this speech, everyone applauds and agrees Tekk is the most charming guest in the conference. He is instantly asked for photographs by his new fans. A few minutes later, a man in a nice suit approaches Tekk. He introduces himself as Werner Vidoni and he is the head of Berlin Zoo, specializing in animal behaviour. ‘What do you want from me?’ Tekk is a bit surprised. ‘Oh, we need your help, Tekk, if you don’t mind my direct approach.’ Werner explains. ‘What sort of help?’ ‘You already met our polar bear in the zoo, and you know he is very precious for our city. Indeed, I have witnessed your power with our Knat. I was there the other day, when you calmed Knat down.’ ‘Yes, I know Knat.’ Tekk answers somewhat enigmatically.

A THOUSAND WORDS FOR SNOW

65

I said to the German people, we call aput – the snow that is on the ground; and qana falling snow and pigsipor drifting snow; mentlana pink snow; suletlana green snow. And that kiln is remembered snow, naklin forgotten snow, and so on. The Germans were intrigued, so they asked me what is ‘remembered snow’ and what is ‘forgotten snow’. I said you can’t remember all the snow you have encountered in your life. You only remember some of the snow. For example, the snow that lay on our dead father’s body, motela, that snow I will never forget…

66

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

‘Knat was born in our zoo and his mother died shortly after his birth. So he has lived a somewhat lonely life for a bear. Now in the last several months he has grown more and more reclusive, and he eats less and less. We are quite worried about Knat’s health. Since you are from Greenland, the native land of polar bears, I wonder if you might have some good suggestions for us. And if you like, we can invite you to accompany our bear keepers, so you can get closer to Knat and tell us what you think about his diet and his behaviour. ’ This is a surprising appeal for Tekk. He is lost for words. He nods his head in earnest. ‘Tekk loves Knat, I am sure he will be very happy to have an opportunity to get closer to him.’ Hans hears the conversation and answers for Tekk. Next day, Tekk is picked up by the zookeeper from the hotel. On the way to the zoo, two documentary filmmakers with a camera and recording machines also join them. They want to make a ‘Reality TV Show’ about how an Inuit trains the bear and they believe the whole of Germany will love to watch the show. The team is received in the zoo by the enthusiastic staff. Before Tekk enters a back door leading towards the inner enclosure occupied by Knat, he kneels, facing the cave where the bear is, and prays silently. When the ritual is over, he wipes dust off his trousers and says: ‘Now we can go in.’ The zookeeper is curious about Tekk’s ritual, he asks: ‘Tekk, what do you believe?’ The young Nanook answers with an old saying from his Inuit culture: ‘We do not believe, we fear.’ ‘You fear?’ the zookeeper repeats. ‘What about God? Do you have some kind of god like we do here in Europe?’ ‘God? Everything is god. Seal is god, walrus is god, fish is god, and polar bear is god too.’ ‘So do you fear these gods? I mean, if you don’t believe in them, you wouldn’t fear them…’ ‘Belief is not important for us, but fear will protect us. We fear nature,’ says Tekk. The documentary filmmakers record Tekk’s speech. Soon Tekk’s mysterious answer will become an enigma for the Berlin media. Soon the genial Nanook will become a celebrity, as famous as Knat. Tekk’s photo will appear in Bild and Süddeutsche Zeitung alongside that of the polar bear Knat, with the headline: WE DO NOT BELIEVE, WE FEAR. The day passes with Tekk inside the enclosure, along with the bear and the animal specialists. Tekk has been talking to the zookeeper about his and his father’s knowledge of polar bears. ‘You know, polar bear is the great long distance swimmer. But here in the zoo, he can swim nowhere and he can’t do any excise really.’ The zookeeper nods his head. He knows the problem well, but he doesn’t think they can change Knat’s living space. 9. ‘We can’t return our Knat to nature, because he was born in captivity and has never lived outside of the zoo. He won’t even have the ability to catch his own food. He will just die if we let him out,’ the zookeeper explains to Tekk. Tekk has no more words to offer. Before he leaves the zoo, he suggests: ‘Knat needs a friend, his own kind of friend to live with.’ ‘Yes, that’s the right thought.’ The zookeeper says. ‘We have decided to raise 500,000 euros to buy another polar bear — a female one from Norway, to be the mate of Knat and to conceive future baby bears. We have already secured some money and we are confident that we can raise the rest of fees to host our new Mrs Knat.’

A THOUSAND WORDS FOR SNOW

67

But only our young Nanook knows that his friend inside the fence is reaching the end of his life. The bear is short of breath, and he hasn’t eaten half of what he is supposed to eat in the last few days. He has no more strength, not even bringing himself out of the cave to meet the public. Next day, when Tekk is accompanied by Hans to the airport along with his orange suitcase, they find hundreds and thousands of people gathering in front of the television news in the departure hall. Everyone is watching the direct live broadcast from Berlin Zoo: Knat is dead! He died from a mysterious disease, apparently a tumour in his heart. Both Tekk and Hans freeze in front of the news report. It says Knat’s sudden death has caused an international outpouring of grief. Hundreds of fans are visiting the zoo, leaving flowers and mementos near the enclosure. The mayor of Berlin, Mr Herzorg, is speaking on the television now: ‘We all held him so dearly. He was the star of our city. But he will live on in our hearts. We will create a monument for coming generations to preserve the memory of this unique animal.’ The report also says that Knat’s remains may be stuffed and put on display in the Museum of Natural History. The news ends with a song performed by children: ‘Knat, The Dreamer, we love you forever’. Alone on the plane, Tekk contemplates the floating clouds outside his cabin. The scenes from the last few days are like a film playing before his mind’s eye. He falls asleep as the plane makes its way north. In sleep, he returns to the dream he had a week ago, on the night after he arrived in Germany. He is swimming with a young polar bear in the arctic sea. But the bear is such a good swimmer, he soon leaves Tekk far behind. In no time the bear is nothing but a small, bobbing head on the swell far ahead, and then, slowly it fades, becoming indistinguishable from the grey sea surface and the dull sky. Tekk scans the horizon, hoping to catch a glimpse. But there is nothing. He is alone, far out in the ocean. Then, suddenly, the sky to the north, begins to change its form. The light and clouds merge to form a smile — a smiling bear head hovers before him in the fading day’s rays, and the grey waves are touched by a shimmering whiteness. Epilogue A great iceberg is drifting on the water. If you were a bird or a fish, and if you followed this iceberg long enough, you would arrive somewhere in Greenland. There you might see a dead seagull frozen on the snow, or the skeleton of a large musk ox on a hillside. Or, you might meet this Inuit family in a small igloo house. Our story continues from within their igloo. So what’s this Inuit family doing? As is not unusual for any family, they have gathered around, engaged in domestic activities. The mother is cooking. Her three sons are feeding their dogs. Occasionally they help their mother prepare the food. Their father is dead long ago. He died in a snow storm while out hunting. And now their youngest son, Smart Tekk, is telling his family of the adventure from which he has just returned: ‘I said to the German people, we call aput — the snow that is on the ground; and qana falling snow and pigsipor drifting snow; mentlana pink snow; suletlana green snow. And that kiln is remembered snow, naklin forgotten snow, and so on. The Germans were intrigued, so they asked me what is ‘remembered snow’ and what is ‘forgotten snow’. I said you can’t remember all the snow you have encountered in your life. You only remember some of the snow. For example, the snow that lay on our dead father’s body, motela, that snow I will never forget…’

68

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

Oisín McGann

69

70

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

REFLECTIONS BY WRITERS

REFLECTIONS BY WRITERS

71

AFTERWARDS Xiaolu Guo, London

A London-based Canadian writer attacked me for being someone who works on a climate change project but flies around the world in order to do that work. She said that this was hypocritical and unacceptable. There is some truth in what she said, and I feel it keenly. But the spirit of her remarks didn’t get to the whole truth of the matter. Say I hadn’t signed up for this project. I would still have produced a vast carbon footprint (indeed, probably bigger than the one I actually produced), by flying back and forth to China visiting my family, and by flying back and forth to Australia in the cheapest season to see my partner’s family. I am not trying to excuse myself here, I am trying to discuss the core problem of current reality. The problem of climate change is the problem of our global economical structure. Inequality is increasing. Both I and this Canadian writer belong to a group that has the resources to live a global life to some extent — we use planes to visit family members and conduct our work as well as spend holidays by flying from one city to another. Some other immigrants have to jump on a boat, risking their life inside a ship container and hoping to arrive in a ‘better’ country. Lots of them don’t survive the trip. We human beings live in an age of ‘life is elsewhere’, the grass is greener in front of other people’s houses. The global system does encourage people to live in this way - even if you are poor you will still aspire to become rich and to live that lifestyle. This is the disease of our age. What’s that big word again? Anthropocene. Maybe it’s not such a big deal for a Canadian writer, since they have been enlightened by Naomi Klein for the last 15 years. But for someone like me, without participating in the Weather Stations project I would have never witnessed how a rural Irish community has fought for its way of life in the face of terrible urban industrial developments. It has enabled me to write about them and to tell their stories to other people. The same goes for my understanding of how acidity and increasing sea temperatures are killing coral in Australia’s Great Barrier Reef. When I saw and touched the grey skeletons of dead coral in the ocean I had to write about it. Because of these

72

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

opportunities to learn and to see, I came to realize that we don’t actually know enough about our environment and how species on this planet survive. It’s this ignorance that enables our human ego to eat away what’s left on this planet. Education about the environmental crisis has to start in primary school with very young kids. And I really think the next generation will be our best hope. Indeed, they are our only hope. There is a positive side as well as a negative side to almost everything. It depends on what you make of your experience as a human finding yourself in whatever field you operate in. The most difficult part for me has been to translate scientific language into literary language, which has to be done in writing and public lecturing. So I hope this bitter Canadian writer will read what I wrote from those trips, if she is not too busy moaning about the End of the Nature. Now, the nearly two-year-long Weather Stations project is coming to an end. But I feel that I have only begun to scratch the surface of the whole thing. The story has only just begun. For sure, we are not at the end of history.

AFTERWARDS

73

10 THINGS I HAVE LEARNED DURING MY FIGHT AGAINST GLOBAL WARMING Jaś Kapela, Warsaw

It’s impossible to list everything I have learned and understood, everything the Weather Stations project has given me, but I will try to make a list of the ten most important things: 1. I was reminded about the importance of the issue of global warming and also why most people couldn’t care less about it. Or, if they could, they still don’t care enough. But despite everything, it is not completely alien to them, it affects them. 2. I have learned to take my water bottle with me everywhere I go, but I have also learned to drink all the water from it before getting on the plane. You can refill it pretty much straightaway with tap water in the bathroom. 3. Tap water is tasty and healthy, but people still prefer to buy bottled water, which costs 2000 times more and leaves unbelievable amounts of plastic on the planet. There is a nice film about it. 4. There is so much plastic in the world that the Great Pacific Garbage Patch was formed. (See also the film Plastic Paradise.) Albatrosses eat plastic, as can be seen in photos made by Chris Jordan from Midway, and as a result they die. As do fish. The populations of numerous species of fish have decreased within the last forty years by 90 per cent. Eating fish that have eaten plastic can cause various diseases in humans, including cancer. 5. Industrial farms seen from a satellite are more beautiful than Salvador Dali’s paintings. And more terrifying. No wonder conceptual artist Mishka Henner exhibits them in galleries. You can see some on his website.

74

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

6. Meat consumption is killing the planet. The meat industry is responsible for 18 per cent of greenhouse gas emissions, more than transport. Forests are cut and monoculture GMO plants cultivated for animal feed, generously sprinkled with pesticides, which cause the death of millions of insects and birds. And meat consumption is still on the increase. 7. In the space of the last few years, populations of animals living in the wild decreased by 50 per cent, but population of animals reared in cages went up. Those animals never see the sun, never touch the soil. We have organized a little animal Auschwitz for them, but on a larger scale. What’s more, we pump them with antibiotics and as a result those same antibiotics will stop having an effect on us. 8. Sometimes you have to travel by plane, even if it is against your deepest beliefs. Though there are people who think that we don’t have to fly at all. And I’m inclined to agree with them. 9. I’m cool, I’m smart, I’m inspirational. Even at events in London or Berlin. Though I think I should learn English properly. Or should I? There are so many great translators. Perhaps it’s better not to take the work away from them. Anyway poetry read in Polish sounds beautiful. So let’s have it in Polish. 10. Everything is possible. I still don’t know how to write about global warming to captivate the attention of owners of companies, which pollute our planet, or the politicians, who are paid by them, but I’m not giving up. And anyway — as far as I know — they do understand the problem. But we still don’t exert enough pressure on them, so it’s worth writing about it to make a change. Translated by Anna Hyde

10 THINGS I HAVE LEARNED DURING MY FIGHT AGAINST GLOBAL WARMING

75

FINDING REASONS TO GIVE A DAMN Oisín McGann, Tallaght

When you consider that everyone talks about the weather, that it is a common interest for people around the world, it would be easy to assume that we all care about the climate. Strangely, this is not the case. To put it bluntly, for most of us, deep down, for most of the time, we just don’t give a damn. As a Writer in Residence for Weather Stations, I thought I had a reasonable knowledge of the subject for someone with no scientific background. I was intrigued to meet the other writers and discover how different we all were, not just in the kind of work we each produced, but also in our attitudes to the issue. But what knowledge I had fell far short of what I needed to write — or draw cartoons — about what is arguably the most important challenge facing our civilization. I saw this project as a means to improve on that, to explore the different facets of the issue and, well . . . find out what was going on. Most of all, I wanted to know why, as a society, we didn’t care enough. That fascinated me. Part of the project has involved meeting people with relevant areas of expertise. Whenever I met anyone who knew more about climate change than I did, I posed this question to them: ‘If I was someone who lacked the knowledge or perspective to understand the threat of climate change, can you tell me why I should care?’ The best answer came from Professor John Sweeney, of NUI Maynooth. His response was: ‘Less land, less food, more conflict.’ For the most part, however, the question was met with reactions that ranged from dismay to disgust, a rolling of the eyes at the short-sighted or inherently selfish nature of human beings. Often, the attitude of people who understood and appreciated the threat was one of impatience — a long-suffered frustration that anyone still had to be convinced. There was a sense that, since the world of science had already given us the information, the cold hard facts, no further motivation should be needed.

76

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

I realized that a wide, fundamental gap existed between those who understood the issue well enough and those they needed to reach. The experts believed that to present facts was enough — that it was now up to the uninitiated to step up and get on board. The uninitiated, having enough on their plate already, had yet to be given enough reason to take an interest. I recognized this gap in understanding. Writers face it, between ourselves and our readers, all the time. This, I decided, was what our project was all about. People are not rational beings; we are emotional creatures who act rationally on occasion. Data on geographical anomalies was never going to make people think differently about how we affect our climate. These distant, theoretical things could not convince us to give a damn. Empathy, on the other hand, has always been one of our most powerful motivators. A vital element in any story and in the creation of characters, it’s also key to working with young people, who live their lives in the now and the immediate future. It was the focus of my workshops with the students, how we create empathy using just words, how we provoke emotions. It was to find the compelling elements in everyday life and relate them to bigger, dramatic ideas and more abstract themes. Life is complicated, stressful and demanding. It’s not natural to go looking for more things to be concerned about. You don’t care about flooding until it comes down your street. You don’t care about drought until you don’t have water to flush your toilet. However, if we can successfully imagine how our weather might affect our daily lives, then the threat of climate change can be made to feel more real. That’s not selfishness — it’s just our inherent need for perspective and empathy. It can be simulated in fiction, in poetry, because these are how our brains model life experience just as climatologists model weather patterns, trying to create in our minds what we don’t yet know or to predict what will happen in the future. And it’s achieved largely with emotions and experience, rather than facts.

FINDING REASONS TO GIVE A DAMN

77

Whether in Dublin, London, Melbourne, Potsdam or Sydney, I was able to observe the same thing everywhere in the faces of the oceanographers, cloud researchers and meteorologists we talked to: their frequent astonishment at sitting across from people for whom language actually means something fundamentally different.

78

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

PROBABLY THE LAST CHANCE FOR A GREATER SENSE OF TOGETHERNESS: A SELF-INTERVIEW Mirko Bonné, Berlin Directing this question at the mirror, even if just the mirror of language, I work out that it’s been more than fifteen months now that you’ve been one of the five authors working on the Weather Stations project. Has the way you see the world changed after having been at a weather station yourself? Every morning, the first time I look out of the window I take in the weather, the sky, the clouds and trees, the trees that enable us to read the wind. A year and a half ago, reports about a tornado in Mecklenburg-Vorpommern would have surprised me, but I certainly wouldn’t have made the connection with my profession and noted down the things that the mayor of Nützow said, things, by the way, that I also heard expressed in very similar fashion in regions of Australia, where they’ve been living with extreme weather for decades now. The Weather Stations project is about raising awareness. Something which must be pretty much old hat for you, no? Climate change is of course a good match for today’s world. No one actually attends to anything that can’t be understood or consumed. The only thing that counts is what’s useful — and preferably to oneself. During my adolescence in the Kohl era, we still used to offer dogged opposition, happy to have something to rebel against in the form of the throwaway society, but we didn’t guess at the time that we in our morally flawless manner were taking part just as diligently in establishing the throwaway world in which we live today. It goes without saying that writers are concerned with raising awareness. But they shouldn’t allow themselves to be yoked to a particular cause, not even one such as this. Writers have to keep hold of the reins themselves and not allow themselves to be led too much, the best balance is somewhere between horse and driver. As far as I’m concerned, climate change is a linguistic problem, as for me it’s all about examining the possibilities of how it can be represented and communicated in literary terms. The Weather Stations project has taken me to linguistic fields into which I would never

PROBABLY THE LAST CHANCE FOR A GREATER SENSE OF TOGETHERNESS

79

In my eyes, [language] is the connective tissue necessary for life, that which connects me to everything and everyone else, linking our world of today with the past world of the dead and the future one of our as yet unborn grandchildren. Language is the only parallel world whose existence I do not deny. MIRKO BONNÉ, BERLIN

I’m reading as much as I can about the politics and science of climate change. I speak to as many people as I can about the issue. I came to this project as a writer and teacher. And yet, increasingly I have become interested in not the power of language, but its limitations. The planet is more powerful than any words or narrative that humans ascribe to it. TONY BIRCH, MELBOURNE

Stop the silence and use your words for the things that matter the most! ANAS AHMADZAI, ARTS AND MEDIA SCHOOL, ISLINGTON, LONDON

80

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

otherwise have ventured. I sat at Chowder Bay in Sydney with two oceanographers who explained to me what it’s like to dive in a forest of seaweed and algae. Are writers able to contribute to making the complex, manifold demands exacted on today’s world by so-called climate change and its consequences more transparent — would you agree that that’s what it’s about? Over the course of the project, I’ve realized — and have been very surprised by — just how much everything depends on the individual here. I would even say that climate change isn’t a problem for humanity, but rather affects each person individually. Whether in Dublin, London, Melbourne, Potsdam or Sydney, I was able to observe the same thing everywhere in the faces of the oceanographers, cloud researchers and meteorologists we talked to: their frequent astonishment at sitting across from people for whom language actually means something fundamentally different. For a writer and for a poet in particular, it’s difficult to talk about language and writing in purely abstract, fundamental terms. Was the Weather Stations project restrictive to this end? There’s no reason to relinquish a sense of productive doubt just because the problem in question seems so very urgent. It would be absurd to have to disregard the demands, dismissals and doubts that poetic minds have attempted to communicate for centuries as soon as the focus is on seemingly unambiguous conflicts that can only be determined for sure via science. You’ve said in various panel discussions that you believe the debate surrounding climate change revolves around a conflict either not recognized as such or concealed. The conflict is far-reaching and can hardly even be expressed in words. I regard the consequences wrought by climate change as the expressions of a world attempting to put its human inhabitants in their place. It is a dialogue that has gone off the rails, an ancient conflict that is now escalating. Humankind against nature — and vice versa. This is likely the root cause for the fear many people have of engaging with the subject to any real extent. Yet I equally believe that it is first and foremost the linguistic side of things that is important in this debate. Because you’re a writer rather than a computer or speaker. Could you maybe formulate your approach in more detail? I try to avoid every theory. John Keats said that every philosophical axiom must be proved on our pulse. And Günter Eich was of the opinion that writing means seeing the world as language. Communicating the dramatic nature of climate change — I actually prefer to say climate destruction — is to my mind also a problem of precision. Science claims to operate based on the most precise language possible. For me, as a poet, on the other hand, language is far more than just a vehicle for data or a semantic tool. It is a sensual, tangible, historical medium, that is, a narrative one. It is itself the communicator. And it is always also a monster fully capable of being manipulated. I can never hear or read the word ‘total’ without thinking of the criminal demagoguery of someone like Goebbels. For me, language is no more or less an instrument than magic is. In my eyes, it’s the connective tissue necessary for life, that which connects me to everything and everyone else, linking our world of today with the past world of the dead and the future one of our as yet unborn grandchildren. Language is the only parallel world whose existence I do not deny. The wonderful quotidian poetry of so many of the texts written by my Melbourne Weather Stations colleague Tony Birch talks about precisely this again and again: What does my life, the life of people today, have to do with

PROBABLY THE LAST CHANCE FOR A GREATER SENSE OF TOGETHERNESS

81

the stories of people from the past, who still knew how to read the land and didn’t have to cover everything in concrete and destroy it out of pure fear and insecurity? What experience was the most important for you in these months at a weather station? The best moments were always when people started talking. Past weather and the weather of today. The sort of weather described by my grandfather, the sort of weather we used to have when I was still a girl. A student in Tallaght near Dublin told me how he saw his grandparents’ house being washed away when the heavy storms hit Ireland in the summer of 2014. It was really moving to visit the Yarra valley south of Melbourne and to speak to people about the bushfires that destroyed entire stretches of land there. In those months, it became very vivid to me how much people love their lives and their stories. I think that’s also something we have a form of language to thank for which aims at vagueness rather than precision. That’s why I think that climate change represents a chance, probably the last chance, for a greater sense of togetherness. Translated by James Lattimer

82

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

THE WEIGHT OF A WORD Tony Birch, Melbourne

When I began working on the Weather Stations project my key concern, shared by some of the other writers on the project, was the question — does writing matter? Or to be more precise, will our involvement in this project and the words we put together have any impact on the way in which people respond to the issue of climate change? I was surprised how quickly I stopped asking the question to myself, and how little I cared about it. It was not that I did not care about the writing itself. I take both my writing and reading very seriously. Yes, writing does matter to me. But how much it might influence someone else to think, to change, to act, is unknown. To expect it to is also a little selfrighteous. The project changed greatly for me once I began working with the young people involved. Whether they were from Australia, Berlin, Dublin, London, or in Hel on the Baltic Sea, each of the young people I met with and spoke to shifted my attention and had a profound impact on how I now see myself dealing with the vital issue of climate change in the future. Older generations often criticize today’s teenagers. We label them as ‘slackers’ for their seeming disinterest and self-obsession. For sure they love to ‘selfie’ and spend more time on their phones than they do with their heads in a newspaper. But, they are also young, energetic, and spilling over with original ideas. And they did not put us in the situation we find ourselves in today. We owe it to young people, not only to take responsibility for the damage we are doing to our planet, but we also owe them the opportunity to produce the voice of the young — a voice that will also teach us a way forward. My memories of the teenagers I have worked with will remain with me. In a country such as Australia, where it’s hard to find a politician of true integrity when it comes to seriously confronting climate change, young people are my hope. None of the kids I worked with were from affluent schools. Many of them were from communities and families that struggle economically. In countries such as Ireland, where the global economic crisis hit like a tsunami, many people were pushed to the margins. And yet, the teenagers I met, from across the world, sparkled both with anger and enthusiasm.

THE WEIGHT OF A WORD

83

We owe it to young people, not only to take responsibility for the damage we are doing to our planet, but we also owe them the opportunity to produce the voice of the young — a voice that will also teach us a way forward.

84

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

I think some of that anger is rightly addressed to those who came before these kids; a generation, including myself, who have sat on our hands for too long, doing little or nothing. And yet, their enthusiasm is not without trust — a trust in parents, teachers, even writers! They have not given up on us, and want us to work with them. The young people I have been privileged to come to know in the last year or so have had a profound impact on me. I decided that I need to do much more in the area of climate change as a writer, researcher and educator. I am now in a fortunate position. From July of this year I will begin a five-year project on Climate Change and Indigenous Knowledge, as a senior Research Fellow at Victoria University in Melbourne. I can thank the Weather Stations project, Melbourne’s Wheeler Centre, and a bunch of global teenagers for the opportunity.

THE WEIGHT OF A WORD

85

86

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

WRITING CLIMATE CHANGE: SUBSTATIONS Below is a selection of writing from students aged 14–16 from eight schools across five countries who took part in our ‘Substations’ programme. Over eighteen months they worked with our Writers in Residence and produced poems, reflections and stories, many coming to creative writing for the first time.

WRITING CLIMATE CHANGE: SUBSTATIONS

87

The earth is in a cry for help. Our skin burns like never before as cracks cannot be filled in, as if the earth’s crust was like glass.

88

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

THERE IS NEVER ENOUGH WATER Rita Paz Arts and Media School, Islington, London

The earth is in a cry for help. Our skin burns like never before as cracks cannot be filled in, as if the earth’s crust was like glass. As we take a wrong step we break our surface. Pods cannot grow in such darkness. We act as if there is no right or wrong on our planet. But is there a solution to the decay of earth? Are we saving ourselves or are we never learning the lesson, until until… until it is too late. Are we as intelligent as we think we are? Is our brain big enough to understand that without a planet, we cannot study the planet! So should we keep searching for WATER in the Universe or SAVE the ONE that we HAVE? THINK.

THERE IS NEVER ENOUGH WATER

89

DAHAB, EGYPT A DAY AT THE REEF OF THE BLUE HOLE – FROM A FISH’S PERSPECTIVE

Silke Müller Romain-Rolland-School, Berlin

I was woken up by a plastic bag covering the entrance of my crevice that morning. I usually spend the night in this small crack in the reef. A few weeks ago, I was living in a bigger crack further north, but it was destroyed by divers. Many of my friends’ houses have been destroyed by air tanks and fins as well. The amount of available crevices is starting to decrease considerably… Back to the plastic bag. Plastic bags in the morning mean one of two things: a strong current carrying the plastic from other parts of the Red Sea towards our reef or a strong wind on the surface blowing trash from the streets of Dahab into the ocean. Dahab is not the cleanest of cities. It is not as bad as some other places I have heard of, but the presence of trash is ubiquitous wherever you turn. Wind plays an important role in the lives of almost everyone here. When it is windy, the fishermen cannot go fishing because the waves are too high for their little boats, divers cannot access every dive site because the entry is too difficult and the merchants on the market have to run after their wares. Only the kite surfers on their boards are happy about the wind. We do not get so many of the surfers at my reef, however. They tend to stay closer to their hotels. The Blue Hole — my home — is located about thirty minutes away from Dahab and is bordered by the Sinai Mountains on one side and the ocean on the other. It is the world’s most dangerous dive site with several people dying every year, yet there is a lot of diving and snorkelling activity in this area. I do not mind the divers much, as long as they stay away from the reef and leave nothing but bubbles. As I have already mentioned, the day started out quite windy. You can feel the surge underwater and many of my plankton-eating friends love this kind of weather. The surge and current carry nutrients closer to the reef and they have new food. I myself eat corals, but since the corals feed on plankton as well, I am glad for a little bit of wind now and then. The wind also meant more divers coming to the Blue Hole, though. The entry to the reef is protected from the sea and not exposed to the weather, making it one of the few dive sites in the area accessible in these wind conditions. Most of the divers keep

90

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

their distance from the reef and just pass by. Some divers, however, grate on the corals every time they enter the water. Tech divers, that have many tanks attached to their bodies, do the most damage. Three of my homes have already been destroyed by the carelessness of tech divers. At around noon, the sun decided to come out and the wind settled down a bit. The effects of the windy night were still visible: plastic bags, empty cans and carpets were floating in the water. The sun was illuminating the plastic hovering over our reef and trying to bring beauty to the tragedy. Although the light reflecting off the trash had something almost magical to it, I know that in reality there is nothing magical about plastic. It will most likely kill some of my friends in the next few months. After a short interval of sunshine, the wind picked up again. It was around three o’clock, time for the reef checkers. The reef checkers are a group of divers that return to our reef every year and take notes on its health. They will lay down a line and then record everything within a certain distance of that line: the fishes, the substrate, the invertebrates, the amount of coral damage, etc. Apparently the data they collect helps the humans understand the reefs. They want to know the developments throughout the years and find the causes for some of the problems that they find. I do not think you need to search hard for the answer. The root of all of our problems is mankind. We can deal with thunderstorms, flash floods and crown-of-thorn breakouts. What we cannot recover from are divers kicking up sand which lands on the corals and suffocates them and the plastic which takes years to decompose. Even then, the plastic does not just magically disappear. It is still present. You just cannot see it with the naked eye anymore. My friend the turtle once told me of the Giant Pacific Garbage Patch. An enormous area covered with human trash. Many of her brothers and sisters have lost their lives trying to escape the jungle of debris. Nevertheless, I appreciate the reef checkers’ efforts. It lets us know that at least some people are taking notice of our situation and want to help us. On this day, they are rewarded by the sight of a young whale shark passing by. It has come into this region to feed on the plankton that the wind of the early morning has stirred up. I watch their excitement at seeing such a rare animal and smile to myself. If only they knew how many rare and unbelievably astounding animals are hiding in the walls of this reef. The rest of the day is uneventful and I go about my business without much disturbance from divers or snorkellers. My only concern is the undulated moray eel a few corals down, who is continuously eyeing me in a strange fashion. I return to my crevice and know that — despite the plastic — it has been a good day at the reef. Translated by Silke Müller

DAHAB, EGYPT

91

WHEN I WAS THEN Madeleine Jolliffe Arts and Media School, Islington, London

The sun beamed onto the crystallized grass, Although bright, the air was frosty. The wind slid through the door leading to my garden which chilled our bodies as if we had been plunged into winter. The grass crunched like autumn leaves. Our night clothes practically set in stone and our bare feet were as cold as a witch’s heart. Our quick footsteps pounded across the lawn as our feet numbed. We soon realized that going on a trampoline in polar-like temperatures was not the best of ideas.

92

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

93

Ahead lies the river, its shimmering surface alight with the blazing rays of the sun. Grey rocks tinted with the deep green of algae line the water on both sides, separating the land from the water.

94

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

RIVER VIEW Eliza Lucid Footscray City College, Melbourne

My feet thud against the wooden planks as I cross the bridge, a slight breeze stirring wisps of my hair and blowing them into my face. Pausing at the centre, I grip the red handrail and gaze at the landscape before me, taking in the details. Ahead lies the river, its shimmering surface alight with the blazing rays of the sun. Grey rocks tinted with the deep green of algae line the water on both sides, separating the land from the water. Lush green grass ripples in the wind, darkened by the shadows of the enormous trees that tower above the ground. Sparrows, magpies, galahs and rainbow lorikeets dart in and out of the vegetation, disturbing the quiet with a ruckus chorus of birdsong. In the distance a dog barks, followed by a squeal of childish laughter floating on the breeze. Suddenly I hear my name being called, telling me that it’s time to go. Slowly, I turn away and begin making my way across the rest of the bridge, thinking about the river. The river I have grown up on. The river that I have always lived on. The river that is so full of life… I can only hope it stays that way.

RIVER VIEW

95

GLOBAL WARNING – SUBSTATION SLAM Aneta Michniewicz, Damian Trendel The General Education School Complex, Hel

Global warming, it calls for a warning, The ice is melting, the planet’s drowning. We burn up tonnes of coal, gallons of oil too, You love airplanes, they’re guzzlers, it’s sad but true. Global warming, it’s time for a warning, Earth’s surface’s burning, it’s alarming. Water reserves drying up — Let’s drink water from the tap. Could good old cooperation Save us from deterioration? A filter for your chimney, that’s right! Fight to spread it nationwide. Start recycle and repair, That’s our way out of despair. Translated by Mikołaj Denderski

96

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

A MEMORY Bella Amodeo Arts and Media School, Islington, London

For me the sea used to be a beautiful place with a pleasant atmosphere but now as things change, the sea also changes into a dangerous weapon that takes lives rather than regenerating them… As I walked closer to my new discovery I could hear the light blue waves washing up on to the hot golden sand. As I approached the waves I could feel the scorching earth grow colder and colder until I stopped and waited for the transparent water to tickle my toes. The blazing sun beamed down on my back turning me red like a lobster. The delicate ocean touched me gently giving me goosebumps all over my skin. As the waves retreated they drew me in. I followed their lead and threw myself in to that deeper world, my body moving quickly in shock from this new sensation. I let this feeling wash over me so I could explore this new magical place that I now found myself in.

A MEMORY

97

The sun wants to tell me something, now that I have been thinking about her.

98

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

LATE SUMMER AFTERNOON Lukas Hoffman Sophie-Scholl-Schule, Berlin

I look up. The ocean that we call sky is clear. The burning light of the sun hurts my eyes. Instinctively I turn my head in another direction. What I see is the reflecting after-glow on the other side of the big mirror. My brain tells me it’s a good day, but it’s been a cold day. The sun wants to tell me something, now that I have been thinking about her. But she doesn’t like what I have been thinking, so she goes and her place takes a red and orange cloud. This beautiful blue ocean turned into a dark unclear cover. All that happened within a few minutes. Translated by Christine O’Neill

LATE SUMMER AFTERNOON

99

THE CLASSROOM Manuel Plonsky Romain-Rolland-School, Berlin

As I roll onto the school yard I enjoy the nice weather and lock my bike full of anticipation for the upcoming English lesson. It is Friday and after I was able to sleep in because my first 2 lessons were cancelled, I am looking forward to 4 hours of school and a beautiful weekend after that. I greet some friends as I enter the school and lost in thoughts of what I am going to do this weekend I enter the classroom. Immediately I realize that something is wrong. It smells weird, almost like a forest in here. As I look around I can see why. There are plants everywhere, vines climbing up the walls, roots coming out of the floor, moss scattered on the ground and I can even see a bird fleeing through one of the broken windows. Disbelieving, I take another step into the room, and hear a crack as I step onto a ruler that I left in the room the day before. I bow down to pick it up and can only stare at the abrasion on it that looks so real. My rationally thinking brain switches on and tells me that there has to be a logical reason for this. I am not dreaming. I step outside the room and notice to my surprise that the hallway, which has just been full of people, is now empty and shows the same characteristics as the classroom I just left, and also looks like there hasn’t been a human here in a long time. Then it enters my mind. This has got to be a prank! Not by some random person but professionally done. I scan the area for cameras, but I cannot find one. ‘This is so weird,’ I say to myself as I hear a noise like singing from around the corner. It is coming closer. Not knowing what to expect, I hide in a niche in the wall and wait for the source of the singing. It is getting closer and closer and finally I can see an old man, about 65, probably, with the typical Santa Claus beard and short grey hair pass me. As I decide that no danger emanates from him I step outside my niche. He slowly turns around, and then he looks at me with slightly confused eyes from head to toe and then from toe to head. He just says: ‘No school today buddy,’ and turns around with a laughter so loud that it makes me wonder if his joke is the only thing that he laughed at in a long time. I realize that he is probably my only chance of finding out what is going on so I go

100

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

after him and ask: ‘Why, what is going on, where is everybody?’ He just walks on and answers: ‘I don’t know where they are, but what I do know is that no student has entered this building in over 25 years.’ And after a second he adds, ‘Well, except for you.’ ‘No,’ I say, ‘I was here yesterday.’ He suddenly turns around and looks at me: ‘Wait,’ he says, ‘I remember you, you´re the guy who went missing 35 years ago.’ Translated by James Lattimer

THE CLASSROOM

101

MARTIN LUTHER KING JR: “OUR LIVES BEGIN TO END THE DAY WE BECOME SILENT ABOUT THINGS THAT MATTER” Anas Ahmadzai Arts and Media School, Islington, London (‘Let’s be aware of climate change because it’s real!’) We should not be afraid of failing the task ahead of us. This fear of failure should not be an excuse for turning away from looking at the problem of climate change. We have to tackle this task and change it for the better before the decision is no longer in our control. That is why I believe we have to make the world’s leaders and peoples realize that change needs to begin as soon as possible before sea levels rise even higher, before any more species become extinct due to natural disasters, before vast bushfires occur, before severe droughts and floods take place in the next 50 years or even less and before countless more disasters that are just waiting to happen! Stop the silence and use your words for the things that matter the most!

MARTIN LUTHER KING JR

103

The earth’s condition past the point for us to live in, Turn off the lights hey hey that’s a given The ice caps will melt, the sea level will rise, humans we are close to our demise, No matter how much the government try to disguise, We need to have a look at the stats and be wise

104

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

RAMAN’S RAP Raman Sing Firhouse Community College, Tallaght

The earth’s condition past the point for us to live in, Turn off the lights hey hey that’s a given The ice caps will melt, the sea level will rise, humans we are close to our demise, No matter how much the government try to disguise, We need to have a look at the stats and be wise, Change our thinking cause soon enough we will be sinking, Lower emissions hey it’s just tradition….use public transportation, become a walking generation, The reason earth’s days are coming to a limit is cause humans won’t commit, submit or admit! But people listen up the time is now, Reduce, reuse, recycle, take a bow!

RAMAN’S RAP

105

THE RAIN Alisa Seddon Firhouse Community College, Tallaght

When the rain first began to fall, all the little kids went out to play. Yes, I know this probably sounds like the beginning of a fairy tale and believe me it sort of looked like one, the boys and girls dressed in multi-coloured rain coats and wellies, splashing and giggling in the puddles. But it’s not. I felt it in the air then. That something wasn’t right. The clouds had completely covered the afternoon sky and a strange, heavy fog had settled. It was also unusually warm for this time of year which, of course, only made being out in the rain more enjoyable for the kids. But really, who could blame them, with all the horrible drought we’d had this past summer. Rain was welcomed. The lane was scattered with leaves of red and gold as autumn made way for winter. This meant the village was surrounded by bare trees, giving the place an eerie feel. Large puddles had already formed along the winding lanes flooding most of the drains and gutters. The soil outside had become waterlogged. It had only been an hour. I know what you are thinking. You’re thinking, ‘So what? It’s only a bit of rain.’ Well, yes it was only a bit of rain. There was just one problem: It didn’t stop. Two hours passed, then three. The children who remained outside had gone in to dry off as night time crept in. It still didn’t stop. The clouds still hung heavily in the sky the next morning, and the next. Two days passed, then three. Small puddles had become large pools, and streams had become rivers. It didn’t stop. Schools were closed, roads were blocked off and electricity was down. Each night we would see a flash of lightning closely followed by a crash of thunder, revealing to us how

106

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

close the storm was. I don’t think anyone slept that night. I know I didn’t. Dad had said we should leave before the house started to leak but with the roads closed and no public transport running, we knew it would be pointless. I used to hate living so high up on the mountain side. It took extra-long to get to school and the closest shop was three miles away. But once a month passed and the rain still hadn’t stopped, I became grateful. We could see the whole valley below us from our house. Every summer you would see flowers growing beside the steam that runs through the middle of the beautiful land. I used to wish I could live near the flowers. Now I don’t. The valley was completely flooded with water. All the houses, drowned. No more flowers. The stream was now more like a canal. I didn’t know what happened to everyone living down in that valley. Maybe they escaped somehow. Maybe. Tuesday 24th December. 11:25am. The day The Rain finally stopped. The air suddenly stilled and finally we heard it: Silence. I slowly opened the door to see several people already out surveying the damage. Trees were uprooted, building were torn down and the beautiful valley, the one that was once blanketed with colourful flowers, was submerged in at least 10 metres of water. The ones who survived were left speechless. You wouldn’t have known it was Christmas Eve. I warned you this wasn’t a fairytale.

THE RAIN

107

GLOBAL WARNING – SUBSTATION SLAM Jakub Witkowski, Emilia Kurpet, Michał Firla, Kinga Łuczkowska The General Education School Complex, Hel

Global warming, it calls for a warning, The ice is melting, the planet’s drowning. We burn up tonnes of coal, gallons of oil too, You love airplanes, they’re guzzlers, it’s sad but true. Carbon dioxide’s the villain, That’s who stands behind this killing: Storms and droughts and floods and tides, Creatures cannot live their lives. Let’s plant green plants, shut down your greed-plants, Trees are the best filters, now give them a chance. Flooded by plastic and cows’ greenhouse gas We soon may forget the looks of the grass. Translated by Mikołaj Denderski

GLOBAL WARNING – SUBSTATION SLAM

109

BELIEVE Maxine Huntsman Footscray City College, Melbourne

Great arching roofs The windows cracked and split A thousands shades of light Shining onto rows of wooden seats Beautiful in their conformity Everyone is the same here You step through the door And nothing matters anymore We all have the same purpose I don’t believe in a God Or a life after death But the candles — One hundred wishes Melted into one — Make you wonder The echoing silence Fills every corner with calm Thousands of prayers Floating in the quiet air Some want to save And some need saving Bu they all end up here I don’t believe in a God Or a life after death But I believe in an idea That unites the world

110

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

WATER AND CRICKET JUST DON’T MIX Elijah Andrews-Quinn Footscray City College, Melbourne

‘Hey Tom, get the ball!’ called Jack. So Tom reluctantly chases after the ball which was rolling away and they continue to play some cricket in their home town of Renmark. Jack steams in and bowls the ball fast and straight on target to hit the bin but Tom swings and makes contact which sends the ball flying into the river. The boys are both unhappy and wish the river wasn’t there. Luckily it wasn’t too hard for them to get their hands on another ball. Later Tom says to Jack, ‘Water and cricket just don’t mix,’ which Jack warily agrees to. The boys take a break and go down to the milk bar to get a pie and a Big M. They both sit by the river absorbed in watching their ball float away and their pies. Later they start playing again and one by one just about their whole year level is joining in. Competition for a bat is more fierce and picking the gaps in the field is almost impossible. They keep playing and more rules are constantly being made up to keep the game flowing. The game keeps going until everyone has been called in for dinner and by that time it is so dark that it is impractical to keep playing anyway. They next day at school Tom and Jack organize a big cricket game at the local cricket oval for later that night. ‘BBRRIINNGGG’ the school bell rings and everyone rushes straight home to get out their favourite bats. At 4:00 about 20 boys are there ready to play and Tom has even managed to rope in an umpire (his younger brother). After lots of controversy the teams are finally settled on; it took many attempts but finally the two captains’ way worked, with Tom and Jack the captains. The game starts and Jack’s team is bowling first. Tom’s team get off to a good start and then collapse and end up with 56 off 10 overs which may be an alright total. Jack’s team starts batting and have a terrible start of 8/15 off 5 overs. Jack comes to the crease and builds a good partnership with Max, now they only need 6 off the last over. Max is on strike but can’t connect with the first fourballs, everyone is now nervous. Max finally hits one and they run. Tom fields the ball and then throws to down the stumps while Max is definitely out of his crease. There is one ball left, Jack is on strike and they still need 6 runs to win. The bowler comes in and bowls a full toss. Jack connects and it looks like it’s going for six but someone catches it. Because of the unclear boundary it is hard to tell if he caught it over the boundary. Everyone is now questioning the umpire who responds

WATER AND CRICKET JUST DON’T MIX

111

with, ‘What happened?’ After lots of arguing the game is declared a draw. The next day at school yesterday’s game was affirmed as the best game by people from both teams. 30 Years Later ‘Are we there yet?’ asks James. ‘Nearly,’ replies Tom as they zoomed along the Freeway as they approach the end of the long drive from Melbourne. ‘Are we there yet?’ asks Mitch. ‘Nearly’ replies Jack as they turn off the Freeway on the same route as Tom and James. Two cars pull up just before the river crossing. ‘Hey Tom!’ calls Jack. Tom looks around and immediately jumps out of the car to greet Jack. The two boys, James and Mitch, also jump out. ‘I can’t wait for the cricket match,’ says James. ‘Yeah, my dad said it’s the best ground,’ replies Mitch. The boys then go and have a look around. ‘It’s good to be back,’ says Tom. ‘Yeah, the river seems wider than I remember,’ replies Jack. ‘True,’ agrees Tom. ‘I remember the banks bursting but I didn’t think it was this significant.’ ‘What’s the Murray Gulf?’ yells Mitch. ‘What, the Murray Gulf?’ Tom and Jack yell out. ‘Yeah!’ both the boys respond. Tom and Jack walk over and see a big official but temporary looking sign with the words ‘Murray Gulf’. They both look at each other with confused looks. Cars going the opposite way are flashing their indicators at them as if to notify something. They drive past a sign identical to the one at the river with the words ‘Murray Gulf’. There are signs warning them that the road is about to end. They don’t believe it until they see the barricades. They stop the cars and jump out and again see the ‘Murray Gulf’ sign. Someone in an official uniform comes up to them and asks them if they’re alright. They respond positively and but ask, ‘Why is the road closed?’ He says, ‘Haven’t you heard?’ Tom blankly says, ‘No’. The man replies ‘Well there has been massive flooding in the area. Then last night we were woken up by water and then suddenly the whole area was underwater. We are yet to find the cause and how large the affected area is. For now we are just closing the area so unfortunately you will have to turn around.’ They turn around and rent a room for the night. Later that night there is a news flash with the headline ‘THE POLAR ICE CAPS MELT’. Then this map pops up: ‘What was first thought of as just flash flooding has been recognized as the melting of the polar ice caps. This has caused a massive rise of sea levels which has taken over much of Australia including towns like Renmark and the port of Adelaide. The new seas in Australia have been named the ‘Murray Gulf’ and the ‘Artesian Sea’. That’s all for now, a more detailed report will be broadcasted later.’ Everyone in the room is gobsmacked and are all staring around speechless. Tom once again says ‘Water and cricket just don’t mix,’ which Jack wearily agrees to.

112

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

GLOBAL WARNING – SUBSTATION SLAM Michał Gwardzik, Mateusz Zborowski, Gabriel Cieślak, Fabian Piskorski The General Education School Complex, Hel

Beach and sunshine, porpoise too? Still there’s beggars feeling blue. Too much heat in atmosphere? Plant more trees and hold them dear. Porpoise, my dear friend, what’s wrong? Haven’t seen you for so long. Start recycling trash at home, Don’t watch TV all alone. Translated by Mikołaj Denderski

GLOBAL WARNING – SUBSTATION SLAM

113

114

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

SINGAPORE, SINGAPORE Kim Burkart Romain-Rolland-School, Berlin

When we woke up the sky was blue We went on the streets and enjoyed the view No clouds in the sky, but later the day The blue sky was gone and it turned into grey It was very hot and not at all windy It was overwhelming, we enjoyed our iced tea The 5-minute-rain was intensive but short The weather at home is different than abroad Noisy thunder broke through the night Followed by flashes throwing their light The remaining night was very calm As the breeze of Singapore blew through the palm Translated by Kim Burkart

SINGAPORE, SINGAPORE

115

116

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

FOOD FORAGING Luca Cernaz Footscray City College, Melbourne

Whilst blindly walking through Footscray we were stopped and Patrick illuminated edible plants lying poisoned next to us, where once they breathed and twirled around each other. After scavenging for a small variety of the many edible plants available in our unique land they were mixed together into a salad. The divine smell of the natural essence that the herbs and leaves produced had me drawn in like fish to bait, although the flavour was overwhelming the vibrant taste and lively crunch was enlightening. Disgracefully this fresh food is emaciated and intoxicated by our litter, our pollution and our poisons. No longer can we treat what was here before us like this, we can’t disregard what mother nature provides us, we must respect our earth.

FOOD FORAGING

117

This is not my sky. Not any sky I’ve seen before. When did the sun go black and the moon fade to grey?

118

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

MY PIECE OF SKY Réamoinn Ó hAircí, Seán Clintúin, Jaic Ó hÍr, Conchúr Ó hUallacháin, Melissa Ní Dhochartaigh, Dara Ní Chuaig, Stiofán Mac an Mhadoc, Danielle Nic Dhomhnaill

The sky is a crystalline blue that obviously goes on to darkness. This sparkling blue backdrops white puffy cumulus clouds that often morph into cumulonimbus, the kind of cloud that can go grey in a matter of minutes and throw lightning bolts that will blast you off the ridgeline if you are dumb enough to be there after lunchtime. Réamoinn Ó hAircí Coláiste de hÍde, Tallaght A nice day so bright, the sun shines so bright even when it’s behind the clouds. Boys are looking at the nice day not realizing how nice of a day it is, to them just another day. The wind coming off the mountain blowing in my face. My jacket keeping me warm. Very quickly the sky turns black. I run back to my house before the rain came down. Looking at the boys running back to their house. The clouds break, the sun shines so bright .The boys run back out and start to play again. They still don’t know how powerful the weather can be and everything they see now might be gone one day. Seán Clintúin Coláiste de hÍde, Tallaght I stand in the night, cold but not afraid because as I gaze up into the sky admiring every detail that the moon and the stars have to offer, I realize the moon is as a school of silver fish swimming across the sky, and its light shelters me from the night like a mother shelters her child from danger. The stars are also aligned perfectly with the moon; they dance around in the sky adding life into the night. I wish I could admire the setting forever but I can’t and I won’t need to because the beauty and life will return again tomorrow, and I will be waiting. Jaic Ó hÍr Coláiste de hÍde, Tallaght

MY PIECE OF SKY

119

This is not my sky. Not any sky I’ve seen before. When did the sun go black and the moon fade to grey? The sky changes all the time. Maybe one day my sky could be your sky. The sky is forever changing, sometimes for worse, sometimes for better, but it always changes. Conchúr Ó hUallacháin Coláiste de hÍde, Tallaght It is a dark cloudy night. The sun is gone and my mood has gone down. I sit and I look at the bright moon and the clouds changing into different shapes. Every time the sun comes out my mood goes up and when the sun goes down my mood goes down. Thousands of other people in the world feel the same way when the moon comes out. Melissa Ní Dhochartaigh Coláiste de hÍde, Tallaght It’s a lovely day and we’re all in the dressing room getting ready for the big day. There’s not a cloud to be seen in the sky. The whistle blows and everybody is concentrating - the ball glides smoothly along the ground. Everybody’s running as the sun beams down. It comes to half time and we’re up by one point. Everybody’s sweating. The whistle goes again and we all start to get tired but we keep our heads up until the final whistle. We’re up by one goal with three minutes to go. We put everything into the last three minutes and end up getting another goal and the whistle blows and we win by two goals. Everybody’s so happy; they’re jumping around and crying that we won the county final against Cork. Dara Ní Chuaig Coláiste de hÍde, Tallaght The sky is blue with soft clouds gliding through the air. Today was a great day and the sky tops it off with a calm soft wind. The sky really improved our trip as it wasn’t wet and miserable which would have made our day a miserable and cold one. The sea blended into the sky and it was a clear horizon and the sea was calm. All the birds were out because there were no rain or rough winds. Stiofán Mac an Mhadoc Coláiste de hÍde, Tallaght When I look up to the sky and I see clouds and people say they’re full of water, well I think when it rains they’re letting all their sorrows out by crying all the rain away. Not only humans can be upset and show emotions, but clouds can have emotions also. The clouds are showing their emotions when they rain which could be shown as crying. I also think when it’s sunny they must be happy because they’re not letting all the rain out and I also believe sun and sunny weather can put people in better humour. Danielle Nic Dhomhnaill Coláiste de hÍde, Tallaght

120

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

SOLAR ECLIPSE Igor Zaytsev Romain-Rolland-School, Berlin

20th March 2015 One of my first thoughts, as my alarm clock goes off and I lift myself out of my bed, deals with an event that has been discussed and planned for several weeks in my additional Physics course. Something unique and rare is going to happen today. Something so unique, that I will even be allowed to bunk off my Biology lesson and half of my English lesson to watch it: the solar eclipse which can be viewed not only in Berlin, not only in Germany, but in almost half of the European countries. So I am VERY excited, particularly because this is the very first eclipse for me to observe. As there will be a lot of preparation and special equipment required for the observation, I won’t have Biology today and, instead, will be spending time outside and enjoy the beautifully warm and sunny spring weather today. Sunny spring weather? Oh, yes, we are actually very lucky today. Our Physics teacher especially was really concerned about the weather forecast provided on Wednesday, our last lesson before the eclipse, which predicted cloudy skies — not the best conditions for the use of our brand-new solarscope. But on my way to school I am reassured as I see the bright blue sky. I actually have not seen such a beautiful sky for a long time: it looks like a freshly washed tablecloth that somebody laid on top of Berlin. Clean, no clouds, no fog, just sunshine and a few white tracks left by several airplanes. At the moment the sun is still shining as it usually does, but boy, this will change after the next two Geography lessons. 90 minutes pass like 90 seconds after which I will join the guys from my additional Physics course to build up our observation zone. During the break all the other students will have the opportunity to watch the eclipse with the help of our instruments. Which instruments? Apart from the solarscope, which is a special telescope for sun observations, a special box-shaped projector that shows an enlarged projection of the sun, and a set of super-fancy-looking sunglasses which are so dark that you can look through them in the direction of the sun without setting your eyes on fire. And so it begins. The moon starts to cover the sun at approximately 10 a.m. The eclipse reaches its climax right as the long break starts.

SOLAR ECLIPSE

121

But on my way to school I am reassured as I see the bright blue sky. I actually have not seen such a beautiful sky for a long time: it looks like a freshly washed tablecloth that somebody laid on top of Berlin.

122

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

Hundreds of junior and senior RoRo students come to watch this spectacular event and I am right in the middle of this crowd. Now the moon covers 80 per cent of the sun and I can feel something strange: obviously it is getting colder and I notice that the sunrays shining on my face do not feel as warm as they usually do. Although the sunlight still seems to be really bright and intense it almost feels cold on my skin, which is a feeling I have never experienced before. The break passes quickly, the students start to leave, and so does the moon. It starts to leave the sun which reveals its native, well-known, round shape. The schoolyard is empty again as I start wrapping up all our equipment together with my fellows. For now, that was my eclipse experience. That Friday was very exciting for me and I bet I am not the only one. The next eclipse visible from Germany will be on August 12, 2026 and I am sure I will not miss out on that one either. Translated by Igor Zaytsev

SOLAR ECLIPSE

123

OUTSIDE – AN EXTRACT Michéal Eastwood Mount Seskin Community College, Tallaght

I opened my eyes and sat up in bed looking around the bland, empty room as I did every morning, to remind myself of where I am. I stood up and walked over to the corner of the room where there was a small dirty bucket that had the word ‘toilet’ painted on it. I did as I did every morning and when I was finished I walked to the centre of the room and sat on the floor with my legs crossed, adjacent to the window. The light from the outside hit my face and I thought to myself ‘The sun must be out to play.’ As I looked up to peer out the window, the light blinded me so I had to squint to see. The outside was like a painting that has been worked on to perfection, the clear blue sky was bright and full and there were only a few chalky clouds perfectly placed so as not to disrupt the view. The sun was in its full glory, it appeared to be smiling onto the world with such grace and joy as to bring life to the planet and made the distant green hills that showed their peaks look all the more alive. I sat here a while looking out the window taking in the beauty of what was through the glass portal in my wall. I heard footsteps coming from outside the door and, as they drew closer, I sprung to my feet and shouted out ‘Mommy!’ as I ran towards the door. My mother walked into the room and quickly shut the door behind her. She did this every time she walked into the room and I never questioned why. She turned to look at me. I always thought my mother was the most beautiful person in the world. Her eyes were light blue like the sky and always had the same look of love. She had gorgeous blonde hair that would glisten when the sun would hit it and a slight smile that always made me smile right back at her. She opened her arms and wrapped them around me. ‘How are you my son?’ she whispered in the most delicate voice I could imagine. I looked up at her and softly kissed her pale cheek before replying with, ‘I want to go outside’. My mother’s embrace loosened as she bent down to my level holding my shoulders and looking deep into my eyes with hers. ‘You know the outside is dangerous sweetheart,’ she said while brushing her hand through the hair around my ear. ‘I’ll be safe I promise,’ I protest with a grin on my face. She looked into my eyes again. ‘We’ve talked about this sweetie, the outside

124

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

world is a dangerous place filled with people who will hurt you,’ she says calmly. I could feel her grip tighten as she said this and her voice sounded like she had a lump in her throat, however she kept the same smile and never looked away from me, she kept her composure. ‘But what if….’ I started, but she halted me by saying, ‘Now let’s get you fed sweetie,’ as she rose back to her feet. She now continued with the usual morning routine, she walked over to the window and opened it to ‘let in the freshness’, as she always told me. This was my favourite part of the morning because I could hear the sounds that were outside. I ran up to the window and looked up, I couldn’t reach it but I just closed my eyes and listened to all the wondrous sounds that came flooding into the room. My mother left to go get my breakfast but I just stood there with my eyes closed, listening to the seemingly endless world outside of my window. A familiar sound met my ear. ‘BIRDS!’ I shouted happily, as I listened to their careless chirping, a grin once again appearing on my face. I kept listening for more sounds and I focused in on things such as cars, the wind, motorcycles and footsteps. I waited for my favourite sound of all… people. I love listening to the voices of people walking past and especially the sound of other children playing in the streets, although it made me want to know what it would be like to be out there with them, the sun on my face, the wind in my hair and maybe, just maybe, I could be the person that someone else is listening to out of their window… Click here to read the story in full.

OUTSIDE – AN EXTRACT

125

Global warming, pollution’s growing, You keep asking me if there’s another morning. Hold your breath now, noxious gas is blowing, What’s next in store for us I’m only wondering. Global warming, it’s time for a warning

126

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

GLOBAL WARNING – SUBSTATION SLAM Michał Gwardzik, Mateusz Zborowski, Gabriel Cieślak, Fabian Piskorski The General Education School Complex, Hel

Global warming, pollution’s growing, You keep asking me if there’s another morning. Hold your breath now, noxious gas is blowing, What’s next in store for us I’m only wondering. Global warming, it’s time for a warning The ice is melting, the planet’s drowning. We burn up tonnes of coal, gallons of oil too, You love airplanes, they’re guzzlers, it’s sad but true. Our roots in here and wildlife and fruit on trees you like Deserve to be preserved instead of that steel pipe. Steel pipes run to our oceans and mess them full with muck, We’re fed up with dead fish, it’s time you take pipes back. Translated by Mikołaj Denderski

GLOBAL WARNING – SUBSTATION SLAM

127

THE GRAMPIANS Javier Diaz Footscray City College, Melbourne

Walking out of the house and into the sun all I could see was dirt, clear blue sky, ants, rabbits and kangaroos. As I look around the ground I see a group of ants gathering together to go into their home, while looking up into the sky all I smell was pure fresh air. The clouds were moving around slowly like a turtle race, the feeling of the wind pushing against me was like having a shower. While looking far away I can see two kangaroos looking straight at me as I make a move from my position they two did the same thing.

128

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

HER MAJESTY, THE QUEEN – OUR EARTH Kayleigh Ratcliffe Mount Seskin Community College, Tallaght

Entangled leaves on royalty rest, Grown from waving wood, Her canvas once as blank as her dress, From her skin the sun would erupt, Rosy red lips aim to subdue, The black coal guards, The deep ocean blue. Creating her kingdom, Knowing the unknown, Her subject argued about, her provenance unshown, Some say hand, Others a big bang, But little did this bother their elated leader, Whose only care is for them and their uncertain future. As time upon time began to dissolve, The miraclepowers and creations began to evolve, No one could predict what could happen next, A vulture would come and make its nest. Tired and drained, The miracle had enough, Her subjects had ruined her, It was hard to rebuff, Stealing her possessions, Trapped unable to pursue, Her vengeful plan was about to ensue.

HER MAJESTY, THE QUEEN – OUR EARTH

129

Creating her kingdom, Knowing the unknown, Her subject argued about, her provenance unshown, Some say hand, Others a big bang, But little did this bother their elated leader, Whose only care is for them and their uncertain future

130

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

Tears she had cried massed the peasants’ lungs, Leeches were scolded with the blood for which they clung, The survivors were buried, Within the endless cracks of her heart, Then stood still, The ruler was torn apart. Had they only prevented, Cracking eggs from completing their hatch, The subjects would have saved their kingdom, From such a devastating collapse.

HER MAJESTY, THE QUEEN – OUR EARTH

131

TURTLE Olivia Burmeister Footscray City College, Melbourne

The slight purr of the motor drums in my ears, as I look out into the harsh, yet peaceful waves crashing against the fast boat. Dipping in and out of the rough sea, the cool breeze beats against my face. On the way to the pure forest green island, I admired the few clouds covering random parts of the ocean blue sky. Few birds glided through the clouds, as I squinted my eyes at the bright sun, like a gold nugget floating in the sky. Exiting the boat into the crystal waters I started kicking and lightly splashed in the crisp, but warm sea water. 100s of magnificent and beautiful types of fish darted in and out of their unique coral homes. In between my strokes through the water, a deep, greenybrown shell swam by lapping through the water just under me as I recognized a 70-yearold Turtle. The Turtle was poking its head out of the water as I had risen up to glance out of the salty sea, as the Turtle was popping out of the surface every now and then for a fresh breath of air.

132

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

GLOBAL WARNING – SUBSTATION SLAM Weronika Bokota, Marcin Pieszak, Ewelina Kurpet, Ola Górska The General Education School Complex, Hel

Global warming, it calls for warning, The ice is melting, the planet’s drowning. We burn up tonnes of coal, gallons of oil too, You love airplanes, they’re guzzlers, it’s sad but true. Don’t eat hamburgers in bed, Better take a walk instead. Are you brave enough to smoke? What if those around you choke? Our atmosphere’s our common good Don’t see it yet? Well, you should. The ozone hole, up there, is a real evil badass, It’s mean as methane, the cow-produced bad gas. Methane makes the Earth keep heat, We’ll all end up as sizzling meat. Save the planet’s water now, Ask not why, start thinking how. Translated by Mikołaj Denderski

GLOBAL WARNING – SUBSTATION SLAM

133

134

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

WE OF THE WESTERN WORLD Mo Konteh Arts and Media School, Islington, London

We of the western world Indeed have the power To preserve what was once held But have only acted in the closing hour. We stand protected in our bubble, With our vast wealth Protecting us from any trouble, Wasting what can keep our earth in health. How could it take so long to detect? Why do we show no sorrow? We know how to profit but not how to protect The people of tomorrow.

WE OF THE WESTERN WORLD

135

I was speaking to a friend recently, talking about the practice of ‘soft eyes’, used by some Indigenous communities in Australia… in seeing the land.… ‘Soft eyes’ is a way of looking at land, and sky, and water in a way that refuses to focus on a single object or site. By seeing nothing with detailed specificity, one is able to engage more fully with the whole. TONY BIRCH, TIME

136

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

ABOUT THE PARTNERS Free Word (London) Free Word is an international centre for literature, literacy and free expression that celebrates and explores the power of words to change lives. Through our artistic programmes and public events we promote and protect the written and spoken word and provide a space for collaboration, exploration and dissent. We have three main areas of activity: • Our building is a vital meeting place and hub for literature, literacy and free expression organizations. We have six Resident organizations and over 30 Associates; • With our Residents, Associates and other partners we present a year-round programme of public events – debates, films, conferences and exhibitions – exploring politics, culture and ideas. • Working with local, national and international partners we have developed three major programmes of work around translation – The Power of Translation; the environment – Living Dangerously: Stories of Climate Change; and Democracy – Speaking Freely. www.freewordcentre.com

internationales literaturfestival berlin (Berlin) The Berlin International Literature Festival (ilb) takes place annually in early autumn. Its purpose is to present contemporary developments in prose and poetry from all around the world and to let its audience experience literary diversity in the age of globalization. Fascinating new discoveries stand up alongside recognized masters of world

ABOUT THE PARTNERS

137

literature, the new emerges, and interconnections become visible when, in 180 events over 11 days, 150 authors provide glimpses into new and traditional streams in world literature. Prose, poetry, conversations with authors and political discussions, children’s and youth literature, film adaptations of literature – the ilb is a vital, polyglot forum, staged by and for literary enthusiasts. www.literaturfestival.com

Krytyka Polityczna (Warsaw) Political Critique was set up to reinvigorate the Polish tradition of the engaged intelligentsia. We are active in three main fields: education, culture and politics. We believe they differ only in their areas of concern, but are connected by the influence and impact they have on how the society is shaped. Our main aim is to combat economic and cultural exclusion; to increase civic participation in public life and popular social awareness in public sphere; to work out diagnoses and solutions of the current breakdown in social bonds and social imagination. In just a few years, we have created Poland’s biggest sociopolitical platform and expanded our activities abroad. We are active both in the academic sphere and mainstream media. We run cultural centres (Warsaw, Cieszyn, Gdansk, Łódź), a network of more than 20 local activist groups in Poland, Political Critique Publishing House, online Opinion Daily website, and the Institute for Advanced Study in Warsaw conducting academic research and didactic activity. www.krytykapolityczna.pl

Tallaght Community Arts (Dublin) Tallaght Community Arts is an arts development organization working with local communities, schools and youth groups since 1996. Tallaght Community Arts creates work in the heart of communities; in schools, community gardens, football stadiums and individual people’s homes as well as in designated arts spaces. Our work focuses on participatory arts, encouraging and supporting people of all ages to be involved in the making of art. We put people at the centre of a cultural process. Placing participation at the heart of our work enables us to

138

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

actively explore ideas of who can be involved in the making of art. This is a two-way process. We bring people together to explore their creativity: writers, teachers, visual artists, directors, choreographers, sound and broadcast artists, policy-makers, elders, school children and young people. We commission new works and seed projects across South Dublin County, opening up the transforming potential of the arts to a wide group of participants and audiences. Participants have found that working with leading national and international artists has given them new skills and expanded horizons. Artists have in turn enhanced their own work. Tallaght Community Arts has worked in partnership with Collective Actions on the Weather Stations project. www.tallaght-arts.ie

The Wheeler Centre (Melbourne) The Wheeler Centre was created in 2010 when Melbourne was officially designated a UNESCO City of Literature, recognizing the city’s international leadership in books, writing and ideas. In just five years, the Wheeler Centre has established itself as one of Australia’s leading arts organizations, dedicated to making public conversation an art form. The Wheeler Centre passionately believes in the power of ideas and conversation and we have created a hub for the literary and ideas activity that defines this city. Each year, we design and produce a rich programme of 220 lectures, events and discussions on literature, arts, identity and public affairs to over 40,000 audience members. Accessibility is a guiding principle and we strive to ensure that over 80 per cent of our programme is free and the remaining are low cost. We support our writers of today and tomorrow through the Victorian Premier’s Literary Awards, Children’s Book Festival and the provision of residencies and fellowships. Our digital publishing arm consists of original video and audio of our programme and daily articles, enabling us to reach regional, national and international audiences. As a cultural institution, we are dedicated to being the cornerstone of Australia’s literary activity, to contribute to a deeper thinking society and to build a community around the sharing of ideas and conversations. www.wheelercentre.com

ABOUT THE PARTNERS

139

ABOUT THE SUBSTATIONS In Ireland – Coláiste de HÍde, Mount Seskin Community College and Firhouse Community College Tallaght Community Arts and producing partner Collective Action are engaging in an educational arts programme with three second level schools focused on how storytelling can help us re-imagine how we might live our lives in 2050 as a result of climate change. Teachers and students, ages 14–17, have been working with a number of science experts and our Weather Stations Writer in Residence, award-winning Irish children and young adult writer and illustrator, Oisín McGann. The project addresses learning across Geography, Science Arts, English, Foreign Languages, ICT and personal and social development. The schools taking part include: Coláiste de HÍde, Mount Seskin Community College and Firhouse Community College.

In the UK – Arts and Media School, Islington Free Word has been working together with staff and students from the Arts and Media School, Islington (AMSI) to think about how we might use literature and storytelling to think and talk about the issue of climate change. The project has encouraged students to engage with sustainability and the environment on a local and a global level. AMSI is a comprehensive trust foundation school for boys and girls in the heart of Islington, London. It has an open, friendly and enthusiastic approach to education and provides a vibrant learning community which sets high expectations for all pupils. The workshops take place within an after-school enrichment

140

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

programme and make connections between literature, geography and climate politics. Students are supported by school staff, a Substation Coordinator and five Writers in Residence visiting from the centres in Berlin, Dublin, London, Melbourne and Warsaw.

In Australia – Footscray City College The Weather Stations project at Footscray City College involved a class of Year Nine students in an innovative programme that invited them to engage with climate change and the environment through art and creativity. They took writing workshops with Tony Birch, went on excursions – including a city laneway walk, a walk along the Yarra with an Indigenous perspective, and a guided forage for food in Footscray (followed by preparing a meal) – and were engaged by school visits from leading thinkers and artists. The students involved chose Weather Stations as one of their elective subjects for 2015. ‘One of the big questions in education, I think, is how do we engage students with thinking and acting on climate change?’ says Sue Dwyer, the teacher running the Weather Stations program at Footscray City College. ‘To most teenagers it’s still a very abstract concept – they can’t grasp the immediacy of the problem and don’t see the point in wasting time and energy on it. Climate change is in the news, but not many teenagers watch or read the news. They’re probably more familiar with the scenarios in post-apocalyptic novels, films and video games, which they see as not real. But teenagers are heading towards a future that will be radically different to anything most of us have imagined. They are the citizens, and even the leaders and policy-makers, of the future. Their generation needs to reimagine, invent, innovate and create new lifestyles, industries, careers and consumer choices. To do this, they need to be analytical and creative thinkers.’

In Poland – The General Education School Complex in Hel Krytyka Polityczna (Political Critique) worked together with teachers and students from the General Education School Complex in Hel, running workshops and events tackling issues of how we might change ourselves step by step, day by day to become more aware and sustainable in our actions. They used

ABOUT THE SUBSTATIONS

141

literature and storytelling to engage others and themselves with the real, local and global issue of climate change and sustainability. The workshops made connections between literature, geography and climate politics. In autumn 2014 students prepared and performed the theatre piece ‘Blue Planet’ to show the problem of unsustainable redistribution of wealth, which is a great problem in today’s world. The play is based on the story of the blue planet by Andri Snær Magnason. It’s a very important subject in the marine city of Hel, where a lot of people make their living from fishing. Students were supported by schoolteachers, a Substation Coordinator, five Writers in Residence visiting from the centres in Berlin, Dublin, London, Melbourne and Warsaw and the partner in Hel – The Hel Marine Station. The Hel Marine Station was established in 1992 and is a field station in the organizational structure of the Institute of Oceanography in the Faculty of Oceanography and Geography at the University of Gdańsk. As the only station of its kind in Poland it is open to the research needs of the whole scientific community of the country, and provides field support for all research groups working in this region (academic teams from various higher schools, institutes in this line of work, and the Polish Academy of Sciences).

In Germany – The Sophie Scholl School and Romain-Rolland-School ilb works with two schools. The five authors of the project visited the students and worked with them on the following questions: What does climate change means to us? Is literature a way to sensitize us? Can we use creative writing to access this subject? The students visited workshops in theatres and museums, and heard discussions and lectures to not only expand their knowledge, but develop their empathy also. The Sophie-Scholl-School is located in the district BerlinSchöneberg. ilb worked together with one class, from 10th grade. The Romain-Rolland-School is located in the district BerlinReinickendorf. It is a Gymnasium with a French focus, but the students speak English as well. Our substation group was an English course with 14 students in the 12th grade.

142

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

ABOUT THE WRITERS

We were delighted to work with five Writers in Residence for Weather Stations. This inspirational group of writers were chosen for their talent, style and commitment to creating a more sustainable future: Xiaolu Guo at Free Word, London One of Granta’s Best of British writers under 40, Xiaolu Guo is profound, incisive, funny and often disturbingly accurate. Guo is author of I Am China, A Concise Chinese-English Dictionary for Lovers, nominated for the Orange Prize for Fiction, and Writer and Director of UFO in Her Eyes, which won the ‘City of Venice’ prize at the Venice Film Festival.

Mirko Bonné at internationales literaturfestival berlin Mirko Bonné, born 1965 in Tegernsee, lives in Hamburg. Besides translations of, among others, Sherwood Anderson, Robert Creeley, E.E. Cummings, Emily Dickinson, John Keats, Grace Paley and William Butler Yeats, he has published five novels, five volumes of poetry, and a book of travel journals and essays. For his work Bonné received many awards,

ABOUT THE WRITERS

143

including the French Prix Relay du Roman d’Evasion, the Marie Luise Kaschnitz Prize and the Rainer Malkowski Prize. As a Writer in Residence Mirko Bonné visited Marseille, Rio de Janeiro and Shanghai. His novel ‘Nie mehr Nacht’ was a finalist for the German Book Prize in 2013. Watch Mirko talking at our London Weather Stations panel discussion ‘Climate Change and the Stories We Tell’.

Jaś Kapela at Krytyka Polityczna in Warsaw Jaś Kapela is a poet, novelist and columnist, as well as a member of the Krytyka Polityczna team. He is a proud left-winger who, in his darkly comic work, focuses on the conflict of a traumatized individual with a hostile society which heads straight to hell. His work often takes a form of a social performance. In 2013 Kapela participated in Live Green, a campaign for ecological lifestyles led by the Green Cross, Poland. Kapela is the author of Stosunek seksualny nie istnieje (Sexual Intercourse Does Not Exist), Janusz Hrystus (Janus Hrist) and Dobry Troll (The Good Troll), published May 2015.

Oisín McGann at Tallaght Community Arts in Dublin Oisín McGann is one of Ireland’s leading writers and illustrators of books for children and young adults. McGann’s work weaves fantasy worlds with real issues allowing young readers to consider often quite serious social and personal consequences. McGann’s writing and illustrations are a stimulating catalyst for young writers to explore the metaphorical landscape of how to write imaginatively and provokingly about climate change in a way that will actively engage young readers.

144

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

McGann is author of 11 young adult novels, his latest is a two-part story, Kings of the Realm, released in 2014.

Tony Birch at the Wheeler Centre in Melbourne Tony Birch was born in inner-city Melbourne to a large family of Aboriginal, West Indian and Irish descent. His challenging upbringing inspires much of his work. Two of Birch’s novels, Shadowboxing and Father’s Day, are taught in the Australian Victorian secondary school system. Birch is also the author of Blood, shortlisted for the 2012 Miles Franklin Award.

ABOUT THE WRITERS

145

ABOUT THE TRANSLATORS

All partners felt strongly that this project would happen in three languages, and we were delighted to work with following translators for Weather Stations: Małgorzata A. Bartula is a Germanist, theatre specialist, scriptwriter, playwright, curator of independent art and public space events, translator. She lives in Warsaw and Berlin. Gisela Böhnisch is a German-born professionally trained translator for English and German. She has lived in Ireland, Spain, Canada, the United States, New Zealand and Australia and is currently based in London, UK. Gisela took part in the BCLT Literary Translation Summer School 2012 at the UEA, provides reader’s reports for UK publishers and is a parttime bookseller. When she is not translating she travels the world blogging about literature, film and music festivals and occasionally curates cultural events. Rebecca DeWald is a freelance translator for German, English, French and Spanish living in Glasgow. She is currently completing a PhD in Translation Studies at the University of Glasgow on the Argentine writer Jorge Luis Borges’s translations of Virginia Woolf and Franz Kafka. As co-founder and co-editor of the Glasgow Review of Books she aims to help unveil the ‘modest mystery’ of translation (Borges) for critical readers with and without knowledge of translation issues. She is always keen to collaborate on interesting projects to foster translation and green issues. You can contact her through Twitter @DeWald_Rebecca, the GRB or LinkedIn.

146

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

Marta Dziurosz lives in London. She has been translating and interpreting from and into Polish for more than ten years and is a member of the Translators Association. She has translated or interpreted travel literature, historical novels, academic essays, film scripts, author meetings, lectures and oral histories of Holocaust survivors. Her most recent translations are: an excerpt from Sylwia Chutnik’s novel „Hustlerettes” on the For Books’ Sake website (translation into English) and Nessa O’Mahony’s poetry in the June issue of ArtPapier (translation into Polish). She also works at Pan Macmillan and tweets at @MartaDziurosz. Isabel Fargo Cole is a US-born, Berlin-based writer and translator. Her translations include Boys and Murderers by Hermann Ungar (Twisted Spoon Press, 2006), All the Roads Are Open by Annemarie Schwarzenbach (Seagull Books, 2011), The Jew Car by Franz Fühmann (Seagull Books, 2013), and Selected Essays, by Friedrich Dürrenmatt. Her translation of ‘I’ by Wolfgang Hilbig was published by Seagull Books in summer 2015. She is the initiator and co-editor of www.no-mans-land.org, the online magazine for new German literature in English. Katarzyna Fetlińska, born in 1991 in Ciechanów, Poland, is a writer, translator and a PhD student in the Institute of English Studies at the University of Warsaw. Her literary and academic works focus on the links between humanities and natural sciences. Her main interest is the growing importance of brain studies in contemporary culture. She usually translates scientific texts and poetry. Jakub Głuszak was born in 1982 in Kielce. He has published poems and translations in a number of journals, including Rita Baum, Wakat, and Przekładaniec. He is one of the winners of the 2011 Połów project by Biuro Literackie; in 2013 he published his first poetry collection, Moje przesłanie do pokolenia współczesnych trzydziestolatków. Anna Hyde (Anna Blasiak) studied Art History in Warsaw, Film Studies in Kraków and Arts Policy and Management in London. She has translated over 30 books from English into Polish (mainly children’s books, including Anthony Horowitz’s South By South East) and fiction from Polish into English (Mariusz Czubaj, Wioletta Grzegorzewska, Jan Krasnowolski.

ABOUT THE TRANSLATORS

147

Kaja Malanowska, Daniel Odija, Anna Augustyniak and Mirka Szychowiak). She has also translated poetry into Polish (by Maria Jastrzębska, Mary O’Donnell and Nessa O’Mahony). Apart from translating, Anna has worked in museums and a radio station, run magazines, and written on art, film and theatre. She writes poetry in Polish and English. Jolanta Kossakowska is a Polish musician, author, editor and translator from English and German. She is a graduate of AsiaAfrica Institute, University of Hamburg and the Faculty of Oriental Studies of the University of Warsaw. Jolanta worked for Krytyka Polityczna, Świat Literacki, Museum of Modern Art in Warsaw, social-cultural magazine [named:] (op.cit.,) amongst others. Her short stories – Notes de Voyage by the fictional character Professor Schwarzenfuss – were published in the anthology Doświadczanie świata, doświadczanie lektury (DIG 2011). Jolanta is the frontwoman of Mosaik (fusing early, traditional Polish music with the Orient) and a member of Pochwalone (ethno-punk band), performing contemporary and alternative music. James Lattimer is a translator, editor and film curator based in Berlin and graduated with a MA in Film Studies and Spanish from the Freie Universität Berlin in 2012. He started working for the Berlinale Forum in 2008 and joined their selection committee in 2011. As a film journalist, he is a regular contributor to Slant Magazine and Mubi’s The Notebook. His first film project ‘Our Body’, a collaboration with filmmaker Dane Komljen, was screened at the Tiger Awards Competition for Short Films at the 2015 Rotterdam Film Festival and was nominated there for the European Short Film of the Year. Elisabeth Meister is a Sydney-based translator with an MA in History and Linguistics. She’s been translating since her university days and moved to Australia in 2003 where she gained her NAATI accreditation. She loves travelling, chocolate, theatre and books, though not necessarily in that order, and was awarded runner-up at the 2013 AUSIT Awards for Excellence in Translation for her work on Cate Shortland’s multi-award winning film ‘Lore’. Ulrike Nichols holds a PhD in German Studies and has been a professional freelance translator since 2007. She specializes in medical, marketing and medical historical materials and also

148

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

tutors future translators for the Diploma in Translation Exam with the Chartered Institute of Linguists. Born and raised in former East Germany, she packed her bags after the Wall came down and lived and studied in the UK, Germany, and the US. She is now settled in the UK with her husband and their two daughters. She enjoys singing in choirs, visiting her family in Germany, cooking, and going to the theatre. Follow her on Twitter @ampletrans, LinkedIn or visit her website www.ampletranslations.com. Christine O’Neill is a researcher, editor and translator (English/German; German/English) who specializes in literature, linguistics, arts, culture, education and academic writing. She wrote her PhD dissertation on stylistic aspects of Ulysses. Among her publications is ‘Zerrinnerungen: Fritz Senn zu James Joyce’ (Verlag Neue Zürcher Zeitung, 2007) which also appeared as ‘Joycean Murmoirs: Fritz Senn on James Joyce’ (Lilliput Press, 2007). After working in the Zurich James Joyce Foundation for a number of years, she moved to Ireland where she lectured at St Patrick’s College Drumcondra and worked at the Arts Council, the Irish Museum of Modern Art and Ireland Literature Exchange.

ABOUT THE TRANSLATORS

149

IMAGE CREDITS

p21 p30 p35 p47 p69 p93 p102 p108 p114 p116 p134 p143 p143 p144 p144 p145

150

Denial © Oisín McGann Digging a Hole © Oisín McGann Snow Globe © Oisín McGann No Denying Numbers © Oisín McGann Crossing that bridge © Oisín McGann Krytyka Polityczna students shoreline © Aleksandra Lyzniak Substation Theater workshop ilb © Birte Hendricks Weather Stations Tallaght © Jonathan Stokes SkyPark at the Marina Bay Sands Integrated Hotel © Tony Birch Foraging © Footscray City College Madeleine Jolliffe and Anas Ahmadzai at Weather Stations workshop © AMSI Xiaolu Guo © Aleksandra Lyzniak Mirko Bonné @ the ilb 2014 2 © Ali Gandtschi Welcome Jas © Birte Hendricks Visit of Oisín McGann in Berlin © Birte Hendricks Tony Birch at ilb 2014 © Ali Gandtschi

WEATHER STATIONS: WRITING CLIMATE CHANGE

WETTERSTATIONEN

KLIMAWANDEL SCHREIBEN

DANKSAGUNG Wetterstationen bedankt sich bei allen Personen und Organisationen, die zum Erfolg des Projekts Wetterstationen beigetragen haben — sowohl bei den Veranstaltungen in den Jahren 2013–2015 in London, Berlin, Warschau, Melbourne und Tallaght als auch im Rahmen dieser Veröffentlichung: Free Word, The Wheeler Centre, Tallaght Community Arts, Krytyka Polityczna und dem internationalen literaturfestival berlin. Wetterstationen bedankt sich bei allen Personen und Organisationen, einschließlich: Krytyka Polityczna Paweł Bloch; Wiesława Buniowska; Prof. Krzysztof Skóra der Meeresforschungsstation von Hel; Marta Konarzewska & Magda Majewska; Małgorzata Fijas Tallaght Community Arts Ruth Clancy; Jonathan Stokes; Jennifer Webster; Jane O’Hanlon; Coláiste de hÍde; Firhouse Community College; Mount Seskin Community College; Sue Hassett; The Intercultural Book Club The Wheeler Centre Sue Dwyer; Footscray City College Free Word Ashley Grey; Iluska Farkas; Angela McSherry; Sam Sedgeman internationales literaturfestival berlin Kerstin Deutschmann; Juliane Westphal; Prof. Dr. Torsten Schäfer; Club der polnischen Versager; Buchhandlung Buchbund

154

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Mit der Unterstützung des Kulturprogramms der Europäischen Union Die Unterstützung der Europäischen Kommission für die Produktion dieser Veröffentlichung stellt keine Billigung der Inhalte dar, welche ausschließlich die Ansichten der Autoren widerspiegeln. Die Kommission kann für keine Verwendung von hierin enthaltenen Inhalten verantwortlich gemacht werden.

Weather Stations Free Word möchte auch folgende Organisationen für ihre zusätzliche Unterstützung namentlich würdigen:

Tallaght Community Arts and Collective Action: Dieses Projekt wurde mit Unterstützung der:

Mit Unterstützung der Civic Theatre, Tallaght & South Dublin Libraries und Medien-Partner

DANKSAGUNG

155

internationales literaturfesival berlin: Dieses Projekt wurde mit Unterstützung der:

Krytyka Polityczna (EN website): Dieses Projekt wurde mit Unterstützung der:

Die Arbeiten dieser Anthologie wurden im Rahmen von Wetterstationen, einem Projekt mit fünf internationalen Partnern, das vom Kulturprogramm der Europäischen Union gefördert wird, in Auftrag gegeben. Schriftsteller und Schüler an den fünf Standorten nahmen an dem Projekt teil und der vorliegende Band enthält eine Auswahl ihrer Arbeiten. © 2015 Alle Urheberrechte verbleiben bei den jeweiligen Autoren und Mitwirkenden Weitere Informationen sind bei Free Word erhältlich: Sophie Wardell [email protected] www.freewordcentre.com Alle Rechte vorbehalten Zu dankenden Trägern: Warschau

156

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

INHALT Einführung in das Projekt Klimawandel Schreiben: Gastschriftsteller Plastikmeer — Mirko Bonné, Berlin [Erneute] Rückkehr — Tony Birch, Melbourne Exegi monumentum — Jaś Kapela, Warschau Erinnerungen an eine Insel — Xiaolu Guo, London Glas Wasser — Jaś Kapela, Warschau Gehen Wir — Tony Birch, Melbourne Einäscherung — Oisín McGann, Tallaght Die Auslöschung des Düsseldorfer Hofgartens — Mirko Bonné, Berlin Wie ich die globale Erwärmung nicht aufgehalten habe — Jaś Kapela, Warschau Die Küstenseeschwalbe — Tony Birch, Melbourne  Vergessener Schnee — Xiaolu Guo, London

158 161 162 170 174 177 184 185 189 194 196 203 211

Reflexionen der Schriftsteller Danach — Xiaolu Guo, London 10 Dinge, die ich gelernt habe, als ich gegen die globale Erwärmung kämpfte — Jaś Kapela, Warschau Sich einen Dreck darum scheren? Vielleicht besser doch nicht ... — Oisín McGann, Tallaght  Die wahrscheinlich letzte Chance zu innigerem Miteinander Selbstinterview — Mirko Bonné, Berlin Wie schwer wiegt ein Wort? — Tony Birch, Melbourne

229 230 232

Klimawandel Schreiben: Außenstationen

245

Über die Partner Über die Außenstationen Über die Schriftsteller Über die Übersetzer Bildnachweise

295 299 303 306 310

Weather Stations: Writing Climate Change Stacje Pogody: Opisać Zmianę Klimatu

1 313

INHALT

234 236 241

157

EINFÜHRUNG

Viele sagen, dass der Klimawandel die wichtigste und komplexeste Krise ist, mit der sich die Menschheit auseinandersetzen muss: sie bildet das vorherrschende, moralische Gebot unserer Zeit. Nicht nur die Bedrohung der Umwelt sondern auch entscheidende Menschenrechtsfragen beeinflussen jeden Aspekt unseres Lebens – die Sicherheit des Friedens, Armut, Gesundheit, Befinden, Massenmigration und Wirtschaft. Um einen lebenswerten Planeten zu erhalten, raten Wissenschaftler, dass der CO2-Gehalt in der Atmosphäre von den derzeitigen 400 ppm (parts per million) auf einen Wert von weniger als 350 ppm herabgesetzt werden muss. Es ist bekannt, dass wir deshalb anstreben müssen, die durchschnittliche globale Oberflächentemperatur um zwei Grad Celsius zu senken, damit das Ausmaß menschlicher Eingriffe aufhört, aus wissenschaftlicher Sicht „gefährlich“ zu sein. Obwohl die Notwendigkeit einer Bekämpfung der Bedrohungen unserer Umwelt in zunehmendem Maße anerkannt wird, gestaltet es sich als schwierig, die notwendige mehrheitliche Unterstützung zur Veränderung von Gewohnheiten zu nutzen. Wissenschaftler verwirren mit Statistiken, Journalisten überwältigen mit Fakten und zu häufig sind die Darstellungen des Klimawandels abstrakt, düster und abschreckend. Wetterstationen war ein 18-monatiges Pilotprojekt mit fünf Partnern in Berlin, Dublin, London, Melbourne und Warschau, das sich das Ziel gesetzt hatte, Literatur und das Erzählen von Geschichten ins Zentrum der Klimadebatte zu rücken. Jeder Partner – oder jede „Wetterstation“ – beauftragte

158

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

einen Gastschriftsteller, sich mit Wissenschaftlern, Philosophen, Wirtschaftswissenschaftlern, anderen Schriftstellern und der Öffentlichkeit auseinanderzusetzen, und gleichzeitig seine eigenen Texte zu entwickeln. Dabei wurden sie auch mit Schülern in den Schulen vor Ort kreativ, die in den Worten von Tony Birch „vor Ärger und Begeisterung funkelten.“ Hier wurde der neuen Generation die Realität unseres bedrohten Planten und die „langsame Gewalt des Klimawandels“ nahegebracht und die jungen Menschen mit dem Wissen, der Motivation und den Mitteln ausgestattet, um für eine nachhaltige Zukunft zu kämpfen. Für die Schriftsteller und Schüler wurde eine internationale Website als eine Art Album eingerichtet, auf der sie während des gesamten Projekts ihre Erfahrungen austauschen konnten: die Entdeckungen, Höhepunkte und Frustrationen, die im Verlauf des Projekts aufkamen, als jeder Schriftsteller jede Wetterstation besuchte, um die einzigartige Perspektive eines jeden Partners zum Klimawandel kennenzulernen. Die kraftvollen und aufrüttelnden Texte in diesem Band sind das Ergebnis. Sie sind voller Menschlichkeit und Humor, sie hinterfragen die Sprache, das „lebenswichtige Bindegewebe“ (Mirko Bonné), zeugen von einer tiefen Liebe für bestimmte Orte und für die Natur, von einem Gefühl des Verlustes, der Angst – und der Hoffnung. Von Lyrik, Kurzgeschichten und Comics über Rap und Reflexionen bis zu persönlichen Tagebucheinträgen liefern die Beiträge Hinweise dazu, wie – in den Worten von Oisín McGann – „wir die verlockenden Elemente unseres Alltags anpacken und sie in Beziehung zu den größeren, dramatischen Ideen setzen können“, um so die Verbindungen zu jenen Tatsachen herzustellen, von denen wir wissen, dass sie eintreten werden. Wetterstationen wurde aus der Überzeugung ins Leben gerufen, dass Literatur abstrakten Ideen menschliche Wärme verleihen kann. Schriftsteller erfinden Welten für uns, die wir entdecken können und die uns, wenn wir uns auf sie einlassen, ermöglichen, Mitgefühl für andere zu entwickeln. Wir beginnen uns vorzustellen, wie sich die Dinge ändern und wie wir gemeinsam das Ziel ökologischer Nachhaltigkeit und sozialer Gerechtigkeit anpacken können. Darüber hinaus brauchen wir Geschichtenerzähler, um die wissenschaftlichen Daten zu erklären, die Politik zu umschiffen und die häufig zu kurzsichtigen Eigeninteressen der Finanzwelt zu ignorieren. Auf diese Weise zeigen sie uns, wie wir unser Leben anders gestalten könnten, geleitet von ökologischen statt

EINFÜHRUNG

159

wirtschaftlichen Grundsätzen. Diese Anthologie erscheint direkt vor der UN-Klimakonferenz in Paris im Dezember und wir hoffen, dass ihr Inhalt und die Texte dazu beitragen werden, die akuten Geschichten über den Klimawandel in den Mittelpunkt zu rücken. Wie Anna Ahdamazai, eine Schülerin aus London, die ihre Inspiration bei Martin Luther King findet, schreibt: „Unser Leben endet an jenem Tag, an dem wir über die wichtigen Dinge zu schweigen beginnen. Hör auf zu schweigen und erhebe deine Stimme für die wichtigsten Dinge.“ Partner der Wetterstationen September 2015, Warschau

160

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

KLIMAWANDEL SCHREIBEN: GASTSCHRIFTSTELLER

KLIMAWANDEL SCHREIBEN: GASTSCHRIFTSTELLER

161

So schlängelt sie dahin, die dunkel funkelnde Wassernatter, vorbei an Sträuchern, an Büschen und Wegen, in das rotastige Uferdickicht. Und ist vollkommen lautlos. Ein Geriesel, leise rollendes Zischeln ist schwach zu hören, wenn sie Holz im Maul hat, am Grund Steine

162

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

PLASTIKMEER Mirko Bonné, Berlin

Das schmale Wasserband, das unter Falschen Akazien und Eschen hindurch, zumeist aber älteren Birken, in denen Enten und stumm davonstürzende Blässhühner leben, riechend nach dem Morast der stillen alten Wälder von Stormarn und Holstein, hinunter nach Hamburg geflossen kommt, das trägt den Namen Alster und ist und war immer Fluss. Zu den zwei Seen in der Mitte der großen Hansestadt wurde er erst, als ein Müller auf Geheiß des vom Kreuzzug ins Heilige Land zurückgekehrten Adolf III. das Flüsschen aufstaute mit dicken Dämmen, die sogar den Elbestrom zum Erliegen gebracht hätten. Da wuchs dann wohl ein Nordmeer inmitten der hölzernen Stadt, das ganze Holsteiner Wasser der Wöddelbek, Rönne, Wischbeck und Lankau, von Sielbek und Tangstedter Mühlenbach floss und floss nicht ab, blieb nicht nur stehen, das unbarmherzig nach- und immer noch nachströmende Element wurde binnen Wochen heillos-unaufhaltsam größer und breiter, bis erst die Außen-, dann die

PLASTIKMEER

163

Binnenalster (abgetrennt erst viel später) zwei heute türkisgrüne und morgen türkisblaue, fast immer aber von Westwinden aufgeraute Seen wurden, von dichten Röhrichtgürteln eingefasst und von den Leuten geliebt schon länger als seit achthundert Jahren. So schlängelt sie dahin, die dunkel funkelnde Wassernatter, vorbei an Sträuchern, an Büschen und Wegen, in das rotastige Uferdickicht. Und ist vollkommen lautlos. Ein Geriesel, leise rollendes Zischeln ist schwach zu hören, wenn sie Holz im Maul hat, am Grund Steine, mitgeschwemmte Styroporplatten von einer Baustelle irgendwo oder ein schütteres Brombeergestrüpp, das ihr im Weg war und sie kurz mal mit sich reißt, als würd da die Winteralster sagen, dass ja keiner sterben muss, der spielen kann. Schwarz und einen halben Mann höher ist sie während einer Überschwemmung. An den Weihnachtsfeiertagen 2014 ergossen sich nach wochenlangem Starkregen über der Feldmark und den letzten Fetzen von Laubwald zwischen Kaltenkirchen, Bad Oldesloe und Duvenstedt die sonst so idyllisch anmutenden Alsternebenflüsse mit kaum je gekannter Macht in den Fluss und verwandelten ihn binnen Stunden in ein unabschätzbares Strömen, das Sandsackbarrikaden notwendig machte zum Schutz der Reihenhaussiedlungen und zahllose Schaulustige auf die nicht länger an Ort und Stelle befindlichen Alsterlaufufer schwemmte ganz wie, Zyniker sagten: Treibholz. Die Wucht von mehr als dreihundert übereinandergestellten Tanklastwagen hatte ein jeder der bedrohlich stumm sich vorüberwälzenden schwarzen Wassermeter, so errechnete es irgendein Mensch. Auen, Spielplätze, Ufergehölze, die Wege und viele Straßen, auch Brücken, Grundstücke, Stege, ein großer Schuppen am Fuß des Bahndamms für weiß Gott was für lang vergessenen Schrott gingen unter und versanken für Tage und für Wochen. Kinder fragten, ob das Wasser denn jetzt so bliebe, so hoch, so dunkel

164

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

und so, so böse. Ja, sagte ich zu einem kleinen Mädchen mit einer Augenklappe, so wird es von nun an wohl immer bleiben. Tja. Die Welt, sie wird schwarz. Und der Nachbar, der mit seiner bei ihm untergehakten Gattin und dem unsichtbaren Hund auf eine Alsterbiegung blickte, wo sonst der Fluss um die Kurve kam und sein goldbraunes Funkeln ans Ufer schleuderte, er beäugte die albtraumhafte Wasserunermesslichkeit und sagte tonlos, nie in seinem Leben, seit er hier als Schüler Boote habe segeln lassen, sei ihm Derartiges an der Alster untergekommen, nie habe es das schon mal gegeben, nicht mal im Traum, wo alles möglich sei, sei das möglich gewesen. Schnell, dass die hin und her flitzenden Pupillen ihm gar nicht folgen konnten, rollte der Fluss unter der Fuhlsbütteler Eisenbahnbrücke hindurch südwärts auf die Freie und Hansestadt zu. Drei Plastikkanister sah ich und stellte mir ein Floß vor, das sich damit bauen ließe. Hochwasser, sagte der verdutzte Nachbar. Überschwemmungen. Die habe es ja immer gegeben, ob sommers, winters, im Herbst oder in Sonderheit im Frühling, sobald die Schneeschmelze Stormarn heimsuche. Jedoch das hier, diese schwarzen Wassermassen, so einen Schmodderpark, nie, wirklich, nein. Vorbei am Rödingsmarkt und an der Herrlichkeit fließt die in steinerne Böschungen gezwängte Alster und mündet zwischen Hamburger Neustadt und dem Portugiesenviertel in die Elbe. Sechs Stunden, und Dampfer, Frachtschiffe und Tanker erreichen auf dem tief ausgebaggerten Strom die See. Die drei Kanister, ein Floß, das nie gebaut werden wird, da ich weder ein Tom Sawyer bin noch ein Huckleberry Finn und mein liebster Fluss nicht der Mississippi ist, sondern ein Flüsschen, an dem ich oft stehen bleibe,

PLASTIKMEER

165

um aufs Wasser zu blicken und nachzudenken über den Sinn von Gedichten, diese drei erbarmungswürdigen leeren Plastikbehälter treiben für Wochen von der Eisenbahnbrücke bis ins brackige Elbwasser zwischen St. Pauli, Finkenwerder und Glückstadt. Ihr Plastik, gegossen, geformt, ausgestanzt und verleimt etwa in einer Fabrik in Hangzhou, ehe es mit Millionen baugleicher milchweißer Kanister an Bord eines Containergiganten nach Hamburg verschifft wurde, benötigt, ohne zerrieben zu werden, an die 850 Jahre, bis es sich zersetzt und von der Erdoberfläche verschwindet, so lange, wie mitten in Hamburg jetzt schon die beiden Alsterseen liegen. Obgleich für Plastik wohl dasselbe gilt wie für die Seele. Ein endgültiges Verschwinden, nein, das gibt es nie. Arne Rautenberg aus Kiel verwandelt mit einem Gedicht in seinem Band „Seltene Erden“ die Plastikverseuchung der Meere in Kunst, und zwar in seine, wofür er sich bedankt (bei den Gezeiten, der Wellenbewegung und dem UV-Licht, aber auch bei Plankton und den großen Meereswirbeln), dafür, ein Künstler zu sein, der alle Kontinente umspielen dürfe. Es lebe die Kunst. Es lebe die einzig ewigbeglückende künstlerische Freiheit! Das heißt auch, alles will Kunst sein, so wie alles, was irgend lebt, frei ist. Plastik war im Jahr 1800 für Friedrich von Hardenberg, der sich Novalis nannte, der Neuland Rodende, ein Begriff der Ästhetik, als er schrieb, Musik, Plastik und Poesie seien unzertrennliche Elemente, seien in jedem freien Kunstwesen zusammen und nur nach Beschaffenheit in verschiedenen Verhältnissen vereinigt. Novalis fasste diesen Gedanken im Burgenländischen, in Weißenfels an der Saale, die mit der Mulde, der Müglitz und der Vereinigten Weißeritz ein Flussland bildet, das er liebte und wo er sein ganzes Leben verbrachte. Alle vier Flüsse münden in den Elbestrom, und so, bei Barby, auch die Saale, in der Novalis als Junge schwimmen ging, nackt und oft bis tief in die Nacht. Zeitlebens hat Hardenberg kein einziges Mal etwas aus Kunststoff in Händen gehalten. Kein Wunder! Es gab ja nichts aus Plastik, nicht den Haarreif eines winzig-

166

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

kleinen Püppchens, nirgendwo auf der vom Rauschen der nicht enden wollenden Wälder, der Stille, dem Schallen der Glocken und dem Gestank der Kloaken geprägten ganzen alten Welt. Joghurtbecher, Becherdeckel, Uhren, Folien, Einkaufsbeutel, Tüten in allen Farben, Größen und Formen, Spielzeug in allen Formen, Größen und Farben, Feuerzeuge, Diskettenhüllen, Stifte, Automatten, Einmalrasierer, Radkappen, Kämme, Klammern, Kugelschreiberhüllen und Hüllen für Hüllen, Flaschen, Flaschenverschlüsse, Auto-, Traktoren-, Lastwagen- und Mähdrescherreifen, Näpfe, Teller, Bestecke, Brottüten und Kartenhüllen, Kartenhüllenhüllen, Spiegelrahmenhüllen, Kanister, Wegwerfstühle, Wegwerfschalen, Wegwerftische, Stecker, Steckdosen, Wegwerfsteckdosenleisten, Brillen, endlose Strecken an Kabeln, Kabeln, in Taschen, in Säcken und Beuteln, gefüllt in Wegwerfhüllen, Wegwerfhüllenkästen, nichts, gar nichts, nicht das kleinste Teil davon gab es auf der noch unzerstörten, unverhüllten, unverkabelten stillen Welt, als Novalis in der Saale schwamm und nicht über Fettverbrennung, Muskelaufbau oder Bruststraffung nachdachte, sondern vielleicht darüber, ob der Busen wohl die in Geheimnisstand erhobene Brust sein könnte und die Physik nichts als die Lehre von der Phantasie. Zum Großteil verschwindet der von der Elbe in die Nordsee gewälzte Plastikmüll dort in den dunklen Abgründen des Meers. In Sedimenten des lange verheerten Grundes finden sich in unfassbaren Mengen winzigste Mikroplastikteile, eine Anzahl meist faserförmiger Partikel, die, laut dem Fachblatt „Open Science“ der britischen Royal Society, um das Zehntausendfache höher liegt als die jener größeren Plastikbruchstücke, die in stark verschmutzten Wasserwirbeln dahintreiben und sich zu wahrhaften Müllkontinenten, größer als Mitteleuropa, zusammengebacken haben. Wäre jeder Quadratkilometer des Meeresbodens ein See, so wären sie alle, diese Seen, verstopft, ja man möchte sagen: zugekackt mit Billiarden Plastikfasern bis hinauf in die höchsten Uferbaumwipfel. Überall auf der Erde, ob am Nordpol, im Schwarzen, Roten oder Toten Meer, in der Karibik oder Antarktis, kein größeres Gewässer, keine Küste und kein Strand ohne Plastikrückstände, schreiben Forscher in London

PLASTIKMEER

167

um Lucy Woodall vom Natural History Museum, vor dessen Lärmschutzfensterfronten fischleer, begradigt und verpestet die Themse schwappt. In den sieben Weltmeeren schwimmen nach Berechnungen beinahe zweihundertsiebzigtausend Tonnen Plastikmüll, eine horrende Zahl, die jedoch nachgerade absurd, weil rätselhaft gering ist, vergleicht man damit die galaktische Menge an Kunststoffmüll, die wir alle tatsächlich ins Meer verklappen, nämlich geschätzte sechseinhalb Millionen Tonnen, denn das wahre Gewicht des Pfropfes, mit dem wir die Welt verstopfen, wer will es auch berechnen. Wo ist er hin, der ganze Wohlstandsdreck, muss man sich fragen. Bloß ein kleiner Teil des Mülls scheint in Form sichtbarer Partikel an der Wasseroberfläche zu schwimmen. Größere brechen im Gang der Wellen entzwei, werden zerrieben, zerschreddert, unter anderem durch UV-Licht, zu Winzigteilchen, die kaum auszumachen sind. Lagern sich Algen oder andere Kleinlebewesen auf ihnen ab, so gehen sie unter und sinken nicht anders als Schiffe, Flugzeuge oder ein Toter ins Dunkel hinunter auf den Grund. Lucy Woodalls Team analysierte zwölf Sedimentproben vom Meeresboden, die während Forschungsfahrten im Mittelmeer, im südwestlichen Indischen Ozean, aber auch im Nordostatlantik zwölf Jahre lang bis 2012 genommen worden sind. Auch vier Korallenproben wurden unterm Mikroskop und im Infrarot-Spektrometer untersucht. In allen Sedimentproben fanden sich Mikroplastikpartikel, meist faserförmig und gewöhnlich zwei bis drei Millimeter lang, oft aber unter bloß einem Zehntelmillimeter breit. Die Proben enthielten im Durchschnitt dreizehneinhalb Teilchen in je fünfzig Millilitern Flüssigkeit. Mehr als die Hälfte der Partikel war aus Viskose, was kein Plastik, sondern eine Kunstfaser ist auf Zellulosebasis, die in Zigarettenfiltern und zunehmend Kleidung Verwendung findet. Fische, Rochen, Haie, Wale und Schildkröten haben keine Verwendung dafür, für sie ist Viskose Gift, an dem sie zugrunde gehen

168

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

wie jeder, der nichts als Plastikfraß mehr für sich findet. Das zweithäufigste in allen Meereslebewesen überall auf dem Globus gefundene Material war Polyester, ja, man kann wohl von Polyesterfischen reden, Polyesterwasserschlangen, Polyesteroktopussen. Und vielleicht spricht man, werden die Teilchen erst kleiner und kleiner und kleiner zerrieben, bis sie mit Meerwasserdampf kondensieren und aufsteigen in die Luft, von Gewölk aus Polyester oder Viskose, den Kunststoffwolken. Der geringen Probenanzahl wegen seien Vergleiche von Häufigkeit und Zusammensetzung der Sedimente unmöglich. Faserförmige Winzigstpartikel aber kommen anscheinend überall in der Tiefsee vor, in Sedimenten wohl zehntausend Mal häufiger als in kontaminierten Meereswirbeln. Laut Hochrechnungen enthält allein ein Quadratkilometer Sediment der Tiefseegebirge im Indischen Ozean rund vier Billiarden Plastikfasern. Und Untersuchungen der Tiefseetäler, die Senke für den Plastikmüll der ganzen Welt, gibt es noch nicht. Dort herrscht die finsterste Nacht. Lichtlos ist es und sternenleer. Nichts funkelt. Dennoch atmet selbst da die Riesenwelt der rastlosen Gestirne, die im blauen Ozean des Himmels schwimmen.

PLASTIKMEER

169

Ich lese über die politischen und wissenschaftlichen Aspekte des Klimawandels, so viel ich kann. Ich spreche mit so vielen Leuten wie möglich über das Thema. Ich kam als Autor und Pädagoge zu diesem Projekt. Und dennoch ist mein Interesse nicht an der Macht der Sprache, sondern an ihren Beschränkungen stetig gewachsen. Der Planet ist gewaltiger, als alle Worte oder Erzählungen, die die Menschen ihm zuschreiben.

170

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

[ERNEUTE] RÜCKKEHR Tony Birch, Melbourne

Im September und Oktober 2014 besuchte ich im Rahmen des „Weather Stations“Projekts die Städte Berlin, Dublin, London, Warschau, Danzig und Hel, und arbeitete dort mit Schul- und Gemeinschaftsinitiativen zusammen. Ich habe dabei viel gelernt. Manches davon war für mich überraschend. Es kam häufig vor, dass jemand zu mir sagte, „Bei euch da unten ist das ja alles viel schlimmer“ (der Klimawandel); ein Zeichen dafür, wie sehr das Problem als sichtbare Katastrophe wahrgenommen wird. Alle wussten über die Buschfeuer in Australien (die wir gerade wieder erleben), über Dürren und die Schäden am Great Barrier Reef Bescheid, was eine verständliche, aber doch stark eingeschränkte Beschäftigung mit dem Thema widerspiegelt. Historisch gesehen haben Buschfeuer in Australien wenig mit dem Klimawandel zu tun und waren und sind ein natürliches Umweltphänomen. Sicher, da der Planet sich erwärmt (und 2014 könnte das wärmste Jahr seit Beginn der Aufzeichnungen sein), werden die Brände sowohl häufiger als auch heftiger. Und während in Australien manche den Zusammenhang zwischen dem Klimawandel und dem verstärktem Auftreten von Buschfeuern akzeptieren, reagieren wir auf psychologischer und intellektueller Ebene auf Brände als Katastrophen, die bekämpft, besiegt und überwunden werden müssen – auch wenn wir trauern. Selbst wenn die unmittelbare Katastrophe mit dem übergeordneten Problem in Zusammenhang gebracht wird, ist die Sprache, mit der unsere Reaktion beschrieben wird, in militaristische Ausdrücke gekleidet. Wir bekämpfen und besiegen den Feind. Konfrontiert mit weitläufigen Überflutungen, die mindestens ebenso sehr oder stärker unverantwortlicher Städteplanung geschuldet sind wie Änderungen in der Wetterlage, sind wir Queenslander, als ob das heroische Etikett einer Gruppe Menschen einen besonderen Status verliehe, die robust genug sind, um mit allem fertig zu werden – bis zur nächsten Überschwemmung. Die negativen Auswirkungen des Klimawandels auf die Umwelt manifestieren sich nicht allein in plötzlichen Ausbrüchen meteorologischer Aktivität. Klimawandel ist

[ERNEUTE] RÜCKKEHR

171

nicht einfach ein neues Phänomen oder ein in der Zukunft liegendes Ereignis. Seine Auswirkungen sind schleichend und tiefgreifend zugleich. Die Folgen des Klimawandels für unseren Planeten sollten nicht auf eine Phrase oder ein dramatisches Bild wie etwa die von einem Buschfeuer verursachte Verwüstung reduziert werden. Wenn wir an die katastrophalen „Black Saturday“-Feuer 2009 in Victoria zurückdenken, waren die Wetterbedingungen im Vorfeld des Wochenendes der Brände extrem. Was die meisten Menschen nicht wissen oder vergessen haben, ist, dass in Victoria mehr Menschen an der extremen Hitze vor den Bränden starben als in den Feuern selbst. Zweifellos hatten das Trauma und die Vehemenz der Brände einen unmittelbaren und schockierenden Einfluss auf diejenigen, die sie erlebten. Aber da die meisten von uns wenig oder nichts über die vielen Hundert Toten wissen, die absolut nichts mit den Bränden, sondern ausschließlich mit der Erwärmung des Planeten zu tun haben, denken wir nicht genug über ein Problem nach, das sich zwischen den Feuersaisonen nicht abschwächt, nämlich die stets gegenwärtigen Auswirkungen des Klimawandels. Während Menschen in anderen Teilen der Welt auf ihren Fernsehbildschirmen Bilder der Brände in Australien sehen und unser Land als Gruselgeschichte über die Erderwärmung betrachten, wird sich ihr Leben genau wie unseres verändern, und zwar nicht mit Angst und Schrecken, sondern heimlich, still und leise. Beispielsweise schmilzt der Nördliche Polarkreis – auch wenn der Vorgang zu langsam ist, um ein schlagkräftiges 30-Sekunden-Video für YouTube herzugeben, verändert er trotzdem den Planeten auf eine Art und Weise, wie wir es seit Jahrtausenden nicht erlebt haben. Gestern war ich wieder an den Ufern meines Flusses spazieren – am Yarra in Melbourne. Ich habe für das „Weather Stations“-Projekt jetzt schon mehrmals über den Fluss geschrieben; ich habe mich so provinziell, „un“global und vielleicht sogar kleingeistig verhalten, wie ich nur kann. Ich bin noch nicht sicher, warum, aber ich glaube, dass mein Verständnis des Problems des Klimawandels hier gefunden werden muss, am Fluss. Ich lese über die politischen und wissenschaftlichen Aspekte des Klimawandels, so viel ich kann. Ich spreche mit so vielen Leuten wie möglich über das Thema. Ich kam als Autor und Pädagoge zu diesem Projekt. Und dennoch ist mein Interesse nicht an der Macht der Sprache, sondern an ihren Beschränkungen stetig gewachsen. Der Planet ist gewaltiger, als alle Worte oder Erzählungen, die die Menschen ihm zuschreiben. Als ich gestern dabei war, den Fluss zu verlassen, ging ich gerade eine meiner liebsten Flussbiegungen entlang. In einem bestimmten Moment, nicht mehr als ein oder zwei Sekunden lang, konnte ich den Fluss so riechen, wie ich es vor über vierzig Jahren tat. Ich konnte die Erinnerung an den Fluss körperlich spüren. Es war eine ebenso physische wie psychologische Reaktion. Mein nächster Gedanke war, dass mir die Worte fehlten, wirklich alle, um das Gefühl zu beschreiben. Ich war zufrieden mit diesem Gefühl. Übersetzt von Elisabeth Meister

172

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Oisín McGann

173

ich habe ein Denkmal errichtet dauerhafter als aus Erz nur heute aus einer Plastikflasche einem Joghurtbecher einer Bierdose einem Kaugummi drei Folienbeuteln

174

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

EXEGI MONUMENTUM Jaś Kapela, Warschau

ich habe ein Denkmal errichtet dauerhafter als aus Erz nur heute aus einer Plastikflasche einem Joghurtbecher einer Bierdose einem Kaugummi drei Folienbeuteln nachdem ich gegessen und getrunken habe werden sie sich 450 Jahre lang zersetzen dazu ein paar Verpackungen keine Ahnung wie lange diese sich zersetzen bestimmt länger als ich mich vom Altpapier rede ich nicht es wird mich nicht überleben auch wenn ich ein Gedicht schriebe auf jeder empfangenen Papiertüte Tüten sind das eine Kohlendioxid das andere 10 Tonnen schwarzes Gold zurzeit in Gasform kreisen über meinem Kopf und es ist gut so dass sie kreisen denn ich hätte sonst keinen Platz für sie 10 Tonnen nur in diesem Jahr in den vergangenen nicht weniger

EXEGI MONUMENTUM

175

300 Tonnen bis ich dreißig werde und ich habe eigentlich noch nicht vor zu sterben (auch wenn es manche ab und zu für mich planen) ein paar ganz schöne LKWs in der Vorstadt ein Häuschen aus Kohlendioxid, Abfall und Rauch und all das ist meins meins meins meins my precious stellt euch vor ich sage es wie Gollum im Übrigen sehen wir ähnlich aus ich habe ein Denkmal errichtet dauerhafter als aus Erz du hast es auch errichtet jedem sein Mordor und einigen auch ein Stück des Fremden Übersetzt von Małgorzata A. Bartula

176

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

ERINNERUNGEN AN EINE INSEL Xiaolu Guo, London

Insel 1. North Sentinel Island In dem Film gibt es eine Insel. Seitdem ich diese verblasste Farbdokumentation vor fünfzehn Jahren sah, verfolgt sie mich. Sie wurde von einem kleinen Boot aus vor der Küste der Insel gedreht, und die Besatzung des Bootes war dort, um das Verhalten der Inselbewohner aufzuzeichnen. Im Sucher der langen Linse der Kamera rennen nackte Männer eines Stammes wild am Strand auf und ab. Und unsere zivilisierten modernen Dokumentarfilmer beobachten sie vom Meer aus — zu ängstlich, um an Land zu gehen. Wenn ich an diese Bilder denke, fallen mir die frühen anthropologischen Filme von Robert J. Flaherty oder Jean Rouch ein. Der brachiale Tanz der Insulaner hat sich für immer als Symbol der Unschuld in mein Gedächtnis eingeschrieben. Sie gehörten zu den Sentinelesen, die auf North Sentinel Island im AndamanenArchipel des Indischen Ozeans leben. Deren feindselige Einstellung gegenüber Fremden nach tausenden von Jahren Isolation von der Welt war berühmt. Nackt, schwarz, mit afrikanischen Zügen, schlank mit kräftigen Beinen rannten sie wie Leoparden über die Graslandschaft. Das kann man selbst auf den unscharfen Bildern, die mit der Kamera aus der Entfernung auf dem Boot aufgenommen wurden, erkennen. Neben dem Kameramann gab es noch drei andere Männer im Boot, darunter einen nachdenklich aussehenden indischen Anthropologen. Die Reise war als „Kontaktexpedition“ mit dem Stamm auf der Insel geplant. Aber es kam anders. In dem Dokumentarfilm kann man sehen, wie die Eingeborenen immer wütender werden, je näher das Boot der Insel kommt. Sie heben ihre Speere und schreien die nahende Filmcrew an. Es sieht so aus, als wollten sie ihre Waffen auf die Eindringlinge abschießen. Die Kamera läuft weiter und filmt die gestikulierenden Inselbewohner. Mitunter schießen die Insulaner einen Schwarm Pfeile auf die Menschen im Boot. Das Boot bleibt in der schaukelnden, windigen See, im tiefen, gefährlichen Wasser, in das die Eingeborenen nicht einfach eintauchen können. Der nachdenklich aussehende Anthropologe sagt etwas zu seinem

ERINNERUNGEN AN EINE INSEL

177

Kollegen, der daraufhin beginnt, den Insulanern etwas in einer unverständlichen Sprache zuzurufen und dabei — als (vergebliche) Geste der Freundlichkeit — zwei Kokosnüsse und ein paar Bananen hochzuhalten. Wir modernen Zuschauer verstehen diese Körpersprache sofort, aber bei den Sentinelesen funktioniert sie nicht. Sie springen weiter wütend an der Küste entlang und halten ihre Speere und Bögen auf das Boot gerichtet. Im Film wird mit einem altmodischen BBC-Voiceover das Geschehen erklärt. Es wird erläutert, dass das Boot zu einem früheren Zeitpunkt nah genug an den Strand gelangt war, dass einer von der Besatzung mit einem lebendigen Schwein in seinen Armen herausspringen konnte. Er schaffte es, so schnell er konnte, das Schwein an einem Baum am Strand anzubinden, und zurück zum Boot zu stürzen. Dann warteten sie an Bord und suchten mit den Augen den Dschungel nach einer Reaktion ab. Zunächst kam niemand und das Schwein aus der zivilisierten Welt war das einzige sichtbare Lebewesen. Dann hoben sich nach und nach einige dunkle Körper aus dem Schatten der Bäume ab. Sie schienen Furcht vor den Fremden im Meer und vor dem Schwein zu haben. Dann kamen immer mehr Männer des Stammes mit Speeren und Pfeilen an. Nachdem sie einige bedrohliche Gebärden gemacht hatten, schlachteten sie das Schwein, nahmen es aber nicht mit. Stattdessen begruben sie es. Dann verschwanden sie in die Richtung, aus der sie gekommen waren. Ich bin mir nicht sicher, wann dieser Dokumentarfilm gedreht wurde, schätze aber, dass das vor gut dreißig oder vierzig Jahren war. Wahrscheinlich in den 70ern. Die Voiceover-Stimme erklärt mir, dass die Sentinelesen eins der letzten Jäger und Sammler-Völker auf der Erde sind. Da sie Fremden gegenüber so feindselig sind, haben die Menschen die Insel in Ruhe gelassen. Bei der letzten Volkszählung, die 2001 von der indischen Regierung durchgeführt wurde, wurden 39 Personen auf der Insel gezählt. Diese Zahl wurde jedoch aus der Ferne, durch Beobachtungen und Zählungen von einem Boot oder einem Hubschrauber aus ermittelt. Einige Einwohner hielten sich während der Zählung wahrscheinlich in Höhlen versteckt. Schätzungen zufolge könnten insgesamt 200 Menschen dort leben. Es ist auch nicht bekannt, welche Sprache sie sprechen. Auch ihre Religion bleibt ein Mysterium und auch ihre Ethnizität ist unklar. Anthropologen gehen davon aus, dass sie die direkten Nachfahren von Jäger und Sammler-Völkern aus Afrika sind. Sie landeten wahrscheinlich vor 50.000 Jahren auf der Insel und führten ihre Lebensweise bis zum heutigen Tag fort. Also, nicht genau heute — die letzten Nachrichten von der Insel gab es 2006, als die Einwohner zwei Fischer aus Indien töteten, die der Insel zu nahe gekommen waren. Und jetzt geht man sogar davon aus, dass alle Sentinelesen ausgestorben sind. Trotzdem gestattet die indische Regierungen keinem Fremden, den Zutritt zu diesem Ort voller gewalttätiger Geheimnisse. Daher gibt es keine Bestätigung, dass sie ausgestorben sind. 2. Insel-Mentalität Gibt es wirklich eine Insel-Mentalität im Gegensatz zu einer Festland-Mentalität? Eine Insel voller Leben ist ein Segen der Natur, aber auch ein Fluch. Selbst auf einer Insel, auf der es vor Leben nur so wimmelt, bedeutet das Leben, den Beschränkungen der Ressourcen ins Auge zu blicken. Die Insulaner müssen sich entweder ins gefährliche, unbekannte Wasser wagen, um sich zu versorgen, oder sie können an Land bleiben und mit dem letztlich begrenzten Angebot an Nährstoffen haushalten. Menschen auf dem Festland teilen dieses Schicksal nicht. Auf dem Festland gibt es keine klar umrissenen Grenzen und die Grenzen, die es gibt, lassen sich überqueren. Früher wurden immer Packtiere mitgenommen, um Waren über die Berge zu schaffen. Heutzutage erzwingt man sich den Zutritt mit Waffen. Die Chinesen bauten über Jahrhunderte die Große

178

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Chinesische Mauer, um sich zu verteidigen. Trotzdem wurden die von Menschen errichteten Grenzen am Ende immer zerschlagen. Die Mongolen eroberten China auf Pferden und mussten die Große Mauer dazu nicht einmal überqueren. Die Palästinenser schafften es, Tunnel unter dem Gaza-Streifen zu graben und Menschen und Güter hinund herzuschmuggeln. In einer idealen Welt sollten die Menschen niemals versuchen, innerhalb von Grenzen zu leben, sondern lernen, mit der Offenheit und Weite umzugehen. Offenheit erlaubt den Menschen, sich anzupassen und auf alle möglichen Einflüsse, selbst gewaltsame, zu reagieren. Die nahtlosen Übergänge der Karten zeugt von den kulturellen Überschneidungen und der Integration, obwohl einige Kulturen im Zuge der Eroberungen und Neusiedlungen durch andere ersetzt wurden. Die Britischen Inseln, auf denen ich wohne, bilden die größte Inselgruppe Europas. Mehr als 60 Millionen Menschen leben auf dieser verregneten und windigen Landmasse und streiten sich um Jobs, kämpfen um Chancen und wetteifern um die sogenannte Demokratie und Freiheit, die viele Migranten aus der Dritten Welt hier suchen — zumindest am Anfang. Es ist definitiv die überfüllteste Insel der westlichen Welt, unabhängig davon, ob Schottland weiter zum Land gehört oder nicht. Trotzdem eignet sie sich vielleicht nicht sehr gut, um nach Beispielen einer Insel-Mentalität zu suchen. Es gibt zwei Gründe, warum zumindest Teile Großbritanniens die Insel-Mentalität abgeschüttelt haben. Erstens wurde Großbritannien immer besetzt: von den Römern, den Wikingern und den Normannen. Es hat eine gemischte Kultur und die Politik änderte sich fortwährend im Verlauf der Geschichte. Zum Zweiten war Großbritannien ein Imperium. Die britische Insel weitete sich phänomenal über ihre Küsten hinweg aus und schluckte ein Drittel der Welt. Mit der Überwindung der Insel-Mentalität brachte Großbritannien einige der größten Denker der modernen Welt hervor. Seitdem ich in Großbritannien lebe, faszinieren mich die Reisenden und Entdecker, die die Grenzen dieser Insel durchbrachen. Menschen wie Captain James Cook oder Robert Louis Stevenson. Stevenson war das perfekte Beispiel eines romantischen Abenteurers — er unternahm seine erste Reise nach Amerika wegen seiner Geliebten. Danach war er auf der ständigen Suche nach dem idealen Haus. Später in seinem Leben ließ er sich auf der Samoa-Insel in Polynesien nieder, die für ihn das perfekte Domizil war. Seine Freundschaften mit den Insulanern waren tief. Hier starb er auch: In seinen letzten Jahren schrieb er: „Krank und gesund, ich hatte ein herrliches Leben, grolle niemandem, bedaure sehr wenig ... alles noch einmal, Verdammung oder nicht, würde wohl für keinen Mann meiner Zeit etwas ändern.“ Ich glaube an die Ernsthaftigkeit seiner Worte, soweit man einem Fabeldichter denn glauben kann. James Cook eroberte Inseln und wurde von Insulanern getötet. Robert Louis Stevenson lebte in Frieden mit ihnen. Im Verlauf der Geschichte haben sich die Rassen vermischt und die Ethnien sind vielschichtiger geworden. Die Menschen sind aber nach wie vor alle Homo Sapiens. Und Homo Sapiens zu sein bedeutet, eine Insel-Mentalität zu haben — wir sind unfähig zu erfassen, was nach unserem menschlichen Leben kommt oder können gar das Universum verstehen. Als Gattung haben wir eine sehr enge Sichtweise und eine aggressive Einstellung gegenüber anderen Arten entwickelt. Wir denken, dass die menschlichen Ziele auf diesem Planeten an erster Stelle stehen. Daher haben wir die Landschaft so gestaltet, wie sie nun ist, auf Kosten vieler anderer Gattungen, die nun ausgestorben sind. Wir haben den Planeten Erde überbevölkert und stark verschmutzt. Und natürlich schert uns das nächste Millennium herzlich wenig, da uns eigentlich egal ist, über das Leben unserer Enkel hinaus zu denken. Wenn wir in Zukunft aussterben, wäre unsere Geschichte vergleichbar mit der der Sentinelesen auf ihrem isolierten kleinen Flecken Dschungel umrandet von gelbem Sand. Die Menschen des Stammes sind verschwunden, die Insel bleibt.

ERINNERUNGEN AN EINE INSEL

179

3. Coochiemudlo Island Vor nicht allzu langer Zeit besuchte ich noch eine andere Insel im Südpazifik, die noch viel kleiner ist als North Sentinel Island, nämlich nur fünf Quadratkilometer groß. Dies ist Coochiemudlo Island vor der Küste von Queensland in Australien. Coochiemudlo ist ein Wort der Aborigines und bedeutet rote Erde. Die tief rote Erde, in der die Gummibaumbüsche ihre Wurzeln haben, ist deutlich erkennbar. Auch der Sand am Strand ist rotbraun und das, obwohl er ständig von der See gespült wird. Die Erde stammt von einem uralten Vulkan, wodurch sich auch die üppige Vegetation auf der Insel erklären lässt. Am meisten beeindruckt mich aber, wie die Mangroven überall wuchern. Mangroven wachsen dort am besten, wo es Salzwasser und ein tropisches oder semi-tropisches Klima gibt. Sie verankern ihre Wurzeln tief im Meerwasser und geben das Salz auf der Oberfläche ihrer Blätter ab. Einfach zauberhaft! So ganz anders als wir! Allerdings heißt es, dass das verstärkte Wachsen der Mangroven ein Zeichen für den Klimawandel ist — das Salzwasser verschlingt mehr Land und die Temperaturen steigen jedes Jahr. Trotzdem ist Coochiemudlo die quasi perfekte Insel für Romantiker. Sie ist klein, blau und tagsüber sonnig. Nachts kann man den schönsten klaren Sternenhimmel beobachten. Die Häuser wurden im typischen Queensland-Stil erbaut — Holzkonstruktionen in Hochlage mit ein oder zwei Etagen und einer rustikalen, aber gemütlichen Veranda. Zu jedem Haus gehört ein kleines Stück Land und überall stehen ein oder zwei Gummibäume in den Vorgärten, die das Haus wie Wächter beschützen. Mir wurde gesagt, dass es circa 500 Häuser auf der Insel gibt und dass hier 700 Menschen wohnen. Das Durchschnittsalter ist 52 und die meisten Bewohner sind eindeutig Rentner. Die Fähre ist das einzige öffentliche Transportmittel, das die Insulaner zum Festland bringt und wieder zurück. Ich fuhr nach Coochiemudlo, um die Familie von Freunden zu besuchen. Früher haben sie in Brisbane und Sydney gewohnt, aber nach der Pensionierung haben sie sich auf die Insel zurückgezogen. Das Leben wird umso vieles einfacher, wenn es nur zwei Straßen, eine Bibliothek und ein Geschäft gibt. Überall, wo man spazieren geht, kann man die Wellen und den Klang der Vögel hören, die sich im Laub der Bäume und Büsche versteckt halten. Das erste Mal, als meine Freunde und ich einen Vogel in einem Gummibaum wie einen Handy-Klingelton zwitschern hörten, musste ich laut lachen. Der HandyKlang war so komisch von da oben aus dem Himmel. Jeder wäre wohl erst einmal perplex, wenn er so ein Geräusch auf einer ruhigen Tropeninsel hören würde. Als wir weitergingen, erklang ein weiterer Klingelton von einem anderen Vogel auf einem Baum. Wir hielten an und starrten den Vogel an, der dieses Symbol unverzichtbarer menschlicher Technik so gut imitierte. Ich wurde traurig und niedergeschlagen, weil der natürliche Gesang der Vögel, ihre unverdorbenen Paarungsrufe, umprogrammiert worden waren. Da standen wir drei — also drei Menschen — und jeder von uns hatte ein Handy mit einem anderen Klingelton dabei. Die Vögel bemerkten diese Unterschiede bereits! Ich blieb noch einige Tage auf der Insel, ging jeden Morgen am Strand spazieren und kroch nachmittags durch die versteckten Pfade der Feuchtgebiete, wo die Mangroven ihre Zehen ins Salzwasser stecken. Kein Supermarkt, keine Autos, keine Stadtlandschaften. Eines Abends fielen mir die verblichenen Bilder, die vom Boot im Indischen Ozean gefilmt worden waren, wieder ein. Ich erinnerte mich an die Sentinelesen, die wie wilde Leoparden an ihrem Strand entlang gerannt waren. Sie fehlten mir, als wäre ich eine von ihnen und als ob ich auch zu jenem mysteriösen Flecken Erde gehörte. Als ich Coochiemudlo mit der Fähre wieder verließ und nach

180

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Victoria Point auf dem Festland fuhr, blickte ich zu der Insel zurück, die ich gerade besucht hatte. Was für eine Geschichte hatte sie, bevor die Briten kamen, und bevor Captain James Cooks Boot am Great Barrier Reef auf Grund gelaufen war? Es heißt, dass der englische Entdecker Matthew Flinders der erste Mann der westlichen Welt war, der am Ende des achtzehnten Jahrhunderts seinen Fuß auf diese kleine Insel setzte, als er nach einem Fluss im südlichen Teil von Moreton Bay suchte. Dies geschah zwanzig Jahre, nachdem James Cook die Ostküste Australiens „entdeckt“ hatte. Vor James Cook und vor Matthew Flinders hatten die Aborigines mindestens schon 60.000 Jahre auf diesem Land gelebt. Ich flog nach Melbourne zurück und bereitete mich auf meine Heimreise nach England vor. Ich freute mich nicht sonderlich auf meine Rückkehr nach London. Was würde mich dort erwarten? Strom- oder Wasserrechnungen? Wahrscheinlich eine überfällige Abrechnung für die Kommunalsteuer? Und natürlich diverse HochglanzFlyer und Reklame von Wohnungsmaklern. Häuser mieten und kaufen — das ist die aktuelle Leidenschaft in unserer städtischen Welt. Vor meinem Abflug nach London las ich am Flughafen mehr über das AndamanenArchipel und North Sentinel Island. Ich lernte, dass der Anthropologe aus Indien in dem Dokumentarfilm T.N. Pandit heißt. Schließlich fand ich sogar einen Absatz von Dr. Pandit selbst, den er über seine letzten „Kontaktexpeditionen“ geschrieben hatte. Nach 20jährigem Bemühen war es ihm und seinem Team in den 90er Jahren endlich gelungen, mit den Sentinelesen in Kontakt zu treten. Besser gesagt, sie schafften es, an die Küste der Insel zu gelangen. Er schrieb: „Nach 20 Jahren kamen die Einwohner freiwillig hervor, um uns zu begrüßen — es war unglaublich. Sie müssen zu der Entscheidung gekommen sein, dass die Zeit reif war. Spontan wäre das nicht geschehen. Aber dabei hing ein Gefühl von Traurigkeit in der Luft — das war spürbar — und in einem weiteren Sinne, einem größeren Maßstab der menschlichen Geschichte, ahnte man in dem Moment, dass diese Menschen, die sich zurückgezogen und an ihrem Dasein festgehalten hatten, letztlich zum Nachgeben gezwungen waren.“ Traurigkeit, Dr. T. N. Pandit. Sie meinen, dass diese Traurigkeit aus dem endgültigen Aufgeben der Einwohner herrührte, das sie mit ihrer Begrüßung der modernen Eindringlinge an ihrem Strand bekundeten? Traurigkeit. Was für eine feinsinnige und schmerzhafte Beschreibung. Aber ich frage mich immer noch, warum die Sentinelesen traurig waren, wenn sie die Außenwelt doch noch nie gesehen hatten? Sie waren nie in der Lage, die beiden Welten zu vergleichen. Vielleicht kamen sie bei der direkten Begegnung schon zu der Überzeugung, dass sie im Nachteil waren. Auf irgendeine Weise wussten die Stammesmitglieder, dass die Eindringlinge etwas von ihnen wollten, wodurch sie sich für immer verändern würden. Ich las in Dr. T. N. Pandits Bericht, dass die letzten 200 Einwohner der North Sentinel Island gestorben sind. Auf welche Weise genau? Zu wenig Nahrung auf der Insel? Hatte der Stamm alle Tiere getötet und starb deshalb aus? Wurden sie von Haien angegriffen, als sie in der Nähe der Küste angelten? Vielleicht waren die Frauen im Kindbett oder an Entzündungen nach der Entbindung gestorben? Hat ein Tsunami oder ein Erdbeben die Bevölkerung dezimiert? Vielleicht alles zusammen. Nur die Insel weiß, was mit ihren Einwohnern geschehen ist. Dabei ist die Bevölkerung auf dem Subkontinent, auf dem indischen Festland auf 1,2 Milliarden Menschen angewachsen. Überall, wo man hinkommt, gibt es Menschen. Und ausschließlich Menschen. Kinder haben kein Zuhause und wohnen auf der Straße, Menschen sterben auf der Straße, ohne dass sich jemand um sie kümmert, aber nach Angaben der Regierung boomt die Wirtschaft. Das Bruttosozialprodukt holt stolz das von China und den USA ein. Was

ERINNERUNGEN AN EINE INSEL

181

für eine unglaubliche Geschichte der Menschheit — das Aussterben und gleichzeitige ständige Ausbreiten — wie die beiden Pole dieses Planeten Erde. Ob wir zurück in die Geschichte oder nach vorn in die Zukunft blicken — uns ist allen bewusst, dass wir Menschen nur eine Insel haben, auf der wir leben können, und dass diese Insel unser Planet, die Erde, ist. Deshalb müssen wir achtsam sein. Übersetzt von Ulrike Nichols

182

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Oisín McGann

183

GLAS WASSER Jaś Kapela, Warschau

manche sollen, so heißt es, beim Anblick desselben Glases Wasser meinen, es sei halb voll andere wiederum, es sei halb leer. ich jedoch weiß dass unabhängig davon ob es voll oder leer ist man darin ertrinken kann oder jemanden ertränken da es auch solche gibt die für dieses Wasser bereit wären zu töten dann gibt es noch jene für die ein Glas klares Wasser ein Bild aus dem Fernsehfilm bleibt bei dem sie nie mitspielen werden weil die Besetzung schon lange steht und das Casting nicht die Armen, Hungrigen und Durstigen gewonnen haben dann gibt es noch die die dieses Glas in den Abfluss kippen werden und nicht einmal daran denken dass es jemandem das Leben retten könnte ich selbst gehöre auch manchmal dazu also schenkt mir Wasser ein bevor ich vor Durst sterbe Scherz auch wenn hier jemand durchaus sterben kann werde ich es eher nicht sein sondern sie. Übersetzt von Małgorzata A. Bartula

184

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

GEHEN WIR Tony Birch, Melbourne

Wie sprechen wir über die Orte, die wir lieben? Wenn wir keine Poeten sind, wenn unsere Bildung begrenzt ist, wenn der Satz „Ich liebe diesen Ort“, zu einem TeenagerFreund gesprochen, zu Betretenheit (rundherum), Spott und möglicherweise Erniedrigung führt, wie können wir unsere unbedingte Loyalität und Verbundenheit mit einem Ort ausdrücken? Als Teenager liebte ich mein Stück des Yarra River in der Innenstadt von Melbourne. Ich lebte in einer Siedlung mit Sozialwohnungen, einem typischen Beispiel für die brutale architektonische Antwort auf die weltweite „Slumsanierung“ in der Ära des „Wiederaufbaus“ nach dem Zweiten Weltkrieg. In der Siedlung verbrachten wir die meiste Zeit mit der Entdeckung neuer Arten, uns gegenseitig gegen die Betonwände zu schleudern — die sowohl das Innere unserer Wohnungen als auch die umliegenden Außenflächen dominierten. Trotz meines straffälligen Verhaltens in der Schule war ich schon immer ein großer und ernsthafter Leser. In der Zeit, in der ich den Fluss entdeckte, war Barry Hines’ A Kestrel For A Knave (Ein Turmfalke für einen Knappen) mein Lieblingsbuch, eine Geschichte, die am anderen Ende der Welt in einer trostlosen Bergarbeiterstadt in Nordengland spielt. Die Hauptfigur, Billy Casper, ist ein Junge, der zum Opfer von Gewalt wird; zuhause, auf der Straße, in der Schule und auf dem Fußballplatz. Billy ist ein Junge, der die „Wildnis“ um seinen Wohnort durchstreift und sich in sie verliebt. Er schließt außerdem tiefe Freundschaft mit einem Vogel, einem Turmfalken — Kes. Das Buch hatte eine tiefe und nachhaltige Wirkung auf mich. Ich sah in Billy einen Seelenverwandten und empfand große Bewunderung für den Autor des Buches. Ich fand es bemerkenswert, dass ein Schriftsteller eine Geschichte erfinden konnte, die um die halbe Welt wandern und einen solchen Einfluss auf mich ausüben konnte. Hines wurde zum ersten literarischen Helden meines Lebens und ist es bis heute geblieben. Als ich mein erstes Buch — Shadowboxing — schrieb, dachte ich jeden Morgen an Billy Casper und Kes, bevor ich mich zum Schreiben hinsetzte. Und ich fragte mich, ob ich wie Barry Hines eine Geschichte schreiben konnte, von der sich Teenager angesprochen fühlten. Mit Shadowboxing und jedem weiteren Buch, das ich seither geschrieben habe, schuf ich eine Geschichte über den Fluss: jedes Mal in dem Versuch, meine tiefe Verbundenheit mit ihm klarer zum Ausdruck zu bringen. Während ich nicht gerade

GEHEN WIR

185

sagen würde, dass ich dabei versagt habe, das Ausmaß meiner Verbundenheit in Worten auszudrücken, ist für mich klar, dass meine Worte und Geschichten mich nach wie vor nicht vollkommen befriedigt haben — und so sollte es jedem Schriftsteller gehen, der versucht, eine über eine Landschaft vermittelte Idee zu wiederholen. Bezeichnender scheint mir die Tatsache, dass ich als Teenager nicht die sprachlichen Möglichkeiten besaß, meine Liebe für den Yarra River auszudrücken. Und heute, da ich sie besitze, fehlen mir die Worte noch immer. Vielleicht ist das ja auch gut so? Mein (nur geringfügig reifer gewordener) Verstand und meine kreative Arbeit sind nach wie vor außer Stande, diese Liebe auszudrücken — die Gefühle, die ich für den Fluss hegte, während ich ihn als Junge lebte, an ihm entlangging, in ihm schwamm und von ihm träumte. Gestern ging ich mit meiner sechzehnjährigen Tochter Nina den Yarra River entlang spazieren. Auf dem Weg dorthin machten wir bei meiner Mutter auf eine Tasse Tee halt. Sie ist Mitte siebzig und hat ihr gesamtes Leben im Umkreis weniger Kilometer um das Stadtzentrum verbracht. Auch wenn wir als Kinder viele Jahre vor Schuldeneintreibern, der Polizei und Regierungs-Bulldozern auf Achse waren, zogen wir nie sehr weit weg, eingedenk einer Maxime, die meine Mutter wiederum von ihrer Mutter gelernt hatte: „Wenn du nachts im Bett keine Tram klingeln hören kannst, wohnst du zu weit draußen.“ Nachdem wir das Haus meiner Mutter verlassen hatten, gingen wir eine Schonung entlang, die den Eastern Freeway von Melbourne von den engen Straßen trennt, die zum Fluss hinunter führen. Die Schonung war einst eine Straße mit Reihenhäusern, voll von Kindern und Küchentischen und Gärten mit kläffenden Hunden. Das alles ist verschwunden. Als ich auf eine Stelle in der Schonung deutete und Nina sagte, sie stünde auf der Türschwelle meiner Kindheit, blickte sie sich um, als suche sie nach einem Gespenst. Das Haus, in dem ich damals lebte, wurde für den Bau der Autobahn abgerissen. Es lag nahe genug am Fluss, dass ich nachts im Bett liegen und den in mein Zimmer driftenden Duft des Wassers riechen und es über den Dights-Wasserfall stürzen hören konnte, nicht mehr als ein paar hundert Meter von meinem Gartentor entfernt. In den Jahren, in denen ich am Fluss herumhing, war der Wasserfall das Überbleibsel eines Industriegeländes aus dem neunzehnten Jahrhundert. Entlang der niedrigeren Seite des Flusses waren Baumwollspinnereien und Fabriken errichtet worden. Die Spinnerei-Arbeiter wurden in enge, im Schatten der kapitalistischen Expansion erbaute Häuser gezwängt. Dights Falls selbst, über einem ‚natürlichen’ Wasserfall erbaut, war eine ‚menschengemachte’ Konstruktion. Er versorgte eine Turbine in der angrenzenden Wassermühle mit Energie, die Wasser für die Spinnerei lieferte. Zu der Zeit, als ich mir über 100 Jahre später den Fluss zu eigen machte, waren sowohl die Spinnerei als auch die Wassermühle Ruinen; umso besser für uns junge Teenager, die wir Anspruch erhoben auf unseren eigenen Ort. Nina und ich machten am Wasserfall Fotos und gingen hinüber zur Wassermühle. Auch wenn die Ruine stabilisiert worden ist, bleibt ihre Vergangenheit präsent; im ranzigen Geruch von stehendem Wasser, das am Boden der Mühle ruht, den feuchten Moosen, die die roten Ziegelwände hinaufkriechen, und den Kratzgeräuschen, die von unten aus der Dunkelheit aufsteigen und durchaus auch kahle Äste sein könnten, die sich im Wind biegen. Oder in den Flussratten, die wir als Kinder dabei beobachteten, wie sie fröhlich im Schlamm und im Müll und im Unkraut herumtollten. Ich zeigte auf verschiedene Stellen am Wasserfall, wo wir mit unseren Fahrräder gefahren, von Felsen ins Wasser gesprungen und auf die ausgebrannten Wracks gestohlener Autos gestoßen waren. Ich würde nicht sagen, dass Nina auf die Geschichten aus meiner Teenagerzeit neidisch war, aber ich weiß wohl, dass sie ein Bedürfnis hat, ihre eigenen Orte zu entdecken; Orte außerhalb der Vorschriften, außerhalb der neugierigen Blicke

186

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

von Behörden, Eltern und allgegenwärtigen Überwachungskameras. Solche Orte sind in modernen Städten schwerer zu finden, aber ich hoffe, sie stolpert darüber, bevor es zu spät ist, bevor sie erwachsen wird. Wir verließen den Wasserfall und gingen weiter den Fluss hinunter auf die Innenstadt zu, an zahllosen Abflussrohren vorbei, die Müll von den Straßen ins Wasser spülen. Als ich ein Junge war, war der Anblick von Chemikalien ganz normal, die von den oberhalb gelegenen Fabriken direkt ins Wasser gekippt wurden. Bis in die 1970er Jahre hinein wurde der untere Yarra weithin als offener Abwasserkanal der Industrie akzeptiert. Darin zu schwimmen war riskant (wie ich als Teenager am eigenen Leib erfuhr, als ich mir nach einem Bad im Fluss eitrige Wundstellen und seltsame Ausschläge zuzog). In den 1970ern startete die Melbourner Zeitung „The Age“ in dem Versuch, sowohl das Profil des Flusses als auch das Gewissen der Bürger zu schärfen, eine Kampagne namens „Give The Yarra A Go“ („Gebt dem Yarra eine Chance“). Die Kampagne hatte einigen Erfolg und der Fluss wurde sauberer (auch wenn es über die Jahre viele Rückschläge gab). Ich war oft wütend darüber, dass mein Fluss vergiftet wurde. Manchmal sah ich um die Öffnungen der Abflussrohre herum tote Fische im Wasser. Oder Öl- und Farbspuren, die mit der Strömung flussabwärts trieben. In jenen Tagen wäre ich nicht auf die Idee gekommen, dass die Umweltschäden, die meinem Fluss angetan wurden, gestoppt werden konnten. Ich fühlte mich machtlos. Meine Eltern waren machtlos. Meine Gemeinschaft hatte keine Stimme, die sich Gehör verschaffen konnte. Alles, was wir hatten, war unsere Wut. Ein Bewusstsein für Umweltschutz war unvorstellbar. Heute haben so viele von uns ein Bewusstsein dafür. Und wir sind besser informiert. Zudem gibt es Sprachrohre, über die wir unsere Bedenken formulieren und äußern können. Und trotzdem fühlen sich viele von uns genauso machtlos. Warum ist das so? Ich kann an dieser Stelle keine Antwort darauf geben. Es handelt sich jedoch um eine zentrale Frage in meinem Nachdenken und Schreiben für das „Wetterstationen“-Projekt. Wir verließen den Fluss und gingen zum Laden der Heilsarmee in Abbotsford. Nina kaufte sich eine wollene Strickjacke und ich suchte mir ein T-Shirt und ein Joggingoberteil aus. Ich kaufe schon seit mehr als 50 Jahren in Secondhand-Läden ein. Ich liebe ihren Geruch. Sie riechen nach Leben, oder nach Gebrauch statt nach Verbrauch. Wir hielten für ein letztes Foto vor einem weiteren Haus an, in dem ich in den 1970er Jahren gelebt hatte. Nina fragte, ob ich gerne in dem Haus gewohnt hatte. „Ja. Ich war glücklich hier. Wir waren nie weit vom Wasser entfernt.“ Das Haus war massiv renoviert worden und würde bei der Versteigerung einen fetten Batzen Geld einbringen. Ich erinnere mich, wie ich vor vielen Jahren an dem Haus vorbeiging, als es in Stand gesetzt wurde. Damals war ich ebenfalls wütend. Als wir das Haus mieteten, hatte es Löcher im Dach, in den Wänden und im Boden. Die aufsteigende Feuchtigkeit reichte bis zur Decke und das einzige heiße Wasser kam aus einer uralten Schnitzelheizung. Es erbitterte mich, dass es jemanden mit Geld brauchte, um das Haus bewohnbar zu machen. So denke ich heute nicht mehr. Ich bin einfach nur froh, dass zumindest dieses Haus aus meiner Kindheit nicht für irgendein Großvorhaben dem Erdboden gleich gemacht wurde. Ein Kinderfahrrad stand vorne auf der Veranda, daneben ein Paar schmutziger Gartenstiefel. In dem Haus wohnen Kinder, die spielen und weinen und schlafen. In dem Haus wohnt jemand, der seinen Garten umgräbt und seine Rosen schneidet und auf einem Stuhl auf der Veranda in der Nachmittagssonne sitzt. Ich hoffe, sie lieben ihr Haus. Übersetzt von Elisabeth Meister

GEHEN WIR

187

Oisín McGann

188

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

EINÄSCHERUNG Oisín McGann

Ich bin nicht sicher, wann ich zum ersten Mal bemerkte, dass der Baum tot war. Ich war nicht einmal sicher, was für ein Baum es war — eine Pappel oder vielleicht eine Birke. Bis dahin war meine größte Sorge gewesen, dass der Baum nahe bei der Garage stand, die sich separat vom Haus in einer Ecke des Gartens befindet. Spuren von Rissen im Beton rund um die Basis der Mauer waren erkennbar, und es sah aus, als könnten die Wurzeln schließlich die Fundamente untergraben. Wie mit so manchen Dingen im Leben schenkte ich diesem Baum wenig Aufmerksamkeit, bis er zum Problem wurde. Er war ein blinder Fleck in meinem Bewusstsein; vorhanden, aber unbeachtet. Da war dieses Ding, das hoch über dem hinteren Ende des Gartens aufragte, mindestens so hoch wie das Haus, und ich hatte mir nicht einmal die Blätter angeschaut, um zu wissen, welche Art von Baum es war. Nun aber schenkte ich ihm meine ungeteilte Aufmerksamkeit. Er war noch nicht ausgewachsen — der Stamm war am Boden im Durchmesser weniger als 30 cm breit, und er war ungefähr 10 m hoch. Ein dünner, schlaksiger Jugendlicher, der seine wuchtige Kraft erst noch finden musste, aber bereits hoch genug, um einen sperrigen Leichnam abzugeben. Mir war aufgefallen, dass seine Rinde Risse zeigte und sich vom Holz abzuheben begann, zweifellos wegen irgendeiner Krankheit. Mit einem Baby, einem Kleinkind und einem angehenden Teenager sowie all den Arbeiten am Haus, die ich noch zu erledigen hatte, war das Behandeln eines kranken Baumes weit unten auf meiner Prioritätenliste. Doch schon bald schälte sich die Rinde in schweren, ledrigen Streifen ab und legte das blasse, rohe Holz des Stammes frei. Asseln in emsigen Klumpen nahmen sich einen Wohnsitz in den Ritzen und Spalten der abgelegten Haut. Als die Blätter im Frühling nicht wiederkamen, wusste ich, dass wir ein Problem hatten. Ein toter Baum, der, sollte er fallen, gross genug und nahe genug bei der Garage war, um das Dach und sogar die Mauer zu beschädigen. Es war nicht der erste Baum, der unser Haus bedrohte. Als wir ankamen, am Tag, an dem wir die Schlüssel zu unserm neuen Haus abholten, fanden wir den schweren

EINÄSCHERUNG

189

Wie mit so manchen Dingen im Leben schenkte ich diesem Baum wenig Aufmerksamkeit, bis er zum Problem wurde. Er war ein blinder Fleck in meinem Bewusstsein; vorhanden, aber unbeachtet.

190

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Ast einer alten Rosskastanie in der andern Ecke am Ende des Gartens — ein Baum aus einer ganzen Zeile von alten und knorrigen Bäumen, die sich hinter der Häuserreihe erstreckte und die schon lange, bevor etwas auf dem Grundstück errichtet wurde, dort gestanden hatte. Der Ast hatte die Garage unseres Nachbarn knapp verfehlt; er hätte mehrere tausend Euro Schaden verursachen können. Wir fanden uns also in einem renovierungsbedürftigen Haus, einer leeren Hülle, und wir warteten noch immer auf eine Heizungsanlage, eine Küche, ein Badezimmer und selbst auf Türen — so viel von unserem Geld war für die nächsten Jahre an diesen Ort gebunden, und nun mussten wir als erstes sechshundert Euro bezahlen, um eine tote Rosskastanie zu fällen. Abgesehen davon, dass ich es hasste, ein so schönes altes Biest abzuschlagen, hatten wir schlicht nicht das Geld dazu, und dennoch war es nicht zu vermeiden. Sollte der Baum fallen, könnte er die Garage unseres Nachbarn zerstören und durch die Rückseite unseres Hauses stürzen. Diese Aktion dauerte einen ganzen Tag und wir brauchten drei Männer, einen Hubsteiger und einen Traktor samt Anhänger dazu. Das Haus wurde mit Sägemehl überschüttet, das in düsteren Wolken durch die Luft schwebte, als die Baumpfleger hoch oben begannen und sich allmählich mit den brüllenden Kettensägen nach unten arbeiteten: Ein Stück nach dem andern sägten sie ab, ließen es nach unten fallen oder an Seilen herunter. Die alte Kastanie war schließlich über unsern ganzen Garten verteilt, als würde sie darauf warten, wieder zusammengesetzt zu werden. Ich schaute so genau wie möglich zu, weil ich lernen wollte, wie so etwas gemacht wird. Ich dachte, man kann ja nie wissen, wann ich vielleicht selbst einen Baum fällen muss. Sie wollten die Holzscheite nicht als Teilzahlung akzeptieren, und ich konnte sie nicht im Garten behalten, da sie zu viel Platz beansprucht und unsern Rasen hinterm Haus zerstört hätten. Noch etwas, wofür wir in den nächsten paar Jahren kein Geld hätten. Ich hatte weder eine Kettensäge noch die nötige Geschicklichkeit, die großen Holzscheite in kleinere Stücke zu spalten, die ich hätte verfeuern könnten. Also behielt ich einige Klötze, erlaubte einem Freund, soviel Holz zu nehmen, wie er in sein Auto laden konnte und ließ die Baumpfleger mit einem Anhänger voller Holzscheite von unserem Baum wegfahren. Das war 2010, kurz bevor wir den schlimmsten Winter hatten, den Irland seit Jahrzehnten erlebte und ich schließlich in den ungefähr vier Monaten fast jeden Tag Holzscheite verbrannte. Die Holzscheite musste ich kaufen. In jenem Winter ärgerte ich mich grün und blau. Und dann starb der andere Baum. Die Ironie blieb mir nicht verborgen. Nun, da ich endlich mein eigenes Grundstück besaß, war eines der Dinge, worauf ich mich freute, mit meinen Kindern ein paar Bäume zu pflanzen. Stattdessen wird es meinetwegen zwei Bäume weniger auf der Welt geben. Wir wurden mehrere Wochen lang von windigem Wetter heimgesucht, und ich verankerte den spröden Mast aus totem Holz mit einigen Seilen, da ich befürchtete, er könnte umstürzen, bevor ich die Gelegenheit hatte, diesen Sturz zu kontrollieren. In der Zwischenzeit hatte ich angefangen, ein wenig im Internet zu recherchieren, um zu lernen, wie man einen Baum fällt. Auf YouTube fand ich einige nützliche Demo-Videos — und noch viele andere, die Unfälle zeigten, die sich ereignen können, wenn sich Dummköpfe ohne Fachwissen oder Erfahrung im als Holzfäller versuchen. Zertrümmerte Dächer, Mauern, Autos, Schnittund Quetschverletzungen … Der Schaden, den man mit verhältnismäßig kleinem Aufwand anstellen konnte, schien endlos. Ich fand auch heraus, dass es unmöglich ist, in Irland eine Kettensäge zu mieten. Vermutlich wegen der oben erwähnten Dummköpfe und den von ihnen verursachten amputierten Gliedmaßen. Aber ich blieb weiterhin zuversichtlich. Dieser Baum war

EINÄSCHERUNG

191

nicht riesig, und solange ich es schaffte, ihn diagonal in den Garten fallen zu lassen, würde kein Schaden entstehen. Ich würde nicht einmal eine Kettensäge brauchen. Ich hatte mehrere Bügelsägen und dachte, sie würden genügen. Ich liebe Holz in jeder Form. Ich gehe unglaublich gern im Wald spazieren und verarbeite auch gern Holz mit meinen Händen; ich liebe seine Farben und seine Beschaffenheit, das Gefühl, es zu zersägen und zu formen. Ich verbrenne es auch gerne — ich ziehe ein Holzfeuer jedem Torffeuer vor. Es mag weniger Hitze erzeugen und brennt schneller ab — je nachdem, wie gut das Holz abgelagert ist — aber es brennt auch fast vollständig ab und läßt beinahe keine Asche zurück, verglichen mit den Haufen, die bleiben, wenn man Torf verbrennt. Ich hasse die pudrigen grauen Aschenwolken, die entstehen, wenn man den Kamin säubert. Es ist auch besser für die Umwelt. Die bewirtschafteten Wälder ersetzen Bäume, sobald sie gefällt werden. Jungbäume nehmen beim Wachsen Kohlenstoff auf und speichern ihn, weshalb die Verwendung von Holz als Brennstoff theoretisch klimaneutral ist. Solange wir die Bäume ersetzen, fügen sie der Atmosphäre keinen neuen Kohlenstoff zu. Andererseits würde es, wenn es überhaupt möglich wäre, hunderte, wenn nicht tausende von Jahren dauern, bis sich Irlands Torfmoore neu bilden würden. Und in der Zwischenzeit setzen wir all den Kohlenstoff frei, der jahrtausendelang in diesem Moor gebunden war. Das Öl, die Kohle und das Gas, auf denen ein Großteil unserer Zivilisation beruht, brauchten noch länger, um sich zu bilden, und es steht außer Frage, dass die Vorräte irgendwann erschöpft sein werden. Ein Holzfeuer klingt auch schöner als Torf. Sein Knistern ist der Klang von einem gemütlichen Zuhause. Alle paar Monate werden uns Säcke mit Holzscheiten geliefert. Sie sind immer zu groß für den Kamin, zu klotzig, um damit ein Feuer zu entfachen, aber für jemanden, der meistens an einem Schreibtisch arbeitet, gibt es keine bessere Entspannung, als die Axt zu holen und eine Stunde lang Holz zu spalten und Kleinholz zum Anzünden zu hacken. Das Wetter wurde wieder kühler, neue Stürme waren im Anzug, und der Baum hatte zu lange tot dort gestanden. Also ging ich an einem Samstag hinaus und band zwei neue Seile an Äste auf halber Höhe, um den Fall des Baumes zu steuern. Das andere Ende des einen Seiles war an einem schweren Pflock im Boden verankert, das des andern um den Stamm eines nahen Baumes geschlungen. Die Hündin war sicher in ihrem Hundezwinger und beobachtete die Sache mit nachdenklicher Neugier; die Katze war irgendwo auf der Jagd. Unser Sohn im Teenageralter war zu cool, um sich interessiert zu zeigen, aber unsere zwei Töchter, drei und viereinhalb Jahre alt, waren fasziniert. Ihnen war eingeschärft worden, auf jeden Fall im Haus außer Reichweite zu warten, und so drückten sie ihre Gesichter ans Rückfenster und warteten darauf, von Papa unterhalten zu werden — was natürlich meine wichtigste Rolle überhaupt ist. Der Baum musste unbedingt diagonal auf den Rasen fallen und nicht etwa gegen das Haus, auf die Hecke oder den Zaun, der den hintern Teil des Gartens einfasst und keinesfalls auf die Garage. Und natürlich musste ich aufpassen, nicht selbst von ihm flachgedrückt zu werden. Viele YouTube Videos gingen mir durch den Kopf, als ich mit dem Sägen begann. Ich stieg auf eine Trittleiter und schnitt einige der größeren Äste auf der Garagenseite ab, in der Hoffnung, dass ein Gewichtsverlust auf jener Seite helfen würde, den Baum dazu zu bewegen, auf die andere Seite zu stürzen. Dann begann ich mit dem Stamm. Ich schnitt zwei Keile aus, einen auf der Vorderseite und einen etwas höher auf der Rückseite, sodass der Baum auf einem „Scharnier“ aus Holz stand, das nur ein paar Zentimeter dick war und so, zumindest theoretisch, die Richtung des Falles bestimmen sollte. Das Holz war gespannt, aber leblos und trocken. Ich hatte angenommen, der Baum sei instabil, einseitig und spröde

192

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

und warte nur darauf, beim ersten Einschnitt der Säge zu stürzen. Stattdessen blieb er einfach stehen, nachdem ich den zweiten Keil ausgeschnitten hatte, obwohl zwischen Stamm und Stumpf nicht mehr als fünf Zentimeter Holz waren. Ich schaute in die Äste hinauf, seinem Gewicht misstrauend, aber überrascht und mit neuem Respekt dafür, wie wohl geformt dieses Ding war. Zehn Meter hoch, mit asymmetrischen Zweigen und doch so präzise ausbalanciert, dass es aufrecht blieb auf einem Sockel, der nur wenig dicker war als der Rand meiner Hand. Der Baum hatte Jahrzehnte gebraucht, um diese Größe zu erreichen, bei jeder Art von Wetter, und sogar jetzt, da alles Leben aus ihm gewichen war, war er immer noch kräftiger, als ich es ihm zugetraut hätte. Aus dem Augenwinkel konnte ich meine beiden kleinen Mädchen am Fenster warten sehen. Ich legte eine Hand an den Stamm und schob. Und der Baum stürzte um und fiel mit einem weichen dumpfen Schlag auf den sumpfigen Rasen. Von draußen konnte ich meine Töchter nicht hören, aber meine Frau erzählte mir später, sie hätte die Mädchen noch nie so laut lachen gehört. Papa hat den Baum mit einer Hand umgestoßen. Ich löste die Seile und begann, den Baum in Holzscheite und Stöcklein zu zerlegen. Ich legte sie in eine Reihe neben der Garagenwand, damit sie eine Zeitlang ablagern konnten, die dünneren Zweige auf ein Gestell gestapelt, das ich beim Zaun angefertigt hatte und die Zweige in Bündeln auf einen Haufen geworfen, um sie später als Kleinholz verwenden zu können. Wir zünden nur abends ein Feuer an, sodass es drei bis vier Stunden lang brennt, bevor wir es erlöschen lassen. Dieser Baum hatte mehr als zehn Jahre zum Wachsen gebraucht, und wir hatten sein gesamtes Holz in ungefähr zwei Wochen verheizt. Ich dachte viel darüber nach — ganz allgemein über die Idee, Material zum Erzeugen von Wärme und Energie zu verbrennen. Und das ist, was wir tun; obwohl uns andere, grenzenlose Energiequellen zur Verfügung stehen, verbrennen wir weiterhin innerhalb weniger Stunden etwas, das Jahre, Jahrhunderte oder Jahrtausende zu seiner Entstehung benötigte. Als Gattung setzen wir quasi unser Haus in Brand, um uns warm zu halten. Ganz langsam äschern wir die Erde ein, auf der wir leben. Ich liebe ein gutes Feuer, aber ich vermisse den Baum. Übersetzt von Christine O‘Neill

EINÄSCHERUNG

193

DIE AUSLÖSCHUNG DES DÜSSELDORFER HOFGARTENS Mirko Bonné, Berlin

Am Übergang des vergangenen Frühlings in den Sommer habe ich meinen 49. Geburtstag gefeiert, mit Freunden, meinem Sohn und meiner Frau bin ich am Pfingstmontag im Portugiesenviertel essen gegangen. Es war Anfang Juni, ein warmer Abend am Hamburger Hafen, für den jedoch ein Unwetter angesagt war, das aus Südwesten heraufziehen sollte, aber sich nicht einstellte, sodass wir noch spät in der Nacht an der Straße saßen, Wein tranken und lachten und dem fernen Grollen des vorüberdriftenden Donners zuhörten. An einem der darauffolgenden Morgen fuhr ich nach Düsseldorf. Am Rand des Hofgartens, auf der dortigen Terrasse des Theatermuseums, sollte ich eine Stunde lang aus meinem Roman „Nie mehr Nacht“ lesen. Die Veranstalterin holte mich am Bahnhof ab, und mit dem Taxi fuhren wir durch Düsseldorf, wo ich zwar nie zuvor gewesen war, dessen Verwüstung mir aber sogleich auffiel und mich auf Anhieb tief verstörte. Wir sprachen über den Sturm, der in abgeschwächter Form an Hamburg vorübergezogen war, ohne die Stadt zu treffen, der aber ganz offensichtlich mit voller Wucht auf Düsseldorf herabgefahren war. Obwohl die Aufräumarbeiten in vollem Gang waren, sah ich keine Straße, die nicht voller Äste und Zweigwerk war und wo keine Mülltonnen, Fahrräder oder von den Wänden gerissenen Markisen und Reklametafeln herumlagen. Mitten auf einer Kreuzung lag ein Boot. Je näher wir dem Hofgarten kamen, umso verheerender erschien die Zerstörung der innerstädtischen Natur. Auf einem schmalen ehemaligen Waldstreifen, der bis vor Tagen auf die eigentlichen Parkanlagen zustrebte, war kein einziger Baum stehen geblieben. Drei Stürme, sagte die Veranstalterin, hätten sich in der Nacht meines Geburtstages über Düsseldorf zu einem einzigen fürchterlichen Berserkerorkan zusammengefunden und seien auf die Stadt losgezogen. Sie zeigte mir die Terrasse, auf der ich eine Stunde später hätte lesen sollen, die es aber nicht mehr gab. Drei oder vier mehrere Jahrhunderte alte Rotbuchen und Rosskastanien waren aus dem Boden gerissen worden wie verholzte Disteln und lagen mit zerfetztem Astwerk, hineingesunken in ihr eigenes Blätterdach,

194

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

kreuz und quer und übereinander hingemäht auf den Steinen, die unter dem Gewicht schief und krumm tief in den Boden hineingedrückt worden waren. Hundert, vielleicht hundertzwanzig Stühle, sagte die immer blassere Veranstalterin, seien am Abend des Sturms zu einem Konzert aufgestellt gewesen, das dann in aller Eile abgebrochen wurde — sie sehe noch die Streicher davonhechten und ihre Instrumente in Sicherheit bringen —, gerade rechtzeitig, bevor erst die Stühle wie Fliegen und dann die Stuhlreihen wie ganze Schwärme davongewirbelt wurden und in die Bäume hineinflogen, solange die Bäume noch standen. Mit zugeschnürter Kehle stand ich noch lange inmitten der Verheerung. Da unten, in einem begrasten Tälchen voller Baumstümpfe, sah ich die Ruine eines Glashauses, zerdrückt und zerfetzt von einer darübergestürzten Platane. Ein alter Mann mit einem großen Hund kam durch den vernieselt grauen Juninachmittag gelaufen und bahnte sich einen Weg durch die mit rotweißen Bändern abgesperrten Lücken in der Düsseldorfer Verwüstung. „Ich war sieben“, rief er herüber. „Hier bin ich mit meinem Vater gegangen!“

DIE AUSLÖSCHUNG DES DÜSSELDORFER HOFGARTENS

195

WIE ICH DIE GLOBALE ERWÄRMUNG NICHT AUFGEHALTEN HABE KLIMA-TAGEBUCH EINES ENGAGIERTEN VERBRAUCHERS

Jaś Kapela, Warschau 9. März 2015 Zum Schreiben des Klima-Tagebuches haben mich Claus Leggewie und Harald Welzer, die Autoren des Buches Das Ende der Welt, die wir kennen mit folgenden Worten ermuntert: „Jeder handelt mehrmals täglich gegen seine tiefsten Überzeugungen. Der in diesem Buch behandelte Fall betrifft den Energieverbrauch, den wir wider eigenes Wissen und oft ohne eine klare Notwendigkeit erhöhen, indem wir Taxis, Autos, Flugzeuge benutzen. Es gibt unzählige Beispiele dafür, wie leicht wir über den Widerspruch zwischen unseren Überzeugungen und unseren Handlungen hinweg zur Tagesordnung übergehen. Ein Beweis? Wenn Sie die Sache des Klimaschutzes bewusst angehen, legen Sie ein Tagebuch an, in dem Sie notieren werden, wie oft, in welcher Weise und in welchen Situationen Sie Ihre eigenen, aus diesem Bewusstsein hervorgegangenen Regeln verletzt haben.“ Als eine Person, die die Sache des Klimaschutzes bewusst angeht, beschloss ich, mir so ein Tagebuch anzulegen. Das ist mein altes Telefon, das ich einem Kollegen ausgeliehen habe, um kein schlechtes Gewissen zu haben, dass es unnütz herum liegt. 2. Dezember, 10.30 Uhr Ich habe die Heizung aufgedreht. Weil ich das Gefühl hatte, krank zu werden. Dabei möchte ich heute wirklich nicht krank sein. Ich habe wirklich keine Zeit, krank zu sein. Es ist doch wichtiger, dass ich gesund bleibe als das Aufdrehen der Heizung, damit sie etwas mehr wärmt. 14.30 Uhr Ich ging mit einer Freundin zum Mittagessen und holte eine Suppe zum Mitnehmen. Ich hatte keinen Behälter dabei, also bekam ich eine Einwegbox aus Styropor. Die Suppe war aber im Lunchmenü für 5 Zloty inbegriffen und ich hatte Appetit darauf, aber auch Sorge, dass den zweiten Gang nicht schaffen würde, wenn ich sie vor Ort esse. Also nahm ich sie mit.

196

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

3. Dezember, 15.00 Uhr Ich ging einkaufen, um Tabak und Lindenblütentee zu holen, weil ich ein wenig erkältet war. Gegen Erkältung helfen am besten Zigaretten. Scherz. Bei Erkältung bleibt man am besten unter einer Wolldecke liegen und trinkt Tee, also habe ich keine weiteren Einkäufe geplant und keine Einkauftasche mitgenommen. Da ich aber nun schon unterwegs war und den Tabak gekauft hatte, kam ich zu dem Schluss, dass es vielleicht sinnvoll wäre, auch Obst, die natürliche Quelle leicht absorbierbarer Mikroelemente und Vitamine, zu kaufen. Da ich aber keine Einkaufstasche mit dabei hatte, musste ich im Gemüseladen eine Plastiktüte mitnehmen. 4. Dezember Ich habe mir einen neuen Computer gekauft. Das heißt, einen nicht ganz neuen sondern gebrauchten. Jedoch neu für mich, da ich immer noch meinen alten habe. Den hatte ich vor ein paar Jahren gekauft und er konnte jetzt wirklich nicht mehr. Ständig blieb er hängen und lief nur stockend, also kam ich zu dem Schluss, dass es höchste Zeit war, mir einen neuen zuzulegen. Jetzt stecke ich in einem Dilemma, weil der alte ja immer noch arbeitet, auch wenn er dauernd hängenbleibt. Immerhin werfe ich den alten nicht weg, sondern gebe ihn an meinen Bruder weiter, der damit bestimmt irgendetwas Nützliches anfangen wird. Schlimmer ist, dass der neue Computer ganz in Luftpolsterfolie eingewickelt war, und ich jetzt nicht weiß, wohin damit. Nur irgendwie schade sie wegzuwerfen, also liegt sie im Sessel und schaut mich strafend an. 5. Dezember, 12.00 Uhr Ich bin einkaufen gegangen. Im Gemüseladen sagte ich zu dem Herrn, dass ich die Plastiktüte, in die er zwei Zwiebeln legte, nicht brauche, er aber scherzte: - Immerhin ein zehn Gramm mehr. Er meinte, er verdiene dank der Plastiktüte mehr, auch wenn ich eine Weile brauchte, um den Witz zu verstehen. Also lachten wir und schließlich nahm ich diese Plastiktüte, die ich nicht wollte. Ich hoffe, er hat wirklich etwas daran verdient. 13.18 Uhr Ein Kurier ist mit einer Sendung gekommen, was mich an mein Dilemma erinnerte inwiefern man Kurierdienste wohl auf ethisch vertretbare Weise nutzen kann. Nicht nur, dass sie das Verkehrsaufkommen erhöhen, die Arbeitsbedingungen der Kuriere und auch der Sortierer schreien zum Himmel. Das Schreien zum Himmel hilft ihnen aber gar nicht, also sollte man vielleicht selbst mit dem Fahrrad all diese Dinge abholen, die man jetzt so einfach mit einem Klick im Internet kaufen kann? Es wäre vielleicht teurer, aber insgesamt billiger, weil ich die Hälfte davon gar nicht kaufen würde. 9. Dezember Ich habe mein Handy gegen ein neues ausgetauscht und jetzt habe ich wieder Gewissensbisse. Ich denke an all diese Kinder, die zur Arbeit in Gold- und Platinmienen gezwungen werden und denen wir die Freude an einem neuen Handy alle zwei Jahre verdanken. Ich möchte ihnen mal die Hand drücken können. Mich bedanken für alle diese Jahre, in denen sich meine Lebensqualität auf einem hohen technologischen Niveau gehalten hat. Wahrscheinlich werde ich jedoch keine Gelegenheit dazu haben, mir bleibt also nur, wegen ihres Schicksals einen Moment lang traurig zu sein. Vielleicht wäre es angebracht, für sie eine Kerze anzuzünden? Vielleicht sollte man sich einfach keine neuen Telefone holen? Schließlich funktioniert das alte noch und wenn man ein wenig Arbeit investieren und es entmüllen würde, dann könnte es weiterhin ganz gut

WIE ICH DIE GLOBALE ERWÄRMUNG NICHT AUFGEHALTEN HABE

197

funktionieren. Es hat mich zwar genervt, dass es eine schwache Kamera hatte, aber wenn ich eine gute Kamera haben will, dann muss ich mir vielleicht eine Kamera kaufen und nicht alle zwei Jahre das Handy austauschen und darauf hoffen, dass irgendeine Kamera schließlich gut genug ist. Vielleicht muss ich genau das, aber passiert ist passiert. Ich habe ein neues Handy gekauft und den Vertrag mit dem Anbieter um weitere zwei Jahre verlängert. Wir sind schon arm dran. 10. Dezember Unterwegs nach Lubomierz (Liebenthal, so ´ne Ortschaft im Gebirge, wo ich das Häuschen von meinen Großeltern habe) habe ich ein Hefegebäck und einen Krakauer Kringel gekauft. Beide wurden in kleine Tütchen gepackt und ich war zu sehr in Eile, um zu protestieren. Es soll mal ein Experiment gemacht worden sein, bei dem man junge Pastoren eine Predigt über den guten Samariter schreiben ließ und dann sagte, sie haben sofort zu einem weiteren Gebäude hinzugehen und sie vorzutragen. Die meisten beeilten sich so, dass sie einen Mann, der auf dem Bürgersteig lag und einen epileptischen Anfall simulierte, nicht einmal sahen. Nur wenige blieben stehen um nachzusehen, was los ist. 12. Dezember Ich bin ins Gebirge gefahren, sitze hier und schreibe ein Buch. Ich bin mit dem Zug und dem Bus gekommen, also für das Klima nicht so schlecht. Aber heute bin ich zum Beispiel mit einem Kleinbus nach Mszana Dolna gefahren, das ein wenig größer als Lubomierz ist, in dem ich das Haus von meinen Großeltern habe, und ich überlege, ob es nicht sinnlos war, zu fahren. Ich habe viele Dinge gekauft, die ich sicher gebrauchen kann, aber einen Teil davon könnte ich doch im Dorflädchen kaufen (die meisten aber nicht). Im Übrigen, selbst wenn ich verschiedene Dinge nicht im nächsten Geschäft kaufen könnte dann ist es vielleicht an der Zeit, zu lernen, wie man gute Gerichte aus dem zubereitet, was es im nächsten Laden zu kaufen gibt. Und nicht immer Sojamilch und getrocknete Tomaten aus dem Biedronka-Markt. Dosenbohnen sind schließlich auch ein Superprodukt, das ich in meiner Küche bisher vernachlässigt habe. Vielleicht ist es an der Zeit, mich mit ihnen anzufreunden? Auch wenn es besser wäre, Bohnen nicht aus der Dose zu nehmen, aber wer hat schon Zeit zum Einweichen? Obgleich, wenn ich mir schon Sorgen um das Klima mache, dann werde ich die Zeit wohl bald finden müssen. Im Prinzip bin ich in die Stadt gefahren, weil ich meinen gestrigen Versuch, in den Bergen klettern zu gehen, schnell wieder aufgab . Die Steigeisen, die ich anlegte, waren zerrissen und mussten ständig zurechtgezogen werden. Also dachte ich mir, neue zu kaufen. So ein Produkt sollte es letztlich in jedem zweiten Geschäft einer Gebirgsstadt geben. Schließlich gehen hier viele Leute in die Berge und brauchen so etwas ganz sicher. Es stellte sich aber heraus, dass es nicht so ist. Hier scheinen alle bessere Schuhe zu haben und sie können besser im Schnee herumlaufen als ich. Niemand braucht Steigeisen. Also kaufte ich schlussendlich neue Schuhe. Das Gute daran ist, dass sie nicht aus Leder sind, trotzdem ganz hübsch. Alles in allem brauche ich sowieso neue Schuhe, denn für den Winter habe ich nur ein Paar Offiziersstiefel. Ich kann doch nicht überall in Offiziersstiefeln hingehen. Oder vielleicht doch? Vielleicht brauche ich diese Schuhe gar nicht? Und die anderen Produkte, die ich gekauft habe, auch nicht. Wäre ich zum Beispiel vorausschauender, hätte ich von Zuhause die Sonnenbrille mitgenommen und keine neue kaufen müssen. Ich bin aber nicht vorausschauend genug. Ich war mit anderen Dingen beschäftigt als mit den Gedanken, was ich in den Bergen brauchen könnte. Also habe ich letztlich ein weiteres, später überflüssiges Produkt gekauft. Und das Bruttoninlandsprodukt wächst und wächst und wächst und wird die alte Welt unter

198

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

sich begraben. Noch eine Sache macht mir Kummer, an die ich gewöhnlich nicht denke. Der Strom. Ich kann nicht ohne Strom leben. Ich habe das heute verstanden, als es stark wehte und plötzlich das Licht ausging. Es war 21 Uhr und die Idee, den Rest des Abends ohne Strom und bei Kerzen zu verbringen, erschien mir unerträglich. Umso mehr, als sich die Kerzen, nachdem ich sie endlich gefunden und angezündet hatte, als kümmerliche Stummel erwiesen. Nicht einmal Lesen ging damit. Ich schrieb auf Facebook, dass ich keinen Strom habe und was nun. Eine Bekannte fragte, wie viel Prozent von der Batterie mir noch bleibt. (Das ist auch bezeichnend, dass ich keinen Strom habe, aber doch noch genug, um auf Facebook zu schreiben.) Ich überdachte diese Frage und antwortete: „Im Laptop, Tablet, Handy oder im zweiten Handy?“ Als ich diese Worte schrieb, war mir klar, wie verlogen sie klangen. Als eine in Klimaangelegenheiten engagierte Person sollte ich nicht mit so einer technologischen Zügellosigkeit prahlen. Aber eben weil ich es nicht sollte, habe ich Lust, es zu tun. Ich denke ständig darüber nach, wie ich meinen Stromverbrauch einschränken kann. Meistens schalte ich den Computer, das Tablet und das Handy aus, wenn ich sie nicht mehr benutze. Ok, nur ein Handy. Aber trotzdem. 15. Dezember Ich bin immer noch in den Bergen, was meine ökologische Lebensweise unterstützt. Schon den zweiten Tag gehe ich nicht aus dem Haus. Aber ich emittiere ständig CO2, indem ich im Kamin Feuer mache, den Computer benutze usw. Als ich einen nächsten Text zum Thema Nachhaltigkeit, genauer gesagt zur Exkrementenwirtschaft, las, kam ich auf den Gedanken, dass es unsinnig ist, nach dem Pinkeln zu spülen, nach dem Kacken reicht. Ich war mit dem Gedanken einverstanden, da die Beförderung von Wasser zur Bergspitze nur, um es gemischt mit Urin wieder hinunterzuspülen, ziemlich absurd ist. Die Reflexe sind jedoch stärker. Und ich erwische mich ständig beim Spülen nach dem Pinkeln. Ein langer Weg vom Entschluss zur Umsetzung. 16. Dezember Ich muss nach Kielce fahren, weil ich Zeuge in der Sache des Fotos bin, das ich von mir gemacht habe, und auf dem der Schriftzug „Papst ist ein Sack und Polen eine Hure“ zu sehen ist. Ich weiß nicht, ob sie die Schuldigen finden werden, wenn ich doch keine Ahnung habe, von wem dieser Schriftzug stammt. Vermutlich bin ich aber der einzige Zeuge, da das Foto aus Berlin stammt und wenn nicht ich darauf wäre, gäbe es keine Gerichtssache. Das Gute ist, dass ich nicht angeklagt bin. Und doch muss ich unsinnigerweise nach Kielce fahren, was meinen ökologischen Fußabdruck vergrößert, ganz zu schweigen vom Fußabdruck der Staatsanwaltschaft, die das Erdöl für so sinnlose Angelegenheiten verschwendet. Für unterwegs habe ich mir eine Schnitte mit Hummus gemacht und den Salat eingepackt, der nach dem Besuch meiner Tante und meines Onkel und deren Kindern übriggeblieben ist. Ich musste in Krakau umsteigen. Den Krakauer Bahnhof hat man praktisch in ein einziges Einkaufszentrum verwandelt, also kann man sich dort nirgendwo hinsetzen, wenn man nicht gerade in einem Café, Restaurant oder einer Konditorei sitzen will, die alle zu irgendeiner Kette gehören. Schlussendlich fand ich eine Bank, wo ich mich hinducken und meine Mahlzeit zu mir nehmen konnte. Ich war sehr stolz auf mich, so etwas Oberpeinliches zu tun, wie das Essen der von Zuhause mitgebrachten Nahrung inmitten eines Shopping-Tempels. Zwar schenkte niemand meinem Widerstandsakt besondere Beachtung, aber das war nicht so wichtig. Heute beachtete man ihn vielleicht nicht, aber morgen wird derjenige auf den Gedanken kommen, dass es vielleicht keinen Sinn hat, einen Hamburger zu holen, wenn man doch

WIE ICH DIE GLOBALE ERWÄRMUNG NICHT AUFGEHALTEN HABE

199

ein belegtes Brot von Zuhause mitbringen und es billiger, leckerer und gesünder haben kann. Die Anhörung dauerte so lange, dass ich nicht einmal Zeit hatte, mir noch etwas zu essen zu kaufen. Immerhin nahm ich wenigstens keinen weiteren Plastikbeutel mit. 18. Dezember Ich bin zu einer Bekannten nach Cieszyn (Teschen) gefahren, wo mehr Ressourcen vergammeln als daheim in Lubomierz. Zum Beispiel habe ich mir drei Paar Socken gekauft nur, weil sie mit der Aufschrift „fuck you“ verziert waren. Über eine Sache habe ich mich gefreut (also außer der Tatsache, dass Ausflüge Spaß machen, meine Bekannte witzig ist und es insgesamt total schön dort war). Also, bei der Bekannten ist die Klospülung kaputt und um zu spülen, genügt es nicht, sie zu drücken, sondern man muss auch das Absperrventil aufdrehen. Dadurch musste man beim Spülen einen Augenblick nachdenken, wobei mir wieder einfiel, dass das Spülen nach dem Pinkeln ja Verschwendung ist und ich das nicht mehr tun will. Ich spüle nun nur noch nach größeren Geschäften. 19. Dezember Ich bin einkaufen gegangen und habe den Baumwollbeutel nicht mitgenommen, weil ich eigentlich nur ein Brötchen und eine Zeitung kaufen wollte. Selbstverständlich kamen aber noch Äpfel, eingelegte Paprika und noch ein zweites Brötchen dazu und am Ende hatte ich keinen Platz mehr in den Hosen- und Jackentaschen. Trotzdem habe ich abgelehnt, den angebotenen Plastikbeutel mitzunehmen. 20. Dezember Ich bin in das Haus in den Bergen zurückgekommen und überlege, ob sich allein im Haus aufzuhalten, wirklich so ökologisch ist. Ich kaufe sicherlich weniger Dinge, aber die Beheizung von Häusern trägt mehr zur globalen Erwärmung bei als die Herstellung von Plastikbeuteln, die ich manchmal unabsichtlich mitnehme. Der Winter ist zwar besonders warm, aber nicht so warm, dass man im Pullover sitzen könnte. Zum Glück kommt bald meine Familie hierher und es wird energetisch effektiver. 27. Dezember Und schon ist Weihnachten wieder vorbei. Wir haben die ganzen Tage nur gegessen, es gelang, Handgreiflichkeiten zu vermeiden, und ich bin nur dreimal Faschist genannt worden. Zum Glück hatte meine Mutter das Meiste eingekauft, also muss ich mir nicht die Mühe machen zu errechnen, wie viel Kohlendioxid wir dabei in die Luft abgelassen haben. Ich habe sie aber ermahnt, als sie versuchte, Plastik im Kamin zu verbrennen. Wir haben schließlich das Recyclingnicht eingeführt, um dennoch Abfälle zu verheizen. Vermutlich habe ich sie nicht überzeugt und sie heizt weiter mit Müll, wenn ich nicht hinsehe. Ich mache mir ein wenig Sorgen, ob ich von alldem nicht zugenommen habe, aber zum Glück habe ich den Stoffwechsel eines Fünfzehnjährigen, also gelang es mir, das, was ich gegessen habe, fast so schnell wieder auszuscheiden. Mal sehen, was die Waage im Fitnessstudio zeigt. Sobald es mir gelingt, sie zu erreichen. Nach dem Pinkeln nicht zu spülen, erwies sich schwieriger als ich dachte, aber langsam beginne ich, mich daran zu gewöhnen. Und mich zurückzuhalten. 30. Dezember Ich bin in die Stadt zurückgekehrt und das Problem mit den Plastiktüten kommt wieder auf. Alle wollen sie mir geben, ich bemühe mich abzulehnen, aber es manchmal klappt

200

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

es nicht. Es ist nicht immer leicht, nein zu sagen. Manchmal ist es schlicht einfacher, sie zu nehmen und mich damit abzufinden. Das heißt, so ist es natürlich immer einfacher, trotzdem gebe ich es nicht auf. Zum Glück gibt es in meiner Straße einen Laden, in dem verschiedene Grützen, Backobst, Nüsse und Gewürze in Papiertüten eingepackt werden, also bemühe ich mich, dort einzukaufen. Früher gab es den Laden auch, aber darin arbeitete ein Typ mit einem Nationalistenshirt, also empfinde ich ein gewisses Unbehagen beim Gedanken, dort einzukaufen. Schließlich kämpfe ich nicht gegen die globale Erwärmung, um den Nationalismus zu unterstützen. Zum Glück wechselte das Personal. Ich weiß nicht, ob ich es schon geschrieben hatte, dass ich vielleicht Veganer werde. Es wird sicher meinen ökologischen Fußabdruck verringern, da die Fleischindustrie ja über zwanzig Prozent der CO2-Emission zu verantworten hat. Beim Gemüsekauf lässt es sich zwar schwer vermeiden, dass das Gemüse in Plastiktüten gepackt wird, aber sicherlich lässt sich das irgendwie lösen. Ich werde mich damit im neuen Jahr auseinandersetzen. Das ist mein Vorsatz. Übersetzt von Małgorzata A. Bartula

WIE ICH DIE GLOBALE ERWÄRMUNG NICHT AUFGEHALTEN HABE

201

Oisín McGann

202

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

DIE KÜSTENSEESCHWALBE Tony Birch, Melbourne

Seit mehr als einem Jahr ist mein bejahrter Nachbar Jack nun schon dabei, sein Leben durchzusortieren und einige seiner Besitztümer loszuwerden. Auch wenn wir nicht verwandt sind und uns erst seit ein paar Jahren kennen, ist vieles von dem, wofür er keine Verwendung mehr hat, bei mir gelandet. Es fing mit gebundenen Ausgaben der Enzyklopädie australischer Traktoren und Traktoren und moderne Landwirtschaft an. Er bot sie mir eines sonnigen Morgens an, als wir uns über die struppige Lavendelhecke hinweg unterhielten, die den Zaun zwischen unseren Grundstücken bildet. Jack kennt sich mit Traktoren aus und redet gerne über sie. Wäre er je als Kandidat bei dem alten Mastermind-Fernsehquiz aufgetreten, wären Traktoren mit Sicherheit sein „Spezialthema“ gewesen. Jack verbrachte sein Berufsleben damit, zusammen mit seinem Zwillingsbruder Ronnie in ganz Victoria Traktoren zu verkaufen. Sie bauten ihr Geschäft gemeinsam auf und heirateten später Frauen aus ihrem Heimatort — in derselben Kirche und am selben Tag. Sie hatten außerdem vor, sich auf zwei benachbarten Strandgrundstücken an der Westküste zur Ruhe zu setzen. Aber nur wenige Monate vor der geplanten Geschäftsaufgabe wurde Ronnies Pick-up während einer Überschwemmung von einer Brücke gespült, als er versuchte, einen über die Ufer getretenen Fluss irgendwo hinter Colac zu überqueren. Das verbeulte Autowrack tauchte schließlich ein paar Meilen flussabwärts der Unfallstelle wieder auf, aber wurde Ronnies Leiche wurde nie gefunden. Auch wenn Jack Ronnie sehr vermisste, ließ er sich nicht von seinen Ruhestandsplänen abbringen. Ronnies Witwe dagegen verkaufte ihr Grundstück an „irgend so einen Stadtfuzzi“, wie ihn Jack abfällig nannte. Obwohl der „Stadtfuzzi“ neben Jack ein Haus baute, war er in den folgenden Jahren selten dort und bot es schließlich zum Verkauf an. Ich kaufte das Haus mit dem Traum, es zu renovieren, während ich meinen großen

DIE KÜSTENSEESCHWALBE

203

Roman schrieb. Aber ich habe seit meinem Einzug wenig am Haus gemacht und nicht mehr als ein paar Absätze zustande gebracht. Neben seinen Büchern über Traktoren vererbte mir Jack auch seine alten Werkzeuge über die Hecke. Um ehrlich zu sein, nützen sie mir so viel wie die Bücher [über Traktoren. Es ist nicht so, dass ich Jacks Freigebigkeit nicht zu schätzen wüsste, aber ich kann für mein Leben keinen Nagel gerade einschlagen. Jack hat seine Werkzeuge sorgfältig gepflegt. Die geölten Metalloberflächen sind frei von Rost und die hölzernen Griffe von Jahren des Gebrauchs abgegriffen und glatt. Auch wenn ich nicht davon ausgehe, dass ich je eine Verwendung dafür haben werde, wurde jede Gabe, sei es eine Schaufel, ein Hammer oder eine Variation der ganz normalen Handsäge, der Kollektion hinzugefügt, die ich im Zimmer hinter der Küche mit Blick auf den Garten aufhebe. Das ist auch das Zimmer, in dem ich schreibe. Oder, um genau zu sein, es ist das Zimmer, in dem ich meine Tage schreibend verbringen sollte. Ich beginne das, was ich irreführend meinen „Schreibtag“ nenne, an meinem Schreibtisch, bewaffnet mit einer Tasse Tee und inspirierender Musik — meiner „Schreibmusik“, wie ich sie optimistisch bezeichne. Meinen Arbeitsmorgen, der nicht besonders lang ist, verbringe ich damit, abwechselnd auf den Computerbildschirm und aus dem Fenster zu starren, auf einen verwilderten Garten, der dringend die Aufmerksamkeit bräuchte, die ich ihm nicht geben kann, weil ich ja mit Schreiben beschäftigt bin. Nach ungefähr einer Stunde, manchmal auch weniger, wird mir klar, dass heute kein guter Tag zum Schreiben ist. Also stehe ich auf, verlasse das Haus und gehe ans untere Ende des Gartens. Dann schlüpfe ich durch den Spalt im Zaun und mache mich auf den Weg zum Strand. Als ich meine täglichen Spaziergänge an den Strand begann, war Jack immer mit von der Partie. Tatsächlich war es Jack, der mir den geheimen Pfad zeigte, der sich unter einem riesigen Teebaum direkt hinter meinem Gartenzaun verbarg. Und es war Jack, der mich den Pfad entlang zum Strand geleitete, wo er ein zweites Geheimnis mit mir teilte. Am Morgen dieses unseres ersten Spaziergangs hatte ich gerade wieder einmal eine Schreibsitzung aufgegeben, als Jack mich vorfand, wie ich im Garten vor dem Haus unruhig auf und ab ging. Ich war auf der Suche, nicht nach einer Geschichte, sondern nach einem bescheidenen Satz oder vielleicht einem einzelnen Wort, das mich in die Gänge bringen könnte. „Hallo, mein Junge“, winkte er mir über die Hecke zu. In der Gewissheit, dass einem Mann, der einen Pfad in seinen Garten trampelt, irgendwelche Sorgen plagen, ging Jack um die Hecke herum, stellte sich vor mich hin und fragte mich, ob er helfen könne. Als ich ihm erklärte, dass ich einigermaßen sicher war, mir eine Schreibblockade eingefangen zu haben, sah er mich ebenso verdutzt wie besorgt an. „Schreibblockade?“, wiederholte er mehrere Male zu sich selbst. „Nie gehört. Was ist das?“ „Naja, Jack. Das ist, wie wenn man ein Problem hat, das man nicht lösen kann. Oder eine Idee, nach der man sucht. Eine Idee mit Wörtern. Aber Wörtern, die man nicht finden kann.“ Jacks Augen leuchteten auf, zuversichtlich, dass er eine Lösung für mich hatte. „Nun, du bist auf dem richtigen Weg — du versuchst, dein Problem durch einen Spaziergang zu lösen. Das mache ich auch. Gehe spazieren und kriege dabei den Kopf frei. Aber immer im Kreis herumlaufen? Das ist nicht gut für dich. Du musst geradeaus gehen.“

204

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Er wedelte mit der Hand in Richtung der niedrigen Hügel hinter unseren benachbarten Häusern. „Geradeaus, mein Junge. Geradeaus.“ Dann lotste er mich hinunter ans untere Ende seines Gartens und deutete auf eine zwei Latten breite Lücke im Zaun hinter seinem Schuppen. „Ich habe überlegt, hier ein Gartentor einzubauen“, erklärte Jack mir, während wir durch den Zaun kletterten. „Das wäre einfacher, als hier jeden Morgen durchzuklettern. Aber um ehrlich zu sein, würde das nicht halb so viel Spaß machen. So fühle ich mich wieder ein bisschen wie ein Kind.“ Ich konnte vor uns einen schmalen Pfad erkennen, der unter der Krone eines Teebaums verschwand. Ich ging hinter Jack her, den schattigen Pfad entlang, der steil anstieg, einen Kamm erreichte und dann zwischen Sandhügeln und Wellen von goldenem Gras sanft zum Strand hin abfiel. Jack wartete am Strand auf mich, während ich ein Stück Sand überquerte, das mit Streifen von ledrigem Kelp übersät war. Wir ließen uns beim Weitergehen Zeit, unterhielten uns und blieben ab und zu stehen, um die schillernden Farben der Gezeitentümpel zwischen Strand und Ozean zu bewundern. Während Jack jede Fischart identifizierte, die in den Seetangwäldern umherschnellte, fühlte ich mich wie ein kleiner Junge, der fröhlich hinter seinem Vater hertrödelt. Wir waren vielleicht eine halbe Stunde gegangen, als Jack den Strand verließ und ins Gras hineinging. Nach etwa dreißig Metern blieb er stehen. Er wies mit dem Kopf auf eine flache Vertiefung im Boden. „Da ist es.“ Er deutete auf die Stelle, die wir beide anstarrten, obwohl ich keine Ahnung hatte, was ich sehen sollte. Jacks Augen weiteten sich. „Und, was hältst du davon?“ Ich blickte wieder auf das flachgedrückte Gras. „Was halte ich wovon, Jack?“ Wenn er meine Frage gehört hatte, ignorierte er sie. „Jeden Sommer kommen sie. Jeden Sommer, seit ich mein Haus habe. Und wahrscheinlich schon Tausende von Jahren davor, nehme ich an.“ „Wer kommt, Jack?“ „Nicht wer, mein Junge. Was. Sterna paradisaea.“ Er sagte diese Worte — Sterna paradisaea — leise und ruhig, als wüsste ich mit Sicherheit, was er meinte. Dann wandte Jack sich ab und ging weiter den Strand entlang. Er überraschte mich damit, dass er anfing zu laufen. Ich rannte ihm nach. „Sterna, Jack? Was ist das?“ Er blieb am Strand stehen, während er tief Luft holte. „Die Küstenseeschwalbe“, erklärte er im Weitergehen. „Sie ist ein Vogel. Ein mutiger kleiner Vogel. Sie kommt jeden Sommer genau hierher, an diesen Strand, vom anderen Ende der Welt, vom Nördlichen Polarkreis. Sie fliegt 20.000 Meilen, um hierher zu kommen. Und dann fliegt sie im Lauf des Jahres wieder zurück. Dieselbe Distanz. Die meisten Leute bekommen den Vogel nie zu sehen. Verbringt den Großteil seines Lebens in der Luft.“ Ich blickte über den Ozean hin zum Horizont und dann hinauf in den leeren Himmel. „Muss wohl ein großer Vogel sein, Jack, wenn er soweit fliegt?“ „Nee“, erwiderte er amüsiert. „Die Flügelspanne misst vielleicht dreißig Zentimeter oder ein bisschen mehr. Und der Vogel selbst“, Jack ballte seine knorrige Faust zusammen, „nicht viel größer als so.“ Ich pfiff bewundernd durch die Zähne: „Du hast ihn also gesehen, Jack? Den Vogel?“ Er schaute mich an und sein Gesichtsausdruck wurde sanfter, aber er sagte nichts weiter.

DIE KÜSTENSEESCHWALBE

205

Wissenschaftler haben den Vogel zu jedem Zwischenstopp auf dem Weg verfolgt. Sie halten jedes Jahr am selben Ort an. Sie vergessen nie, wo sie gewesen sind oder wo sie hinfliegen. Das ist ihr Geheimnis. Nie zu vergessen. Denk immer daran, mein Junge.

206

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Auf dem Heimweg blickte ich ab und zu über meine Schulter auf den klaren Morgenhimmel, während ich ihm weitere Fragen über den Vogel stellte. „Vom Nördlichen Polarkreis, Jack? Wie kommen die hierher?“ „Sie fliegen“, lachte er. „Aber wie, Jack? Woher wissen sie, wo sie hinmüssen?“ Ich starrte wieder hinaus auf den Horizont. „Den ganzen langen Weg.“ Er blieb stehen und legte mir die Hand auf die Schulter. Ich war überrascht, wie kräftig sein Griff war. „Sie erinnern sich, mein Junge. Das ist das Geheimnis. Sie brauchen Monate, um hierher zu kommen. Ich habe es nachgelesen. Wissenschaftler haben den Vogel zu jedem Zwischenstopp auf dem Weg verfolgt. Sie halten jedes Jahr am selben Ort an. Sie vergessen nie, wo sie gewesen sind oder wo sie hinfliegen. Das ist ihr Geheimnis. Nie zu vergessen. Denk immer daran, mein Junge.“ Er packte mich wieder an der Schulter: „Und weißt du, was noch?“ Er wartete auf meine Antwort, aber ich hatte keine: „Was noch, Jack?“ Seine Augen leuchteten vergnügt auf. „Sie leben lange, jedenfalls für einen Vogel. Manche werden mehr als zwanzig Jahre alt. Die ganze Fliegerei, man würde meinen, das macht sie fertig. Tut es aber nicht. Ihre ganze Kraft kommt vom Fliegen. Und noch etwas. Sie paaren sich auf Lebenszeit. Sie fliegen um die ganze Welt an denselben Ort und zum selben Partner, jedes Jahr. Was sagst du dazu, hm?“ Nachdem wir nach unserem Spaziergang wieder durch den Zaun zurückgeschlüpft waren, lud mich Jack in seinen Gartenschuppen ein. „Ich habe da etwas für dich drin“, sagte er und zwinkerte mir verschwörerisch zu. Sein Schuppen befand sich in einem Zustand perfekter Ordnung. Ein riesiger Vorrat an Nägeln, Schrauben und Muttern war in beschrifteten Glasgefäßen entlang der Rückseite einer hölzernen Werkbank unter einem Fenster mit Blick auf den Garten aufgereiht. Seine Gartengeräte; Schaufeln, Rechen und Hacken in verschiedenen Größen standen in Habachtstellung an einer Wand, während seine Sägen, Hämmer und Bohrer von Halterungen über den Gartengeräten hingen. Weit und breit war kein einziges elektrisches Werkzeug zu sehen. Bretter in verschiedenen Längen, einige von ihnen laut Jack „echte Fundstücke“, lagen auf einem offenen Regal, das sich quer über die Rückseite des Schuppens erstreckte. Unter der Sammlung von Holz standen mehrere Dutzend Dosen mit Farben und Lacken fein säuberlich auf einem zweiten Regalbrett aufgestapelt. „Wonach suchen wir, Jack?“, frage ich in den Raum, während er im Schuppen herumstöberte. „Meinem Fernglas“, antwortete er, während er einen Karton durchsuchte, auf dem in dickem Bleistift KRIMSKRAMS stand. Als Jack sein Fernglas in dem Karton nicht finden konnte, ging er hinaus und kehrte mit einer Holzleiter zurück. Er lehnte sie so an die Rückwand, dass das Ende der Leiter an das oberste Regalbrett reichte, auf dem eine Kerosinheizung, weitere Kartons und ein alter Koffer standen. Während er die Stabilität der Leiter überprüfte, bot ich meine Dienste an. „Kann ich dir helfen, Jack? Lass mich doch da hochklettern.“ Er winkte abwehrend, während er einen Fuß auf die unterste Sprosse der Leiter setzte. Er kletterte zu dem Regalbrett hinauf und schob einen der Kartons beiseite, während er nach einem zweiten griff. Dabei krachte der Karton in den Koffer. Ich sprang zurück, als der Koffer auf den Boden donnerte.

DIE KÜSTENSEESCHWALBE

207

„Scheiße“, flüsterte Jack zu sich selbst, den Blick über die Schulter hinunter auf den Koffer gerichtet. Er durchsuchte einige weitere Kartons, bevor er aus einem von ihnen ein abgewetztes Fernglasetui aus Leder hervorholte. Er nahm das Fernglas aus dem Etui. „Da ist es ja.“ Ich stand am Fußende der Leiter, während er mir das Fernglas hinunterreichte. Es war in tadellosem Zustand — das dunkle Metall, das Chrom, die Glaslinsen, jede Oberfläche reflektierte das Sonnenlicht, das sich an das Fenster des Schuppens schmiegte. Jack kletterte die Leiter hinunter und klopfte mir auf die Schulter. „Wenn sie diesen Sommer zurückkommt, die Schwalbe, dann bist du vorbereitet.“ Ich schaute auf das Fernglas hinunter. „Aber wie sieht sie aus, Jack? Ich kann einen Vogel nicht vom anderen unterscheiden.“ Statt einer Antwort reichte mir Jack ein Buch vom Regalbrett über der Werkbank — Zugvögel der Welt. Während ich es durchblätterte, konzentrierte er sich auf den Koffer, der zu Boden gefallen war. Er hob ihn am Griff hoch und schüttelte ihn. Ich hörte darin etwas sanft rascheln. Ich blickte zu Jack hinüber, um zu sehen, ob er es ebenfalls gehört hatte. Er kratzte sich den Kopf. „Was haben wir denn da?“ Er legte den Koffer auf die Werkbank, schickte sich an, ihn aufzuschnallen, und zögerte dann einen Moment lang, bevor er ihn schließlich öffnete. Ich trat näher an die Werkbank heran und blickte hinab auf die schillernden Pailletten, die auf den strahlend weißen Stoff von etwas genäht waren, das wie ein Hochzeitskleid aussah. Jack griff in den Koffer und hob das Kleid heraus. Er hielt es in den Armen wie ein neugeborenes Baby. „Das ist das Hochzeitskleid meiner Frau“, erklärte er. „Sie ist jetzt schon seit über zehn Jahren nicht mehr am Leben.“ Er drehte langsam eine Runde durch den Raum, das Kleid an sich gedrückt, als würde er mit ihm Walzer tanzen. Als ich sah, dass er Tränen in den Augen hatte, ging ich hinaus in den Garten und ließ ihn allein. Als Jack schließlich aus dem Schuppen kam, lud er mich in sein Haus ein. Während wir an einem Holztisch saßen und Tassen mit süßem Tee tranken, sprach er über ihre fünfundvierzig Jahre Ehe und den Tod seiner Frau nach kurzer, aber schmerzhafter Krankheit. „All die Jahre unterwegs, von Ort zu Ort. Ich hätte mit ihr zuhause bleiben sollen. Ich habe das erst verstanden, nachdem ich sie verloren hatte. Wir verbrachten in jenen Jahren mehr Zeit auseinander, mehr Nächte in getrennten Betten als dort, wo wir hätten sein sollen, einander im Arm haltend.“ Ich hatte das Gefühl, etwas sagen zu müssen. Ich wollte Jack sagen, dass ich sicher war, dass sie sich sehr geliebt hatten, und dass ihre gemeinsame Zeit die getrennt verbrachten Nächte mehr als wettgemacht hatte. Aber ich konnte es nicht. Ich hatte das Gefühl, ihn dafür nicht gut genug zu kennen. Und außerdem waren wir Männer, also sagte ich das, was von Männern bei solchen Gelegenheiten erwartet wird. „Du warst unterwegs und hast hart gearbeitet, Jack, für euch beide. Ich bin sicher, sie hätte das verstanden.“ Er studierte den Boden seiner Tasse, während er über meine Worte nachdachte. „Wir verstanden es beide“, antwortete er schließlich. „Vielleicht hast du Recht. Aber es ändert nichts daran. Diese getrennt verbrachten Nächte summierten sich zu Jahren der Trennung. Verschwendeten Jahren.“ Es war zu Beginn des letzten Frühlings, als mir zum ersten Mal eine Veränderung an Jack auffiel. Ich war eines Morgens am Briefkasten, als er mir über die Hecke hinweg zurief: „Ron! Hey, Ronnie, mein Junge!“

208

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Er lächelte und winkte mir zu, bevor er schnell wegsah. Er wirkte verwirrt und peinlich berührt. Ich ging um die Hecke herum. Jack scharrte mit der Spitze seines Stiefels im Boden und betrachtete intensiv ein blankes Stück Gras in seinem Rasen. „Jack. Alles in Ordnung?“ Er schaute nicht zu mir auf. „Ja. Mir geht’s gut, mein Junge. Ich habe nur gerade über etwas nachgedacht. Beachte mich nicht weiter. Ich bin nur ein alter Narr.“ In den folgenden Wochen musste ich mehrere von Jacks Werkzeugen zurückgeben, nachdem er mir anvertraut hatte, dass er einen Hammer oder eine Säge verlegt hatte — „Ich will dich nicht belästigen, aber hast du eine, die ich für ein paar Tage ausleihen könnte?“ Ich bemerkte außerdem, dass er langsamer wurde und seltener mit mir hinunter zum Strand ging. Als ich eines Morgens im Frühsommer an seine Tür klopfte, kam keine Antwort von Jack. Das war noch nie vorgekommen. Ich machte mich alleine zur Lücke im Zaun auf, das Fernglasetui an einem ledernen Riemen um meinen Hals gehängt. Als ich den Kamm über dem Strand erreichte, nahm ich das Fernglas heraus und suchte den Horizont ab. Es waren jede Menge Vögel da, hauptsächlich Möwen, aber keine Spur von Jacks Küstenseeschwalbe. Wenn Jack dabei gewesen wäre, hätte er gefragt: „Irgendwas da draußen heute?“ Nachdem ich geantwortet hätte, wie ich es immer tat, „Heute morgen nicht, Jack“, wäre er kurz enttäuscht gewesen, um dann sofort seine gute Laune wiederzufinden. „Morgen. Vielleicht morgen.“ Nachdem ich den Himmel abgesucht hatte, ging ich durch die Sandhügel hinunter den Strand entlang zu der Stelle, von der Jack sicher war, dass der Vogel schließlich an sie zurückkehren würde. Der Vogel war nicht da. Als ich mich nachhause wandte, bemerkte ich in der Ferne jemanden am Strand, der sich von mir entfernte. Obwohl ich überrascht war, seine drahtige Gestalt zu sehen, war ich sicher, dass es Jack war. Ich hob das Fernglas. Er war unterwegs zum Surferstrand. Ich rannte ihm nach und rief laut: „Jack! Jack!“ Er blickte sich nicht um, bis ich ihn beinahe erreicht hatte. Er betrachtete mich genau, sogar etwas argwöhnisch. „Ronnie? Ronnie?“ Er machte einen Schritt zurück. „Ronnie, mein Junge? Na, das ist ja ‘n Ding. Wo warst du denn die ganze Zeit?“ Ich streckte meine offene Hand nach ihm aus. „Sorry, Jack, ich habe dich heute Morgen verpasst. Muss verschlafen haben. Komm. Lass uns zusammen nachhause gehen.“ Er blickte suchend den Strand entlang, bis zu einigen Teenagern, die auf einer Grasböschung über dem Surferstrand lagen. Mit ihren in der Sonne gleißenden dunklen Neoprenanzügen glichen sie einer Seehundkolonie. Dann drehte Jack sich um und schaute in die Richtung, aus der wir gekommen waren. Er starrte hinunter auf den Sand, auf den Abdruck, den seine Füße vor nur ein paar Minuten im Sand hinterlassen hatten. Er verfolgte ihren Weg zurück den Strand entlang, als eine hereinkommende Welle sanft über den Sand glitt und sie verschluckte. „Nachhause?“ Er blickte verwirrt drein. „Ja. Nachhause, Jack. Wir sollten uns jetzt auf den Rückweg machen.“ In diesem Moment wurde ihm etwas klar. Ein Blick der Verwirrung verwandelte sich in einen der Ruhe, gefolgt von einem leichten Lächeln des Wiedererkennens. Er schaute hinunter auf meine geöffnete Hand, als sei sie eine unbeabsichtigte Beleidigung seiner Unabhängigkeit. Er schob mich beiseite. „Komm, mein Junge. Ich will dir was zeigen.“ Der Winter naht, und Jack ist seit jenem Morgen nicht mehr mit mir am Strand gewesen. Vor etwas mehr als einer Woche war ich auf dem Pfad unterwegs zum Strand,

DIE KÜSTENSEESCHWALBE

209

als ein Sturm aufzog. Während heftiger Regen meinen wollenen Pullover und meine ausgebeulten Trainingshosen durchnässte, dachte ich über einen Rückzug nach, oder wenigstens eine Rückkehr zum Haus, um mir einen Regenmantel zu holen. Ich blieb kurz auf dem Pfad stehen, bevor ich beschloss, weiterzugehen. Der niedrige Himmel über dem Horizont war vom schlechten Wetter violett verfärbt und der vom starken Südwind getriebene Regen biss mir ins Gesicht. Obwohl es sinnlos schien, mir die Mühe zu machen, das Fernglas aus seinem Etui zu nehmen, holte ich es dennoch hervor und suchte aus alter Gewohnheit den Horizont ab. Zunächst erspähte ich einen Frachter, der mit bunten Containern überladen war. Das Schiff wurde in den weißen Schaumkronen des Ozeans herumgeworfen wie ein LEGOModell. Erst, als ich das Fernglas zum Himmel hob, erhaschte ich einen Blick auf einen Schatten vor einer Wolke und dann den dunklen Fleck eines Vogels. Obwohl es nur für einen Moment war, war ich sofort davon überzeugt, dass ich soeben die Küstenseeschwalbe gesehen hatte. Sie befand sich nur ein paar Sekunden in meinem Blickfeld, bevor sie verschwand. Auf dem Kamm sitzend suchte ich den Horizont noch eine halbe Stunde oder länger ab, aber ich sah den Vogel nicht wieder. Als ich nachhause zurückkam, war ich bis auf die Knochen nass und zitterte vor Kälte. Ich steckte meine Kleider in die Waschmaschine, duschte und dachte über die Dinge nach, die mich auf dem Weg vom Strand nachhause beschäftigt hatten. Nachdem ich mich angezogen hatte, verließ ich das Haus und rannte um die Hecke herum zu Jacks Vorgarten. Ich klopfte mehrere Male an seine Tür, aber er antwortete nicht. Ich ging zurück ins Haus und machte mir eine Tasse Tee. Dann ging ich ins Wohnzimmer und blätterte durch meine CD-Sammlung, bis ich etwas Schreibmusik fand — Iron and Wine. Ich saß an meinem Schreibtisch, umgeben vom muffigen Geruch der Traktorenbücher und den geölten Metalloberflächen und schrieb die folgenden Worte an mich selbst: Die Küstenseeschwalbe hat einen scharfen, blutroten Schnabel und eine schwarze Kopfkappe mit weißem Oberkopf. Wenn die Küstenseeschwalbe im Grasland und in den niedrigen Dünen grast, in denen sie ihr Nest baut, bleibt ihre wahre Schönheit unter einem langweiligen grauen Gefieder verborgen. Aber wenn dieser Vogel seine Flügel beim Fliegen ausbreitet, vor allem im Gleitflug, den er einsetzt, um seine Kräfte zu schonen, offenbart er seine leuchtende Farbenpracht. Die Küstenseeschwalbe ist ein Vogel voller Kraft und Schönheit. Übersetzt von Elisabeth Meister

210

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

VERGESSENER SCHNEE Xiaolu Guo, London

Vorspiel Ein mächtiger Eisberg treibt im Meer. Wärest du ein Vogel oder ein Fisch und folgtest du dem Eisberg eine lange Weile, so würde er dich nach Grönland führen. Dort sähest du vielleicht eine tote, erfrorene Möwe im Schnee oder das Skelett eines großen, nun seltenen Moschusochsen, das verwittert an einem Abhang liegt. Oder du träfest auf diese Inuit-Familie in ihrem kleinen Schneehaus, wo unsere Geschichte beginnt. Womit beschäftigt sich so eine Inuit-Familie denn? Alle sitzen beieinander, wie viele Familien es tun, und kümmern sich um den Haushalt. Die Mutter kocht, ihre drei Söhne füttern die Hunde und helfen der Mutter ab und an, das Essen zuzubereiten. Der Vater starb vor langer Zeit; er kam beim Jagen in einem Schneesturm ums Leben. Tekkeit Qaasuitsup ist der jüngste der drei Söhne. Mit seinen gerade einmal neunzehneinhalb Jahren ist er bereits der Held seiner Heimat, wo ihn jeder schlicht „kluges Kerlchen“ nennt. Sein Englisch ist ziemlich gut und er ist schon weit in der Welt herumgekommen. Dabei hat er die Titelblätter von Zeitungen von Deutschland bis Amerika, von Russland bis Australien geziert. Jetzt erzählt er gerade seiner Familie von den Abenteuern seiner letzten Reise: „… und ich hab dann den Deutschen erklärt, dass bei uns aput der Schnee am Boden ist; dass qana fallender Schnee ist, pigsipord Schneewehen, mentlana rosa Schnee und suletlana grüner Schnee. Und dass kiln Schnee ist, an den man sich erinnern kann, und naklin Schnee, den man vergessen hat, und so weiter. Die Deutschen fanden das sehr interessant und haben mich gefragt, was „erinnerter“ Schnee sei und was denn „vergessener“ Schnee sein soll. Da hab ich ihnen erklärt, dass man sich ja nicht an jeden Schnee erinnern kann, den man sieht und dass man sich im Leben eigentlich nur an bestimmten Schnee erinnert. Zum Beispiel werde ich den Schnee, der auf unseren toten Vater gefallen ist — motela — nie vergessen …”

VERGESSENER SCHNEE

211

1. Der junge Inuk schläft ruhig in einem Bett. Doch er ist nicht mehr in Grönland: Durch die Fenster dringt der Großstadtlärm, durchmischt mit dem Geräusch von Flugzeugen. Die Vorhänge sind geschlossen, doch ein wagemutiger Strahl der Morgensonne tastet sich in das Dunkel des Zimmers vor. Tekk macht die Augen auf, sieht sich in dem ungewohnten Raum um und fragt sich dann, ob er vielleicht noch träumt. Also macht er die Augen wieder zu. Der Traum, aus dem er gerade erwacht ist, passt nicht in diesen Raum. Er träumte, er schwämme mit einem jungen Eisbären. Der Bär schwamm aber viel schneller als Tekk, denn, wie jeder weiß, sind Eisbären ausgezeichnete Langstreckenschwimmer. Also musste sich Tekk in seinem Traumrennen geschlagen geben. Der Traum war so real, dass er immer noch das Gefühl hat, ein nasses Gesicht zu haben. Aber in was für einem Traum ist er denn jetzt? Tekk öffnet die Augen erneut und lässt seinen Kopf in ein weiches Kopfkissen sinken. Er sieht einen Fernseher an der Wand, einen Kühlschrank, einen Schreibtisch, einen Stuhl, einen Spiegel, einen Kleiderschrank und direkt neben seinem Bett eine Tür, die in ein Badezimmer führt. All das sieht er so klar und deutlich vor sich, dass es kein Traum sein kann. Tekk setzt sich verwirrt im Bett auf. Dann erkennt er plötzlich seinen orangen Koffer auf dem Teppich mitten im Zimmer. Seine Familie in Grönland hatte ihm den nagelneuen Koffer vor seiner Abreise geschenkt. Nun wird ihm klar, dass er nicht träumt, sondern tatsächlich irgendwo in Deutschland angekommen ist. Er muss also gestern nach seiner langen, komplizierten Reise doch hier gelandet sein. Er erinnert sich dunkel an den Reisebus und das winzige Regionalflugzeug, in das man ihn gesteckt hat, und dann an den großen, internationalen Flughafen und das riesengroße Flugzeug, wo ihm die Stewardess mit strahlendem Gesicht gratis Wein und anderen Alkohol angeboten hat. Ab da lässt sein Gedächtnis aber nach und er kann sich an nichts weiter erinnern. Es klopft an der Tür. Tekk bleibt mucksmäuschenstill liegen. Es klopft erneut. Er hebt seine Beine vorsichtig aus dem Bett und stellt die Füße auf den Teppichboden. Jetzt hört er, wie jemand den Schlüssel umdreht und die Tür öffnet. Und da steht sie: eine junge, weiße Frau in Uniform mit einem Staubsauger neben sich auf dem Boden. Vor Überraschung sitzt Tekk schnell kerzengerade auf und fragt sie in stotterndem Englisch: „Who are you?” Da fällt ihm auf, dass er schon eine Weile kein Englisch mehr gesprochen hat. Als sie merkt, dass der Hotelgast noch auf seinem Zimmer ist, entschuldigt sich die Frau rasch und fragt dann auf Englisch: „Should I come back later?” Tekk hält sie auf und bittet sie, nicht gleich zu gehen. Die Frau dreht sich wieder um: „Ja, bitte?” „Ich bin hier schon in Berlin, stimmt’s?” Sie lächelt: „Ja”, antwortet sie, „das stimmt.” „Wo genau in Berlin?” „Sie sind hier im Hotel Kantstraße, ganz in der Nähe vom Berliner Zoo.” „Dem Berliner Zoo?”, wiederholt Tekk ungläubig. „Ich meine, also, Sie sind hier in einem Hotel, nicht in einem Zoo.” Dann erklärt sie in ähnlich unbeholfenem Englisch: „… aber der Berliner Zoo ist ganz in der Nähe.” Weil Tekk nun nicht mehr antwortet, fragt die Frau erneut: „Soll ich dann jetzt sauber machen oder doch lieber später wiederkommen?” Tekk schaut das Zimmermädchen gebannt an und schüttelt dann kaum merklich den Kopf. Die Frau verschwindet mit ihrem Staubsauger durch die Tür und macht diese hinter sich zu. Tekk sitzt auf dem Bett und als er sich streckt, merkt er, dass er immer noch voll angezogen ist und so wohl auch geschlafen hat. Er tastet seinen Kopf ab, fühlt aber nur

212

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

sein kurzes Haar. Wo ist denn nun meine Walrossfellmütze geblieben? Er liebt die alte Mütze heiß und innig und geht niemals ohne sie aus dem Haus, geschweige denn auf eine lange Reise. Plötzlich sieht er sie auf dem Schreibtisch neben dem Fenster liegen, schnappt sie sich und setzt sie sich erleichtert auf den Kopf. So fühlt er sich schon viel besser. Er reißt die Vorhänge auf und Licht strömt in das Zimmer. Er öffnet das Fenster und sieht die Skyline draußen nun dicht vor sich. Riesige Reklametafeln verdeckten die großen Wolkenkratzer. Auf einem steht „Benz”, auf einem anderen „BMW.” Er blickt nach unten und ihm kommt es so vor, als ob die Straße und die Autos darauf Spielzeuge wären. Ihm wird schwindelig, also macht er das Fenster schnell wieder zu. Jetzt läuft er noch etwas auf dem Teppichboden herum, um sich an den Raum zu gewöhnen. Er geht ins Badezimmer. Das Waschbecken hat eine ungewöhnliche Form: Es sieht aus wie eine gewaltige Lotusblüte. Jedenfalls kommt es Tekk so vor, denn allzu viele große Blumen hat er in seinem Leben noch nicht gesehen. Als er das Waschbecken berührt, gehen automatisch Lämpchen an, wie in einem Science-Fiction-Film. Tekk starrt in das hell erleuchtete Waschbecken und will herauszufinden, wo sich darin die Glühbirnen verstecken. Schließlich gibt er auf. Er muss sich sowieso erst einmal waschen. Doch der Wasserhahn hat keinen Hebel, den er betätigen könnte. Er bewegt seine Hände unter dem Wasserhahn hin und her, aber es regt sich nichts. Als er dann seinen Kopf direkt unter den Wasserhahn hält, um nachzusehen, schießt das Wasser plötzlich in Strömen heraus und direkt in sein Gesicht. „Tiaavuluk!“, flucht Tekk, schnappt sich ein Handtuch und trocknet sich das Gesicht ab. Frustriert macht er die Kühlschranktür auf und findet eine Auswahl an Wein- und Wodkafläschchen, nimmt sich eines heraus und trinkt den Wodka direkt aus der Flasche. Er trifft auf seine ausgetrocknete Kehle und Tekk fühlt sich schon besser. Er setzt sich aufs Bett und trinkt so rasch, als ob es nichts als Leitungswasser wäre. Er macht den Kühlschrank wieder auf und findet eine Packung Erdnüsse. Er isst sie leer, nimmt sich ein zweites Wodkafläschchen und diesmal eine Cola dazu. Als er auch dieses Fläschchen fast leer getrunken hat, klopft es wieder an der Tür. Tekk macht die Tür auf. Ein großer, gut aussehender Europäer steht vor ihm und lächelt ihn an. „Guten Morgen. Sie müssen dann also Tekkeit Qaasuitsup sein. Darf ich hereinkommen?“ Tekk nickt. Der Mann kommt herein und schüttelt seine Hand. „Ich heiße Hans und arbeite für den diesjährigen internationalen Klimagipfel. Ich werde Sie bei Ihrem Aufenthalt hier begleiten.“ „Zuhause nennt man mich Tekk“, antwortet Tekk etwas schüchtern. „Alles klar, Tekk. Ich kann zwar ein bisschen grönländisch, aber ich will mich damit jetzt lieber nicht blamieren. Sind Sie zum ersten Mal in Berlin?“ „Ja“, antwortet Tekk. Dabei hat er das Gefühl, dass Hans ihn etwas herablassend ansieht, und fügt deshalb schnell hinzu: „…aber ich war schon in Kopenhagen und in Stavanger. Warst du schon mal in Stavanger?“ „Hm …“ Hans schüttelt den Kopf. Den Namen hat er noch nie gehört. „Ich bin mir nicht ganz sicher. Ist das in Dänemark?“ „Nein“, lacht Tekk. Dabei fällt Hans die laute und unbändige Stimme des jungen Mannes auf, dem es scheinbar Spaß macht, sich über Hans‘ Unwissen lustig zu machen. „Das ist in Norwegen! Die haben da so eine Domkirke. Riesig ist die.” „Eine Domkirke?“ Hans kann dem Gefasel Tekks nicht mehr folgen. Außerdem stört ihn der strenge Wodkagestank im Zimmer. „Ja, eine Domkirke. Eine riesengroße, alte Kathedrale. Echt gruselig da drin.” Hans beschließt, sich lieber nicht hinzusetzen. Er schaut auf seine Armbanduhr und

VERGESSENER SCHNEE

213

gibt zu verstehen, dass sie sich wohl sputen müssen. „Das ist alles ganz toll, Tekk. Falls ich je mal nach Stavanger komme, sehe ich mir diese Domkirche ganz bestimmt mal an. Jetzt müssen wir aber dann auch los. Lassen Sie uns erst einmal frühstücken. Natürlich nur, wenn Sie fertig sind. Danach haben wir den ganzen Tag volles Programm“. Tekk befolgt Hans’ Anweisungen, zieht seine Wollstiefel an und geht hinter Hans zur Tür. „Vergessen Sie Ihren Schlüssel nicht!“ Hans zieht die Schlüsselkarte aus dem Schlitz und zieht die Tür hinter sich zu. 2. In dem reizenden Café, werden sie von etlichen Gemälden und Kunstwerken an den Wänden angestarrt. Tekk fühlt sich auf den weichen Kissen nicht ganz wohl. Hans hat bereits Frühstück für beide bestellt und die Bedienung kommt gerade an den Tisch und serviert beiden ihre Bestellung: Hans bekommt Obstsalat, Tekk ein Omelett. Tekk starrt auf den Teller und rührt sein Essen nicht an. „Ich dachte, Sie mögen Eier?“, erkundigt sich Hans etwas besorgt. „Ja, schon. Ich dachte nur … gibt’s hier denn kein Fleisch?“ „Fleisch? Ja, doch, klar. Das ist im Omelett innen drin“, erklärt Hans. Tekk stochert mit der Gabel im Omelett herum, traut dem Ganzen aber nicht. Ja, ein bisschen Schinken ist da schon drin, den er auch schnell aufisst, aber ganz zufrieden ist er nicht. „Ich dachte, die hätten hier vielleicht richtiges Fleisch.“ „Sie möchten richtiges Fleisch? Ich kann Ihnen natürlich noch etwas Räucherschinken bestellen.“ Hans ruft die Bedienung herüber und bestellt. Wenige Augenblicke später bringt sie einen Teller mit rosa Schinken und ein paar Melonenschnitzen an den Tisch. Jetzt ist Tekk endlich zufrieden. Er zieht sofort sein eigenes Messer aus der Tasche, das mit dem Griff aus Walrosselfenbein. Den Gästen um ihn herum läuft ein eiskalter Schauer über den Rücken, als sie dem jungen Inuk dabei zusehen, wie er die Schinkenscheiben eine nach der anderen mit seinem Messer aufspießt und sich hungrig in den Mund schiebt. Hans sieht ihm dabei zu, unterdrückt aber eine Bemerkung. Es dauert nicht lange und Tekk hat den gesamten Schinken verschlungen. Zurück bleiben nur die Melonenschnitze. Tekk putzt die Klinge seines Walrosselfenbeinmessers mit einer weißen Serviette und wischt sich anschließend damit den Mund ab. Jetzt endlich sagt er etwas. „Weißt du, Hans, das Fleisch hier ist einfach zu weich. Ich mag festes Fleisch, wie Karibufleisch. Das essen wir in Grönland.“ „Ja, klar, Karibufleisch. Tut mir leid, aber das werden Sie in Deutschland leider vergeblich suchen.“ „Du solltest auch mal festeres Fleisch probieren. Das ist gut für die Zähne.“ Hans isst die letzten Bissen seines Obstsalats und sagt dann: „Ich bin Vegetarier.“ „Was ist denn ein Vegetarier?“ „Ein Vegetarier ist jemand, der kein Fleisch isst.“ „Aber warum?“, fragt Tekk seinen deutschen Begleiter voller Verwunderung: „Sind deine Zähne denn nicht gut genug?“ Hans lacht. „Meine Zähne sind einwandfrei“, sagt er, „so alt bin ich jetzt auch noch nicht! Aber mit meinen Zähnen hat das auch eigentlich gar nichts zu tun. Es ist nur so … wie soll ich sagen ….“ Er denkt ein paar Sekunden lang nach und entscheidet sich dann: „Tiere zu essen, ist schlecht für die Umwelt. Und gesund ist es überhaupt auch nicht.“ Tekk schaut Hans verdutzt an. Er würde am liebsten laut loslachen, übt sich aber in

214

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Höflichkeit und sagt deshalb nur: „Wenn ich das meiner Familie erzählen würde, würden die mich auslachen. Außer Karibus isst daheim keiner Gras.“ Hans zuckt die Schultern. „Dann bin ich eben ein Karibu. Ich esse Gras und Sie essen dann mich. Wir sind also die perfekte Nahrungskette.“ „Ihr Deutschen seid echt komisch“, sagt Tekk etwas gekränkt. Hans trinkt seinen Kaffee aus und zieht sein Portemonnaie aus der Tasche. „Wir sollten wohl besser weiter. Ich möchte Ihnen noch etwas zeigen.“ Aber Tekk kann kaum aufstehen. Ihm ist von dem ganzen Wodka heute Morgen in seinem Hotelzimmer noch immer etwas schwindelig. „Hier, trinken Sie lieber einen Schluck Wasser.“ Hans reicht ihm ein Glas. 3. Wie Hans und Tekk so die Straße entlang gehen, sehen sie aus wie zwei Komödianten: Einer ist groß und schlaksig, der andere eher untersetzt; einer geht schnell mit gezieltem Gang, der andere schleicht unsicher hinterher. So stolpern sie langsam in Richtung Savignyplatz und passieren zahlreiche Cafés und Kneipen auf dem Weg. Wie er so die Straße entlang stolpert, besieht sich Tekk diese wundersame Welt, in der er heute Morgen aufgewacht ist. Jeder um ihn herum erkennt sofort, dass er eindeutig getrunken hat, und wundert sich ob des seltenen Anblicks eines betrunkenen Inuks in voller Montur, der die schicken Straßen von Berlins Modeviertel entlang taumelt. Hans muss ihn in die richtige Richtung weisen, als sie die Straße überqueren. Sie kommen an einer Kneipe vorbei, die mit Blumen und Leuchtreklame dekoriert ist. An einem Tisch vor der Kneipe sitzt eine schöne Frau und unterhält sich mit einem Mann. Ihre nackten langen Beine ragen unter dem Minirock hervor und entgehen auch Tekks Blicken nicht. Tekk taumelt auf den Tisch zu und drückt, ohne ein Wort der Warnung, seine Wange an die blassen Beine der Frau. Diese schreckt auf und schreit, als sie merkt, wie betrunken Tekk ist. Ihr Begleiter steht auf und zerrt Tekk weg. Dann brüllt er ihn an: „Mensch, was ist denn mit dir los?!“ Hans eilt herbei und befreit Tekk gerade noch rechtzeitig aus der Lage und entschuldigt sich überschwänglich bei dem aufgeregten Paar. Ein paar Minuten später findet sich Tekk vor einem riesigen Gebäude ganz aus Glas wieder. „Das ist der Hauptsitz der Internationalen Forschungsgruppe zum Klimawandel“, erklärt Hans und zerrt Tekk in den Aufzug. „Ich möchte Ihnen den Vorsitzenden und die Veranstalter der Konferenz vorstellen.“ „Warum?“, fragt Tekk etwas trotzig. Er bekommt im Aufzug stechende Kopfschmerzen. Er kann kaum noch aufrecht stehen und ihm wird übel. „Weil diese Leute Sie hierher eingeladen haben. Und weil sie Ihre Hotelrechnung übernehmen. Und weil sie im Gegenzug nur zu gerne einen Vortrag von Ihnen bei der Konferenz hören würden.“ Im Büro angekommen bittet man sie, einige Minuten auf den Vorsitzenden zu warten, der noch in einer Besprechung ist. Tekk nutzt die Gelegenheit und lässt sich auf das Sofa fallen. Als Hans von der Toilette zurückkommt, ist sein neuer Freund bereits fest eingeschlafen und schnarcht friedlich und deutlich hörbar. Hans wartet geduldig auf dem Sofa, bis einer der Veranstalter auf ihn zukommt, um ihn zu begrüßen. Sobald er sieht, in welchem Zustand sich ihr Gast befindet, schlägt er Hans vor: „Gönnen wir unserem Gast doch einen Ruhetag. Sie können ihm vielleicht die Stadt zeigen, wenn ihm danach ist. Und morgen können wir uns dann um die Konferenz kümmern.“ Hans stimmt zu.

VERGESSENER SCHNEE

215

Am Nachmittag geht er also mit Tekk in den Tiergarten. Hier fühlt sich der junge Inuk viel wohler und kann neue Energie tanken. Bei ihrem Spaziergang durch das Wäldchen kommen sie an einen See, in dem ein paar Enten friedlich umherschwimmen. Dann entdecken sie ein Paar in einem Kanu, das gemächlich über den Teich paddelt. Tekk starrt das kleine Kanu an und bekommt beim Anblick Heimweh. Als das Paar im Boot ihm zuwinkt, versteht er das als Einladung, rennt das Ufer entlang und springt komplett angezogen ins Wasser. Er schwimmt auf sie zu und das Paar bekommt es mit der Angst zu tun, findet die Situation aber auch amüsant, also klettert Tekk schnurstracks ins Boot. Tekk lacht und hat Spaß in seinem neuen Kanu. Hans protestiert am Ufer, doch Tekk hat dem Mann im Boot bereits das Paddel entrissen und taucht es nun ins Wasser. Hans rennt am Ufer entlang und schreit: „Entschuldigen Sie bitte meinen Freund. Er kommt aus Grönland. Er kennt die Gepflogenheiten hier noch nicht.“ 4. Die Pressekonferenz ist für den folgenden Morgen geplant. Eine ganze Reihe an wichtigen Rednern sitzt schon auf der Bühne bereit, als die Konferenzteilnehmer den Saal betreten. Unter ihnen ist auch Tekk, der ein Namensschild an die Brust geheftet bekommen hat. Er sitzt neben Hans an der kurzen Tischseite. Der Konferenzveranstalter hält eine kurze Ansprache, in der er alle Teilnehmer willkommen heißt und noch einmal die Notwendigkeit der Erforschung des Klimawandels betont. Kurz ist dabei deutlich untertrieben, sodass Tekk sich müde auf seinen Stuhl fläzt. Dann stellt der Veranstalter die Redner auf der Bühne vor: Wissenschaftler, Professoren, Aktivisten usw. Als Tekk an der Reihe ist, wird er schlicht als „der letzte Inuk Grönlands“ vorgestellt, „dem Ort der schmelzenden Eisberge.“ Das Publikum applaudiert aufgeregt und Kamerablitze erhellen den Saal. Hans gibt Tekk mit Gesten zu verstehen, dass er für die Fotografen aufstehen soll. Der Veranstalter spricht weiter: „Tekkeit Qaasuitsup ist einer der letzten Inuit Nordgrönlands und wird in den kommenden Konferenztagen einen Vortrag über die traditionelle Lebensweise seiner Familie halten und uns dabei erklären, was wir von der Kultur der Inuit lernen können. Nun aber genug der Rede, lassen Sie uns mit der Konferenz beginnen …“ Nur wenige Stunden später erscheint eine Großaufnahme von Tekk mit der Walrossfellmütze auf dem Kopf in sämtlichen Berliner Zeitungen. Die Überschrift lautet jeweils „LETZTER INUK IN DER STADT!“ oder „WAS ESKIMOS VON UNSERER MODERNEN WELT HALTEN.“ Die Konferenz geht währenddessen ohne größere Zwischenfälle weiter und schon bald werden die Teilnehmer in die Mittagspause entlassen. Nun sitzen sie im Speisesaal und genießen ihr Essen mit Blick auf eine saftige Grünfläche. Einige Teilnehmer schütteln Tekk die Hand und erkundigen sich nach seiner Familie und seiner weiten Anreise. Tekk wird aber durch etwas im Freien abgelenkt. Er verfolgt mit den Augen eine junge Frau in einem roten Kleid, die über die Grünfläche schreitet. Hans verfolgt Tekks Blick und sieht dann auch die junge Frau mit ihren langen, schwarzen Haaren, wie sie einen Raben in einem Käfig über ein Blumenbeet trägt. „Hast du das gesehen, Hans? Den schwarzen Vogel da?“ „Ja, das war sogar ein Rabe“, antwortet Hans verwundert. „Ein Rabe als Haustier in einem Käfig … das sehe ich wirklich zum ersten Mal!“ Die Frau scheint die Blicke zu bemerken, wendet sich den beiden zu und lächelt sie geheimnisvoll an. Tekk rennt hinaus, doch als er auf der Grünfläche ankommt, ist die

216

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Frau bereits verschwunden. „Sedna! Ich habe meine Sedna gefunden!“, ruft Tekk. „Was meinen Sie denn mit Sedna?“, fragt Hans, der Tekk nachgegangen ist. „Sedna! Die Meeresgöttin von uns Inuit!“ „Meinen Sie jetzt den Raben oder die junge Frau?“, fragt Hans. „Die junge Frau! Sie heißt Sedna!“ „Alles klar, ist ja schon gut. Jetzt beruhigen Sie sich erst einmal, Tekk“, sagt Hans und schlägt vor: „Möchten Sie mir vielleicht erzählen, wer Sedna ist?“ „Ja, klar. Also: Es war einmal ein wunderschönes Inuit-Mädchen mit langen, schwarzen Haaren — eben wie die Frau hier!“. Tekk irrt immer noch unschlüssig im Garten herum und hofft darauf, dass sich das Ereignis wiederholt. „Jeder in meiner Heimat kennt ihre Geschichte. Weil Sedna so schön war, lehnte sie alle Freier ab, die um ihre Hand anhielten. Doch Sednas Familie war sehr arm, also wollte sie ihr Vater lieber verheiraten. So sagte er zu ihr: ‚Sedna, unsere Vorräte gehen zur Neige und bald müssen wir hungern. Du musst also einen Ehemann finden, der dich ernähren kann. Deshalb werde ich dich dem nächsten Freier zur Frau geben.’ Eines Tages kam ein in schwarzes Fell gekleideter Jäger zu ihrem Iglu und bat Sednas Vater um die Hand seiner Tochter. Sedna nahm den Antrag des Fremden an, obwohl sie nicht einmal sein Gesicht erkennen konnte. Also bestieg sie bald darauf das Kajak des Jägers, um mit ihm zu ihrem neuen Zuhause zu reisen. Weißt du überhaupt, was ein Kajak ist?“ „Ja, natürlich weiß ich, was ein Kajak ist. Erzählen Sie lieber weiter: Was ist dann aus ihr und ihrem komischen Ehemann geworden?“ „Sie waren sehr lange bei Schnee und Wind auf See unterwegs und die beiden Reisenden mussten vor lauter Kälte die Decken fest um sich wickeln. Während der ganzen Fahrt bekam Sedna kein einziges Mal das Gesicht ihres Mannes zu sehen. Sie gelangten schließlich zu einer Insel, doch als Sedna sich umschaute, konnte sie weit und breit nichts erkennen, weder eine Hütte, noch ein Zelt, nicht einmal Kochtöpfe. Nur nackte Felsen und kahle Klippen, soweit das Auge reicht. Ihr neues Zuhause bestand schlicht aus ein paar Fellbüscheln und Federn auf dem harten, kalten Stein. Als sie so auf den Klippen standen, baute sich der Jäger vor Sedna auf, zog sich die Kapuze vom Kopf und stieß ein bitterböses Lachen aus. Rate mal, warum!“ „Weil Sednas Ehemann kein Mann sondern ein Rabe war, stimmt‘s?“, antwortet Hans mit einem wissenden Lächeln. „Ja, das stimmt! Ihr seid ganz schön clever, ihr Deutschen! Ihr Ehemann ist ein dicker, fetter, hässlicher, schwarzer Rabe!“ „Und was passierte dann? Hat sie den Rest ihres Lebens mit dem bösen Vogel verbracht?“. Hans wird jetzt etwas ungeduldig, weil alle Teilnehmer um sie herum bereits mit dem Mittagessen fertig sind, während Hans und Tekk noch keinen Bissen angerührt haben. „Sedna wollte natürlich nicht mit dem hässlichen, schwarzen Vogel zusammenleben, aber sie war ja so weit von Zuhause weg! Also konnte sie nicht so einfach alleine zurückrudern …“ An dieser Stelle in der Geschichte kommt der Veranstalter herüber und unterbricht Tekk mit den Worten: „Hallo Tekk, hallo Hans! Hat Ihnen denn die Pressekonferenz heute Morgen gefallen?“ Der Veranstalter schüttelt Tekks Hand. Da erst merkt Tekk, wie hungrig er ist, springt auf und läuft zum Büfett und schaufelt sich den Teller voll. „In der Tat. Ich hoffe nur, dass unser Freund aus Grönland eine ganze Konferenzwoche durchsteht!“, empfängt Hans den Veranstalter, während er sich Salat auf den Teller häuft.

VERGESSENER SCHNEE

217

„Machen Sie sich da mal keine Sorgen. Falls unserem Inuit-Freund hier das ganze Gerede zu langweilig wird, können Sie ihm doch die Stadt zeigen. In Berlin gibt es doch so Einiges zu sehen, das Holocaust-Mahnmal, den Checkpoint Charlie und so. Was halten Sie davon, Tekk?“ Tekk bemüht sich, zu lächeln, während er mit einem Schnitzel kämpft. „Wie gefällt Ihnen Berlin denn so weit, Tekk? Haben Sie schon unseren bekannten Bären kennengelernt?“, fragt der Veranstalter weiter. „Welchen Bären?“, fragt Tekk überrascht und schluckt schnell einen Schnitzelhappen. „In Deutschland gibt es Bären?“ „Ja“, antwortet der Veranstalter, „wir haben einen ganz berühmten Eisbären. Er heißt Knut.” „Wie? Was? Echt jetzt?“, Tekk hat mittlerweile aufgehört, zu essen, und ist ganz aufgebracht. „Wo ist er denn? Können wir ihn jetzt gleich sehen?“ Dabei sieht er Hans bittend an. Hans lacht: „Nicht sofort“, antwortet er, „aber vielleicht etwas später, falls Sie nicht zu müde sind.“ Und schon sind sie von Journalisten umringt, die ein Foto von Tekk mit seiner Walrossfellmütze machen möchten und ihn ermutigen, in die Kamera zu lächeln. Tekk stellt sich in Pose, doch das Lächeln will ihm nicht recht gelingen. 5. Jetzt stehen Tekk und Hans in der Schlange vorm Berliner Zoo. Sie sind bei Weitem nicht die Einzigen, die in den Zoo wollen, doch schon nach einer Weile hält auch Hans zwei Eintrittskarten in der Hand. Tekk ist sofort ganz beeindruckt von der Größe des Zoos mit seinen satten, grünen Pflanzen und den künstlich angelegten Hügeln. Er hat so einige Fragen für Hans: „Also sammeln die Leute dann von überall her Tiere und stecken sie zum Angucken hier rein, ohne sie zu erlegen?“ „Genau, deshalb sind die Tiere ja hier. Also, ich meine, damit man sehen kann, wie denn ein Tiger so frisst und herumläuft und so.“ „Ein Tiger?!“, ruft Tekk. „Ich hab mal einem im Fernsehen gesehen. Mann, die sind ganz schön unheimlich. Denen möchte ich lieber nicht über den Weg laufen. Bitte, Hans, lass uns da lieber nicht hingehen!“ „Ok, keine Tiger für Tekk, ist notiert“, lächelt Hans und führt Tekk weiter im Zoo herum. „Ich passe schon auf, dass Sie keine Tiere zu sehen bekommen, denen Sie lieber nicht begegnen möchten. Aber Sie haben mir Ihre Geschichte ja noch gar nicht zu Ende erzählt. Ich weiß ja gar nicht, was aus der guten Sedna und ihrem hässlichen Rabenmann geworden ist!“ „Ja, also, Sedna war dann klar, dass sie einen schwarzen Vogel geheiratet hat. Da war sie natürlich ziemlich traurig und hatte auch ganz schön Angst vor ihm, also hat sie dann versucht, zu fliehen. Doch nach jedem Versuch schleifte sie der große Vogel bis an den Klippenrand und drohte damit, sie ins Meer zu stoßen. Gleichzeitig aber bat er sie, ihn nicht zu verlassen, weil er sonst so einsam wäre. Also lebte sie als Frau des Raben auf dem nackten Felsen. Tagein, tagaus flog der Rabe aus und brachte rohen Fisch zurück, den sie tagein, tagaus essen musste. So weinte sie jeden Tag und schluchzte den Namen ihres Vaters, den die arktischen Winde dann weit hinaus bis hin zu Sednas Vater trugen. Dieser erkannte den Ruf seiner Tochter im Wind und dann, eines Tages …“ Tekk hält inne. Vor sich erkennt er plötzlich riesige, ihm unbekannte Tiere und kann sich nicht mehr auf seine Geschichte konzentrieren. Angst und Furcht verzerren

218

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

sein Gesicht beim Anblick der Gorillas, die er noch nie zuvor gesehen hat. Als er diesen ungeheuren Menschenaffen aber so gegenübersteht, bekommt er einen Lachanfall und bricht dabei schon fast in Tränen aus. „Vielleicht sind das ja doch Menschen, meinst du nicht?“, fragt er Hans mit bebender Stimme. Als einer der Gorillas auf sie zukommt, verstummt Tekk, fällt schlagartig auf die Knie, mit dem Gesicht zum Käfig, und betet den Gorilla an. Hans beobachtet Tekks merkwürdiges Verhalten, verzieht dabei zwar etwas das Gesicht, verkneift sich aber eine Bemerkung. Dann treten sie an das Giraffengehege heran. Tekk sieht sich die langhalsigen Tiere genau an und ist schwer beeindruckt. „Ich hätte auch gern einen so langen Hals, da könnte ich Feinde schon von Weitem sehen!“. Dann kniet er erneut nieder und sagt: „Hans, wir müssen beten, sonst rächen sie sich eines Tages noch an uns.“ Hans zuckt die Schultern und sieht zu, wie Tekk die Tiere anbetet und dabei unverständlich murmelt. Schließlich kommen sie zur bekanntesten Touristenattraktion des Zoos, dem Eisbären. Das Gehege ist mit Besuchern gesäumt, die alle ihre Fotoapparate und Smartphones im Anschlag haben. In den Nachrichten heißt es, dass der Eisbär sich seit ein paar Tagen nicht hat blicken lassen. Doch sobald Tekk an den Zaun herantritt, ändert sich die Stimmung. Hinter den Felsen wird langsam ein großer, weißer Tierkörper sichtbar. Die Besucher bringen alle gespannt ihre Kameras in Ausgangsstellung. Tekk starrt den berühmten Knut an, der sich auf einem Felsbrocken beim Wasserbecken niedergelassen hat und gelangweilt und einsam vor sich hinstarrt. Er betrachtet das seichte Wasser und merkt nichts von all den Besuchern und Kamerablitzen. „Oh Tekk, da haben Sie aber ganz schön Glück, dass Sie unseren Lokalhelden kennenlernen können! Er hat uns schon ganze 2 Mio. Euro Umsatz eingebracht“, erklärt Hans sichtlich erfreut. „Wie das denn?“, fragt Tekk. „Wie? Sehen Sie sich doch mal an, wie viele Besucher hier sind! Die haben alle Eintrittskarten gekauft, um den Eisbären zu sehen.“ „Knut …“, murmelt Tekk. „In Grönland stehen wir Eisbären nicht gern so nah gegenüber. Wenn wir ihnen begegnen, wünschen wir ihnen Glück und hoffen, dass sie nicht noch näher kommen.“ In dem Moment kommt eine Schulklasse zum Gehege. Die Kinder stoßen Tekk zur Seite, springen wild umher und wollen alle den Eisbären sehen, den Superstar des Zoos. „Naja, Knut war in den letzten Monaten auch nicht sehr glücklich. Einige Tierverhaltensexperten sagen, er vermisst seine Heimat, oder dass er eine Gefährtin braucht. Er sieht ja auch etwas traurig aus. Manchmal kommt er nicht einmal zum Schwimmen heraus und liegt auch nicht mehr wie früher in der Sonne. Er versteckt sich nur noch in seiner Höhle, wo keiner ihn sehen kann.“ Tekk scheint das sehr gut zu verstehen, denn er sagt: „Ja, das würde ich auch tun, wenn man mich in einen großen Käfig stecken würde. Länger als drei Tage würde ich das bestimmt nicht überleben.“ Je länger er den Eisbären betrachtet, desto näher geht ihm dessen Lage. Er steht wie angewurzelt vor dem Gehege, als ob ihn etwas im Bann hält. Er umfasst die Zaunpfosten und verfolgt mit den Augen den Eisbären genau. Dann murmelt er wie im Traum: „Ich glaube, er erkennt mich …“ Und tatsächlich scheint Knut Tekks Blick zu erwidern. Die Augen des Tiers sind

VERGESSENER SCHNEE

219

voller Trauer, doch ein Funken Hoffnung blitzt in ihnen auch auf. Tekk ist wie in Trance und murmelt weiter: „Oh, Hans“, sagt er, „er beobachtet mich. Ich glaube, er erkennt mich …“ 6. Ein Windstoß erschüttert den Zoo und trägt den Straßenlärm und den Klang von Sirenen herüber. Da brummt Knut plötzlich sorgenvoll und wütend und zieht sich langsam in seine Höhle zurück, um sich wieder zu verstecken. Dabei schüttelt er sich, reibt sich die Augen und man möchte meinen, er wäre kurz vor einer Ohnmacht. Hans fragt, ob es ihm denn gut gehe. Tekk antwortet nicht, sondern rüttelt nur mit gesenktem Kopf am Zaun. Plötzlich, als ob er aus einem Traum erwacht wäre, fährt Tekk mit seiner Geschichte von dem schwarzen Raben fort. „Also, ich habe dir ja erzählt, dass Sedna den Raben geheiratet hat und sich nun jede Nacht an den Klippen die Augen ausheulte. Eines Tages hörte Sednas Vater das Weinen seiner Tochter im schneedichten Wind. Da fühlte er sich plötzlich schuldig, was seine Tochter seinetwegen erleiden musste und er beschloss, sie zu befreien. Er schlachtete ein großes Walross als Proviant für die Seereise, packte sein Kajak mit Lebensmitteln und Wasser und folgte dem Weinen. So paddelte er drei Tage lang durch die arktischen Gewässer bis zu Sednas neuem Zuhause. Als er sich der Insel von Sednas Ehemann näherte, sah er auf den Klippen einen roten Umriss und erkannte sofort seine Tochter in dem roten Kleid, das sie bei ihrer Abreise trug. Der Anblick ihres Vaters freute und überraschte sie sehr und sie kletterte schnell in sein Kajak, um mit ihm zurück nach Hause zu fahren. Nach einigen Stunden aber sahen Sedna und ihr Vater hinter sich in der Ferne einen schwarzen Fleck am Himmel. Beide wussten sofort, dass es Sednas wütender Ehemann war, der sie verfolgte.“ An dieser Stelle in der Geschichte heult der Eisbär zweimal in seiner Höhle auf, eben so, als ob er die Geschichte hören und erkennen würde. Dann tritt er wieder aus seiner Höhle heraus. Tekk wird mucksmäuschenstill: Er fühlt sich vom Bären wie magisch angezogen und es scheint, als ob dieser Tekks Blick erneut erwidert. „Vielleicht sollten wir zwischen den Besuchern durch um den Zaun herum laufen“, schlägt Tekk vor, „So merken wir, ob der Bär mich wirklich erkennt.“ Als sie um das Gehege laufen, verliert der Eisbär Tekk zuerst aus den Augen. Nach kurzer Zeit entdeckt er ihn aber wieder in der Menge und es ist ganz so, als ob ein Blitz zwischen ihren Augen funkelte. Doch dann lenken zwei Wärter den Eisbären mit einem großen Gummiseehund ab, den sie in das Gehege werfen in der Hoffnung, das niedergeschlagene Tier würde sich endlich etwas bewegen. Das scheint Knut wütend zu machen, denn er springt von einem Felsen herunter und zerfetzt den Gummiseehund. Tekk dreht sich angewidert weg. Er zerrt Hans vom Gehege weg zu einer Bank unter einem Baum. Mit einem Seufzen fährt er mit seiner Geschichte fort: „Also dann verfolgte der große, schwarze Rabe seine Frau und ihren Vater her, holte immer mehr auf und segelte im Wind. Als er nahe genug war, ging er Sturzflug auf das Kajak los. Sednas Vater versuchte, sich mit dem Paddel zu verteidigen, doch verfehlte den Raben immer wieder, der nicht abließ, sie zu attackieren. Dann flog er bis dicht an die Meeresoberfläche und schlug mit den Flügeln, bis sich ein böser Sturm zusammenbraute. Die stille See wurde zu einem tobenden Meer und schmiss das winzige Kajak zwischen den Wogen hin und her. Sednas Vater bekam es mit der Angst zu tun, ergriff schließlich seine Tochter und warf sie über den Kajakrand hinaus ins Meer. „Hier“, rief er, „hier, nimm deine kostbare Frau, aber tu mir bitte nichts. Nimm sie schon!“ Sedna schrie und kämpfte während ihr Körper im eisigen Wasser immer mehr an Gefühl verlor. Sie schwamm zum Kajak hin und hielt sich mit den Fingern am Bootsrand fest. Doch ihr Vater — voller Furcht vor

220

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

dem tobenden Sturm — dachte nur an sich, wie er es schon immer getan hatte. Er schlug mit dem Paddel auf die Finger seiner Tochter ein. Sedna schrie vor Schmerzen auf und bat ihn vergeblich, aufzuhören. Ihre Knochen zerbrachen und ihre eiskalten Finger glitten ins Meer. Dort verwandelten sie sich einer nach dem anderen in Seehunde und schwammen unter der Wasseroberfläche davon. Sedna kämpfte sich erneut zum Kajak ihres Vaters vor und versuchte, hineinzuklettern, doch ihr Vater ergriff erneut das Paddel und schlug nun auf die Hände seiner Tochter ein. Sednas eiskalte Hände erstarrten und brachen von ihrem Körper ab. Die fingerlosen Hände trieben auf den Meeresgrund und verwandelten sich dort in Wale und Walrosse. Sedna fehlte nun alle Kraft und sie sank selbst auf den Meeresgrund.“ „Was für eine traurige Geschichte!“, ruft Hans entrüstet. „Der Vater ist ja noch gemeiner als der Rabe.“ Tekk fährt fort: „In ihrer Verzweiflung verwandelte Sedna all ihr übrigen Körperteile in Bewohner der Meere: Ihr Haar wurde zu Millionen von Krabben und Fischlein, ihre Gedärme zu Hummern und Kraken, ihre Sorgen zu Algen und ihre Sehnsucht wurde zu einer Sanddüne am Strand. Ihr rotes Kleid verwandelte sich schließlich in den Berg Mara in Richtung Nordpol, um die Menschen vor den eisigen Winden zu beschützen. So konnten nun all die hungrigen Inuit-Familien ihr Essen aus den üppig gefüllten Ozeanen fangen und ihre Hütten am Fuße des Berges errichten. Und deshalb ist es bei uns Brauch, dass Jäger sich nach erfolgreicher Jagd in Richtung des Mara-Bergs verneigen und jedem Seehund ein paar Tropfen Wasser ins Maul rieseln lassen, bevor sie ihn letztlich erlegen. Als Dank an Sedna, unsere Meeresgöttin.“ „Aber was ist denn aus diesem bösen Vater und dem abscheulichen Vogel geworden?“, fragt Hans. „Der Vater und der böse Vogel wurden beide von einem Eisbären gefressen. Der Eisbär war nämlich tatsächlich der Herrscher der Region und wusste, was überall vor sich ging. Deshalb bestrafte er den Raben und den Vater.“ Tekk ist am Ende seiner Geschichte angelangt. Beide sind nun still und starren in die Ferne. Der Eisbär in seinem Gehege hat sich mittlerweile wieder in seiner Höhle versteckt. Hans sieht deshalb die Gelegenheit zum Aufbruch gekommen. Er muss Tekk aber versprechen, dass sie Knut am nächsten Tag noch einmal besuchen kommen. 7. Tekks Abend verläuft ohne weitere Vorkommnisse. Er sitzt in einem stattlichen Restaurant und ihm werden die schönsten Meeresfrüchte und das prachtvollste Fleisch aufgetischt. Kerzen erhellen den Tisch und lassen den Rotwein tiefrot und das Bier golden schimmern. Doch Tekk bringt nur zwei Bissen des Bratens herunter. Er sitzt deprimiert da und auch die vielen freundlichen Konferenzteilnehmer können ihn mit ihren Gesprächen nicht aufheitern. Ihm fehlen die richtigen Worte für die Gespräche dieser weißen Europäer, also bleibt er von den gehobenen Diskussionen über Kohlendioxidausstoß und Säuregehalt der Weltmeere ausgeschlossen. Er vermisst seine Familie, seinen Lieblingsschlittenhund, seinen Iglu und vor allem die Freiheit, die er nur in der wilden Natur spürt. Er bittet Hans, ihn zurück ins Hotel zu begleiten, während die anderen Teilnehmer Wein trinken und Stachelbeertorte essen. Später, allein in seinem Hotelzimmer, ist Tekk etwas wohler. Er zieht sich bis auf die Unterhose aus, behält aber seine Walrossfellmütze auf, die er über alles liebt. Sie erinnert ihn an all die Abenteuer mit seinem Vater: Wie sie auf Walrossjagd gingen und wie er seinem Vater beim Häuten der Tiere mit einem bloßen Messer zusah. Er vermisst seinen Vater, obwohl er weiß, dass dieser nun tot ist und tief im Schnee neben seinem Haus vergraben nichts mehr spürt. Plötzlich kullern Tränen über seine Wangen.

VERGESSENER SCHNEE

221

Er legt sich ins Bett und drückt wahllos auf der Fernbedienung herum, von einem Fernsehsender zum nächsten. Auf einem Sender läuft eine Kochsendung, auf einem anderen eine Vorabendserie über eine schwerreiche Familie irgendwo in Europa, und auf einem dritten läuft ein Krimi mit den üblichen Verfolgungsjagden und Schießereien. Tekk sieht sich all das eine Weile an, aber weil alles auf Deutsch ist, wird ihm schnell langweilig, und er fühlt sich wieder einsam und allein. Er schaltet den Fernseher aus, liegt still da und versucht, zu schlafen. Durch die dünnen Hotelzimmerwände hindurch hört er im Zimmer nebenan die intimen Geräusche zweier Gäste, die immer lauter werden. Er liegt also mit weit geöffneten Augen da und hört den Geräuschen zu. Am nächsten Tag bittet Tekk Hans, wieder mit ihm in den Zoo zu gehen. Diesmal begleitet ihn Hans nur bis zum Eingangstor und erklärt, dass er ihn in drei Stunden genau hier wieder abholen kommt, weil er selbst noch auf der Konferenz zu tun hat. Tekk ist froh über diese drei Stunden allein im Zoo. Er geht direkt zum Gehege seines alten Bekannten und steht geradewegs vor dem einsamen Eisbären. Er beobachtet jede Bewegung des Tieres, hält sich aber vor Knut verborgen. Heute hat sich ein Fernsehteam der BBC vor dem Gehege aufgebaut und will über den berühmten Eisbären berichten. Tekk beobachtet eine blonde Moderatorin, wie sie auf Englisch in die Kamera spricht: „Willkommen beim BBC World Service! Ich stehe hier vor Knut, dem berühmten Eisbären des Berliner Zoos. Doch haben die Deutschen gerade allen Grund zur Sorge um den beliebten Bären. Von den Zoowärtern haben wir erfahren, dass Knut sehr zurückgezogen lebt und sich meist in seiner Höhle aufhält. Außerdem hat das Tier kaum Appetit. Eisbären essen zumeist rohes Fleisch, doch selbst das schmeckt Knut in letzter Zeit nicht mehr und er zieht der Eisbärnahrung Gemüse und gekochte Gerichte vor. Sogar Croissants und Brot, die Besucher ihm zuwerfen, verschlingt er und es scheint fast so, als ob der bekannte Fleischesser zum Vegetarier geworden wäre. In einer Woche feiert Knut zusammen mit den Tierwärtern seinen fünften Geburtstag und ich bin mir sicher, wir werden viele süße Fotos von seiner Geburtstagsfeier zu sehen bekommen …“ Im Hintergrund brummt der Bär zweimal laut in Richtung Kamera, sodass die Moderatorin es merklich mit der Angst zu tun bekommt, sich aber bald wieder im Griff hat und mit einem Lächeln im Gesicht fortfährt. Doch dann stürmen ein paar Tierschützer vor die Kamera, zücken ihre Plakate und rufen im Chor: „Käfige sind ein Verbrechen!“. Der Eisbär wird immer verstörter, bis Tekk aus dem Schatten des Baumes hervortritt, sodass Knut ihn nun sieht. Es dauert nur wenige Augenblicke, bis Knut seinen Freund erkennt und sich langsam beruhigt. Tekk singt Lieder in seiner Muttersprache und wird dabei immer lauter. Sein Gesang durchdringt den Lärm der Demonstranten und der Besuchergruppen und es scheint, als ob der Bär mit dem Gesang hin- und herwiegt. Und dann finden sich die Blicke des Bären und des Inuks wieder. In diesem Moment bemerken die Umherstehenden, was sich zwischen dem Eisbären auf der einen, und dem Asiaten, der in seiner Fellmütze aus voller Kehle singt, auf der anderen Seite des Geheges abspielt. Knut antwortet mit einem tieftraurigen Seufzer, hebt den Kopf und streckt sich, ganz so, als ob er Tekk zunicken möchte. Plötzlich wird es still, bis auf die Hintergrundgeräusche der anderen Zootiere und des Verkehrs vor den Toren des Zoos. Tekk und der Eisbär stehen wie angewurzelt da und starren sich gegenseitig an, unter ständiger Beobachtung der Besucher und Wärter. Doch dann, als ob eine gespannte Schnur zwischen ihnen plötzlich zerreißt, überkommt den Bären eine tiefe Hoffnungslosigkeit und er kann den Blick nicht mehr erwidern. Als ob er

222

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

eine schwere Masse in Bewegung setzen muss, dreht sich Knut weg und schleift seine Tatzen träge über den Boden zurück in seine Höhle. Tekk verlässt den Zoo schnell, bevor jemand Fragen stellen kann. 8. Die Konferenzwoche neigt sich ihrem Höhepunkt und Ende zu: dem Morgen, an dem Tekk seine Rede hält. Hans hat ihm beim Verfassen seines Vortrags geholfen und Tekk hat ihn die letzten Tage fleißig geübt und kann ihn nun ziemlich gut vorlesen. Hier ist seine Rede: „Sehr geehrte Teilnehmer der fünften Konferenz zur Erderwärmung, Ich heiße Tekkeit Qaasuitsup und stamme aus einem kleinen Dorf in Grönland. Ich fühle mich geehrt, Ihnen heute die Geschichte meiner Familie und meines Volkes erzählen zu dürfen. Ich muss zugeben, dass ich leider nichts über die Erderwärmung und den Klimawandel weiß, doch ich möchte dem Veranstalter danken, dass er mich hierher nach Berlin eingeladen hat. Hier ist meine Geschichte: Ich komme vom Stamm der Inuit. Wir sind Jäger und Sammler. Ich bin in der Tat ein Nanuk, nämlich ein guter Jäger. Nanuk hieß in meiner Sprache ursprünglich der Herrscher-Bär und in unserer Kultur ist der Eisbär der Herr aller Bären. Er allein entscheidet, ob die Jäger Bären finden und erlegen sollen, weil sie sich verdient gemacht haben; doch er nimmt auch Rache an bösen Jägern, die die Regeln der Natur missachten. Mein Vater war Bärenjäger und deshalb bin auch ich ein Bärenjäger geworden. Wir müssen unser Essen erjagen, denn in meinem Dorf gibt es keinen Laden und der nächste Supermarkt ist eine Dreitagesfahrt mit dem Hundeschlitten entfernt. Deshalb müssen wir zum Überleben fischen und jagen gehen. Doch wir hören beim Jagen stets auf den Herrscher-Bär. Bei meiner Ankunft in Deutschland war ich sehr überrascht, den Herrscher-Bär in einem Berliner Zoo eingesperrt zu sehen. Also musste ich während meines Aufenthalts jeden Tag zu ihm gehen, um ihn anzubeten, doch sein Zustand ist bedenklich. Ich hoffe, er wird mich nicht eines Tages dafür bestrafen. Zu guter Letzt möchte ich meinem Freund Hans danken. Er hat mir Benimm beigebracht und mir den europäischen „Way of Life“ gezeigt. Aber ich weiß nicht so recht, ob ich wie Hans Vegetarier werden soll, denn wenn wir nur das gute Fleisch der Meere essen und nur so viel, wie wir brauchen, dann müssen wir ja nicht ganz auf Fleisch verzichten. Wir können ja sowieso keine drei Seehunde in der Woche verputzen, sondern sind auf das beschränkt, was wir zum Leben brauchen. Ich verstehe deshalb nicht, warum es hier in den Supermärkten so viel Essen zu kaufen gibt! Was passiert denn damit, wenn das am Ende des Tages nicht alles verkauft wird? Wird das weggeschmissen oder vergammelt es sogar? Also mir ist schon klar, dass es in Großstädten mehr Auswahl gibt, aber mir ist mein Heimatdorf lieber und ich habe schon großes Heimweh. Ich freue mich darauf, sobald wie möglich heimzufliegen. Das war’s. Bitte entschuldigen Sie mein schlechtes Englisch aber vielen Dank fürs Zuhören.“ Tekks Rede wird mit tosendem Applaus belohnt und alle sind sich einig, dass er der charmanteste Gastredner der Konferenz ist. Seine neuen Fans bitten ihn sofort um ein Foto. Schon wenige Augenblicke später tritt ein Mann im Anzug an Tekk heran und stellt sich als Werner Vidoni vor, der Leiter des Berliner Zoos, der sich auf Tierverhalten spezialisiert hat. „Was willst du denn von mir?“, fragt Tekk etwas überrascht. „Oh, ich brauche Ihre Hilfe, Tekk, falls ich Sie so direkt bitten darf“, erklärt Vidoni. „Warum denn meine Hilfe?“ „Sie haben unseren Eisbären im Zoo ja bereits kennengelernt und Sie wissen

VERGESSENER SCHNEE

223

sicherlich auch, wie viel er der Stadt bedeutet. Mir ist aufgefallen, dass Sie ein sehr gutes Verhältnis zu Knut haben — ich habe neulich gesehen, wie Sie ihn beruhigt haben.“ „Ja, ich kenne Knut gut“, antwortet Tekk etwas geheimnisvoll. „Knut wurde im Zoo geboren und seine Mutter starb kurz nach seiner Geburt. Seither fristet er ein ziemlich einsames Eisbärdasein. In den letzten Monaten hat er sich aber immer mehr zurückgezogen und frisst auch kaum noch. Wir machen uns große Sorgen um seine Gesundheit. Da Sie ja aus Grönland stammen, der Heimat der Eisbären, habe ich mich gefragt, ob Sie vielleicht eine Idee haben, was wir für Knut tun können. Und wenn Sie möchten, können Sie zusammen mit unseren Wärtern Knut aus der Nähe sehen. Wir würden Ihre Meinung über seine Ernährung und sein Verhalten wirklich sehr zu schätzen wissen.“ Diese Bitte kommt für Tekk etwas überraschend. Ihm fehlen die Worte und er kann nur aufrichtig nicken. „Tekk ist ganz in Knut verschossen. Ich bin mir sicher, er würde sich über die Gelegenheit freuen, ihn aus nächster Nähe sehen zu können“, springt Hans für ihn ein. Am nächsten Tag wird Tekk von dem Zoodirektor von seinem Hotel abgeholt. Auf dem Weg zum Zoo werden sie von zwei Dokumentarfilmern mit Kameras und Tonaufnahmegeräten begleitet. Sie wollen eine Realityshow über einen echten Inuken drehen, der den Berliner Eisbären dressiert. Sie sind sich einig, dass die deutschen Fernsehzuschauer davon ganz hin und weg sein werden. Die Gruppe wird begeistert von den Zoowärtern in Empfang genommen. Bevor Tekk durch die Hintertür in Knuts Gehege tritt, kniet er mit dem Gesicht in Richtung Bärenhöhle nieder und betet leise. Als er das Ritual beendet, klopft er sich den Staub von der Hose und sagt: „Jetzt können wir hineingehen.“ Der Zoodirektor fragt neugierig nach Tekks Brauch: „Tekk, woran glauben Sie denn?“ Der junge Inuk antwortet mit einem alten Inuit Sprichwort: „Wir glauben nicht, wir haben Ehrfurcht.“ „Ehrfurcht? Vor einem Gott?“, fragt der Zoodirektor. „Haben Sie denn denselben Gott wie wir hier in Europa?“ „Gott? Gott ist in allen Dingen. Er ist in Seehunden, in Walrossen, in Fischen und auch in Eisbären.“ „Also haben Sie auch eine gewisse Furcht vor diesen Göttern? Ich meine, wenn Sie nicht an sie glauben würden, hätten Sie auch keine Angst vor ihnen …“ „Glaube ist bei uns nicht wichtig, aber die Ehrfurcht schützt uns. Wir haben Ehrfurcht vor der Natur“, antwortet Tekk. Der Dokumentarfilmer nimmt Tekks Rede auf und seine geheimnisvolle Antwort gibt den Berliner Medien bald Rätsel auf und macht den weisen Inuit schon fast so berühmt wie Knut. Tekks Foto erscheint kurz darauf in der BILD und in der TAZ, neben einem Bild Knuts und der Überschrift: WIR GLAUBEN NICHT, WIR HABEN EHRFURCHT. Tekk verbringt den Tag zusammen mit Tierverhaltensforschern im Eisbärengehege. Er erzählt dem Zoodirektor alles, was er von seinem Vater über Eisbären gelernt hat. „Weißt du, der Eisbär ist ein toller Langstreckenschwimmer. Aber hier im Zoo kann er nirgendshin schwimmen und sich so nicht richtig austoben.“ Vidoni nickt. Er kennt das Problem gut aber weiß nicht, was er an Knuts Lebensraum ändern könnte. 9. „Wir können Knut nicht einfach wieder auswildern, denn er wurde in Gefangenschaft geboren und hat noch nie außerhalb des Zoos gelebt. Er weiß ja noch nicht einmal, wie er sein Futter jagen soll. Er würde in freier Wildbahn schlicht umkommen“, erklärt der Zoodirektor.

224

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Tekk weiß keinen weiteren Rat. Bevor er den Zoo verlässt, schlägt er noch vor: „Knut braucht einen Freund, einen Freund seiner Art, mit dem er leben kann.“ „Ja, das haben wir uns auch schon gedacht“, sagt Vidoni. „Deshalb haben wir uns entschlossen, 500 000 Euro an Spenden aufzutreiben, um einen zweiten Eisbären zu kaufen, ein Weibchen aus Norwegen, mit der Knut eine Familie gründen kann. Einen Teil des Geldes haben wir schon und wir bekommen bestimmt genug für ein Fräulein Knut zusammen.“ Doch nur der junge Inuk weiß schon jetzt, dass die Tage seines Freundes im Gehege bereits gezählt sind. Der Eisbär ist kurzatmig und hat in den letzten Tagen nicht einmal die Hälfte seiner Tagesration gefressen. Er ist am Ende seiner Kräfte und schafft es nicht einmal mehr, aus der Höhle heraus vor die Besucher treten. Am nächsten Tag bringt Hans Tekk mit seinem orangen Koffer zum Flughafen. Dort sehen sie, wie hunderttausende Flugreisende sich vor die Fernsehbildschirme in der Abflughalle drängen, weil alle die Nachricht aus dem Berliner Zoo sehen wollen: Knut ist tot. Er ist einer geheimnisvollen Krankheit erlegen, anscheinend einem Tumor im Herzen. Tekk und Hans bleiben beide wie gebannt vor den Nachrichten auf dem Bildschirm stehen. Es wird berichtet, dass Knuts plötzlicher Tod international für Aufruhr und Beileid gesorgt hat. Hunderte Fans sind zum Zoo gepilgert, um Blumen am Gehege niederzulegen. Herr Herzog, der Bürgermeister Berlins, spricht nun in die Kamera: „Wir haben ihn alle tief ins Herz geschlossen. Er war der Star der Stadt, doch er wird in unseren Herzen weiterleben. Wir werden ein Denkmal für kommende Generationen errichten, um an dieses einmalige Tier zu erinnern.” Es wird außerdem berichtet, dass Knuts Überreste eventuell ausgestopft und im Naturkundemuseum ausgestellt werden sollen. Der Bericht endet mit Kindern, die dem Eisbären ein Lied singen: „Knut, der Träumer, lebt für immer weiter.“ Allein im Flugzeug beobachtet Tekk, wie die Wolken draußen vorbeischweben. Die Szenen der letzten Tage lässt er wie einen Film vor seinem inneren Auge Revue passieren. Er schläft im Flugzeug auf seinem Weg gen Norden ein. Im Schlaf hat er wieder denselben Traum, wie in seiner ersten Nacht in Deutschland. Er schwimmt mit einem jungen Eisbären im arktischen Meer. Doch der Bär ist ein so guter Schwimmer, dass er Tekk bald weit hinter sich zurücklässt. Schon bald ist von dem Bären nur noch ein kleiner Kopf zu sehen, der sich im Seegang auf und ab bewegt und sich dann allmählich nicht mehr von der grauen Meeresoberfläche und dem trüben Himmel abzeichnet. Tekk sucht den Horizont ab in der Hoffnung, einen Blick auf den Bären zu erhaschen, doch vergebens. Er ist allein im weiten Meer. Dann verändert sich der nördliche Himmel plötzlich. Das Licht und die Wolken winden sich zu einem Lächeln und ein schmunzelndes Eisbärgesicht schwebt über ihm in den letzten Sonnenstrahlen des Tages, die den grauen Wogen einen weißen Schimmer verleihen. Nachspiel Ein mächtiger Eisberg treibt im Meer. Wärest du ein Vogel oder ein Fisch und folgtest du dem Eisberg eine lange Weile, so würde er dich nach Grönland führen. Dort sähest du vielleicht eine tote, erfrorene Möwe im Schnee oder das Skelett eines großen, nun seltenen Moschusochsen, das verwittert an einem Abhang liegt. Oder du träfest auf diese Inuit-Familie in ihrem kleinen Schneehaus, wo unsere Geschichte weitergeht. Womit beschäftigt sich so eine Inuit-Familie denn? Alle sitzen beieinander, wie viele Familien es tun, und kümmern sich um den Haushalt. Die Mutter kocht, ihre drei Söhne füttern die Hunde und helfen der Mutter ab und an, das Essen zuzubereiten. Der Vater starb vor langer Zeit; er kam beim Jagen in einem Schneesturm ums Leben. Der jüngste Sohn, das „kluge Kerlchen“, ist gerade von einem Abenteuer zurückgekommen und

VERGESSENER SCHNEE

225

und ich hab dann den Deutschen erklärt, dass bei uns aput der Schnee am Boden ist; dass qana fallender Schnee ist, pigsipord Schneewehen, mentlana rosa Schnee und suletlana grüner Schnee. Und dass kiln Schnee ist, an den man sich erinnern kann, und naklin Schnee, den man vergessen hat, und so weiter. Die Deutschen fanden das sehr interessant und haben mich gefragt, was ‚erinnerter‘ Schnee sei und was denn ‚vergessener‘ Schnee sein soll. Da hab ich ihnen erklärt, dass man sich ja nicht an jeden Schnee erinnern kann, den man sieht und dass man sich im Leben eigentlich nur an bestimmten Schnee erinnert. Zum Beispiel werde ich den Schnee, der auf unseren toten Vater gefallen ist – motela – nie vergessen …

226

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

erzählt nun seiner Familie davon: „… und ich hab dann den Deutschen erklärt, dass bei uns aput der Schnee am Boden ist; dass qana fallender Schnee ist, pigsipord Schneewehen, mentlana rosa Schnee und suletlana grüner Schnee. Und dass kiln Schnee ist, an den man sich erinnern kann, und naklin Schnee, den man vergessen hat, und so weiter. Die Deutschen fanden das sehr interessant und haben mich gefragt, was „erinnerter“ Schnee sei und was denn „vergessener“ Schnee sein soll. Da hab ich ihnen erklärt, dass man sich ja nicht an jeden Schnee erinnern kann, den man sieht und dass man sich im Leben eigentlich nur an bestimmten Schnee erinnert. Zum Beispiel werde ich den Schnee, der auf unseren toten Vater gefallen ist — motela — nie vergessen …” Übersetzt von Rebecca DeWald

VERGESSENER SCHNEE

227

Oisín McGann

228

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

REFLEXIONEN DER SCHRIFTSTELLER

REFLEXIONEN DER SCHRIFTSTELLER

229

DANACH Xiaolu Guo, London

Eine in London lebende, kanadische Autorin kritisierte mich, weil ich mich für ein Klimawandelprojekt engagiere und dafür um die Welt fliege. Sie hielt dies für scheinheilig und inakzeptabel. Natürlich hat sie teilweise Recht und dies ist mir auch vollkommen bewusst. Was sie über mich sagte, trifft jedoch nicht den Kern des Problems. Wenn ich zum Beispiel nicht an dem Projekt teilgenommen hätte, hätte ich trotzdem einen enormen, ökologischen Fußabdruck verursacht (wahrscheinlich wäre dieser sogar noch größer gewesen als der, den ich tatsächlich verursacht habe), indem ich zu meiner Familie in China geflogen wäre und in der Nebensaison zur Familie meines Lebensgefährten in Australien. Ich möchte nicht versuchen, mich hier herauszureden, sondern das zentrale Problem der Welt, in der wir leben, ansprechen. Das Problem mit dem Klimawandel ist das Problem unserer weltweiten Wirtschaftsstruktur. Die Kluft zwischen Arm und Reich wird immer größer. Sowohl ich als auch diese kanadische Autorin gehören zu den Menschen, die in dieser globalen Welt einigermaßen zurechtkommen — wir steigen ins Flugzeug, um Familienmitglieder zu besuchen oder als Teil unserer Arbeit und fliegen auch im Urlaub von einem Ort zum anderen. Anderen Einwanderern hingegen bleibt nur die Überfahrt mit einem Schiff oder sie riskieren ihr Leben in einem Schiffscontainer und hoffen darauf, in einem „besseren“ Land anzukommen. Viele überleben diese Reise nicht. Wir Menschen leben in einer Welt, in der sich das Leben immer „woanders abzuspielen“ scheint, und das Gras immer dort grüner wirkt, wo man gerade nicht ist. In Zeiten der Globalisierung werden wir alle darin bestärkt, so zu leben: arme Menschen möchten immer noch reich werden und träumen von einem Leben im Luxus. Dies ist die Krankheit unserer Zeit. Wie nannte man das noch? Anthropozän. Vielleicht ist es für eine kanadische Autorin nichts Besonderes, da sie bereits in den letzten 15 Jahren von Naomi Klein aufgeklärt wurde. Aber jemand wie ich hätte ohne die Teilnahme am Wetterstationen-Projekt niemals miterlebt, wie ein Dorf in Irland seine ländliche Lebensweise gegen sich immer weiter ausbreitende urbane

230

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Industrielandschaften verteidigt. Ich konnte dadurch darüber schreiben und anderen Menschen die Geschichten dieser Menschen näher bringen. Dasselbe gilt für mein Verständnis wie saurer Regen und steigende Meerestemperaturen die Korallen des Great Barrier Reefs in Australien zerstören. Als ich die grauen Skelette der toten Korallen im Meer sah und berührte, musste ich einfach darüber schreiben. Aufgrund dieser Lern- und Erfahrungsmöglichkeiten wurde mir bewusst, dass wir eigentlich nicht genug über unsere Umwelt wissen und darüber, was einzelne Arten zum Überleben benötigen. Durch dieses Unwissen lassen wir unserem menschlichen Ego freien Lauf, sich unsere Erde komplett zu unterwerfen. Schon im frühen Grundschulalter sollten Kinder etwas über den Klimawandel lernen. Ich bin überzeugt davon, dass die nächste Generation unsere beste Hoffnung ist. Sie ist auch gleichzeitig unsere einzige Hoffnung. Ich bin dankbar dafür, von einer Organisation wie dem Free Word Centre als Gastschriftstellerin für dieses Projekt ausgewählt worden zu sein, obwohl ich dafür in ein Flugzeug steigen musste. Fast alles hat eine positive und eine negative Seite. Es hängt immer davon ab, was man als Mensch aus seiner Erfahrung macht, in welchem Bereich auch immer man selbst tätig ist und lebt. Was ich persönlich am schwierigsten fand, war es, die wissenschaftliche Sprache in die Sprache der Literatur zu übersetzen, was beim Schreiben und bei öffentlichen Vorträgen notwendig ist. Ich hoffe also, dass diese verbitterte kanadische Autorin meine Berichte von diesen Reisen lesen wird, falls sie nicht zu sehr damit beschäftigt ist, das Ende der Natur zu bejammern. Jetzt endet das Wetterstationen-Projekt nach fast zwei Jahren. Ich habe jedoch das Gefühl, dass ich bisher nur die Oberfläche des Ganzen angekratzt habe. Das Erzählen hat gerade erst begonnen und wir sind bestimmt noch nicht am Ende der Weltgeschichte angelangt. Übersetzt von Gisela Böhnisch

DANACH

231

10 DINGE, DIE ICH GELERNT HABE, ALS ICH GEGEN DIE GLOBALE ERWÄRMUNG KÄMPFTE Jaś Kapela, Warschau

Es lässt sich nicht alles aufzählen, was ich gelernt und verstanden habe, und was mir das Projekt „Wetterstationen“ gegeben hat, aber ich versuche, die zehn wichtigsten Dinge auszuwählen: 1. Ich habe mich daran erinnert, was für ein wichtiges Thema die globale Erwärmung ist und warum es die meisten Leute trotzdem kaum berührt. Oder doch, aber nicht in dem Maße, wie es sollte. Dennoch sitzt es immerhin in ihnen irgendwo und rührt sie irgendwie an. 2. Ich habe gelernt, die Trinkflasche überall hin mitzunehmen und auch, dass sie vor dem Betreten des Flugzeugs ausgetrunken werden muss. Sie kann jedoch gleich danach in der Toilette mit Leitungswasser wieder gefüllt werden. 3. Leitungswasser schmeckt gut und ist gesund, trotzdem ziehen die meisten Menschen es vor, Flaschenwasser zu kaufen, das 2000 mal teurer ist und zudem den Planeten mit unvorstellbarer Menge Plastik zumüllt. Dazu gibt es einen hübschen Film. 4. Es gibt so viel Plastik in der Welt, dass ein Großer Pazifischer Müllfleck entstanden ist, über den ein schöner Film Plastic Paradise entstand. Vom Plastik ernähren sich Albatrosse, was man auf den Fotos von Chris Jordan aus Midway sehen kann, und sie verrecken schließlich daran. Fischen geht es im Übrigen ähnlich. Die Population vieler Fischgattungen ist in den letzten vierzig Jahren um 90 % gesunken. Und das Essen von Fischen, die Plastik fressen, kann zu verschiedenen Krankheiten führen, wie zum Beispiel Krebs. 5. Industriefarmen sehen auf Satellitenbildern schöner als Gemälde von Salvadore Dali aus. Und sie sind erschreckender. Kein Wunder also, dass der Konzeptkünstler

232

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Mishka Henner sie in Galerien ausstellt, man kann sie sich aber auch auf seiner Homepage ansehen. 6. Das Essen von Fleisch tötet den Planeten. Die Fleischindustrie hat 18 % Treibhausgasemission zu verantworten, mehr als der Transport. Um das Futter für die Tiere zu gewinnen, werden Wälder abgeholzt und an ihre Stelle GVOMonokulturen angebaut. Diese werden mit Pestiziden zugespritzt, was den Tod von Millionen Insekten und Vögel verursacht. Dabei steigt der Fleischkonsum weiter. 7. In den letzten Jahren hat sich die Population wild lebender Tiere um 50 % zurückgebildet, dafür ist die Population der Tiere in Käfighaltung, die in ihrem Leben nie Sonne gesehen haben, nie Erde berührt haben, angestiegen. Wir organisieren den Tieren so ein kleines Auschwitz, nur flächendeckend angelegt. Zudem spritzen wir sie mit Antibiotika voll, was zur Folge hat, dass diese bei uns bald aufhören werden zu wirken. 8. Manchmal muss man fliegen, auch wenn es nicht mit unseren tiefsten Überzeugungen zu vereinbaren ist. Dabei glauben manche, dass man nicht fliegen muss. Und ich bin mit ihnen einverstanden. 9. Ich bin toll, klug und inspirierend. Sogar bei Auftritten in London und Berlin. Obwohl ich endlich ordentlich Englisch lernen muss. Oder vielleicht muss ich es nicht? Wenn es doch so viele ausgezeichnete Dolmetscher gibt. Vielleicht sollte man ihnen die Arbeit nicht wegnehmen. Übrigens ist die auf Polnisch gelesene Poesie wunderschön. Wir sollten sie uns vielleicht auf Polnisch anhören. 10. Alles ist möglich. Und obwohl ich bis jetzt noch nicht weiß, wie ich über die globale Erwärmung schreiben soll, um die Eigentümer von Firmen zu erreichen, die unseren Planeten vergiften und die von ihnen bezahlten Politiker, wird mir vielleicht noch eine Idee kommen. Im Übrigen – soweit ich weiß – verstehen sie es jetzt schon. Aber wir üben immer noch keinen ausreichenden Druck auf sie aus, also lohnt es sich, darüber zu schreiben und die Sachlage zu verändern. Übersetzt von Małgorzata A. Bartula

10 DINGE, DIE ICH GELERNT HABE, ALS ICH GEGEN...

233

SICH EINEN DRECK DARUM SCHEREN? VIELLEICHT BESSER DOCH NICHT ... Oisín McGann, Tallaght

Wenn man bedenkt, dass alle vom Wetter reden, dass es ein Interesse ist, welches die Menschen auf der ganzen Welt teilen, dann könnte man leicht annehmen, dass das Klima uns allen am Herzen liegt. Seltsamerweise ist dies nicht der Fall. Ganz offen gesagt, scheren sich die meisten von uns, wenn wir ehrlich sind, in der Regel einen Dreck darum. Als ich von Tony und Tori eingeladen wurde, Gastschriftsteller beim Weather Stations-Projekt zu sein, glaubte ich, mich für jemanden ohne wissenschaftlichen Hintergrund ausreichend mit dem Thema auszukennen. Es war faszinierend, die anderen Autoren zu treffen und zu entdecken, wie verschieden wir alle waren, nicht nur in der Art der Arbeit, die wir produzierten, sondern auch in unserer Einstellung zum Thema. Aber mein Wissen reichte bei Weitem nicht aus, um über die wohl wichtigste Herausforderung an unsere Zivilisation zu schreiben — oder Cartoons zu zeichnen. Ich sah dieses Projekt als Mittel dazu, mein Wissen zu erweitern, die verschiedenen Facetten des Themas zu erkunden und, na ja. . . herauszufinden, was eigentlich los war. Vor allem wollte ich wissen, warum wir, als Gesellschaft, uns nicht genug darum kümmern. Das hat mich fasziniert. Teil des Projekts war es, Leute aus den entsprechenden Fachgebieten kennenzulernen. Immer, wenn ich jemanden traf, der mehr über Klimawandel wusste als ich, stellte ich die folgende Frage: „Wenn ich jemand wäre, dem das Wissen oder die Perspektive fehlte, um die Bedrohung durch den Klimawandel zu verstehen, könnten Sie mir sagen, warum ich mich interessieren sollte?“ Die beste Antwort kam von Professor John Sweeney von der Nationalen Universität von Irland in Maynooth. Seine Antwort lautete: „Weniger Land, weniger Nahrung, mehr Konflikte.“ In den meisten Fällen reichten die Reaktionen auf die Frage von Betroffenheit bis

234

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Empörung und schlossen das Verdrehen der Augen ob der kurzsichtigen oder von Natur aus selbstsüchtigen Natur des Menschen ein. Oft war Ungeduld die Haltung von Leuten, die die Bedrohung verstanden und würdigten — eine lang gelittene Frustration darüber, dass noch irgendjemand überzeugt zu werden brauchte. Da die Welt der Wissenschaft uns bereits die Informationen geliefert hatte, die kalten, harten Fakten, herrschte ein Gefühl vor, dass es keiner weiteren Motivation bedürfe. Ich erkannte, dass eine große, grundlegende Kluft besteht zwischen denen, die das Problem gut genug verstehen und denjenigen, die erreicht werden müssen. Die Experten glauben, dass das Präsentieren von Tatsachen genüge und dass es jetzt an den Uneingeweihten sei, vorzutreten und an Bord zu kommen. Den Uneingeweihten aber, die bereits genug am Hals haben, muss erst noch ein ausreichender Grund gegeben werden, damit sie Anteil am Problem nehmen. Ich erkannte diese Lücke im Verständnis. Schriftsteller begegnen dieser Lücke zwischen uns und unseren Lesern ständig. Dies, entschied ich, war, worum es bei unserem Projekt ging — eine Meinung, die Tony und Tori glücklicherweise teilten. Menschen sind nicht vernünftige Wesen; wir sind emotionale Wesen, die gelegentlich rational handeln. Daten über geographische Anomalien hatten nie eine Chance, die Menschen zum Umdenken darüber zu bewegen, wie wir unser Klima beeinflussen. Diese fernen, theoretischen Dinge können uns nicht davon überzeugen, uns einen Dreck zu scheren. Andrerseits ist Empathie schon immer eine unserer stärksten Antriebskräfte gewesen. Ein wichtiges Element in jeder Geschichte und in der Schaffung von Romanfiguren, ist sie auch der Schlüssel zur Arbeit mit jungen Leuten, die ihr Leben im Jetzt leben und in der unmittelbaren Zukunft. Wie man Empathie allein mit Worten schafft und wie man Emotionen hervorruft, waren Schwerpunkt meiner Workshops mit den Schülern. Es ging darum, die überzeugenden Elemente im Alltag zu finden und sie auf größere, dramatische Ideen und abstraktere Themen zu beziehen. Das Leben ist schwierig, anstrengend und anspruchsvoll. Es ist nicht natürlich, nach weiteren Dingen zu suchen, um die wir uns sorgen sollen. Ihr kümmert euch nicht um Überschwemmungen, bis sie eure Straße heimsuchen. Ihr kümmert euch nicht um die Dürre, bis ihr nicht mehr genügend Wasser habt, um eure Toilette zu spülen. Wenn wir uns allerdings erfolgreich vorstellen können, wie unser Wetter unser tägliches Leben beeinflussen könnte, dann lässt sich die Bedrohung durch Klimawandel besser fühlen. Das ist nicht Selbstsucht — es ist einfach unser angeborenes Bedürfnis nach Perspektive und Einfühlungsvermögen. Diese können in der Literatur, in der Poesie, nachgebildet werden, denn so gestaltet unser Gehirn Modelle von Lebenserfahrung, gerade so, wie Klimatologen Modelle von Wettermustern gestalten, um zu versuchen, das in unseren Köpfen zu schaffen, was wir noch nicht wissen oder um vorherzusagen, was in der Zukunft passieren wird. Und man erreicht dies meistens mit Emotionen und Erfahrungen, selten mit Tatsachen. Ich glaube, dass die Erforschung dieses Konzeptes unser Ziel gewesen ist und das Mittel, mit dem wir den Erfolg des Weather Station-Projekts messen sollten. Übersetzt von Christine O’Neill

SICH EINEN DRECK DARUM SCHEREN? VIELLEICHT BESSER DOCH NICHT ...

235

Ob in Dublin, London, Melbourne, Potsdam oder Sidney, ich konnte es überall in den Gesichtern der Meeres-, Wolken- und Klimaforscher, mit denen wir uns unterhielten, beobachten: wie verblüfft viele von ihnen darüber waren, Leuten gegenüberzusitzen, für die Sprache tatsächlich von Grund auf etwas anderes bedeutet.

236

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

DIE WAHRSCHEINLICH LETZTE CHANCE ZU INNIGEREM MITEINANDER SELBSTINTERVIEW Mirko Bonné, Berlin

In den Spiegel hineingefragt, und sei es auch der Spiegel der Sprache, rechne ich nach und stelle fest, dass du inzwischen seit über fünfzehn Monaten einer von fünf Autoren des Weather StationsProjekts bist. Hat sich dein Blick auf die Welt dadurch verändert, selbst eine Wetterstation zu sein? Jeden Morgen gilt mein erster Blick aus dem Fenster dem Wetter, dem Himmel, den Wolken und Bäumen — Bäume: die uns den Wind lesen lassen. Vor anderthalb Jahren hätten mich Meldungen von einem Tornado in Mecklenburg-Vorpommern zwar gewundert, ich hätte sie aber nicht auf meine Tätigkeit bezogen und mir Dinge notiert, die der Bürgermeister von Bützow sagt — Dinge übrigens, wie ich sie auf ganz ähnliche Weise auch in australischen Regionen gehört habe, die schon seit Jahrzehnten mit Wetterextremen leben. Dem Weather Stations-Projekt geht es um Sensibilisierung. Für dich doch eigentlich ein alter Hut. Der Klimawandel passt ja sehr gut in unsere Welt von heute. Keiner kümmert sich um etwas, das nicht verstanden oder nicht verbraucht werden kann. Nur das zählt, was von Nutzen ist — und zwar bitte für mich. In meiner Jugend während der Kohl-Ära opponierten wir noch müde aber glücklich, etwas zum dagegen-Aufbegehren zu haben, gegen die Wegwerfgesellschaft, ahnten dabei allerdings nicht, dass wir auf unsere moralisch einwandfreie Weise fleißig mitmachten beim Aufbau der Wegwerfwelt, in der wir heute leben. Natürlich ist es dem Schreibenden um Sensibilisierung zu tun. Er darf sich aber vor keine Kutsche spannen lassen, sogar vor diese nicht. Er muss sein eigenes Pferd bleiben, zur Not ein Grubenpferd, am besten aber Pferd und Reiter in einem. Der Klimawandel ist insofern für mich ein sprachliches Problem, denn es geht mir um das Überprüfen von Möglichkeiten seiner literarischen Darstell- und Vermittelbarkeit. Das Weather Stations-Projekt hat mich an sprachliche Felder herangeführt, auf die ich mich sonst nie begeben hätte. Ich saß an der Chowder Bay in Sidney mit zwei Meeresforscherinnen zusammen und ließ mir von ihnen erklären, wie es ist, durch einen Kelpalgenwald zu tauchen.

DIE WAHRSCHEINLICH LETZTE CHANCE ZU INNIGEREM MITEINANDER

237

Sie [die Sprache] ist in meinen Augen das lebensnotwendige Bindegewebe, dasjenige, was mich mit allem und allen anderen, unsere Welt von heute mit der vergangenen Welt der Toten und der zukünftigen der ungeborenen Enkel verbindet. Sprache ist die einzige Parallelwelt, deren Existenz ich nicht bestreite. MIRKO BONNÉ, BERLIN

Ich lese über die politischen und wissenschaftlichen Aspekte des Klimawandels, so viel ich kann. Ich spreche mit so vielen Leuten wie möglich über das Thema. Ich kam als Autor und Pädagoge zu diesem Projekt. Und dennoch ist mein Interesse nicht an der Macht der Sprache, sondern an ihren Beschränkungen stetig gewachsen. Der Planet ist gewaltiger, als alle Worte oder Erzählungen, die die Menschen ihm zuschreiben. TONY BIRCH, MELBOURNE

Hör auf zu schweigen und erhebe deine Stimme für die wichtigsten Dinge.“ ANAS AHMADZAI, ARTS AND MEDIA SCHOOL, ISLINGTON, LONDON

238

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Können Schriftsteller dazu beitragen, dass die komplexen und mannigfachen Anforderungen, die der so genannte Klimawandel und seine Folgen der Welt von heute abverlangt, transparenter werden — würdest du zustimmen, dass es darum geht? Im Laufe des Projekts habe ich für mich festgestellt — und war sehr überrascht —, wie sehr doch auch hier alles vom Einzelnen abhängt. Ich würde sogar behaupten, dass der Klimawandel kein Problem der Menschheit ist, sondern jeden einzelnen für sich betrifft. Ob in Dublin, London, Melbourne, Potsdam oder Sidney, ich konnte es überall in den Gesichtern der Meeres-, Wolken- und Klimaforscher, mit denen wir uns unterhielten, beobachten: wie verblüfft viele von ihnen darüber waren, Leuten gegenüberzusitzen, für die Sprache tatsächlich von Grund auf etwas anderes bedeutet. Für einen Schriftsteller, zumal einen Dichter, ist es schwer, allein abstrakt und in grundsätzlichen Begriffen über Sprache und Schreiben zu sprechen. Das Weather Stations-Projekt als Engführung? Man darf den fruchtbaren Zweifel nicht aufgeben, nur weil das Problem absolut dringlich scheint. Absurd, die Forderung, Verwerfungen und Zweifel, die poetische Gemüter seit Jahrhunderten zu vermitteln versuchen, ausklammern zu sollen, sobald es um vermeintlich eindeutige, angeblich nur wissenschaftlich dingfest zu machende Konflikte geht. In mehreren Podiumsdiskussionen sagtest du, die Klimawandeldebatte drehe sich in deinen Augen um einen Konflikt, der allerdings als solcher nicht erkannt oder aber verschwiegen werde. Der Konflikt ist ein tiefgreifender, und er ist kaum in Worte zu fassen. Ich betrachte die durch die Klimaveränderungen gezeitigten Folgen als Äußerungen einer Welt, die ihre menschlichen Bewohner in deren Schranken zurückzuweisen versucht. Es ist ein aus den Fugen geratener Dialog, ein uralter Konflikt, der nun eskaliert. Der Mensch gegen die Natur — und natürlich auch umgekehrt. Die Angst vieler Leute davor, sich mit dem Thema überhaupt zu beschäftigen, dürfte hier wurzeln. Allerdings ist für mich auch in dieser Auseinandersetzung zunächst nur das Sprachliche von Bedeutung. Weil du ein Schreibender bist, kein Rechner, kein Redner. Könntest du eine Annäherung an deine Ansätze formulieren? Ich versuche, jede Theorie zu vermeiden. John Keats sagte, jedes philosophische Axiom müsse am Puls überprüft werden. Und Günter Eich meinte, zu schreiben, das bedeute, die Welt als Sprache zu sehen. Sie zu vermitteln, die Dramatik des Klimawandels — ich sage lieber: der Klimazerstörung —, ist, meine ich, auch ein Problem der Genauigkeit. Die Wissenschaft nimmt für sich in Anspruch, mit einer möglichsten genauen Sprache zu operieren. Für mich als Dichter ist Sprache dagegen weit mehr als bloß ein Datenvehikel oder Bedeutungs-Tool. Sie ist sinnliches, also spürbares, geschichtliches, also erzählendes Medium. Sie selbst ist die Vermittlerin. Und ist stets auch ein manipulierbares Ungeheuer! Ich kann das Wort „total“ nicht hören oder lesen, ohne an die verbrecherische Demagogie eines Goebbels zu denken. Sprache ist für mich so wenig Instrument wie Magie. Sie ist in meinen Augen das lebensnotwendige Bindegewebe, dasjenige, was mich mit allem und allen anderen, unsere Welt von heute mit der vergangenen Welt der Toten und der zukünftigen der ungeborenen Enkel verbindet. Sprache ist die einzige Parallelwelt, deren Existenz ich nicht bestreite. Die wundervolle Alltagspoesie so vieler Texte meines Melbourner Weather Stations-Kollegen Tony Birch sprechen immer wieder genau davon: Was hat mein Leben, was hat das Leben der Leute von heute zu tun mit den Erzählungen der Menschen von früher, die noch das Land zu lesen verstanden und nicht aus lauter Angst und Unsicherheit alles zubetonieren und zu Klump hauen mussten?

DIE WAHRSCHEINLICH LETZTE CHANCE ZU INNIGEREM MITEINANDER

239

Welche Erfahrung war die wichtigste für dich in diesen Monaten als Wetterstation? Am schönsten war es immer dann, wenn die Leute zu erzählen anfingen. Das Wetter früher und das Wetter heute. Das Wetter, wie mein Großvater es geschildert hat, das Wetter, als ich noch ein Mädchen war. Ein Schüler in Tallaght bei Dublin erzählte mir, wie er das Haus seiner Großeltern habe wegschwimmen sehen, als im Sommer 2014 die schweren Unwetter Irland heimsuchten. Es war ergreifend, im Süden von Melbourne das Yarra-Tal zu besuchen und mit den Leuten über die Buschbrände zu sprechen, die dort ganze Landstriche verwüstet haben. Die Liebe der Leute zu ihrem Leben und ihren Geschichten wurde oft sehr lebendig in diesen Monaten. Auch das haben wir, meine ich, einer Sprache zu verdanken, die auf Unschärfe setzt statt auf Genauigkeit. Ich glaube deshalb, dass der Klimawandel eine Chance bedeutet, die wahrscheinlich letzte Chance zu innigerem Miteinander.

240

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

WIE SCHWER WIEGT EIN WORT? Tony Birch, Melbourne

Als ich mit der Arbeit am „Weather Stations“-Projekt begann, war meine Hauptsorge, die von einigen anderen AutorInnen im Projekt geteilt wurde, die Frage — spielt Schreiben eine Rolle? Oder, um genauer zu sein, werden unsere Einbindung in das Projekt und die Worte, die wir zusammenfügen, sich irgendwie darauf auswirken, wie die Menschen auf das Problem des Klimawandels reagieren? Ich war überrascht, wie schnell ich aufhörte, mir diese Frage zu stellen, und wie unwichtig sie mir war. Es lag nicht daran, dass mir das Schreiben selbst gleichgültig gewesen wäre. Ich nehme mein Schreiben ebenso wie mein Lesen sehr ernst. Sicher, Schreiben liegt mir am Herzen. Aber in welchem Maße es jemand anderen zum Nachdenken, zum Sich-Verändern, zum Handeln bringen kann, ist schwer zu sagen. Es zu erwarten, ist außerdem ein Stück weit selbstgerecht. Das Projekt veränderte sich für mich enorm, als ich begann, mit den darin engagierten jungen Menschen zusammenzuarbeiten. Ob sie aus Footscray in Australien, aus Berlin, aus Dublin, aus London oder aus Hel an der Ostsee kamen, alle Schülerinnen und Schüler, die ich traf und mit denen ich sprach, lenkten meine Aufmerksamkeit auf etwas Neues und hatten einen tiefgreifenden Einfluss darauf, wie ich in Zukunft mit dem so zentralen Problem des Klimawandels umzugehen gedenke. Ältere Jahrgänge kritisieren häufig die heutigen Teenager. Wegen ihres scheinbaren Desinteresses und ihrer Selbstfixierung nennen wir sie die „Null-Bock-Generation“. Es stimmt, dass sie liebend gerne „Selfies“ machen und mehr Zeit mit ihren Telefonen als mit dem Kopf in einer Zeitung verbringen. Aber sie sind auch jung, tatkräftig und voller neuer Ideen. Und sie haben uns nicht in die Situation gebracht, in der wir uns heute befinden. Wir schulden es den jungen Leuten nicht nur, Verantwortung für die Schäden zu übernehmen, die wir unserem Planeten zufügen, sondern wir schulden ihnen auch die Chance, die Stimme der jungen Generation hervorzubringen — eine Stimme, die uns auch einen Weg nach vorne weisen wird. Meine Erinnerungen an die Teenager, mit denen ich zusammengearbeitet habe, werden mir erhalten bleiben. In einem Land wie Australien, in dem es schwierig ist, Politiker mit echter Integrität zu finden, wenn es

WIE SCHWER WIEGT EIN WORT?

241

Wir schulden es den jungen Leuten nicht nur, Verantwortung für die Schäden zu übernehmen, die wir unserem Planeten zufügen, sondern wir schulden ihnen auch die Chance, die Stimme der jungen Generation hervorzubringen – eine Stimme, die uns auch einen Weg nach vorne weisen wird.

242

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

darum geht, dem Klimawandel ernsthaft etwas entgegen zu setzen, sind junge Menschen meine Hoffnung. Keines der Kids, mit denen ich gearbeitet habe, kam aus einer reichen Schule. Viele von ihnen stammten aus Milieus und Familien, die es wirtschaftlich schwer haben. In Ländern wie Irland, wo die globale Finanzkrise einschlug wie ein wirtschaftlicher Tsunami, wurden viele Menschen an den gesellschaftlichen Rand gedrängt. Und dennoch sprühten die Teenager, die ich in aller Welt traf, nicht nur vor Wut, sondern auch vor Enthusiasmus. Ich denke, ein Teil dieser Wut richtet sich zu Recht an diejenigen, die diesen Kids vorausgingen; eine Generation, mich selbst eingeschlossen, die zu lange die Hände in den Schoß gelegt und nichts oder wenig getan hat. Und dennoch ist ihr Enthusiasmus nicht ohne Vertrauen — ein Vertrauen in Eltern, in Lehrer, sogar in Schriftsteller! Sie haben uns nicht aufgegeben und wollen, dass wir mit ihnen zusammenarbeiten. Die jungen Menschen, die ich im letzten Jahr und darüber hinaus kennenlernen durfte, haben bei mir einen tiefen Eindruck hinterlassen. Ich beschloss, dass ich als Schriftsteller, Forscher und Pädagoge im Bereich Klimawandel viel mehr tun muss. Ich befinde mich nun in einer glücklichen Lage. Ab Juli dieses Jahres werde ich als Senior Research Fellow an der Victoria University in Melbourne ein über fünf Jahre gehendes Projekt zum Thema Klimawandel und Indigenes Wissen beginnen. Für diese Chance habe ich dem „Weather Stations“-Projekt, dem Wheeler Centre in Melbourne und einem Haufen Teenager in aller Welt zu danken. Übersetzt von Elisabeth Meister

WIE SCHWER WIEGT EIN WORT?

243

244

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

KLIMAWANDEL SCHREIBEN: AUSSENSTATIONEN Die nachfolgenden Texte sind eine Auswahl der Beiträge, die Schüler im Alter von 14 bis 16 Jahren an acht Schulen in fünf Ländern, den teilnehmenden „WetterAußenstationen“, geschrieben haben. Während der achtzehn Monate arbeiteten sie mit den Gastschriftstellern zusammen und das Ergebnis sind die vorliegenden Gedichte, Reflexionen und Geschichten. Für viele von ihnen war dies die erste Erfahrung mit kreativem Schreiben.

KLIMAWANDEL SCHREIBEN: AUSSENSTATIONEN

245

Die Erde schreit um Hilfe. Die Haut brennt wie nie zuvor und die Risse sind ausgetrocknet, als ob die Oberfläche zu Glas geworden wäre.

246

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

WASSER GIBT ES NIE GENUG Rita Paz Arts and Media School, Islington, London

Die Erde schreit um Hilfe. Die Haut brennt wie nie zuvor und die Risse sind ausgetrocknet, als ob die Oberfläche zu Glas geworden wäre. Ein falscher Schritt bringt diese Haut zu Bruch. Fischschwärmen bekommt die Dunkelheit nicht. Wir führen uns auf, als ob unsere Erde kein Richtig und kein Falsch kennt. Doch ist da eine Lösung für ihren Verfall? Werden wir Rettung finden oder es einfach nicht verstehen, bis bis … bis es zu spät ist. Sind wir wirklich so schlau, wie wir meinen? Kann das Gehirn erfassen, dass ein Planet ohne Planeten nicht erforschbar ist? Sollten wir weiter das Weltall nach WASSER absuchen oder doch lieber dieses EINE RETTEN, das uns noch BLEIBT? ÜBERLEG’S DIR GUT. Übersetzt von Rebecca DeWald

WASSER GIBT ES NIE GENUG

247

DAHAB, ÄGYPTEN EIN TAG AM RIFF DES BLUE HOLE – AUS DER PERSPEKTIVE EINES FISCHES

Silke Müller Romain-Rolland-Gymnasium, Berlin

Am Morgen wurde ich von einer Plastiktüte geweckt, die den Eingang zu meiner Spalte verdeckte. Ich verbringe eigentlich jede Nacht in diesem kleinen Zwischenraum im Riff. Vor einigen Wochen noch, da wohnte ich in einem größeren Spalt etwas weiter nördlich, doch der wurde leider von Tauchern zerstört. Viele Häuser von meinen Freunden wurden ebenfalls von Luftflaschen und Flossen zerstört. Die Anzahl an freien, bewohnbaren Spalten fängt langsam an abzunehmen… Doch zurück zur Plastiktüte. Plastiktüten am Morgen bedeuten eines von zwei Dingen: eine starke Strömung, die das Plastik von anderen Teilen des Roten Meeres zu unserem Riff trägt oder ein kräftiger Wind an der Wasseroberfläche, der den Müll aus den Straßen Dahabs ins Meer weht. Dahab ist nicht gerade die sauberste Stadt. Es ist nicht ganz so schlimm, wie an einigen anderen Orten, von denen ich gehört habe, jedoch ist die Präsenz von Müll allgegenwärtig. Wind spielt eine wichtige Rolle in den Leben der Menschen hier. Wenn es windig ist, dann können die Fischer nicht aufs Meer fahren, weil die Wellen zu hoch für ihre kleinen Boote sind, Taucher können nicht jeden Tauchplatz anfahren, weil der Einstieg bei hohem Wellengang oft zu schwierig ist und die Händler auf den Straßen müssen ihrer Ware hinterherlaufen. Nur die Kitesurfer auf ihren Boards freuen sich über den Wind. Hier an diesem Riff trifft man allerdings nicht so viele Surfer an. Die bleiben normalerweise näher an ihren Hotels. Das Blue Hole — mein Zuhause — ist ungefähr dreißig Mi-nuten von Dahab entfernt und wird auf der einen Seite vom Sinaigebirge und auf der anderen vom Meer eingefasst. Obwohl es der gefährlichste Tauchplatz der Welt ist und hier mehrere Personen jedes Jahr sterben, gibt es sehr viel Tauch- und Schnorchelaktivität. Die Taucher stören mich nicht wirklich, solange sie sich vom Riff fernhalten und nichts außer Luftblasen zurücklassen. Wie schon erwähnt, hat der Tag sehr windig begonnen. Man kann die Brandung unter Wasser spüren und viele von meinen planktonfressenden Freunden lieben dieses Wetter. Der Wellengang und die Strömung tragen Nährstoffe näher ans Riff und sie haben wieder neue Nahrung. Ich selbst fresse Korallen, aber da diese sich ja auch von

248

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Plankton ernähren, freue ich mich ab und zu über ein bisschen Wind. Der Wind bedeutet allerdings auch mehr Taucher am Blue Hole. Der Einstieg zum Riff ist geschützt vom Meer und nicht dem Wetter ausgesetzt, was es zu einem der einzigen bei diesen Windbedingungen zugänglichen Tauchplätze in der Gegend macht. Meistens halten die Taucher Abstand und schwimmen nur an uns vorüber. Manche von ihnen schrammen jedoch an die Korallen und zerstören diese so. Taucher mit mehreren Flaschen sind die schlimmsten, da sie mit den Flaschen am Bauch das Riff zerstören. Drei Freunde haben auf diese Weise schon ihr Haus verloren. Um die Mittagszeit herum, entschied sich die Sonne herauszukommen und der Wind legte sich ein wenig. Die Auswirkungen der windigen Nacht konnte man trotzdem noch sehen: Plastiktüten, leere Dosen und Teppiche trieben durch das Wasser. Die Sonne beschien das Plastik, was über unserem Riff schwebte und versuchte Schönheit in diesen traurigen Anblick zu bringen. Obwohl das reflektierende Licht dem Müll etwas fast Magisches verlieh, weiß ich, dass Plastik in Wirklichkeit nichts Magisches an sich hat. Wahrscheinlich wird es in den nächsten paar Wochen einen meiner Freunde umbringen. Nach einem kurzen Sonnenintervall, begann der Wind wieder über das Meer zu fegen. Es war ungefähr 15 Uhr, Zeit für die Reef-Checker. Die Reef-Checker sind eine Gruppe von Tauchern, die jedes Jahr an unser Riff zurückkehren und sich Notizen über seine Gesundheit machen. Sie legen eine Schnur über das Riff und nehmen alles in einem bestimmten Abstand zu dieser Schnur auf: die Anzahl und Spezies der Fische, den Untergrund, die Invertebraten, die Anzahl an zerstörten Korallen usw. Angeblich helfen die Daten, die sie hier sammeln, den Menschen die Riffe der Welt besser zu verstehen. Sie wollen die Entwicklungen über die Jahre kennenlernen und Gründe für Probleme finden. Ich bin nicht der Meinung, man müsse lange nach der Antwort suchen. Das Grundübel all unserer Probleme sind die Menschen. Wir kommen mit Stürmen, Sintfluten und Dornenkronenausbrüchen klar. Wovon wir uns nicht wieder erholen können sind Taucher, die mit ihren Flossen den Sand aufwirbeln, der sich dann auf die Korallen legt und diese erstickt und das Plastik, was Jahre braucht um sich zu zersetzen. Selbst dann verschwindet das Plastik nicht einfach auf magische Weise. Es ist immer noch vorhanden. Man kann es nur nicht mehr mit dem bloßen Auge sehen. Meine Freundin die Schildkröte hat mir mal vom Großen Pazifikmüllfleck erzählt. Eine riesige Fläche voller Müll der Menschen. Viele ihrer Brüder und Schwester haben ihr Leben gelassen, als sie versucht haben dem Plastikdschungel zu entkommen. Trotz allem schätze ich die Bemühungen der Reef-Checker. Sie lassen uns wissen, dass wenigstens ein paar Menschen unsere Situation erkannt haben und uns helfen wollen. Heute werden sie mit dem Anblick eines jungen Walhais belohnt. Er ist in die Gegend gekommen, um sich am Plankton satt zu fressen, dass der Wind aufgewühlt hat. Ich sehe die Aufregung und Freude der Taucher und lächle in mich hinein. Wenn sie nur wüssten, was für seltene Tiere sich noch in diesem Riff verstecken. Der Rest des Tages vergeht ereignislos und ich werde nicht weiter von Tauchern oder Schnorchlern gestört. Einzig die Marmormuräne ein paar Korallen weiter, die mich schon seit Längerem beäugelt, bereitet mir Sorgen. Ich kehre zurück in meine Spalte und weiß, dass es — trotz des Plastiks — ein guter Tag am Riff war.

DAHAB, ÄGYPTEN

249

ALS ICH DAMALS WAR Madeleine Jolliffe Arts and Media School, Islington, London

Die Sonne schien auf das eiskristallene Gras. Die Helligkeit traf auf eisige Luft. Der Wind schlich sich durch meine Gartentür und lies unsere Körper zittern, ganz als ob der Winter eingebrochen wäre. Das Gras knirschte wie Herbstlaub; unsere Nachthemden praktisch zu Stein geworden und unsere nackten Füße so kalt wie das Herz der bösen Hexe. Unsere schnellen Schritte hämmerten auf den Rasen ein und unseren Füßen fehlte jegliches Gefühl. Bald wurde uns klar, dass Trampolinspringen bei arktischen Temperaturen keine so gute Idee war. Übersetzt von Rebecca DeWald

250

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

251

Vor mir liegt der Fluss, dessen schimmernde Oberfläche von den gleißenden Strahlen der Sonne erleuchtet wird. Graue, vom tiefen Grün der Algen verfärbte Felsen säumen das Ufer auf beiden Seiten und trennen es vom Land.

252

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

BLICK AUF DEN FLUSS Eliza Lucid Footscray City College, Melbourne

Meine Schritte hallen beim Überqueren der Brücke auf den hölzernen Planken wider, eine leichte Brise fährt mir durch die Haare und weht mir einzelne Strähnen ins Gesicht. In der Mitte der Brücke bleibe ich stehen, halte mich am roten Geländer fest und betrachte die Landschaft vor mir in allen ihren Einzelheiten. Vor mir liegt der Fluss, dessen schimmernde Oberfläche von den gleißenden Strahlen der Sonne erleuchtet wird. Graue, vom tiefen Grün der Algen verfärbte Felsen säumen das Ufer auf beiden Seiten und trennen es vom Land. Üppiges grünes Gras wogt im Wind, verdunkelt von den Schatten der riesigen Bäume, die hoch über dem Boden aufragen. Spatzen, Elstern, Rosakakadus und Regenbogen-Loris schnellen in der Vegetation umher und stören die Stille mit einem Krawall aus Vogelstimmen. In der Ferne bellt ein Hund, gefolgt von einem quietschenden Kinderlachen, das mir die Brise zuträgt. Plötzlich höre ich, wie mein Name gerufen wird, und weiß, dass es Zeit ist zu gehen. Langsam wende ich mich ab und überquere den Rest der Brücke, in Gedanken noch beim Fluss. Den Fluss, an dem ich aufgewachsen bin. Den Fluss, an dem ich mein Leben lang gewohnt habe. Den Fluss, der so voller Leben ist ... Ich kann nur hoffen, dass das so bleibt. Übersetzt von Elisabeth Meister

BLICK AUF DEN FLUSS

253

GLOBALE WARNUNG – LYRIK-SLAM DER AUSSENSTATIONEN Aneta Michniewicz, Damian Trendel The General Education School Complex, Hel

Globale Erwärmung — wo ist das Warnschild! Wenn der Planet versinkt und das Eis wegschmilzt, Wir verbrennen Kohle, fackeln das Erdöl ab. Lass das Flugzeug doch stehen, Du bringst Europa sonst ins Grab. Globale Erwärmung — her mit dem Warnschild! Die Erde verbrennt — ein erschütterndes Bild. Ozeane vertrocknen, werden zu Schlamm, Doch wir trinken Flaschenwasser statt H2O aus dem Hahn. Wenn wir zusammenarbeiten — Darauf kannst du wetten — Können wir vielleicht doch noch die Erde retten, Filter in Kamine installieren, über Grenzen hinweg kooperieren. Mülltrennung, Verwertung ein Weg aus der Sackgasse, Wir wollen’s zusammen versuchen, die Menschheit als Masse! Übersetzt von SineQuaNon, Ulrike Nichols

254

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

ERINNERUNG Bella Amodeo Arts and Media School, Islington, London

Das Meer war für mich immer etwas wunderschönes, ein Ort mit einer wohltuenden Stimmung; doch jetzt, da sich die Dinge ändern, ist auch das Meer zu einer gefährlichen Waffe geworden, die Leben nimmt anstatt es zu spenden ... Als ich auf meine neue Entdeckung zuging, hörte ich die hellblauen Wellen, wie sie gegen den heißen Goldsand prallten. Als ich mich den Wellen näherte, spürte ich, wie die brennend heiße Erde immer kälter wurde und so hielt ich inne und wartete, bis das transparente Wasser meine Zehen kitzelte. Die brütend heiße Sonne schien mir auf den Rücken und lies meine Haut krebsrot erglühen. Das zarte Meer streichelte mich sanft und die Gänsehaut bedeckte meinen ganzen Körper. Der Rückgang der Wellen zog mich hinein. Ich folgte den Wellen und stürzte mich in die Tiefseewelt. Der Schock des unbekannten Gefühls feuerte meinen Körper an. Es überkam mich und ich ließ es zu, um diesen neuen, magischen Ort zu erkunden, an den ich mich gewagt hatte. Übersetzt von Rebecca DeWald

ERINNERUNG

255

Die Sonne will mir etwas sagen, jetzt, wo ich über sie nachgedacht habe.

256

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

SPÄTSOMMERNACHMITTAG Lukas Hoffman Sophie-Scholl-Schule, Berlin

Ich schaue auf. Das Meer, das wir Himmel nennen, ist klar. Das brennende Licht der Sonne tut meinen Augen weh. Instinktiv drehe ich meinen Kopf in eine andere Richtung. Was ich sehe, ist das reflektierende Nachglühen auf der anderen Seite des großen Spiegels. Mein Gehirn sagt mir, es ist ein guter Tag, aber es ist ein kalter Tag gewesen. Die Sonne will mir etwas sagen, jetzt, wo ich über sie nachgedacht habe. Aber sie mag nicht, was ich gedacht habe, und so geht sie, und eine rot und orange Wolke nimmt ihren Platz ein. Dieses schöne blaue Meer verwandelte sich in eine dunkle, undurchsichtige Hülle. Alles das geschah innerhalb weniger Minuten.

SPÄTSOMMERNACHMITTAG

257

DAS KLASSENZIMMER Manuel Plonsky Romain-Rolland-Gymnasium, Berlin

Ich fahre in den Schulhof hinein und genieße das schöne Wetter, bevor ich mein Rad abschließe, voller Erwartung auf die bevorstehende Englischstunde. Es ist Freitag, ich konnte ausschlafen, weil meine ersten zwei Stunden ausgefallen sind, ich habe mich deswegen auf die vier Stunden in der Schule und das Wochenende danach gefreut. Ich gehe in die Schule rein und grüße ein paar Freunde. In Gedanken versunken, was ich am Wochenende machen werde, gehe ich dann ins Klassenzimmer rein. Sofort merke ich, dass irgendetwas nicht stimmt. Es riecht seltsam, fast wie im Wald. Ich sehe mich um und weiß sofort weswegen. Überall sind Pflanzen, Lianen klettern die Wände hoch, es brechen Wurzeln durch den Fußboden, hier und da liegt Moos, ich kann sogar sehen, wie ein Vogel aus einem gebrochenen Fenster herausfliegt. Ich kann es nicht fassen, ich gehe noch einen Schritt in den Raum hinein und höre wie das Lineal, das ich am Tag zuvor dort vergessen hatte, knackt und kaputtgeht unter meinem Fuß. Ich beuge mich, hebe es auf, und starre mir die Bruchstelle an, die mir sehr echt erscheint. Ich versuche rational zu denken, mein Gehirn sagt mir, dass es eine logische Erklärung geben muss, ich bin nicht im Traum. Ich gehe wieder aus dem Zimmer und stelle mit Überraschung fest, dass der Flur, der gerade voller Menschen war, nun leer ist und genauso aussieht, wie das Klassenzimmer, das ich gerade verlassen habe, auch hier scheint lange kein Mensch gewesen zu sein. Dann kommt es mir in den Sinn. Es muss ein Streich sein, nicht einfach von irgendjemandem gemacht, sondern wirklich professionell. Ich schaue nach Kameras, finde aber keine. „Es ist so seltsam“, sage ich mir, als ich auf einmal ein Geräusch höre, das von um die Ecke kommt und nach Singen klingt. Es kommt näher. Da ich nicht weiß, was auf mich zukommt, verstecke ich mich in einer Einbuchtung in der Wand und warte darauf, bis sich die Quelle des Gesangs zeigt. Das Singen kommt immer näher, bis ich schließlich sehe, wie ein alter Mann um die 65 vorbeigeht, der kurze graue Haare und einen Bart wie der Weihnachtsmann hat. Ich beschließe, dass er keine Gefahr darstellt, und trete aus meinem Versteck heraus. Er dreht sich langsam um und mustert mich

258

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

von Kopf bis Fuß und umgekehrt, seine Augen etwas verwirrt. Es sagt lediglich: „Keine Schule heute, Junge“, und dreht sich mit einem Lachen um. Sein Lachen über den Witz ist so laut, dass ich mich frage, wann er das letzte Mal überhaupt gelacht hat. Mir fällt ein, dass er wahrscheinlich meine einzige Hoffnung ist, herauszufinden, was hier vor sich geht, weswegen ich ihm hinterher laufe und frage: „Warum, was geht hier vor, wo sind alle?” Er läuft einfach weiter und sagt: „Ich weiß nicht, wo sie sind, aber ich weiß schon, dass seit mehr als 25 Jahren kein Schüler mehr in diesem Gebäude war.” Kurz danach fügt er hinzu, „Na ja, bis auf dich.” „Das stimmt nicht”, sage ich, „ich war gestern hier.” Er dreht sich plötzlich um und schaut mich an: „Warte” sagt er, „ich erinnere mich, du bist doch der Typ, der vor 35 Jahren verschwunden ist”.

DAS KLASSENZIMMER

259

MARTIN LUTHER KING JR.: „UNSER LEBEN ENDET AN JENEM TAG, AN DEM WIR ÜBER DIE WICHTIGEN DINGE ZU SCHWEIGEN BEGINNEN.“ Anas Ahmadzai Arts and Media School, Islington, London („Wir müssen über den Klimawandel sprechen, denn er ist echt!“) Wir sollten keine Angst davor haben, die uns bevorstehende Aufgabe nicht bewältigen zu können. Die Angst vorm Versagen darf keine Ausrede sein, sich vor dem Problem Klimawandel zu verstecken. Wir müssen diese Aufgabe angehen und positiven Wandel bewirken, ehe uns die Entscheidung aus den Händen gleitet. Deshalb bin ich überzeugt, dass wir den Verantwortlichen und allen Menschen der Welt deutlich machen müssen, dass wir den Wandel so schnell wie möglich herbeiführen müssen. Ehe der Meeresspiegel weiter ansteigt; ehe weitere Arten durch Naturkatastrophen aussterben; ehe es zu weitläufigen Waldbränden kommt; ehe wir in den nächsten 50 Jahren oder schon früher mit schweren Dürren und Überschwemmungen zu kämpfen haben; und ehe sich zahllose weitere Katastrophen ereignen, die sich jetzt bereits angekündigt haben! Übersetzt von Rebecca DeWald

MARTIN LUTHER KING JR.

261

Der Erdzustand ist übel und reicht kaum zum Leben, Schaltet das Licht aus, sonst wird es keins mehr geben! Eiskappen schmelzen, der Meeresspiegel steigt. Wir geh’n schon beinah unter, Doch die Regierung schweigt. Schau auf Statistiken und werde weise

262

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

RAMAN’S RAP Raman Sing Firhouse Community College, Tallaght

Der Erdzustand ist übel und reicht kaum zum Leben, Schaltet das Licht aus, sonst wird es keins mehr geben! Eiskappen schmelzen, der Meeresspiegel steigt. Wir geh’n schon beinah unter, Doch die Regierung schweigt. Schau auf Statistiken und werde weise, Das Denken ändern, sonst versinken wir leise. Geringere Emissionen sind einfach Tradition ... öffentliche Verkehrsmittel, die neue Fußgängergeneration! Die Tage auf Erden bald enden sollen, weil die Menschen sich nicht Einschränken wollen! Aber Leute, hört zu, es ist als ob die Zeit rief: Reduziert, verwendet und verwertet wieder, Und verneigt euch tief! Übersetzt von Christine O’Neill

RAMAN’S RAP

263

DER REGEN Alisa Seddon Firhouse Community College, Tallaght

Als es zu regnen begann, gingen all die kleinen Kinder ins Freie, um zu spielen. Ja, ich weiß, das klingt wahrscheinlich wie der Anfang eines Märchens, und glaubt mir, es sah auch irgendwie so aus, als die Jungen und Mädchen in bunten Regenmänteln und Gummistiefeln gekleidet in den Pfützen spritzten und sie kicherten. Aber es ist kein Märchen. Dann fühlte ich es in der Luft. Dass etwas nicht stimmte. Die Wolken hatten den Nachmittagshimmel vollständig bedeckt, und ein seltsamer, dichter Nebel legte sich über alles. Es war auch ungewöhnlich warm für diese Jahreszeit, was das Spiel im Regen natürlich nur noch attraktiver machte für die Kinder. Aber wirklich, wer könnte es ihnen auch verdenken, nach der schrecklichen Dürre, die wir im vergangenen Sommer hatten. Der Regen war willkommen. Als der Herbst dem Winter das Feld räumte, war der Weg mit roten und goldenen Blättern übersät. Dies bedeutete, dass das Dorf von kahlen Bäumen umgeben war, was dem Ort eine unheimliche Atmosphäre verlieh. Große Pfützen hatten sich bereits auf den gewundenen Wegen gebildet, und sie überschwemmten die meisten Abflüsse und Rinnen. Der Boden war durchtränkt. Es hatte nur zwei Stunden gedauert. Ich weiß, was ihr denkt. Ihr denkt: „Na und? Es ist ja nur ein bisschen Regen.“ Nun ja, es war nur ein wenig Regen. Es gab nur ein Problem: Der Regen hörte nicht auf. Zwei Stunden gingen vorbei, dann drei. Als die Dämmerung anbrach, gingen die Kinder, die draußen geblieben waren, nach Hause, um sich abzutrocknen. Der Regen hörte immer noch nicht auf. Am nächsten Morgen hingen die Wolken immer noch schwer am Himmel und auch am Morgen danach. Zwei Tage vergingen, dann drei. Kleine Pfützen wurden zu großen Lachen, und Bäche wurden zu Flüssen.

264

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Der Regen hörte nicht auf. Schulen wurden geschlossen, Straßen wurden gesperrt, und der Strom fiel aus. Jeden Abend sahen wir einen Blitz dicht gefolgt von einem Donnerschlag, was uns zeigte, wie nahe der Sturm war. Ich glaube nicht, dass in jener Nacht jemand schlief. Ich weiß, dass ich nicht schlief. Papa hatte gesagt, wir sollten das Haus verlassen, bevor es zu lecken beginne, aber bei gesperrten Straßen und ohne öffentliche Verkehrsmittel wussten wir, dass es keinen Zweck hatte. Früher hasste ich es, soweit oben am Berghang zu leben. Ich brauchte besonders viel Zeit, um zur Schule zu gelangen, und das nächste Geschäft war drei Meilen entfernt. Aber als ein Monat vorüber war und es immer noch nicht zu regnen aufgehört hatte, wurde ich dankbar. Von unserem Haus aus konnten wir das ganze Tal unter uns sehen. Jeden Sommer konnte man Blumen neben dem Bach wachsen sehen, der mitten durch das schöne Land lief. Früher wünschte ich mir, ich könnte in der Nähe der Blumen leben. Jetzt aber nicht mehr. Das Tal wurde vollständig mit Wasser überflutet. Die Häuser ertranken. Es gab keine Blumen mehr. Der Bach war nun eher wie ein Kanal. Ich wusste nicht, was mit den Menschen in jenem Tal passiert war. Vielleicht sind sie irgendwie entkommen. Vielleicht. Dienstag, 24. Dezember. 11.25 Uhr Der Tag, an dem der Regen endlich aufhörte. Die Luft war plötzlich ruhig, und schließlich hörten wir sie: Die Stille. Ich öffnete langsam die Tür und erblickte mehrere Personen, die bereits versuchten, den Schaden abzuschätzen. Bäume waren entwurzelt, Gebäude waren heruntergerissen worden, und das schöne Tal, einst voller bunter Blumen, war mindestens 10 m tief in Wasser getaucht. Diejenigen, die überlebten, waren sprachlos. Man hätte nie geglaubt, dass dies der Weihnachtsabend war. Ich hatte euch gewarnt, dies war kein Märchen. Übersetzt von Christine O’Neill

DER REGEN

265

GLOBALE WARNUNG – LYRIK-SLAM DER AUSSENSTATIONEN Jakub Witkowski, Emilia Kurpet, Michał Firla, Kinga Łuczkowska The General Education School Complex, Hel

Globale Erwärmung — wo ist das Warnschild! Wenn der Planet versinkt und das Eis wegschmilzt. Wir verbrennen Kohle, fackeln das Erdöl ab. Lass das Flugzeug doch stehen, Du bringst Europa sonst ins Grab. Wir wollen nicht mehr CO2, Das Fieber geht sonst nicht vorbei. Hochwasser, Dürren, das wird sich nicht bessern — Die Fische verrecken in den Gewässern. Pflanzt einen Baum, schließt die Fabrik, Bäume sind Filtern — für unsere Lungen Musik. Plastikflaschen und Methan vom Vieh Machen uns kaputt wie nie. Übersetzt von SineQuaNon und Ulrike Nichols

GLOBALE WARNUNG – LYRIK-SLAM DER AUSSENSTATIONEN

267

GLAUBEN Maxine Huntsman Footscray City College, Melbourne

Hohe Deckengewölbe Gesprungene und zersplitterte Fenster Tausend Farben aus Licht Die auf Reihen von Holzbänken fallen Gleichförmig und wunderschön Alle sind hier gleich Du trittst durch die Tür Und nichts ist mehr wichtig Wir haben alle dasselbe Ziel Ich glaube an keinen Gott Oder ein Leben nach dem Tod Aber die Kerzen - Einhundert Wünsche Zu einem einzigen verschmolzen Stimmen dich nachdenklich Die widerhallende Stille Erfüllt jeden Winkel mit Ruhe Tausende Gebete Schweben in der stillen Luft Manche wollen retten Und manche wollen gerettet werden Aber sie alle kommen schließlich hierher Ich glaube an keinen Gott Oder ein Leben nach dem Tod Aber ich glaube an eine Idee Die die Welt vereint Übersetzt von Elisabeth Meister

268

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

WASSER UND CRICKET PASSEN EINFACH NICHT ZUSAMMEN Elijah Andrews-Quinn Footscray City College, Melbourne „Hey Tom, hol den Ball“, ruft Jack. Also rennt Tom zögerlich dem davonrollenden Ball nach und sie setzen in ihrem Heimatort Renmark ihr Cricketspiel fort. Jack läuft an und wirft den Ball schnell und zielgenau Richtung Mülltonne, aber Tom schwingt den Schläger und trifft den Ball so, dass er in den Fluss fliegt. Beide sind unzufrieden und wünschten, der Fluss wäre nicht da. Zum Glück fällt es ihnen nicht allzu schwer, einen neuen Ball zu finden. Später sagt Tom zu Jack: „Wasser und Cricket passen einfach nicht zusammen“, und Jack stimmt resigniert zu. Die Jungen machen Pause und gehen hinunter zur Milchbar, um sich ein Stück Kuchen und eine Schokomilch zu holen. Beide sitzen am Fluss und sind damit beschäftigt, ihrem Ball beim Davonschwimmen zuzusehen und ihren Kuchen zu essen. Später fangen sie wieder an zu spielen, und nach und nach macht beinahe ihr ganzer Schuljahrgang mit. Der Kampf um einen Schläger wird heftiger, und es ist beinahe unmöglich, die Lücken auf dem Spielfeld zu finden. Sie spielen weiter und erfinden ständig neue Regeln, um das Spiel am Laufen zu halten. Das Spiel geht weiter, bis alle zum Abendessen nachhause gerufen werden; zu diesem Zeitpunkt ist es bereits so dunkel, dass es sowieso keinen Sinn mehr hätte, weiterzuspielen. In der Schule organisieren Tom und Jack am nächsten Tag ein großes Cricketspiel auf dem örtlichen Spielfeld, das später am selben Abend stattfinden soll. „BBRRIINNGGG“ klingelt die Schulglocke, und alle eilen direkt nachhause, um ihre Lieblingsschläger herauszuholen. Um vier Uhr sind etwa zwanzig spielbereite Jungen da, und Tom hat es sogar geschafft, einen Schiedsrichter aufzutreiben (seinen jüngeren Bruder). Nach jeder Menge Diskussionen stehen die Teams endlich fest und man einigt sich auf zwei Kapitäne, nämlich Tom und Jack. Das Spiel beginnt und Jacks Team bowlt zuerst. Toms Team legt einen guten Start hin und erreicht schließlich ein Gesamtergebnis von 56 in zehn Overs, was gar nicht so schlecht ist. Jacks Team fängt an zu schlagen und hat mit 8/15 in fünf Overs einen schlechten Start. Jack kommt aufs Feld und arbeitet gut mit Max zusammen, und nun benötigen sie nur sechs aus dem letzten Wurf. Max ist am Schlagen, kann aber die ersten vier Bälle nicht treffen. Alle sind jetzt nervös. Max trifft endlich einen Ball und sie laufen los. Tom fängt den Ball und wirft dann die Stäbe um, während Max definitiv außerhalb der Schlaglinie ist. Nur ein Ball ist noch übrig; Jack ist mit dem Schlagen dran und sie

WASSER UND CRICKET PASSEN EINFACH NICHT ZUSAMMEN

269

brauchen immer noch sechs Runs, um zu gewinnen. Der Bowler läuft an und bowlt einen Full Toss, Jack trifft und es sieht aus, als würde der Ball über die Spielfeldgrenze fliegen, aber jemand fängt ihn. Wegen der unklaren Spielfeldgrenze ist es schwer zu sagen, ob er ihn außerhalb gefangen hat. Alle löchern nun den Schiedsrichter, der nur fragt: „Was ist passiert?“ Nach langen Diskussionen wird das Spiel als Unentschieden gewertet. In der Schule wird das Spiel am nächsten Tag von Spielern beider Teams zum besten Spiel erklärt. 30 Jahre später „Wann sind wir endlich da?“, fragt James. „Bald“, antwortet Tom, als sie die Autobahn entlangrauschen das Ende der langen Fahrt nach Melbourne endlich in Sicht ist. „Wann sind wir endlich da?“, fragt Mitch. „Bald“, antwortet Jack, als sie von der Autobahn auf derselben Strecke abfahren wie Tom und James. Zwei Autos halten direkt vor dem Flussübergang an. „Hey Tom“, ruft Jack. Tom blickt sich um und springt sofort aus dem Auto, um Jack zu begrüßen. Die beiden Jungen James und Mitch hüpfen ebenfalls aus dem Auto. „Ich kann das Cricketspiel kaum erwarten“, sagt James. „Ja, mein Papa sagt, das ist das beste Spielfeld“, antwortet Mitch. Die Jungen ziehen los, um sich umzusehen. „Es tut gut, wieder hier zu sein“, sagt Tom. „Ja, aber der Fluss kommt mir breiter vor als in meiner Erinnerung“, antwortet Jack. „Mir auch“, stimmt Tom zu. „Ich erinnere mich, dass er über die Ufer getreten ist, aber ich hätte nicht gedacht, dass es so extrem war.“ „Was ist der Murray-Golf?“, ruft Mitch. „Was, der Murray-Golf?“, rufen Tom und Jack zurück. „Ja“, antworten beide Jungen. Tom und Jack gehen zu ihnen hinüber und sehen ein großes offizielles, aber provisorisch wirkendes Schild mit der Aufschrift „Murray-Golf“. Beide schauen sich verwirrt an. Entgegenkommende Autos blinken sie an, als wollten sie ihnen etwas mitteilen. Sie fahren an einem Schild vorbei, das mit dem am Fluss identisch ist, auf dem die Worte „Murray-Golf“ stehen. Schilder warnen sie davor, dass die Straße bald endet. Sie können es nicht glauben, bis sie die Absperrungen sehen. Sie halten an, springen aus dem Auto und sehen wieder das „Murray-Golf“Schild. Eine offiziell aussehende Person in Uniform kommt auf sie zu und fragt, ob alles in Ordnung sei. Sie bejahen dies, fragen aber, warum die Straße gesperrt ist. Er antwortet: „Haben Sie es nicht mitbekommen?“ Tom erwidert verdutzt: „Nein.“ Der Mann erklärt: „In der Gegend hat es massive Überschwemmungen gegeben. Dann wurden die Leute letzte Nacht von den Fluten aufgeweckt und plötzlich stand die ganze Gegend unter Wasser. Wir haben die Ursache noch nicht gefunden und wissen auch nicht, wie groß das betroffene Gebiet ist. Für den Moment riegeln wir nur die Gegend ab, sodass Sie leider umkehren müssen.“ Sie kehren um und mieten ein Zimmer für die Nacht. Später am Abend gibt es eine Eilmeldung mit der Schlagzeile „DIE POLKAPPEN SCHMELZEN“. Dann wird diese Erklärung eingeblendet: „Was man zunächst nur für eine Sturzflut hielt, wurde jetzt als Schmelzen der Polkappen identifiziert. Dies hat einen massiven Anstieg des Meeresspiegels verursacht, der große Teile Australiens überschwemmt hat, darunter auch Orte wie Renmark und den Hafen von Adelaide. Die neuen australischen Meere erhielten die Namen ‚MurrayGolf‘ und ‚Artesisches Meer‘. Das ist für den Moment alles, wir bringen später einen ausführlicheren Bericht.“ Alle im Zimmer sind baff und starren sich sprachlos an. Tom sagt wieder einmal: „Wasser und Cricket passen einfach nicht zusammen“, und Jack stimmt resigniert zu. Übersetzt von Elisabeth Meister

270

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

GLOBALE WARNUNG – LYRIK-SLAM DER AUSSENSTATIONEN Weronika Bokota, Marcin Pieszak, Ewelina Kurpet, Ola Górska The General Education School Complex, Hel

Strand und Sonne sind heiß dem Schweinswal gar ... die Bettler sammeln ihr Geld emsig in bar ... die Atmosphäre erwärmt sich so sehr, daher müssen immer mehr Bäume her. Schweinswal, Schweinswal, lieber Freund, hast du nicht von der Insel Hela geträumt. Recycling ist ´ne gute Sache, na klar, doch jeder glotzt zu Hause Fußball, echt wahr. Übersetzt von Franzi Kohse, Małgorzata A. Bartula

GLOBALE WARNUNG – LYRIK-SLAM DER AUSSENSTATIONEN

271

272

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

SINGAPUR, SINGAPUR Kim Burkart Romain-Rolland-Gymnasium, Berlin

Als wir aufwachten, erblickten wir blauen Himmel. Wir gingen hinaus und genossen die Hitze auf unserer Haut. Wir waren dankbar für die einzelnen weißen Wolken, die ihre Schatten warfen. Je später es wurde, desto dunkler wurde es auch. Nach wenigen Stunden war das helle Blau durch ein dunkles Grau ersetzt. Wir spürten wie es immer drückender wurde und nasser. Ein heftiger Regen, der jedoch von kurzer Dauer war, versuchte die Umgebung abzukühlen — vergeblich. Am Horizont sah man helle Blitze, die ihre Lichter um sich warfen, gefolgt von lautem Donner. Dieses windige Gewitter brachte ein bisschen Geschwindigkeit in die ruhige Umgebung, war jedoch nach einer halben Stunde weitergezogen. Abends wehten nur noch warme angenehme Brisen durch die Palmen und entfernten die letzten Tropfen von den Blättern.

SINGAPUR, SINGAPUR

273

NAHRUNGSSUCHE Luca Cernaz Footscray City College, Melbourne

Während wir blind durch Footscray wanderten, ließ Patrick uns anhalten und zeigte uns essbare Pflanzen, die vergiftet neben uns lagen, wo sie früher atmeten und einander umrankten. Nachdem wir eine kleine Auswahl der zahlreichen essbaren Pflanzen gesammelt hatten, die es in unserem einzigartigen Land gibt, wurden sie zu einem Salat gemischt. Der himmlische Geruch der natürlichen Essenzen aus den Kräutern und Blättern zog mich an wie ein Köder die Fische, und trotz des überwältigenden Aromas waren der kräftige Geschmack und die ausgeprägte Knackigkeit aufschlussreich. Zu unserer Schande wird diese frische Nahrung von unserem Müll, unserer Verschmutzung und unseren Giften geschwächt und betäubt. Wir können das, was vor uns hier war, nicht länger so behandeln, wir können nicht mehr missachten, was Mutter Natur für uns bereitstellt, wir müssen unseren Planeten respektieren. Übersetzt von Elisabeth Meister

NAHRUNGSSUCHE

275

Das ist nicht mein Himmel. Kein Himmel, den ich je zuvor gesehen habe. Wann wurde die Sonne schwarz, und wann verblasste der Mond und wurde grau?

276

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

MEIN STÜCK HIMMEL Réamoinn Ó hAircí, Seán Clintúin, Jaic Ó hÍr, Conchúr Ó hUallacháin, Melissa Ní Dhochartaigh, Dara Ní Chuaig, Stiofán Mac an Mhadoc, Danielle Nic Dhomhnaill Der Himmel ist von einem klaren Azurblau, das offensichtlich zur Dunkelheit übergeht. Dieses funkelnde Blau ist der Hintergrund für weiße, bauschige Kumuluswolken, die sich oft in Kumulonimbusse verwandeln, die Art von Wolken, die innerhalb weniger Minuten grau werden und Blitze werfen können, die dich vom Bergkamm schleudern, wenn du dumm genug bist, nach der Mittagspause dort zu sein. Réamoinn Ó hAircí Coláiste de hÍde, Tallaght Ein schöner Tag und so hell, die Sonne scheint so hell, selbst wenn sie hinter den Wolken ist. Die Jungen sehen den schönen Tag ohne zu verstehen, wie schön dieser Tag ist; für sie ist es bloß ein ganz gewöhnlicher Tag. Der Wind kommt vom Berg her und weht mir ins Gesicht. Meine Jacke hält mich warm. Sehr schnell färbt sich der Himmel schwarz. Ich laufe zurück zu meinem Haus, bevor der Regen fällt. Ich schaue zu, wie die Jungen nach Hause laufen. Die Wolken lichten sich, und die Sonne scheint so hell. Die Jungen laufen wieder hinaus und beginnen wieder zu spielen. Sie wissen immer noch nicht, wie gewaltig das Wetter sein kann und dass alles, was sie jetzt sehen, eines Tages verschwunden sein könnte. Seán Clintúin Coláiste de hÍde, Tallaght Ich stehe in der Nacht, kalt, aber ohne Angst, weil mir, während ich in den Himmel blicke und jedes Detail bewundere, welches der Mond und die Sterne zu bieten haben, klar wird, dass der Mond wie ein Schwarm silberner Fische ist, der über den Himmel schwimmt, und sein Licht mich vor der Nacht schützt wie eine Mutter ihr Kind vor Gefahren. Auch die Sterne sind perfekt auf den Mond ausgerichtet; sie tanzen im Himmel herum und machen die Nacht lebendig. Ich wünschte, ich könnte die Szene ewig bewundern, aber das geht nicht und das muss ich auch nicht, weil die Schönheit und das Leben morgen wiederkommen, und ich werde auf sie warten. Jaic Ó hÍr Coláiste de hÍde, Tallaght

MEIN STÜCK HIMMEL

277

Das ist nicht mein Himmel. Kein Himmel, den ich je zuvor gesehen habe. Wann wurde die Sonne schwarz, und wann verblasste der Mond und wurde grau? Der Himmel ändert sich ständig. Vielleicht könnte mein Himmel eines Tages dein Himmel sein. Der Himmel ändert sich ständig, manchmal zum Schlechteren, manchmal zum Besseren, aber er ändert sich ständig. Conchúr Ó hUallacháin Coláiste de hÍde, Tallaght Es ist eine dunkle, bewölkte Nacht. Die Sonne ist weg, und meine Stimmung ist gesunken. Ich sitze da und schaue mir den hellen Mond an und wie die Wolken ihre Form immer wieder ändern. Jedes Mal, wenn die Sonne hervorkommt, steigt meine Stimmung, und wenn die Sonne untergeht, sinkt meine Stimmung. Tausende von Menschen in der Welt fühlen genauso, wenn der Mond aufgeht. Melissa Ní Dhochartaigh Coláiste de hÍde, Tallaght Es ist ein schöner Tag, und wir sind alle im Ankleideraum und bereiten uns auf den großen Tag vor. Keine einzige Wolke ist am Himmel zu sehen. Der Anpfiff ertönt, und jeder konzentriert sich – der Ball gleitet sanft über den Boden. Jeder läuft, während die Sonne auf uns niederstrahlt, und zur Halbzeit sind wir um einen Punkt voraus. Jeder schwitzt. Wieder ertönt der Anpfiff, und wir alle werden langsam müde, aber wir halten unsere Köpfe bis zum Schlusspfiff hoch. Es bleiben noch drei Minuten, und wir sind ein Tor voraus. In diesen letzten drei Minuten geben wir unser Bestes, und am Ende gelingt uns ein weiteres Tor, und der Schlusspfiff ertönt, und wir gewinnen mit einem Vorsprung von zwei Toren. Alle sind überglücklich und springen herum und schreien, dass wir das Kreismeisterschaftsspiel gegen Cork gewonnen haben. Dara Ní Chuaig Coláiste de hÍde, Tallaght Der Himmel ist blau, und weiche Wolken gleiten durch die Luft. Heute war ein großartiger Tag, und der Himmel rundet das Ganze mit einem ruhigen, weichen Wind ab. Der Himmel wertete unsere Reise wirklich auf, weil das Wetter nicht nass und elend war, was unseren Tag elend und kalt gemacht hätte. Das Meer mischte sich in den Himmel, der Horizont war klar und das Meer war ruhig. Alle Vögel waren da, weil es weder regnete, noch raue Winde wehten. Stiofán Mac an Mhadoc Coláiste de hÍde, Tallaght Wenn ich in den Himmel hinaufschaue und Wolken sehe, und die Leute sagen, dass sie voll Wasser seien, dann denke ich, wenn es regnet, dass sie alle ihre Sorgen lassen, indem sie sie im Regen fortweinen. Nicht nur Menschen können verstimmt sein und ihre Gefühle zeigen, sondern auch Wolken können Gefühle haben. Die Wolken zeigen ihre Gefühle, wenn sie regnen, was man als weinen bezeichnen könnte. Ich denke auch, dass sie glücklich sein müssen, wenn es sonnig ist, weil sie dann nicht Regen weinen, und ich glaube auch, dass die Sonne und schönes Wetter die Menschen in bessere Stimmung versetzen können. Danielle Nic Dhomhnaill Coláiste de hÍde, Tallaght Übersetzt von Christine O’Neill

278

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

SONNENFINSTERNIS AM ROMAIN-ROLLANDGYMNASIUM Igor Zaytsev Romain-Rolland-School, Berlin

20. März 2015 Mein Wecker beginnt zu klingeln, und schon fange ich an, über ein Ereignis nachzudenken, dass wir nun schon seit einem Monat in meinem Physik Zusatzkurs gründlich vorbereitet und beredet haben. Heute gibt es etwas ganz besonderes in der Schule: ein Ereignis so selten und spektakulär, dass ich sogar offiziell das Recht habe, meinen Bio Unterricht und einen Teil meines Englisch Unterrichts zu schwänzen. Wahrscheinlich wirst du, lieber Leser, schon längst wissen, worüber ich hier schreibe. Es geht natürlich um die Sonnenfinsternis, die heute sowohl in Berlin, als auch in großen Teilen Europas zu beobachten sein wird. Deshalb strahle ich am heutigen Morgen auch schon vor Vorfreude. Einerseits freue ich mich, weil ich heute zum allerersten Mal in meinem Leben eine echte Sonnenfinsternis live erleben und beobachten werde, andererseits, natürlich, weil ich heute kein Bio haben werde und stattdessen diese Zeit auf dem Schulhof verbringen, den Beobachtungsstand aufbauen, und nebenbei das milde, sonnige Frühlingswetter genießen kann. Wo wir grade vom Wetter reden: es gab im Vorfeld mehrere Wettervorhersagen, die auf einen bewölkten Himmel am Tag der Finsternis deuteten. Da bin ich bestimmt nicht der Einzige, dem ein Stein vom Herzen fällt, als ich auf meinem Weg zur Schule in den Himmel schaue, und über mir keine einzige Wolke sehe. Tatsächlich hab ich in diesem Jahr noch kein einziges Mal einen so sauberen und tiefblauen Himmel gesehen. Scheint so, als hätte jemand die Himmelskuppel gewaschen und sie morgens frisch poliert über Berlin gestellt. Nur die soeben gezogenen Kondensstreifen einiger Jets durchqueren das endlos scheinende Blau. Eins kann ich heute sagen, mit dem Wetter haben wir heute echt Glück. „Noch scheint die Sonne“, denke ich mir, kurz bevor ich das Schulgebäude betrete. „Noch.“ Nach den gefühlt kürzesten zwei Geographiestunden meines Lebens gehe ich nun wieder auf den Schulhof, um dort mit meinen Physik-Zusatzkurs-Leuten die Beobachtungszone, welche mit so einigen Beobachtungsinstrumenten gespickt

SONNENFINSTERNIS AM ROMAIN-ROLLAND-GYMNASIUM

279

Da bin ich bestimmt nicht der Einzige, dem ein Stein vom Herzen fällt, als ich auf meinem Weg zur Schule in den Himmel schaue, und über mir keine einzige Wolke sehe. Tatsächlich hab ich in diesem Jahr noch kein einziges Mal einen so sauberen und tiefblauen Himmel gesehen. Scheint so, als hätte jemand die Himmelskuppel gewaschen und sie morgens frisch poliert über Berlin gestellt.

280

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

ist, zu errichten. Was für Instrumente? Da gibt es zum Einen das „Solarscope“, ein abgedunkeltes Teleskop, speziell für Sonnenbeobachtungen gefertigt. Darüber hinaus haben wir einen Sonnenprojektor, bei dem es sich um nichts anderes als einen Pappkarton handelt, in dem das Abbild der Sonne auf einen Bildschirm projiziert wird. Und natürlich haben wir jede Menge an Sonnenfinsternis Brillen, die zwar ziemlich … speziell aussehen, dafür aber verhindern, dass man sich die Augen abfackelt, wenn man direkt in die Sonne schaut. Nun kann es losgehen! Um etwa 10 Uhr fängt der Mond an, sich langsam aber sicher vor die Sonne zu schieben. Zum Zeitpunkt der großen Pause bedeckt er sogar fast 80% der Sonne. In Strömen kommen die Schüler, jünger und älter, aus den Schulgebäuden, um sich das Naturschauspiel anzusehen. Ein riesiger Mob bildet sich, und ich stehe mitten drin. Zum Glück ist die Beobachtungszone abgegrenzt, so befinde ich mich in einer Art VIP-Bereich, in dem ich nicht in Bedrängnis geraten kann. Ganz besonders zum Höhepunkt der Finsternis fällt mir dann eine Tatsache auf, über die ich mir bis jetzt noch keine Gedanken gemacht habe. Die Sonnenstrahlen fühlen sich kühl an. Tatsächlich! Obwohl der Mond die Sonne fast komplett bedeckt, ist es immer noch in etwa so hell wie gewohnt, doch das Sonnenlicht fühlt sich nicht so warm an wie normalerweise, wenn es auf meine Haut fällt. Die Pause vergeht schnell, und die Massen an Schülern beginnen, sich zum Unterricht in die Klassenräume zurückzuziehen. Der Mond wandert weiter und enthüllt die wohlbekannte, runde Form der Sonne. Der Schulhof wirkt wie leergefegt, nur noch die Leute vom Physik-Zusatzkurs und ich sind geblieben, um die Instrumente abzubauen. Und so ist er gelaufen, der Tag, an dem die Sonnenstrahlen kalt wurden. Für mich war das ein sehr ereignisreicher und vor allem angenehmer Freitag. Ich wette, ich bin nicht der Einzige, der das sagen kann. Ich habe am Nachmittag gegoogelt, wann es denn das nächste Mal so weit sein wird in Deutschland. Antwort: 12. August 2026. Ich bin mir aber schon jetzt sicher, dass ich sie auch miterleben will, und ich hoffe, dass du, lieber Leser, auch zusehen wirst.

SONNENFINSTERNIS AM ROMAIN-ROLLAND-GYMNASIUM

281

DRAUSSEN – EIN AUSZUG Michéal Eastwood Mount Seskin Community College, Tallaght

Ich öffnete die Augen und setzte mich im Bett auf und sah mich wie jeden Morgen im faden, leeren Zimmer um, um mich daran zu erinnern, wo ich war. Ich stand auf und ging in die Ecke des Raumes, wo ein kleiner, schmutziger Eimer stand, auf den das Wort „Toilette“ gemalt war. Ich tat, was ich jeden Morgen tat, und als ich fertig war, ging ich in die Mitte des Zimmers und setzte mich mit gekreuzten Beinen auf den Boden neben das Fenster. Das Licht von draußen schlug mir ins Gesicht, und ich dachte mir: „Die Sonne muss zum Spielen herausgekommen sein.“ Als ich aufsah, um aus dem Fenster zu schauen, blendete mich das Licht so sehr, dass ich die Augen zusammenkneifen musste. Draußen sah es wie ein Gemälde aus, das bis zur Vollkommenheit gearbeitet worden war; der klare, blaue Himmel war hell und voll, und es gab nur ein paar kreideweiße Wolken, die perfekt angeordnet waren, um die Sicht nicht zu beeinträchtigen. Die Sonne strahlte in ihrer vollen Pracht, und sie schien mit solcher Anmut und Freude auf die Welt zu lächeln, als würde sie dem Planeten Leben einhauchen und die fernen grünen Hügeln, deren Kuppen zu sehen waren, umso lebendiger erscheinen lassen. Ich saß eine Weile lang da und guckte aus dem Fenster, um die Schönheit des Vorhandenen durch das Glasportal in meiner Wand in mich aufzunehmen. Ich hörte Schritte jenseits der Tür. Als sie näher kamen, sprang ich auf und rief: „Mama“, während ich zur Tür lief. Meine Mutter trat ins Zimmer und schloss die Tür schnell hinter sich zu. Das tat sie immer, wenn sie ins Zimmer trat, und ich fragte nie, weshalb. Sie drehte sich zu mir um. Ich dachte immer, meine Mutter sei der schönste Mensch der Welt. Ihre Augen waren hellblau wie der Himmel und sahen immer lieb aus. Sie hatte wunderschönes blondes Haar, das glitzerte, sobald es von der Sonne berührt wurde und ein leichtes Lächeln, das mich immer gleich zum Zurücklächeln veranlasste. Sie streckte ihre Arme aus und schloss sie um mich. „Wie geht es dir, mein Sohn?“ flüsterte sie mit der zartesten Stimme, die ich mir vorstellen konnte, und ich schaute zu ihr auf und küsste ihre blasse Wange, bevor ich antwortete: „Ich will nach draußen gehen.“ Die Umarmung meiner Mutter lockerte sich, als sie sich zu mir bückte,

282

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

meine Schultern hielt, mir tief in die Augen schaute und sagte: „Du weißt, dass es draußen gefährlich ist, mein Schatz“, und mir mit der Hand durch die Haare um mein Ohr fuhr. „Ich werde vorsichtig sein, ich verspreche es“, protestierte ich mit einem Lächeln im Gesicht. Wieder sah sie mir in die Augen: „Wir haben darüber gesprochen, mein Schatz. Die Welt da draußen ist ein gefährlicher Ort voller Menschen, die dich verletzten wollen“, sagte sie ruhig. Ich fühlte, wie ihr Griff stärker wurde, als sie dies sagte, und ihre Stimme klang, als hätte sie einen Kloß im Hals, aber sie lächelte weiter und schaute nicht weg von mir; sie behielt ihre Fassung. „Aber was, wenn ...“, begann ich, aber sie unterbrach mich mit den Worten: „Jetzt wollen wir dir erst einmal etwas zu essen machen, mein Schatz.“ Sie stand wieder auf und fuhr jetzt mit der üblichen Morgenroutine fort. Sie ging zum Fenster hinüber und öffnete es, um „die Frische hereinzulassen“, wie sie mir immer sagte. Dies war der Lieblingsteil meines Morgens, weil ich die Geräusche von draußen hören konnte. Ich lief zum Fenster und sah auf, obwohl ich es nicht erreichen konnte, aber ich schloss einfach die Augen und lauschte all den wunderbaren Klängen, die ins Zimmer fluteten. Meine Mutter ging, um mein Frühstück vorzubereiten, aber ich stand einfach da, mit geschlossenen Augen, und lauschte der scheinbar endlosen Welt außerhalb meines Fensters. Ein vertrautes Geräusch traf mein Ohr: „VÖGEL!“, rief ich glücklich und hörte ihrem sorglosen Gezwitscher zu, wieder ein Lächeln auf meinem Gesicht, und ich versuchte, weitere Geräusche zu hören und konzentrierte mich auf Dinge wie Autos, den Wind, Motorräder und Schritte. Ich wartete auf mein Lieblingsgeräusch ... Menschen. Ich liebe es, Menschenstimmen zu hören, die vorübergehen und vor allem den Klang von Kindern, die auf der Straße spielen, auch wenn sie mich neugierig darauf machten, wie es denn wäre, bei ihnen zu sein, die Sonne im Gesicht, den Wind im Haar und dass ich vielleicht, bloß vielleicht, selbst die Person sein könnte, der jemand von seinem Fenster aus zuhörte. Draußen Übersetzt von Christine O’Neill

DRAUSSEN – EIN AUSZUG

283

Globale Erwärmung, totale Verschmutzung, zerstören die Erde und uns‘ren Ursprung. Halt die Luft an, denn Giftgase strömen Womit uns die Zukunft wohl wird entlöhnen

284

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

GLOBALE WARNUNG – LYRIK-SLAM DER AUSSENSTATIONEN Michał Gwardzik, Mateusz Zborowski, Gabriel Cieślak, Fabian Piskorski The General Education School Complex, Hel

Globale Erwärmung, totale Verschmutzung, Globale Erwärmung, totale Verschmutzung, zerstören die Erde und uns‘ren Ursprung. Halt die Luft an, denn Giftgase strömen Womit uns die Zukunft wohl wird entlöhnen Wir verbrennen Kohle, fackeln das Erdöl ab. Lass das Flugzeug doch stehen, Du bringst Europa sonst ins Grab. Unsere Wurzel-Ehen und die Weltnatur sind besser als Müllberge und Stahlrohrkultur Die Rohre aus Stahl greifen in die Meere hinein, leiten Abwasser rein es muss nun Schluss damit sein! Übersetzt von Franzi Kohse, Małgorzata A. Bartula

GLOBALE WARNUNG – LYRIK-SLAM DER AUSSENSTATIONEN

285

DIE GRAMPIANS Javier Diaz Footscray City College, Melbourne

Als ich aus dem Haus in die Sonne hinausging, war alles, was ich sehen konnte, Erde, ein klarer blauer Himmel, Kaninchen und Kängurus. Während ich mich auf dem Gelände umschaue, sehe ich eine Gruppe Ameisen, die sich versammeln, um in ihren Bau zu gehen, und wenn ich zum Himmel aufblicke, ist alles, was ich riechen kann, reine frische Luft. Die Wolken ziehen wie Schildkröten bei einem Rennen langsam umher, der Wind, der gegen mich drückt, fühlt sich an, als würde ich duschen. Bei einem Blick in die Ferne kann ich zwei Kängurus sehen, die mich direkt anschauen, und als ich mich von der Stelle rühre, tun sie es mir gleich. Übersetzt von Elisabeth Meister

286

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

IHRE MAJESTÄT, DIE KÖNIGIN – UNSERE ERDE Kayleigh Ratcliffe Mount Seskin Community College, Tallaght

Blätterranken ruh‘n auf der Gekrönten, Aus welligem Holz gewachsen, Ihre Leinwand einst so unbeschrieben wie ihr Kleid, Aus ihrer Haut würde die Sonne entbrennen, Rosarote Lippen, die auf Unterwerfung abzielen, Die Steinkohle bewacht Das tief blaue Meer. Ihr Königreich erschaffend, Das Unbekannte kennend, Ihre Untertanen argumentierten über ihre nicht ausgewiesene Herkunft, Einige sagen Hand, Andere ein Urknall, Aber wenig hat dies ihre begeisterte Herrscherin gekümmert, deren einzige Sorge sie und ihre ungewisse Zukunft waren. Wie sich die Zeit in ihrem eigenen Lauf aufzulösen begann, Begannen sich des Wunders Kräfte und Schöpfungen zu entwickeln, Und niemand konnte vorhersagen, was als nächstes geschehen würde, Ein Geier würde kommen und sein Nest bauen. Müde und ausgelaugt, Hatte das Wunder genug, Ihre Untertanen hatten sie ruiniert, Es war schwer, sie in ihre Schranken zu weisen, Sie hatten ihren Besitz gestohlen, Und, gefangen, war sie nicht in der Lage, sie zu verfolgen, Ihr rachsüchtiger Plan begann, Gestalt anzunehmen.

IHRE MAJESTÄT, DIE KÖNIGIN – UNSERE ERDE

287

Ihr Königreich erschaffend, Das Unbekannte kennend, Ihre Untertanen argumentierten über ihre nicht ausgewiesene Herkunft, Einige sagen Hand, Andere ein Urknall, Aber wenig hat dies ihre begeisterte Herrscherin gekümmert, deren einzige Sorge sie und ihre ungewisse Zukunft waren.

288

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Tränen, die sie geweint hatte, sammelten sich in den Lungen der Bauern an, Blutegel wurden mit dem Blut gescholten, für welches sie sich anklammerten, Die Überlebenden wurden begraben In den endlosen Rissen ihres Herzens, Dann stand sie still, Die Herrscherin wurde auseinandergerissen. Hätten sie nur verhindert, Dass schlüpfende Vögel ihre Brut beenden, Die Untertanen hätten ihr Königreich Vor einem solch verheerenden Zusammenbruch gerettet. Übersetzt von Christine O’Neill

IHRE MAJESTÄT, DIE KÖNIGIN – UNSERE ERDE

289

SCHILDKRÖTE Olivia Burmeister Footscray City College, Melbourne

Das leise Schnurren des Motors dröhnt in meinen Ohren, während ich auf die rauen, aber friedlichen Wellen hinausschaue, die gegen das Schnellboot prallen. Beim Ein- und Auftauchen in die Wellentäler der rauen See weht mir die kühle Brise ins Gesicht. Auf dem Weg zur unverfälscht waldgrünen Insel bewunderte ich die wenigen Wolken, die Teile des ozeanblauen Himmels bedeckten. Ein paar Vögel glitten durch die Wolken, während ich meine Augen zum Schutz gegen die helle Sonne zusammenkniff, die wie ein Goldnugget am Himmel schwebte. Ich kletterte vom Boot ins kristallklare Wasser, begann mit den Beinen zu schlagen und spritzte ein bisschen im erfrischenden, aber warmen Meerwasser herum. Hunderte prächtiger und wunderschöner Fische schnellten in ihrem einzigartigen Zuhause aus Korallen umher. Während ich im Wasser schwamm, glitt ein tief grünbrauner Panzer vorbei, der durch das Wasser direkt unter mir plätscherte und den ich als eine 70 Jahre alte Schildkröte erkannte. Die Schildkröte steckte den Kopf aus dem Wasser, als ich mich aufrichtete, um aus dem salzigen Meer zu blicken, während sie ab und zu die Wasseroberfläche für einen frischen Atemzug durchbrach. Übersetzt von Elisabeth Meister

290

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

GLOBALE WARNUNG – LYRIK-SLAM DER AUSSENSTATIONEN Weronika Bokota, Marcin Pieszak, Ewelina Kurpet, Ola Górska The General Education School Complex, Hel

Globale Erwärmung — wo ist das Warnschild! Wenn der Planet versinkt und das Eis wegschmilzt. Wir verbrennen Kohle, fackeln das Erdöl ab. Lass das Flugzeug doch stehen, Du bringst Europa sonst ins Grab. Lieber aktiv sein, durch die Gegend stampfen Als zu Hause Rindfleisch mampfen. Lieber öfter das Fahrrad benutzen Als mit Fluppen die Atmosphäre verschmutzen. Wir können die Luft noch sehr gut gebrauchen, Der Mensch muss atmen — nicht rauchen. Das Ozonloch ist eine Gefahr für die Erde Wie das Methan aus den Rinderherden. Wir müssen der Luftverschmutzung den Kampf ansagen, Dürfen sie nicht einfach wie eine Sucht ertragen. Wir müssen unser Wasser sauber machen Und nicht in Plastikflaschen packen. Übersetzt von SineQuaNon, Ulrike Nichols

GLOBALE WARNUNG – LYRIK-SLAM DER AUSSENSTATIONEN

291

WIR IN DER WESTLICHEN WELT Mo Konteh Arts and Media School, Islington, London

Wir in der westlichen Welt werden nun vor die Wahl gestellt zu erhalten, was wir einst hatten — doch fehlten uns bislang die Taten. Unser Reichtum schützt uns vor den Problemen um uns. Wir sind verschwenderisch und schaffen eine Illusion ungeachtet der Ereignisse, die uns drohen. Warum haben wir das Problem so spät erkannt? Warum hat uns die Schuld nicht eher übermannt? Wir wissen, wie man Gewinne macht nicht aber, wie man kommenden Generationen eine Zukunft schafft. Übersetzt von Rebecca DeWald

WIR IN DER WESTLICHEN WELT

293

Vor kurzem unterhielt ich mich mit einem Freund über die ‚Soft Eyes’ (‚Sanfte Augen‘) genannte Praxis, die von einigen indigenen Gruppen in Australien... benutzt wird, um das Land zu sehen…. ‚Soft Eyes‘ ist eine Methode, das Land, den Himmel und das Wasser auf eine Art zu betrachten, die der Konzentration auf ein einzelnes Objekt oder eine einzelne Stelle widersteht. Nichts im Detail zu sehen ermöglicht eine umfassendere Beschäftigung mit dem Ganzen. TONY BIRCH, ZEIT

294

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

DIE PROJEKTPARTNER

Free Word (London) Free Word ist ein internationales Zentrum, das sich für die Förderung der Literatur, die Steigerung der Lese- und Schreibkompetenz und die freie Meinungsäußerung engagiert und dabei erkundet, wie Worte Leben verändern können. Wir fördern und schützen das geschriebene und gesprochene Wort mithilfe von Bildungsprogrammen und öffentlichen Veranstaltungen und bieten einen Ort der Zusammenarbeit, der Forschung und des Widerstands. Unsere Tätigkeit erstreckt sich hauptsächlich auf die drei folgenden Bereiche: Unser Gebäude ist Treffpunkt und Begegnungsstätte für Organisationen, die sich der Literatur, der Lese- und Schreibkompetenz und der freien Meinungsäußerung verpflichtet haben. Dabei sind sechs Organisation und mehr als 30 Partner ständig bei uns ansässig; Zusammen mit unseren ansässigen Organisationen und Partnern sowie weiteren Partnerverbänden von außerhalb stellen wir jährlich ein Programm mit öffentlichen Veranstaltungen, wie beispielsweise Diskussionsrunden, Filmen, Konferenzen und Ausstellungen, zusammen, um dadurch Themen der Politik und Kultur und weitere Ideen zu erkunden; Weiterhin haben wir zusammen mit Partnern auf lokaler, nationaler und internationaler Ebene drei Programme mit unterschiedlichen Schwerpunkten entwickelt: In The Power

DIE PROJEKTPARTNER

295

of Translation steht das Thema Übersetzung im Mittelpunkt; Living Dangerously: Stories of Climate Change ist ein Projekt über die Umwelt und in Speaking Freely steht die Demokratie im Mittelpunkt. www.freewordcentre.com

internationales literaturfestival berlin Das internationale literaturfestival berlin (ilb) findet jährlich im Frühherbst statt. Es präsentiert moderne Trends in Prosa und Lyrik aus aller Welt. Das Publikum erlebt die Vielfalt der Literatur im Zeitalter der Globalisierung. Faszinierende Neuentdeckungen stehen neben den großen Namen der Weltliteratur. Innovatives entsteht und Verbindungen werden sichtbar, wenn an 180 Veranstaltungen in elf Tagen 150 Autorinnen und Autoren Einblicke in neue und traditionelle Formen der Weltliteratur bieten. Prosa, Lyrik, Autorengespräche und politische Debatten, Kinder- und Jugendliteratur, Filmadaptionen – das ilb ist ein lebendiges, polyglottes Forum von und für Literaturenthusiasten. www.literaturfestival.com

Krytyka Polityczna (Warschau) Krytyka Polityczna will die polnische Tradition des engagierten Intellektuellen wiederbeleben. Bildung, Kultur und Politik sind die Schwerpunkte der Initiative. Unabhängig von den spezifischen Aufgaben dieser Sektoren, sind sie in ihrer Wirkung und ihrem Einfluss auf die Gesellschaft miteinander verbunden. Wir kämpfen gegen die wirtschaftliche und kulturelle Ausgrenzung. Wir fördern die Bürgerbeteiligung am öffentlichen Leben und das allgemeine Bewusstsein der Gesellschaft in der Öffentlichkeit. Wir erstellen Diagnosen und erarbeiten Lösungen angesichts der aktuellen Erosion sozialer Bezüge und der schwindenden sozialen Fantasie. Innerhalb weniger Jahre gelang es uns, die größte soziopolitische Plattform Polens zu schaffen und mit unseren Aktionen auch im Ausland aktiv zu werden. Wir engagieren uns im universitären Bereich und in den Mainstream-Medien. Wir betreiben Kulturzentren (Warschau, Cieszyn, Gdansk, Łódź) und ein Netzwerk von mehr als 20 lokalen Gruppen in Polen, einen Verlag – Political Critique Publishing House – und mit Opinion

296

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Daily eine tägliche Online-Seite. Unser Warschauer Institute for Advanced Study ist im Bereich Forschung und Lehre tätig. www.krytykapolityczna.pl

Tallaght Community Arts (Dublin) Tallaght Community Arts ist eine Organisation zur Förderung der Kunst. Tallaght Community Arts arbeitet seit 1996 mit Kommunen, Schulen und Jugendgruppen vor Ort an der Umsetzung von Gemeinschaftsprojekten in Schulen, öffentlichen Gärten, Fußballstadien und privaten Wohnungen, sowie in spezifischen Kunsträumen. In unserer Arbeit konzentrieren wir uns auf die partizipativen Künste. Gefördert werden Menschen aller Altersgruppen. Diese werden ermutigt, sich künstlerisch zu betätigen. Im Zentrum des kulturellen Prozesses steht für uns der Mensch. Partizipation als Kernstück unserer Projekte dient der aktiven Auslotung von Ideen, die im künstlerischen Schaffen umgesetzt werden. Der Prozess selbst ist alles andere als eine Einbahnstraße. Wir bringen Menschen zusammen, die gemeinsam ihre Kreativität erkunden: Schriftsteller, Lehrer, bildende Künstler, Regisseure, Choreografen, Klang- und TVKünstler, Politiker, Senioren, Schulkinder und Jugendliche. Wir geben neue Werke in Auftrag und agieren als Inkubatoren für Projekte im ganzen South Dublin County. Wir erschließen damit das Veränderungspotenzial der Kunst für ein breites Publikum. Teilnehmer unserer Programme konnten selbst feststellen, dass ihnen die Kooperation mit nationalen und internationalen Künstlern neue Fähigkeiten vermittelt und ihren Horizont erweitert. Für die Künstler wiederum ist dieser Ansatz inspirierend. Tallaght Community Arts hat in Partnerschaft mit Kollektive Aktionen am Wetterstationen-Projekt mitgearbeitet. www.tallaght-arts.ie

The Wheeler Centre (Melbourne) The Wheeler Centre entstand 2010, als Melbourne – in Anerkennung der international führenden Rolle der Stadt bei Verlagen, schriftstellerischen Initiativen und Ideen – zur UNESCO Literaturstadt ernannt wurde. Binnen fünf Jahren konnte sich das Wheeler Centre als eine der führenden

DIE PROJEKTPARTNER

297

Kunsteinrichtungen Australiens etablieren. Fest überzeugt von der Kraft der Ideen und der Kommunikation will das Zentrum den Austausch mit der Öffentlichkeit als Kunstform begründen. Das Wheeler Centre ist zur Schnittstelle für die Literatur und der Ideen geworden, die die Stadt prägen. Jährlich organisiert das Wheeler Centre 220 Lesungen, Events und Debatten zu Literatur, Kunst, Identität und Politik, und erreicht damit mehr als 40.000 Menschen. Niedrigschwelligkeit ist dabei ein Grundprinzip: mehr als achtzig Prozent der Angebote sind kostenlos; für die übrigen sind die Eintrittspreise niedrig. Mit unseren Victorian Premier’s Literary Awards, dem Children’s Book Festival sowie Residencies und Fellowships unterstützen wir die Autoren von heute und morgen. Im Bereich Digital Publishing bieten wir Originalvideos und Audiomitschnitte unserer Programme und Artikel an, und erreichen so ein regionales, nationales und internationales Publikum. Als Kultureinrichtung wollen wir eine stabile Säule der literarischen Produktion Australiens sein und einen Beitrag zu einer reflektierenden Gesellschaft leisten. Wir wollen eine Gemeinschaft, die sich auf der Grundlage gemeinsamer Ideen und des Austauschs aufbaut. www.wheelercentre.com

298

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

ÜBER DIE AUSSENSTATIONEN

In Irland – Colaiste de Hide, Mount Seskin Community College und Firhouse Community College Tallaght Community Arts und Collective Action führen mit drei weiterführenden Schulen ein künstlerisches Bildungsprogramm durch, mit dessen Schwerpunkt aufgezeigt werden soll, wie das Erzählen unsere Vorstellungskraft dahingehend aktivieren kann, wie unser Leben infolge des Klimawandels im Jahre 2050 aussehen wird. Lehrer und Schüler (im Alter von 14 bis 17 Jahren) haben mit einer Reihe von Wissenschaftsexperten und unserem Gastschriftsteller des Weather Stations-Projekts, dem preisgekrönten irischen Kinderbuch- und Jugendautor und Illustrator Oisín McGann, zusammengearbeitet. In dem Projekt beschäftigen sie sich mit themenübergreifendem Lernen von Geographie, Naturwissenschaften, Kunst, Englisch, Fremdsprachen, Computertechnologie und persönlicher sowie sozialer Entwicklung. Zu den teilnehmenden Schulen gehören: Colaiste de Hide, Mount Seskin Community College und Firhouse Community College.

Im Vereinigten Königreich – Arts and Media School, Islington Free Word hat mit Mitarbeitern und Studenten der Arts and Media School, Islington (AMSI) zusammengearbeitet, um darüber nachzudenken, wie wir uns selbst durch Literatur und

ÜBER DIE AUSSENSTATIONEN

299

Erzählen mit dem realen, lokalen und globalen Problem des Klimawandels und der Nachhaltigkeit auseinandersetzen und andere darin einbeziehen können. AMSI ist eine Gesamtschule für Jungen und Mädchen im Herzen von London. Wir haben eine offene, freundliche und enthusiastische Herangehensweise an Bildung und bieten eine lebendige Lerngemeinschaft, die an alle unsere Schüler hohe Erwartungen setzt. Die Workshops sind in ein Bereicherungsprogramm am Nachmittag integriert und stellen Verbindungen zwischen Literatur, Geographie und Klimapolitik her. Die Schüler werden von Mitarbeitern der schule, einem Koordinator der Außenstation und fünf Gastschriftstellern, die uns aus den Zentren in Berlin, Dublin, London, Melbourne und Warschau besuchen, unterstützt.

In Australien – Footscray City College Am Footscray City College waren Schüler der 8. Klasse in einem innovativen Programm am Projekt „Wetterstationen“ beteiligt und wurden eingeladen, sich mithilfe von Kunst und Kreativität mit dem Klimawandel und der Umwelt auseinanderzusetzen. Sie werden an Schreibworkshops mit Tony Birch teilnehmen, Ausflüge machen – wozu ein Spaziergang durch die Gassen der Innenstadt, eine Wanderung an den Ufern des Yarra-Flusses aus indigener Perspektive und ein geführter kulinarischer Rundgang in Footscray (mit anschließender Verkostung) gehören. Außerdem werden sie sich bei Besuchen von führenden Denkern und Künstlern mit dem Thema beschäftigen. Die beteiligten Schüler haben Weather Stations als eines ihrer Wahlfächer für 2015 gewählt. „Meiner Meinung nach ist eine der großen Fragen im Bildungsbereich, wie wir Schüler dazu motivieren können, über den Klimawandel nachzudenken und dementsprechend zu handeln“, erklärt Sue Dwyer, die mit dem Weather Stations Programm betreute Lehrerin am Footscray City College. „Für die meisten Teenager ist es noch immer ein sehr abstraktes Konzept – es fällt ihnen schwer, die direkte Relevanz des Problems zu erfassen und sie sehen keinen Grund dafür, Zeit und Energie daran zu verschwenden. Klimawandel ist zwar ständig in den Nachrichten, aber nur wenige Teenager verfolgen die Nachrichten im Fernsehen oder in Zeitungen. Ihnen sind wahrscheinlich die Szenarien aus postapokalyptischen Romanen, Filmen und Videospielen

300

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

vertrauter, die von ihnen nicht als real wahrgenommen werden. Es sind jedoch diese Teenager, die auf eine Zukunft zusteuern, die sich radikal von dem unterscheiden wird, was wir uns jemals haben vorstellen können. Sie sind die Bürger und einige von ihnen vielleicht sogar die Führungspersönlichkeiten und Entscheidungsträger der Zukunft. Ihre Generation muss neue Lebensweisen, Industriebereiche, Karrieren und Verbraucherentscheidungen treffen, erfinden, einführen und erschaffen. Um dies zu ermöglichen, müssen sie analytisch und kreativ zugleich denken können.“

In Polen – Der General Education School Complex in Hel Krytyka Polityczna (Politische Kritik) arbeitet mit Lehrern und Schülern des General Education School Complex in Hel zusammen, organisiert Workshops und Veranstaltungen, in denen es darum geht, wie wir uns selbst Schritt für Schritt, Tag für Tag verändern können, um bewusster und nachhaltiger zu handeln. Wir verwenden Literatur und das Erzählen, um uns mit dem realen, lokalen und globalen Problem des Klimawandels und der Nachhaltigkeit auseinanderzusetzen und andere darin einzubeziehen. Die Workshops stellen Verbindungen zwischen Literatur, Geographie und Klimapolitik her. Im Herbst 2014 erarbeiteten und führten die Schüler das Theaterstück „Blue Planet“ auf, um das Problem der nicht nachhaltigen Umverteilung von Wohlstand aufzuzeigen, das in der heutigen Welt ein großes Problem darstellt. Das Theaterstück basiert auf der Geschichte des blauen Planeten von Andri Snær Magnason. Es ist ein wichtiges Thema für die Hafenstadt Hel, wo viele Menschen ihren Lebensunterhalt mit dem Fischfang verdienen. Die Schüler werden von Lehrern, einem Koordinator der Außenstation, fünf Gastschriftstellern aus den Zentren in Berlin, Dublin, London, Melbourne und Warschau sowie unserem Partner in Hel, der Meeresforschungsstation von Hel, unterstützt. Die Meeresforschungsstation Hel wurde 1992 gegründet und ist eine Feldstation, die zur Organisationsstruktur des Instituts für Ozeanographie der Fakultät für Ozeanographie und Geographie der Universität Danzig gehört. Da es die einzige Station dieser Art in ganz Polen ist, steht sie für die Forschungszwecke der gesamten wissenschaftlichen Gemeinschaft des Landes zur Verfügung und bietet Unterstützung bei Feldversuchen für alle Forschungsgruppen,

ÜBER DIE AUSSENSTATIONEN

301

die in dieser Region tätig sind (akademische Arbeitsgruppen aus verschiedenen Berufsoberschulen, Institute in diesem Forschungsbereich und die polnische Akademie der Wissenschaften).

In Deutschland – Die Sophie-Scholl-Schule und das RomainRolland-Gymnasium ilb arbeitet mit zwei Schulen zusammen. Die fünf Gastschriftsteller des Projekts besuchen die Schüler und arbeiten mit ihnen an den folgenden Fragen: Was bedeutet Klimawandel für uns? Ist Literatur ein Weg, um uns dafür zu sensibilisieren? Kann uns kreatives Schreiben dabei helfen, das Thema besser zu verstehen? Die Schüler nehmen an Workshops in Theatern und Museen teil und besuchen Diskussionen und Vorträge, um nicht nur ihr eigenes Wissen zu erweitern, sondern auch ihr Mitgefühl zu stärken. Die Sophie-Scholl-Schule befindet sich im Stadtteil BerlinSchöneberg. Wir arbeiten mit einer Klasse von 16-Jährigen. Das Romain-Rolland-Gymnasium befindet sich im Stadtteil Berlin-Reinickendorf. Es ist ein Gymnasium mit französischem Schwerpunkt, die Schüler sprechen jedoch auch Englisch. Unsere Außenstationsgruppe ist ein Englischkurs mit 14 Schülern der 12. Jahrgangsstufe.

302

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

DIE AUTOREN

Wir hatten die große Freude, für Weather Stations mit fünf Gastschriftstellern zusammenzuarbeiten. Diese inspirierenden Schriftsteller wurden aufgrund ihres Talents, Stils und Engagements für die Schaffung einer nachhaltigeren Zukunft ausgewählt. Xiaolu Guo arbeitet mit Free Word, London Als eine der Granta’s Best of British Writers under 40 ist Xiaolu Guo intensiv, engagiert, witzig und oft verstörend treffend. Die Autorin von I am China (Ich bin China) und Concise Chinese-English Dictionary for Lovers (Kompaktwörterbuch EnglischChinesisch für Liebende) wurde für den Orange Prize for Fiction und als Autorin und Regisseurin von UFO in Her Eyes für den Preis der Stadt Venedig beim Filmfestival Venedig nominiert.

Mirko Bonné arbeitet mit dem internationalen literaturfestival berlin Mirko Bonné wurde 1965 in Tegernsee geboren und lebt in Hamburg. Neben Übersetzungen von u. a. Sherwood Anderson, Robert Creeley, E.E. Cummings, Emily Dickinson, John Keats, Grace Paley und William Butler Yeats veröffentlichte er fünf Romane, fünf Gedichtbände sowie einen Band mit Aufsätzen

DIE AUTOREN

303

und Reisejournalen. Bonné hat mehrere Auszeichnungen für sein Werk erhalten, u. a. den französischen Prix Relay du Roman d’Évasion, den Marie Luise Kaschnitz -Preis und den Rainer-Malkowski-Preis. Als Writerin-residence hat Bonné Marseille, Rio de Janeiro und Schanghai besucht. Sein Roman Nie mehr Nacht wurde 2013 für den Deutschen Buchpreis nominiert.

Jaś Kapela arbeitet mit Krytyka Polityczna in Warschau Jaś Kapela ist ein Dichter, Prosaautor, Feuilletonist und Mitglied im Team von Krytyka Polityczna. Stolz auf seine linke Gesinnung schreibt er mit Humor über düstere Sachverhalte, vor allem über den Konflikt zwischen traumatisierten Individuen und der sich direkt auf die Hölle zu bewegenden Gesellschaft. Nicht selten ist sein literarisches Schaffen eine Art gesellschaftliche Performance. 2013 nahm er an der Kampagne Live Green zugunsten eines ökologiebewussten Lebensstils teil, die von Green Cross Polska durchgeführt wurde. Kapela veröffentlichte u.a. „Stosunek seksualny nie istnieje“ (Geschlechtsverkehr gibt es nicht) und „ Janusz Hrystus“. Im Mai 2015 erscheint sein dritter Roman „Dobry troll“ (Ein guter Troll).

Oisín McGann arbeitet mit Tallaght Community Arts Oisín McGann ist einer der führenden irischen Autoren und Illustratoren von Kinder- und Jugendbüchern. In seinem literarischen Werk mischen sich Fantasiewelten mit der Realität und er erlaubt seinen jungen Leserinnen und Lesern auf diese Weise, sich mit den manchmal drastischen sozialen und

304

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

persönlichen Konsequenzen des eigenen Handelns auseinanderzusetzen. McGanns Texte und Bilder sind anregende Katalysatoren für junge Autor/innen, die sich mit der Welt der Metaphern und der Frage auseinandersetzen, wie man fantasievoll und provokativ über den Klimawandel schreiben kann, sodass es junge Leser interessiert. Oisín McGann hat bisher elf Romane für junge Menschen veröffentlicht. Sein jüngstes Werk ist das zweiteilige Kings of the Realm, das 2014 erschien.

Tony Birch arbeitet mit dem Wheeler Centre in Melbourne Tony Birch wurde Downtown-Melbourne geboren. Er stammt aus einer großen Familie mit Aborigine-, westindischen und irischen Wurzeln. Seine Jugend war nicht immer leicht, wie sein Werk in vielfacher Hinsicht reflektiert. Zwei seiner Romane – Shadowboxing und Father’s Day – stehen auf dem Lehrplan der weiterführenden Schulen in Victoria. Tony Birchs Roman Blood stand 2012 auf der Shortlist des Miles Franklin Award.

DIE AUTOREN

305

ÜBER DIE ÜBERSETZER

Alle Beteiligten waren sich einig, dass dieses Projekt in drei Sprachen laufen sollte und wir schätzen uns besonders glücklich, die folgenden Übersetzer für das Projekt „Wetterstationen“ gewonnen zu haben. Małgorzata A. Bartula ist Germanistin, Theaterspezialistin, Drehbuchautorin, Bühnenautorin, Kuratorin für Veranstaltungen mit unabhängiger Kunst und im öffentlichen Raum und Übersetzerin. Sie lebt in Warschau und Berlin. Gisela Böhnisch ist ausgebildete Übersetzerin für Englisch und Deutsch. Aufgewachsen in Deutschland lebte sie auch in Irland, Spanien, Kanada, den Vereinigte Staaten von Amerika, Neuseeland und Australien, bevor es sie in ihr jetziges Domizil in London verschlug. 2012 nahm sie am Sommerkurs für literarische Übersetzungen teil, der vom British Centre for Literary Translation an der Universität East Anglia ausgerichtet wird. Darüber hinaus schreibt sie Leserberichte für britische Verlage und arbeitet nebenberuflich als Buchverkäuferin. Wenn sie nicht übersetzt, bereist sie die Welt und bloggt über Literatur, Film und Musikfestivals. Gelegentlich arbeitet sie auch als Kuratorin für Kulturveranstaltungen. Rebecca DeWald ist freiberufliche Übersetzerin für Deutsch, Englisch, Französisch und Spanisch und wohnt in Glasgow. Derzeit beendet sie ihre Promotion in Übersetzungswissenschaften an der Universität Glasgow über die Übersetzungen, die der argentinische Schriftsteller Jorge Luis Borges von

306

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Virginia Woolf und Franz Kafka anfertigte. Als Mitbegründerin und Mitherausgeberin der Glasgow Review of Books hat sie sich das Ziel gesetzt, das „bescheidene Rätsel“ der Übersetzungen (Borges) für kritische Leser mit oder ohne Vorwissen zu Übersetzungsfragen zu lüften. Sie freut sich über die Zusammenarbeit an interessanten Projekten, um die Aufmerksamkeit für Übersetzungen und ökologische Fragen zu schärfen. Sie ist erreichbar unter Twitter @DeWald_Rebecca, der GRB oder auf LinkedIn. Marta Dziurosz wohnt in London und ist Übersetzerin und Dolmetscherin für Englisch und Polnisch. Sie ist Mitglied der britischen Translators Association. Zu ihren Übersetzungen zählen historische Romane, Reiseliteratur, akademische Aufsätze und Drehbücher, Vorträge und mündliche Überlie-ferungen des Holocausts. Darüber hinaus arbeitet sie bei PanMacmillan. Ihren Tweets kann man unter @MartaDziurosz folgen. Isabel Fargo Cole wurde in den USA geboren und lebt in Berlin, wo sie als Schriftstellerin und Übersetzerin arbeitet. Zu ihren Übersetzungen zählen Boys and Murderers von Hermann Ungar (Twisted Spoon Press, 2006), All the Roads Are Open von Annemarie Schwarzenbach (Seagull Books, 2011), The Jew Car von Franz Fühmann (Seagull Books, 2013) und Selected Essays von Friedrich Dürrenmatt. Im Sommer erscheint ihre Übersetzung von Wolfgang Hilbigs „Ich“ unter dem Titel „I“ bei Seagull Books. Sie ist die Begründerin und Mitherausgeberin von www.no-mans-land.org, dem Online-Magazin für neue deutsche Literatur auf Englisch. Katarzyna Fetlińska, wurde 1991 im polnischen Ciechanów geboren. Sie ist Schriftstellerin, Übersetzerin und Doktorandin am Institut für Anglistik an der Universität Warschau. In ihren literarischen und akademischen Arbeiten interessiert sie die Schnittstelle zwischen den Geistesund den Naturwissenschaften. Ihr Hauptaugenmerk liegt auf der wachsenden Bedeutung der Gehirnforschung in zeitgenössischer Kultur. Sie übersetzt im Allgemeinen wissenschaftliche Texte und Lyrik. Jakub Głuszak wurde 1982 in Kielce geboren. Er hat Gedichte und Übersetzungen in verschiedenen Zeitschriften veröffentlicht – darunter Rita Baum, Wakat, and

ÜBER DIE ÜBERSETZER

307

Przekładaniec. 2011 war er einer der Gewinner des Projekts Połów von Biuro Literackie. Im Jahr 2013 erschien seine erste Gedichtsammlung unter dem Titel Moje przesłanie do pokolenia współczesnych trzydziestolatków. Anna Hyde (Anna Blasiak) studierte Kunstgeschichte in Warschau, Filmwissenschaft in Krakau und Kunstpolitik und Management in London. Sie hat mehr als 30 Bücher aus dem Englischen ins Polnische übersetzt (vorwiegend Kinderbücher wie Anthony Horowitz South By South East) und Romane aus dem Polnischen ins Englische (Mariusz Czubaj, Wioletta Grzegorzewska, Jan Krasnowolski, Kaja Malanowska, Daniel Odija, Anna Augustyniak and Mirka Szychowiak). Sie hat auch Gedichte ins Polnische übersetzt (von Maria Jastrzębska, Mary O’Donnell und Nessa O’Mahony). Neben dem Übersetzen hat sie in Museen und bei einem Radiosender gearbeitet, die Redaktion von Zeitschriften geleitet und Kritiken über Kunst, Film und Theater geschrieben. Sie schreibt ihre eigenen Gedichte auf Polnisch und Englisch. Jolanta Kossakowska ist eine polnische Musikerin, Autorin, Herausgeberin und Übersetzerin aus dem Englischen und Deutschen. Sie studierte am Asien-Afrika-Institut der Universität Hamburg und im Fachbereich für Orientalistik an der Universität Warschau. Unter anderem arbeitete sie für Krytyka Polityczna, Świat Literacki, dem Museum für Moderne Kunst in Warschau und einem Sozial-Kulturmagazin (op.cit). Ihre Kurzgeschichten – Notizen zu den Reisen der fiktiven Gestalt Professor Schwarzenfuss – wurden in der Anthologie Doświadczanie świata, doświadczanie lektury (DIG 2011) veröffentlicht. Jolanta ist Sängerin der Band Mosaik (die frühe und traditionelle polnische Musik mit orientalischen Klängen vermischen) und Mitglied von Pochwalone (Ethno-Punk-Band), die moderne und alternative Musik spielen. James Lattimer ist Übersetzer, Herausgeber und Filmkurator. Er lebt in Berlin, wo er 2012 seinen MA in Filmwissenschaft und Spanisch an der Freien Universität Berlin abschloss. Seit 2008 arbeitet er beim Forum der Berlinale, in deren Auswahlkommission er seit 2011 ist. Als Filmjournalist schreibt er regelmäßige Beiträge für das Slant Magazine und Mubis The Notebook. Sein erstes Filmprojekt „Our Body“ entstand in Zusammenarbeit mit dem Filmemacher Dane Komljen. Der Film lief 2015 im Tiger Awards Wettbewerb für Kurzfilme beim

308

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

Filmfestival in Rotterdam und wurde als europäischer Kurzfilm des Jahres nominiert. Elisabeth Meister studierte Geschichte und Linguistik (MA), lebt in Sydney und arbeitet hier als Übersetzerin. Sie übersetzte schon als Studentin, bevor sie 2003 nach Australien zog und ihre NAATI-Qualifikation erwarb. Sie reist gerne, genießt Schokolade, das Theater und Bücher (aber nicht notwendigerweise in dieser Reihenfolge) und gewann für ihre Arbeit zu Cate Shortlands mehrfach preisgekrönten Film „Lore“ beim AUSIT Awards for Excellence in Translation 2013 den zweiten Preis. Ulrike Nichols ist promovierte Germanistin und arbeitet seit 2007 als selbständige Übersetzerin. Ihre Spezialgebiete sind Medizin, Marketing und Medizingeschichte. Darüber hinaus bereitet sie künftige Übersetzer auf das Diploma in Translation vor, einer beruflichen Qualifikation, die vom britischen Chartered Institute of Linguists ausgerichtet wird. Die ursprünglich aus Mecklenburg-Vorpommern stammende Übersetzerin packte nach der Wende ihre Koffer und studierte in Großbritannien, Deutschland und in den USA (Michigan) und lebt inzwischen mit ihrem Mann und ihren beiden Töchtern in Großbritannien. Nebenbei singt sie im Chor, freut sich auf die Familienbesuche in Deutschland, kocht gerne und genießt jeden Theaterbesuch. Sie ist auf Twitter unter @ampletrans oder bei LinkedIn zu finden und sie pflegt folgende Website. Christine O’Neill ist Wissenschaftlerin, Herausgeberin und Übersetzerin (Englisch/Deutsch, Deutsch/Englisch), die sich auf Übersetzungen in den Bereichen Literatur, Linguistik, Kunst, Kultur, Bildung und akademische Aufsätze spezialisiert hat. In ihrer Doktorarbeit untersuchte sie stilistische Aspekte in dem Roman Ulysses. Zu ihren Veröffentlichungen zählen Zerrinnerungen: Fritz Senn zu James Joyce (Verlag Neue Zürcher Zeitung, 2007), das auf English als Joycean Murmoirs: Fritz Senn on James Joyce (Lilliput Press, 2007) erschien. Nachdem sie einige Jahre bei der James Joyce Foundation in Zürich tätig war, zog sie nach Irland, wo sie als Dozentin am St Patrick’s College Drumcondra sowie beim Arts Council, dem Irish Museum of Modern Art und dem Ireland Literature Exchange gearbeitet hat.

ÜBER DIE ÜBERSETZER

309

BILDNACHWEISE

p173 p183 p188 p202 p228 p251 p260 p266 p272 p274 p292 p303 p303 p304 p304 p305

310

© Oisín McGann © Oisín McGann © Oisín McGann © Oisín McGann © Oisín McGann © Aleksandra Łyźniak © Birte Hendricks © Jonathan Stokes © Tony Birch © Footscray City College Substation © Arts and Media School Islington © Aleksandra Łyźniak © Ali Gandtschi © Birte Hendricks © Birte Hendricks © Ali Gandtschi

WETTERSTATIONEN: KLIMAWANDEL SCHREIBEN

STACJE POGODY

OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

PODZIĘKOWANIA Zespół Stacji Pogody pragnie podziękować wszystkim osobom i organizacjom, które przyczyniły się do sukcesu projektu — zarówno podczas wydarzeń odbywających się w latach 2013-2015 w Londynie, Berlinie, Warszawie, Melbourne i Tallaght, jak i przy pracy nad niniejszą publikacją — między innymi Free Word, The Wheeler Centre, Tallaght Community Arts, Krytyce Politycznej i internationales literaturfestival berlin. Zespół Stacji Pogody pragnie podziękować wszystkim osobom i organizacjom: Krytyka Polityczna Paweł Bloch; Wiesława Buniowska; Prof. Krzysztof Skóra & Helu Stacja Morska; Marta Konarzewska & Magda Majewska; Małgorzata Fijas Tallaght Community Arts Ruth Clancy; Jonathan Stokes; Jennifer Webster; Jane O’Hanlon; Coláiste de hÍde; Firhouse Community College; Mount Seskin Community College; Sue Hassett; The Intercultural Book Club The Wheeler Centre Sue Dwyer; Footscray City College Free Word Ashley Grey; Iluska Farkas; Angela McSherry; Sam Sedgeman internationales literaturfestival berlin Kerstin Deutschmann; Juliane Westphal; Prof. Dr. Torsten Schäfer; Club der polnischen Versager; Buchhandlung Buchbund

314

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Przy wsparciu Programu Kulturalnego Unii Europejskiej Pomoc udzielona przez Komisję Europejską przy wydruku tej publikacji nie stanowi wyrazu poparcia dla jej zawartości; odzwieciedla ona wyłącznie poglądy autorów, a Komisja nie ponosi odpowiedzialności za to, jak wykorzystane będą informacje zamieszczone w publikacji.

Weather Stations i Free Word pragną podziękować za pomoc następującym organizacjom:

Tallaght Community Arts & Collective Action: Przy wsparciu:

Przy wsparciu Civic Theatre, Tallaght & South Dublin Libraries a partnerem medialnym:

PODZIĘKOWANIA

315

internationales literaturfesival berlin: Przy wsparciu:

Krytyka Polityczna (EN website): Przy wsparciu:

Utwory zawarte w niniejszej antologii powstały na zamówienie dla Stacji Pogody, projektu opierającego się na współpracy między partnerami z pięciu krajów i zorganizowanego Publikacja sfinansowana przy wsparciu Programu Kulturalnego Unii Europejskiej. Pisarze i uczniowie z tych pięciu miejsc biorący udział w projekcie są autorami utworów zebranych w antologii. © 2015 Autorzy zachowali prawa autorskie. Wszystkie prawa zastrzeżone Dalszych informacji udziela Free Word: Sophie Wardell [email protected] www.freewordcentre.com

316

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

WPROWADZENIE Wprowadzenie Opisać Zmianę Klimatu — Pisarze-Rezydenci Morze plastiku — Mirko Bonné, Berlin Powracanie [kolejne] — Tony Birch, Melbourne Exegi monumentum — Jaś Kapela, Warszawa Wspomnienia z wyspy — Xiaolu Guo, London Szklanka wody — Jaś Kapela, Warszawa Chodźmy na spacer— Tony Birch, Melbourne Kremacja — Oisín McGann, Tallaght  O spustoszeniu Hofgarten w Düsseldorfie — Mirko Bonné, Berlin Jak nie zatrzymałem globalnego ocieplenia. Dziennik klimatyczny zaangażowanego konsumenta — Jaś Kapela, Warszawa Rybitwa — Tony Birch, Melbourne  Tysiąc słów na śnieg — Xiaolu Guo, London

318 321 322 329 333 336 342 343 347 351

Refleksje Pisarzy Potem — Xiaolu Guo, London 10 rzeczy, których nauczyłem się walcząc z globalnym ociepleniem — Jaś Kapela, Warszawa Żeby nam zależało — Oisín McGann, Tallaght Być może ostatnia szansa na współistnienie w większej bliskości Wywiad z samym sobą — Mirko Bonné, Berlin Waga słowa — Tony Birch, Melbourne

383 384 386

353 359 367

388 390 395

Opisać Zmianę Klimatu — Podstacje

399

O partnerach O podstacjach O pisarzach O tłumaczach Wykaz ilustracji

449 453 456 459 463

Weather Stations: Writing Climate Change Wetterstationen: Klimawandel Schreiben

1 153

WPROWADZENIE

317

WPROWADZENIE

Zdaniem wielu zmiana klimatu to najważniejszy i najbardziej złożony z kryzysów, z którymi mierzy się ludzkość, fundamentalny imperatyw moralny naszych czasów. Stanowi nie tylko zagrożenie dla środowiska, ale też palący problem w zakresie praw człowieka, i wpływa na każdy aspekt naszego życia – stabilizację pokoju, poziom ubóstwa, zdrowie, dobre samopoczucie, masowe migracje i ekonomię. Aby nasza planeta nadal nadawała się do zamieszkania, zdaniem naukowców musielibyśmy obniżyć ilość dwutlenku węgla w atmosferze z jego obecnego poziomu w wysokości 400 części na milion do poniżej 350. Wiemy, że musimy zrobić wszystko, aby ograniczyć wzrost przeciętnej globalnej temperatury powierzchni Ziemi do dwóch stopni Celsjusza, jeśli poziom ludzkiej ingerencji ma nie być „niebezpieczny“ z naukowego punktu widzenia. Choć coraz częściej przyznajemy, że trzeba zająć się wyzwaniami czekającymi nasze środowisko, trudno pozyskać masowe wsparcie konieczne do zmiany zachowań. Naukowcy mieszają nam w głowach statystykami, dziennikarze zarzucają faktami, a doniesienia o zmianie klimatu zbyt często są abstrakcyjne, ponure i nieatrakcyjne. Stacje Pogody, osiemnastomiesięczny pilotażowy projekt z uczestnictwem pięciu organizacji partnerskich z Berlina, Dublina, Londynu, Melbourne i Warszawy, próbuje temu zaradzić, czyniąc z literatury i narracji sedno rozmów dotyczących zmiany klimatu. Każdy partner – lub „Stacja Pogody“ – mianował pisarzarezydenta, który podczas pracy nad własną twórczością toczył dialog z naukowcami, filozofami, ekonomami, innymi pisarzami i czytelnikami. Pisarze podjęli też twórczą współpracę z uczniami miejscowych szkół (którzy, jak powiedział Tony Birch,

318

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

„skrzyli się od gniewu i entuzjazmu“), przedstawiając nowemu pokoleniu realia naszej zagrożonej planety i „powolnej przemocy zmiany klimatu“ oraz przekazując młodym obywatelom wiedzę, motywację i narzędzia konieczne do walki o bardziej świadomą ekologicznie przyszłość. Powstała strona internetowa, brulion dla pisarzy i uczniów, aby mogli dzielić się ze sobą doświadczeniami związanymi z projektem – odkryciami, radościami i frustracjami, których zaznali podczas pracy; wszyscy pisarze odwiedzili wszystkie Stacje Pogody, aby poznać niepowtarzalny punkt widzenia każdego partnera na zmianę klimatu. Zaowocowało to przejmującą i sugestywną twórczością zamieszczoną w tej publikacji. Znaleźć w niej można człowieczeństwo i poczucie humoru, kwestionowanie języka, „koniecznej do życia tkanki łącznej“ (Mirko Bonne), głęboką miłość do pewnych miejsc i natury, poczucie straty, strachu – i nadziei. Od poezji, opowiadań i komiksów począwszy, a na rapie, refleksjach i pamiętnikach skończywszy, każdy utwór podpowiada nam, jak – cytując Oisína McGanna – „znaleźć frapujące elementy życia codziennego i odnieść do bardziej dramatycznych pojęć na większą skalę“, połączyć to, co wiemy, z tym, co musi się zdarzyć. Stacje Pogody opierają się na przekonaniu, że literatura może nadać idei człowieczeństwo. Pisarze tworzą światy; zagłębiając się w nie mamy możliwość współodczuwania z innymi, możemy zacząć wyobrażać sobie zmiany i współpracę na rzecz zrównoważonego rozwoju i sprawiedliwości społecznej. Autorów potrzebujemy też po to, aby tłumaczyli naukę, omijali politykę i ignorowali częstokroć zbyt wąskie, egoistyczne horyzonty finansów, a tym samym pokazali nam, jak możemy żyć inaczej, kierując się względami ekologicznymi, a nie ekonomicznymi. Tomik ten ukazuje się tuż przed Konferencją Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu odbywającą się w Paryżu w grudniu. Mamy nadzieję, że jego zawartość i używany w nim język pomogą zwrócić baczną uwagę na opowieści związane ze zmianą klimatu, które wymagają naszej natychmiastowej uwagi. Jak pisze Anas Ahmadzai, londyński uczeń zainspirowany Martinem Lutherem Kingiem: „Nasze życie zaczyna zmierzać ku końcowi w dniu, w którym przestajemy mówić o ważnych rzeczach. Przerwijmy milczenie i zróbmy użytek ze słów w imię najważniejszych kwestii.“ Partnerzy Stacji Pogody, wrzesień 2015 r. Przełożyła Marta Dziurosz

WPROWADZENIE

319

OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU – PISARZE-REZYDENCI

OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU – PISARZE-REZYDENCI

321

I tak oto się wije, czarno połyskując, owa wodna żmija, pełznąc wokół krzewów, zarośli i ścieżek, by przeniknąć czerwień przybrzeżnych szuwarów. Cicha nieskończenie. Szum wody, stłumiony, jej szemrzący szept jest trudno usłyszeć, gdy rzeka w ustach ma drewno, a na dnie – kamienie

322

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

MORZE PLASTIKU Mirko Bonné, Berlin

Wąska wstęga wody, która się wije pod jesionami albo może wśród robinii, częściej jednak pośród starych brzóz, gdzie mieszkają kaczki, ciche, płochliwe łyski; która trzęsawiskiem pachnie w starej ciszy lasów Sztormarnu, Holsztyna, wstęga, która potem wpływa do Hamburga, nosi nazwę Alster, jest, od zawsze była rzeką. Dwa jeziora w środku wielkiego hanzeatyckiego miasta powstały dopiero gdy Adolf III powrócił z wyprawy krzyżowej do Ziemi Świętej i na jego rozkaz pewien zdolny młynarz zablokował rzeczkę grubą tamą, której uległ nawet prąd Łaby. I tak sobie rosło Morze Północne wewnątrz drewnianego miasta, a holsztyńskie wody Wöddelbek, Rönne, Wischbeck i Lankau, z Sielbek i Tangstedter Mühlenbach płynęły, bez ujścia, bez końca, zamiast się zatrzymać — niemiłosierny niepowstrzymywalny żywioł w ciągu kilku tygodni stał się o wiele potężniejszy, szerszy, by wreszcie najpierw Außenalster, a potem Binnenalster (rozdzielone znacznie później) stały się dwoma jeziorami, raz turkusu i zieleni, innym razem turkusu oraz odcieni błękitu,

MORZE PLASTIKU

323

lecz zawsze pofałdowane przez zachodni wiatr, osaczone szczelnie szuwarami, wciąż uwielbiane przez ludzi. Od ośmiuset lat. I tak oto się wije, czarno połyskując, owa wodna żmija, pełznąc wokół krzewów, zarośli i ścieżek, by przeniknąć czerwień przybrzeżnych szuwarów. Cicha nieskończenie. Szum wody, stłumiony, jej szemrzący szept jest trudno usłyszeć, gdy rzeka w ustach ma drewno, a na dnie — kamienie, płyty styropianu z budowy, wyrwany krzak jeżyn, który stanął na drodze, a ona na chwilę porwała go w objęcia, tak jakby zimą rzeka Alster mówiła — ten, kto umie się bawić, na pewno nie umrze. Rzeka jest czarna i podczas powodzi wyższa o pół człowieka. W 2014 roku, w Boże Narodzenie, po długich ulewach, które spadły na pola i ostatnie skrawki lasu liściastego między Kaltenkirchen, Bad Oldesloe i Duvenstedt, żywcem wzięte z bajki dopływy wpłynęły z potężnym impetem do rzeki Alster, zmieniwszy ją w ciągu kilku godzin w nieobliczalny żywioł, który raptem zmusił mieszkańców do ustawienia wałów z ciężkich worków z piaskiem, worków mających uchronić osiedla, domy szeregowe; i która to rzeka, tam, gdzie była wcześniej ścieżka biegowa, nad samiutkim brzegiem, wyrzucała gapiów niczym — mówiąc z przekąsem — dryfujące drewno. Ktoś policzył, że każdy z groźnych, skotłowanych głucho czarnych metrów wody uderza z impetem ponad trzystu cystern ustawionych jedna na drugiej. Nabrzeża, place zabaw, zagajniki, ścieżki, również wiele ulic, mosty, działki, kładki, wielka szopa przy torach, pełna zapomnianego Bóg wie kiedy złomu — to wszystko zniknęło na długie tygodnie. Dzieci pytały, czy woda będzie zawsze tak wysoka, tak ciemna i tak bardzo zła. Owszem, powiedziałem jakiejś małej dziewczynce z opaską na oku, od dziś tak będzie zawsze. Tak. A świat, świat będzie czarny. I sąsiad, stojący pod rękę z małżonką, z niewidzialnym psem

324

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

przy nodze, spojrzał na zakole Alster, gdzie wcześniej zakręcała ona ciemnozłotym blaskiem, olśniewając brzeg, a następnie bacznie przyjrzawszy się koszmarnemu bezmiarowi wody, sąsiad dodał po cichu, że nigdy w życiu, od kiedy jako chłopiec puszczał tu łódeczki, Alster nie była taka, że nigdy nic takiego się nie zdarzyło, nawet w najśmielszych snach nie mogliśmy się tego spodziewać. Szybko — tak, aby rozbiegane źrenice nie mogły dognać nurtu — rzeka mknęła pod mostem kolejowym w Fuhlsbüttel dalej na południe, w kierunku hanzeatyckiego miasta. Gdy ujrzałem trzy plastikowe zbiorniki, pomyślałem sobie, że można by z nich zrobić tratwę. Mamy powódź, powiedział zdumiony sąsiad. To powódź. Przecież zawsze się to zdarzało, latem, zimą, jesienią, a najczęściej wiosną, gdy odwilż nawiedzała Sztormarn. Ale tu, te czarne masy wody, ten szlam? Co to, to nie. Alster, wciśnięta pomiędzy kamienne skarpy, płynie przez Rödingsmarkt i Herrlichkeit, by wreszcie, gdzieś na pograniczu hamburskiego Neustadt oraz portugalskiej dzielnicy ujść do Łaby. Wystarczy sześć godzin, by statki parowe, frachtowce i tankowce dotarły do morza z nurtem pogłębionej rzeki. Trzy zbiorniki, tratwa, która nigdy nie powstanie, bo nie jestem Tomkiem Sawyerem ani Huckleberry Finnem ani moja ukochana rzeka nie jest żadną Missisipi, tylko rzeczką, nad którą często staję, żeby popatrzeć na wodę i zadumać się nad sensem wierszy; te trzy żałosne puste plastikowe zbiorniki dryfują tygodniami od mostu kolejowego aż do słonych wód Łaby pomiędzy Finkenwerder, St. Pauli i Glückstadt. Ich plastik — odlany, uformowany, perforowany i klejony pewnie w jakiejś fabryce w Hangzhou, zanim przywieziono go do Hamburga z mlecznobiałym milionem identycznych zbiorników na pokładzie olbrzymiego kontenerowca — potrzebuje, bez rozdrabniania, około 850 lat, żeby się rozłożyć i zniknąć pod powierzchnią ziemi, czyli dokładnie tak długo, jak w środku Hamburga istnieją dwa jeziora na rzece Alster. Chociaż z plastikiem jest tak, jak z duszą. Ostateczne zniknięcie; nie, nie ma czegoś takiego.

MORZE PLASTIKU

325

Arne Rautenberg, kiloński poeta, w pewnym wierszu ze zbioru „Rzadkie ziemie“ z sukcesem przemienił skażenie morza w sztukę, swoją własną sztukę, w której dziękuje (pływom, promieniowaniu UV, ruchom falowym, ale też planktonowi oraz morskim wirom) za to, że jest artystą, który może żonglować kontynentami . Niech żyje sztuka. Niech żyje ta jedyna, odwieczna i wieczna radość, wolność w każdej sztuce! A to przecież znaczy, że wszystko chce być sztuką — tak jak wszystko, choćby odrobinę żywe, pragnie właśnie wolności. W roku 1800 Friedrich von Hardenberg, znany jako Novalis, Czyściciel Nowej Ziemi, używał plastiku jako kategorii estetycznej — z przekonaniem pisał, że muzyka, poezja i plastik to elementy nierozłączne w każdym wolnym dziele, obecne w różnych proporcjach. Novalis myślał właśnie nad tym w Burgenlandzie, w Weißenfels nad Soławą, tworzącą z Muldą, Müglitz i Weißeritz krainę rzek, którą kochał i gdzie spędził życie. Wszystkie cztery rzeki wpadają do Łaby i tam oto, w Soławie nieopodal Barby, Novalis jako chłopiec chadzał się kąpać, nago, często głęboko w noc. Hardenberg nigdy nie trzymał w dłoni niczego z plastiku. Nic dziwnego. Nie istniały wtedy sztuczne materiały, nie było ich nawet w opaskach na włosy bardzo małych lalek, nie było ich nigdzie w szumiących nieskończenie lasach; i zarówno w ciszy, jak i w biciu dzwonów, nie było ich w smrodzie kanalizacji ze starego świata. Kubki po jogurtach, pokrywki, zegarki, folie, reklamówki, torebki we wszystkich kolorach, rozmiarach i kształtach, zabawki we wszystkich kształtach i kolorach, zapalniczki, pudełka płyt CD, długopisy, dywaniki w autach, jednorazowe maszynki do golenia, kołpaki, grzebienie, spinacze, pudełeczka na pióra i pudła na pudła, butelki, zakrętki, opony samochodów, traktorów, ciężarówek, opony kombajnów, kubki, talerze i sztućce, torby na chleb, etui kart do gry, specjalne opakowania, osłonki na ramy luster, kanistry, jednorazowe krzesła, kubki jednorazowe i jednorazowe stoły, wtyczki, gniazdka, listwy też jednorazowe, okulary, niekończące się powłoki na kable, kable w torbach, w workach pełnych opakowań, w jednorazowych pudłach, skrzynkach na jeden raz. Nic, zupełnie nic, nawet najmniejsza część tego nie istniała w spokojnym, niezniszczonym,

326

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

nieopakowanym, nieokablowanym świecie, gdy Novalis pływał w Soławie, nie myśląc przecież o tym, jak by tu spalić zbędny tłuszcz, wzmocnić mięśnie czy wyrzeźbić klatkę piersiową, lecz nad tym, czy biust to pierś wyniesiona do rangi tajemnicy, a fizyka to tylko wytwór wyobraźni. Plastikowe śmieci niesione przez Łabę giną w większości w mrocznych odmętach Morza Północnego. W osadach obecnych na dewastowanym od dawna dnie znajdują się niezliczone ilości małych plastikowych części, głównie cząstek włóknistych. Jak donosi „Open Science“, pismo wydawane przez brytyjskie Towarzystwo Królewskie, jest ich dziesięć tysięcy razy więcej niż dużych plastikowych odpadów, które dryfują w bardzo brudnych wirach morskich, zbite w kontynenty ze śmieci — lądy większe niż cała środkowa Europa. Gdyby każdy kilometr kwadratowy dna morskiego był jeziorem, to wszystkie te zbiorniki byłyby zatkane, aż chce się powiedzieć: zasrane biliardem ton plastiku aż po czubki drzew sterczących na brzegach. Nigdzie — na całej Ziemi, na biegunie północnym, w Czarnym, Czerwonym albo Martwym Morzu, na Wyspach Karaibskich bądź na Antarktydzie — nie ma dużego zbiornika, wybrzeża albo plaży wolnej od plastiku, piszą naukowcy na czele z Lucy Woodall z Muzeum Historii Naturalnej, którego dźwiękoszczelne okna wychodzą na bezrybią, wyregulowaną, jakże brudną Tamizę. Za siedmioma morzami znajduje się prawie dwieście siedemdziesiąt tysięcy ton plastikowych śmieci, a przynajmniej tak się szacuje. Choć ta ilość przeraża, jest absurdalnie mała jeśli ją porównać z kosmicznym ogromem tworzyw sztucznych, które wszyscy właściwie wyrzucamy do morza — sześć i pół miliona ton, ale kto jest w stanie zważyć korek, którym można zatkać świat? Trzeba zadać pytanie: co z tym całym brudem dobrobytu. Tylko skromny procent odpadów unosi się w formie widocznych na powierzchni cząstek. Fale rozbijają większe odpady, na ledwie widoczne

MORZE PLASTIKU

327

cząsteczki rozkłada je ultrafiolet. Jeśli osiądą na nich glony lub inne małe stworzenia, to zatoną, opadną jak statki, samoloty albo ciała zmarłych, w ciemość, na samo dno. Zespół Lucy Woodall zbadał już dwanaście próbek osadu z dna oceanicznego, które przez dwanaście lat, aż do 2012 roku wydobywano sukcesywnie z Morza Śródziemnego, południowo–zachodniej części Oceanu Indyjskiego, a także z północnej części Atlantyku. Cztery próbki koralowców zbadano przy pomocy mikroskopu oraz spektroskopu na podczerwień. We wszystkich tych próbkach znaleziono mikrocząstki plastiku, najczęściej włókniste, o długości dwóch–trzech milimetrów, ale o grubości często dużo mniejszej niż jedna dziesiąta milimetra. Próbki zawierały przeciętnie trzynaście i pół cząstki na pięćdziesiąt mililitrów cieczy. Ponad połowa cząstek była z wiskozy — która nie jest plastikiem, lecz włóknem syntetycznym na bazie celuzozy, stosowanym w filtrach do papierosów oraz coraz chętniej przy produkcji odzieży. Ryby, płaszczki, rekiny, wieloryby i żółwie nie potrzebują wiskozy, dla nich jest ona trucizną, przez którą giną, jak każdy na diecie z plastiku. Drugim materiałem najczęściej występującym we wszystkich stworzeniach morskich był poliester — można śmiało mówić o poliestrowych rybach, wężach wodnych, ośmiornicach z poliestru. Być może cząsteczki będą stawać się coraz mniejsze, aż się skondensują w parze wodnej, i uniosą w powietrze obłoki z poliestru czy wiskozy — plastikowe chmury. Z powodu nikłej liczby próbek porównanie częstotliwości i składu osadu było niemożliwe; lecz włókniste cząsteczki występują podobno wszędzie, w każdej morskiej głębi, w osadach nawet dziesięć tysięcy razy częściej niż w zanieczyszczonych wirach morskich. Szacuje się, że na jeden kilometr kwadratowy osadu w gujotach w Oceanie Indyjskim przypadają cztery biliardy włókien plastiku. Wciąż się nie prowadzi badań podwodnych dolin, kryjówek plastiku z całego świata, gdzie króluje najczarniejsza z nocy: brak słońca, gwiazd i nic nie rozświetla mroku. A jednak właśnie tam oddycha wielki świat niestrudzonych gwiazd kąpiących się w niebieskim oceanie nieba. Przełożyła Jolanta Kossakowska, zredagowała Katarzyna Fetlińs

328

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

POWRACANIE [KOLEJNE] Tony Birch, Melbourne

We wrześniu i październiku 2014 roku, w ramach projektu Stacje Pogody, odwiedziłem Berlin, Dublin, Londyn, Warszawę, Gdańsk oraz Hel. Pracowałem tam ze społecznościami lokalnymi oraz szkołami. Ogromnie dużo mnie to nauczyło. Mocno mnie zaskoczyły pewne rzeczy, które z tego wyniosłem. Często słyszałem: „oczywiście wy tam macie dużo gorzej“ (w odniesieniu do zmian klimatycznych); była to swoista refleksja na temat widzialnego aspektu tego kataklizmu. Wszyscy wiedzieli o pożarach buszu w Australii (które znowu szaleją), o suszach, o uszkodzeniach Wielkiej Rafy Koralowej, wszyscy komentowali zrozumiałe, aczkolwiek bardzo ograniczone zaangażowanie w tę kwestię. Historycznie rzecz biorąc, pożary buszu w Australii mają niewiele wspólnego ze zmianami klimatu. Były i nadal są naturalnym zjawiskiem przyrodniczym. To oczywiste, że wraz z ocieplaniem się planety (rok 2014 może się okazać najcieplejszym w historii), pożary będą wybuchać częściej i z większą siłą. I choć niektórzy w Australii akceptują wpływ zmian klimatycznych na wzrost częstotliwości pożarów buszu, jednak na poziomie psychologicznym oraz intelektualnym reagujemy na pożary jak na katastrofę, z którą należy walczyć, stawiać jej opór i pokonywać — również wtedy, gdy ogarnia nas smutek. Nawet, gdy dotykająca nas klęska żywiołowa związana jest z jakimś głębszym problemem, język, jakiego używamy do opisania swojej reakcji, pozostaje zakorzeniony w języku militarnym. Walczymy i pokonujemy wroga. W obliczu wszechobecnej powodzi wywołanej zmianą wzorców pogodowych, ale także, i to w nie mniejszym, jeśli nie większym stopniu, przez nieodpowiedzialną urbanistykę, pozostajemy Queenslanderami, jakby ta bohaterska etykietka zapewniała jakiś specjalny status grupce ludzi dość odważnych, by z tym wszystkim walczyć — aż do następnej powodzi. Negatywny wpływ zmian klimatycznych na środowisko nie przejawia się w samych tylko nagłych wybuchach aktywności meteorologicznej. Zmiana klimatu nie jest po prostu zjawiskiem z niedalekiej przeszłości lub czymś, co dopiero nadejdzie. Wpływa na nasze życie stopniowo, ale w sposób dogłębny. Oddziaływania zmian klimatycznych

POWRACANIE [KOLEJNE]

329

Czytam ile się da na temat politycznych i naukowych kwestii związanych ze zmianą klimatu. Rozmawiam o tym z jak największą liczbą osób. Włączyłem się w ten projekt jako pisarz i nauczyciel. A jednak coraz bardziej interesuje mnie nie tyle potęga języka, co jego ograniczenia. Planeta ziemska jest daleko potężniejsza niż wszelkie słowa czy opowieści, które ludzie jej przypisują.

330

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

na życie planety nie powinno się redukować do chwytliwych haseł czy dramatycznych obrazków, takich jak dewastacja wywołana przez pożar buszu. Gdy wracam pamięcią do Czarnej Soboty w 2009 roku i do straszliwych pożarów szalejących w stanie Wiktoria, przypominam sobie, że warunki pogodowe poprzedzające ten weekend należały do ekstremalnych. Jednak większość ludzi nie wie lub też zapomniało, że w Wiktorii więcej osób zmarło w wyniku wyjątkowych upałów jeszcze przed wybuchem pożogi niż w samej pożodze. Bez wątpienia, traumatyczne doznania oraz spustoszenie wywołane przez pożary wpłynęło w sposób bezpośredni i wstrząsający na życie tych, którzy ich doświadczyli. Większość z nas wie niewiele albo zupełnie nic na temat setek zgonów, które nie miały nic wspólnego z pożarami. Wiemy natomiast wszystko na temat efektu cieplarnianego. I dlatego nie zastanawiamy się nad kwestią, która nie znika pomiędzy sezonami pożarów, a mianowicie nad tym, że zmiana klimatu zachodzi nieustannie. Ludzie w innych częściach świata oglądają obrazki z pożarów w Australii migające na ekranach telewizorów i w efekcie uważają mój kraj za największą Ofiarę Globalnego Ocieplenia. Ich życie, podobnie jak nasze, ulegnie zmianie. Nie w sposób szokujący i budzący grozę, lecz ukradkiem. Weźmy na przykład topniejące koło podbiegunowe — topnieje ono zbyt wolno, by jakikolwiek półminutowy filmik na YouTube odbił się szerszym echem, lecz na tyle szybko, by zmienić tę planetę bardziej, niż zmieniła się w ciągu tysięcy lat. Wczoraj wybrałem się znowu na spacer brzegiem swojej rzeki, rzeki Yarry w Melbourne. Już kilka razy o niej pisałem w ramach Stacji Pogody. Podszedłem do tego tak peryferyjnie, nieświatowo i być może nawet zaściankowo, jak się tylko dało. Nie jestem do końca pewien dlaczego, ale zdaje mi się, że to tutaj, nad tą rzeką, uda mi się zrozumieć globalne ocieplenie. Czytam ile się da na temat politycznych i naukowych kwestii związanych ze zmianą klimatu. Rozmawiam o tym z jak największą liczbą osób. Włączyłem się w ten projekt jako pisarz i nauczyciel. A jednak coraz bardziej interesuje mnie nie tyle potęga języka, co jego ograniczenia. Planeta ziemska jest daleko potężniejsza niż wszelkie słowa czy opowieści, które ludzie jej przypisują. Wczoraj, gdy już miałem oddalić się od rzeki, dotarłem do mojego ulubionego zakrętu. W tym trwającym zaledwie sekundę czy dwie momencie poczułem zapach rzeki sprzed ponad czterdziestu lat. Poczułem pamięć rzeki w swoim ciele. To była fizyczna, a jednocześnie psychologiczna reakcja. A potem pojawiła się myśl, że nie ma słów, nie ma nawet jednego słowa, za pomocą którego mógłbym to uczucie opisać. Było mi z nim dobrze. Przełożyła Anna Blasiak

POWRACANIE [KOLEJNE]

331

Oisín McGann

332

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

EXEGI MONUMENTUM Jaś Kapela, Warszawa

zbudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu tylko dzisiaj z plastikowej butelki opakowania jogurtu puszki po piwie gumy do żucia trzech torebek foliowych gdy zjem i wypiję będą się rozkładać przez 450 lat do tego parę opakowań o których nie mam pojęcia ile się będą rozkładać na pewno dłużej niż ja o makulaturze nie mówię ona mnie nie przetrwa nawet gdybym pisał wiersz na każdej otrzymanej papierowej torebce torebki to jedno dwutlenek węgla to drugie 10 ton czarnego złota aktualnie w stanie gazowym krąży nad moja głową i dobrze że krąży bo nie miałbym go gdzie trzymać 10 ton tylko w tym roku

EXEGI MONUMENTUM

333

zbudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu tylko dzisiaj z plastikowej butelki opakowania jogurtu puszki po piwie gumy do żucia trzech torebek foliowych

334

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

w poprzednich nie mniej 300 ton do trzydziestki a nie planuję jeszcze za bardzo umierać (choć są tacy którym zdarza się planować to za mnie) kilka ładnych tirów na przedmieściach domek z dwutlenku węgla, odpadków i dymu i to wszystko moje moje moje moje my precious wyobraźcie sobie że mówię to jak Gollum zresztą nawet wyglądamy podobnie zbudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu ty też go zbudowałeś każdemu jego Mordor a niektórym także kawałek cudzego

EXEGI MONUMENTUM

335

WSPOMNIENIA Z WYSPY Xiaolu Guo, Londyn

1. Wyspa North Sentinel W filmie jest wyspa. Ten dokument o wypłowiałych kolorach nie daje mi spokoju, od kiedy obejrzałam go piętnaście lat temu. Nakręcono go z łódki niedaleko brzegu. Pasażerowie łodzi mieli utrwalić zachowanie mieszkańców wyspy. Długi obiektyw kamery patrzy na nagich mężczyzn z plemienia, gorączkowo biegających po plaży. Nasi ucywilizowani, nowocześni dokumentaliści obserwują ich z morza — boją się zejść na brzeg. Kiedy myślę o tych obrazach, kojarzą mi się z wczesnymi filmami antropologicznymi Roberta J. Flaherty’ego albo Jeana Roucha. Agresywny taniec wyspiarzy na zawsze pozostanie dla mnie symbolem niewinności. To Sentinelczycy, zamieszkujący wyspę North Sentinel w archipelagu Andamanów na Oceanie Indyjskim. Przez tysiące lat żyli w izolacji od reszty świata i słynęli z wrogiego nastawienia względem ludzi z zewnątrz. Ci surowi, czarnoskórzy, smukli ludzie o silnych nogach, przypominający mieszkańców Afryki, biegali po trawiastych równinach niczym pantery. Widać to nawet na nieostrych ujęciach nakręconych z oddali kamerą na łodzi. Poza operatorem byli na niej trzej inni ludzie, w tym hinduski antropolog o zamyślonej twarzy. Podróż ta miała być „ekspedycją kontaktową“ z plemieniem na wyspie. Tak się jednak nie stało. Na filmie widać, że im bardziej łódź zbliża się do wyspy, tym gniewniejsi są członkowie plemienia. Podnoszą dzidy i krzyczą na nadpływających dokumentalistów. Wygląda to tak, jakby już mieli zaatakować najeźdźców. Kamera dalej filmuje gestykulujących tubylców. Od czasu do czasu wypuszczają w stronę łodzi salwę strzał. Łódź pozostaje na falującym, targanym wiatrem morzu, na głębokich, zdradliwych wodach, gdzie miejscowym trudno byłoby dopłynąć. Zamyślony antropolog mówi coś do jednego z kolegów, a ten zaczyna krzyczeć coś do wyspiarzy w niezrozumiałym języku, jednocześnie unosząc dwa kokosy i kilka bananów w próżnym geście przyjaźni. My — współcześni telewidzowie — bez trudności pojmujemy taki język ciała, ale na Sentinelczyków on nie działa. Dalej nie posiadają się z wściekłości na brzegu, celując w łódź dzidami i strzałami.

336

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Film opatrzony jest staromodną narracją w stylu typowym dla BBC. Lektor wyjaśnia, że wcześniej tego samego dnia łódź zbliżyła się do plaży na tyle, że jeden z załogantów mógł wyskoczyć z żywą świnią w ramionach. Udało mu się błyskawicznie przywiązać świnię do drzewa na plaży i biegiem wrócić na pokład. Twórcy filmu zaczęli się potem rozglądać po dżungli za plażą w oczekiwaniu na reakcję. Z początku nikt się nie pojawił, a świnia z cywilizowanego świata była jedyną żywą istotą w zasięgu wzroku. Jednak po jakimś czasie spomiędzy cieni drzew wyłoniło się stopniowo kilka czarnych ciał. Miejscowi wyglądali na przerażonych obcymi na morzu i świnią. Przybywało ich coraz więcej; nieśli dzidy i łuki. Wykonawszy w stronę filmowców agresywne gesty zarżnęli świnię, ale nie zabrali jej ze sobą. Zakopali ją. Potem odeszli tam, skąd przyszli. Nie jestem pewna, kiedy powstał ten dokument, ale na pewno było to trzy lub cztery dekady temu, zapewne w latach siedemdziesiątych. Lektor informuje mnie, że Sentinelczycy byli jednym z ostatnich ludów zbieracko-łowieckich na świecie. Z powodu ich wrogiego zachowania względem obcych nikt nie ingerował w życie na wyspie. Podczas ostatniego spisu ludności w 2001 roku rząd Indii doliczył się tam trzydziestu dziewięciu mieszkańców. Liczbę tę uzyskał jednak z oddali: przeprowadzający spis liczyli w przybliżeniu z łodzi lub helikoptera. Niektórzy mieszkańcy zapewne chowali się wtedy w jaskiniach. Oszacowano, że ogółem żyje tam może dwieście osób. Nie wiadomo, jakim posługiwali się językiem. Nieznana była też ich religia czy tożsamość etniczna. Antropolodzy uznali jednak, że są to bezpośredni potomkowie ludów zbieracko-łowieckich z Afryki. Przybyli na wyspę zapewne około 50,000 lat temu i do dziś nie zmienili stylu życia. A właściwie nie do dziś — najświeższe wieści o wyspie pochodzą z 2006 roku, kiedy to wyspiarze zabili dwóch rybaków z Indii, którzy za bardzo się zbliżyli. Teraz uważa się, że Sentinelczycy wymarli. Rząd Indii wciąż jednak nie zezwala obcokrajowcom na dostęp do tego miejsca pełnego brutalnych tajemnic. Nie zweryfikowano więc hipotezy o wymarciu miejscowych. 2. Wyspiarska mentalność Czy naprawdę istnieje coś takiego, jak wyspiarska mentalność, inna od mentalności mieszkańców stałego lądu? Zamieszkana wyspa to szczęście w nieszczęściu. Mieszkanie na wyspie, nawet tętniącej życiem, wymaga liczenia się z ograniczeniami zasobów. Wyspiarze muszą albo wypuszczać się na niebezpieczne, nieznane wody w poszukiwaniu pożywienia, albo pozostać na miejscu i radzić sobie z ograniczonymi zapasami. Mieszkańcy stałego lądu nie mają tego problemu. Na stałym lądzie nie ma granic, których nie dałoby się przekroczyć. W dawnych czasach zawsze znalazły się juczne zwierzęta, dzięki którym można było przewieźć towary przez góry, a we współczesności przez każde drzwi można się przedostać, jeśli ma się pistolet. Chińczycy musieli przez wieki budować Wielki Mur, żeby się bronić. Stworzone przez człowieka granice jednak i tak nigdy nie wytrzymują próby czasu. Mongołowie podbili Chiny z siodeł, nie musząc nawet przekroczyć Wielkiego Muru. Palestyńczykom udało się wykopać pod strefą Gazy tunele, którymi transportowali w tę i z powrotem towary oraz ludzi. W idealnych okolicznościach ludzie nie musieliby mieszkać w miejscach wyznaczonych przez granice, ale mogliby nauczyć się żyć otwarcie. Otwartość pozwala ludziom przystosowywać się i zmieniać pod wpływem najróżniejszych okoliczności, czasem bardzo ciężkich. Nieustanne przeobrażenia map świadczą o zachodzeniu na siebie kręgów kulturowych i ich integracji, nawet jeśli w toku tych ciągłych podbojów i zasiedleń pewne ludy zyskują dominację nad innymi. Wielka Brytania, gdzie teraz mieszkam, jest największą wyspą w Europie. W tej deszczowej, wietrznej krainie mieszka ponad sześćdziesiąt milionów ludzi,

WSPOMNIENIA Z WYSPY

337

rywalizujących o stanowiska pracy i możliwości, walczących o tak zwaną demokrację i wolność, które przyciągają tu wielu emigrantów z krajów trzeciego świata — a przynajmniej na początku. Jest to na pewno najbardziej zatłoczona wyspa świata zachodniego, bez względu na to, czy Szkocja się od niej odłączy, czy nie. Jednak nie jest to chyba najlepsze miejsce na szukanie przykładów wyspiarskiej mentalności. Są dwa powody, dla których przynajmniej niektóre części Wielkiej Brytanii całkowicie wyzbyły się tego sposobu myślenia. Wyspa ta ma za sobą wiele najazdów — rzymski, normański, wikiński. Na przestrzeni wieków jej kulturę zmieniano, a politykę wciąż kształtowano na nowo. Po drugie Wielka Brytania miała swoje imperium. Rozrosła się spektakularnie poza swoje wybrzeża, aby pochłonąć jedną trzecią świata. Z kraju, który przezwyciężył wyspiarską mentalność, pochodzą niektórzy z najwybitniejszych myślicieli świata nowożytnego. Od kiedy tu przyjechałam, fascynują mnie podróżnicy i badacze, którzy opuścili granice tej wyspy, ludzie tacy jak kapitan James Cook czy Robert Louis Stevenson. Ten drugi był idealnym przykładem romantycznego awanturnika — po raz pierwszy wyjechał do Ameryki za kochanką. Potem kierowała nim nieustająca misja znalezienia idealnego miejsca zamieszkania. Pod koniec życia postanowił zadomowić się na polinezyjskiej wyspie Samoa, która była dla niego perfekcyjną siedzibą. Z wyspiarzami połączyły go silne więzy przyjaźni. Zmarł tam. Przed śmiercią napisał: „Czym chory, czy zdrów, miałem wspaniałe życie, uraz do nikogo nie mam żadnych, żalów bardzo niewiele... i nawet jeśli czeka mnie potępienie, nie zamieniłbym się z nikim z mi współczesnych“. Wierzę w szczerość jego słów — na tyle, na ile można wierzyć bajarzowi. James Cook podbił wyspy i zginął z ręki wyspiarzy. Robert Louis Stevenson żył z nimi w zgodzie. Z czasem rasy się mieszają, tożsamości etniczne są coraz bardziej urozmaicone. A jednak wszyscy ludzie są homo sapiens. To oznacza posiadanie mentalności wyspiarza — nie jesteśmy w stanie pojąć, co leży poza granicami ludzkiego życia, nie wspominając nawet o zrozumieniu wszechświata. Jako gatunek wykształciliśmy ograniczoną perspektywę, agresywne nastawienie wobec innych. Uważamy, że ludzkie cele na tej planecie są najważniejsze. Wskutek tego ukształtowaliśmy obecny krajobraz, ale kosztem wyginięcia wielu innych gatunków. Doprowadziliśmy do przeludnienia, zanieczyściliśmy planetę Ziemię. Oczywiście nie bardzo obchodzi nas następne tysiąclecie, ponieważ nie zadajemy sobie nawet trudu, żeby sięgnąć myślą do czasów po śmierci naszych wnuków. Jeśli kiedyś wymrzemy, nasza opowieść będzie przypominać dzieje Sentinelczyków na ich odosobnionym skrawku dżungli otoczonym żółtym piaskiem. Plemię znika, wyspa pozostaje. 3. Wyspa Coochiemudlo Niedawno pojechałam na inną wyspę na Południowym Pacyfiku. Jest znacznie mniejsza niż North Sentinel, liczy tylko pięć kilometrów kwadratowych. To wyspa Coochiemudlo u wybrzeży Australii, przy Queensland. „Coochiemudlo“ to aborygeńskie słowo oznaczające czerwoną ziemię. Na miejscu wyraźnie widać ciemnoczerwoną glebę, w którą zapuszczają korzenie eukaliptusy. Piasek na plaży też jest brązowoczerwony, choć nieustannie omywa go morze. Gleba pochodzi z prastarego wulkanu, co wyjaśnia obecność bujnej roślinności na wyspie. Największe wrażenie robi jednak szalona plątanina namorzynów. Czują się one najlepiej w słonej wodzie i tropikalnym lub subtropikalnym klimacie. Zagłębiają korzenie w wodzie morskiej, a potem odkładają sól na powierzchni liści. Ten proces ma w sobie magię, której my jesteśmy pozbawieni! Podobno jednak zwiększony rozwój namorzynów jest oznaką zmiany klimatu; woda morska pochłania coraz więcej lądu, a temperatura wzrasta z każdym rokiem. W każdym razie Coochiemudlo jest z perspektywy romantyka niemal perfekcyjnym

338

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

przykładem wyspy. Jest niewielka; za dnia błękitna i słoneczna, a nocą jej niebo jest przepiękne, czyste i pełne gwiazd. Domy zbudowane są w stylu typowym dla Queensland: to podniesione drewniane konstrukcje o jednym lub dwóch piętrach z podrdzewiałymi, ale dość uroczymi werandami. Do każdego przylega spłachetek ziemi i każdego strzeże co najmniej jeden stary eukaliptus. Słyszałam, że na wyspie jest około 500 domostw zamieszkałych przez 700 osób. Przeciętny wiek wynosi około 52 lata i większość mieszkańców to oczywiście emeryci. Prom stanowi jedyny środek transportu między wyspą a stałym lądem. Pojechałam na Coochiemudlo odwiedzić zaprzyjaźnioną rodzinę. Wcześniej mieszkali w Brisbane i Sydney, ale na starość przenieśli się na wyspę. Znacznie prościej jest żyć tam, gdzie są dwie ulice, biblioteka i sklep. Gdzie nie pójść, słychać tylko szum fal i śpiew ptaków ukrytych wśród listowia drzew i krzewów. Kiedy moi przyjaciele z wyspy i ja po raz pierwszy usłyszeliśmy ptaka na gałęzi eukaliptusa ćwierkającego jak telefon komórkowy, wybuchnęłam śmiechem. Dźwięk nadchodzącej wiadomości płynący z wysoka był przedziwny. Taki odgłos zdziwiłby na chwilę każdego, kto usłyszałby go podczas spaceru po cichej tropikalnej wyspie. Poszliśmy dalej i kolejny ptak na drzewie zaśpiewał melodyjkę jak z komórki. Zatrzymaliśmy się i wlepiliśmy wzrok w ptaka bezbłędnie naśladującego niezbędny dla człowieka technologiczny gadżet. Zrobiło mi się smutno na myśl, że czyste śpiewy i niczym nieskażone zewy godowe ptaków zostały przeprogramowane. Nas ludzi było troje i każde miało telefon o innym dźwięku dzwonka. Ptaki już wychwyciły te różnice! Byłam na wyspie kilka dni; każdego ranka spacerowałam po plaży, a potem, popołudniami, przedzierałam się ukrytymi szlakami po mokradłach, gdzie namorzyny brodzą w słonej wodzie. Żadnych supermarketów, samochodów czy miejskich scen. Któregoś wieczora wróciły do mnie te wypłowiałe kadry nakręcone z łodzi na Oceanie Indyjskim. Przypomniałam sobie Sentinelczyków mknących po plaży jak dzikie pantery. Zatęskniłam za nimi, jakbym należała do ich plemienia, jakbym i ja pochodziła z tej tajemniczej krainy. Kiedy opuściwszy Coochiemudlo płynęłam promem w stronę Victoria Point na stałym lądzie, obejrzałam się na wyspę i zaczęłam się zastanawiać nad jej historią sprzed przybycia Brytyjczyków, sprzed dnia, kiedy łódź kapitana Jamesa Cooka osiadła na mieliźnie przy Wielkiej Rafie Koralowej. Podobno angielski badacz Matthew Flinders był pierwszym człowiekiem z Zachodu, który postawił stopę na tej niewielkiej wyspie, kiedy to pod koniec osiemnastego wieku szukał jakiejś rzeki w południowej części Zatoki Moreton. Stało się to dwadzieścia lat po tym, jak James Cook „odkrył“ wschodnie wybrzeże Australii. Jednak oczywiste jest, że przed Jamesem Cookiem i Matthew Flindersem Aborygeni żyli na tej ziemi od co najmniej 60,000 lat. Poleciałam do Melbourne i zaczęłam się szykować do lotu do Anglii. Nie cieszyłam się na powrót do Londynu. Co tam na mnie czeka? Rachunki za prąd czy bilans od mojego dostawcy wody? Pewnie kolejne upomnienie o podatku lokalnym? I zapewne mnóstwo kolorowych ulotek od agentów nieruchomości. Wynajmowanie i kupowanie domów: oto obecna obsesja naszego miejskiego świata. Przed odlotem do Londynu poczytałam jeszcze na lotnisku o archipelagu Andamanów i wyspie North Sentinel. Dowiedziałam się, że antropolog z dokumentu nazywał się T. N. Pandit. W końcu znalazłam fragment tekstu napisanego przez samego dr Pandita o jednej z jego ostatnich „ekspedycji kontaktowych“. Po dwudziestu latach usiłowań jemu i jego zespołowi udało się nareszcie skontaktować z Sentinelczykami w latach dziewięćdziesiątych. A przynajmniej dotarli do wybrzeża wyspy. Pandit pisze: „Po dwudziestu latach wyspiarze wyszli nam na spotkanie z własnej woli — to było niewiarygodne. Chyba uznali, że nadeszła właściwa pora. Na pewno nie była to decyzja podjęta pod wpływem impulsu. Ale towarzyszył temu też pewien smutek — wyczułem

WSPOMNIENIA Z WYSPY

339

go. Było też poczucie, że na większą skalę ludzkiej historii ten lud, który trzymał się z dala, trzymał się swoich zwyczajów, ostatecznie musiał ustąpić.“ Smutek, doktorze T. N. Pandit. Chce pan powiedzieć, że ten smutek zrodził się z ostatecznej kapitulacji wyspiarzy — i wyrazili go poprzez sposób powitania nowoczesnych intruzów na swojej plaży? Smutek. Co za przenikliwy i przygnębiający opis. Wciąż jednak ciekawi mnie, dlaczego wyspiarze czuli smutek, skoro nigdy nie byli nigdzie indziej? Nie byli w stanie porównać tych dwóch światów. Może sama konfrontacja twarzą w twarz przekonała ich o przewadze nowo przybyłych. Jakimś sposobem członkowie plemienia wiedzieli, że intruzi czegoś od nich chcą, a co więcej — zmienią ich na zawsze. Wyczytałam w raporcie dr Pandita, że ostatnie dwie setki mieszkańców North Sentinel zmarły. Jak to się dokładnie stało? Zabrakło jedzenia na wyspie? Wytrzebili wszystkie zwierzęta? Zaatakowały ich rekiny, kiedy łowili ryby przy brzegu? Kobiety powymierały przy porodach albo z powodu infekcji poporodowych? Tsunami lub trzęsienie ziemi zdziesiątkowały ludność? Może wszystko to się przyczyniło. Tylko wyspa wie, co przydarzyło się jej mieszkańcom. A jednak na stałym lądzie — subkontynencie indyjskim — populacja osiągnęła poziom ponad 1,2 miliarda. Tam wszędzie są ludzie. Nic poza ludźmi. Pozbawione domów dzieci mieszkają na ulicach, pozbawieni opieki ludzie umierają na ulicach, ale według rządu ekonomia ma się coraz lepiej. PKB zaczyna dumnie dorównywać wskaźnikom w Chinach i Stanach. Oto nasza najzwyklejsza ludzka opowieść: schemat wymierania i przyrostu, dwa bieguny naszej planety. Czy spojrzymy na przeszłość, czy w przyszłość, wiemy, że my, ludzie, mamy do dyspozycji tylko jedną wyspę, i tą wyspą jest nasza planeta Ziemia. Musimy więc być ostrożni. Przełożyła Marta Dziurosz

340

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Oisín McGann

341

SZKLANKA WODY Jaś Kapela, Warszawa

podobno niektórzy widząc tę samą szklankę wody uważają, że jest w połowie pełna a inni, że jest w połowie pusta ja jednak wiem że niezależnie od tego czy jest pełna czy pusta to można się w niej utopić albo kogoś bo są też tacy którzy za tę wodę gotowi byliby zabić są jeszcze inni dla których szklanka czystej wody pozostanie obrazem z filmu w telewizji w którym nigdy nie wystąpią bo role zostały w nim obsadzone już dawno temu a castingu nie wygrali biedni, głodni i spragnieni są też jeszcze inni którzy tę szklankę wyleją do zlewu nawet nie myśląc o tym że komuś innemu mogłaby uratować życie sam czasem też do nich należę więc polejcie mi wody zanim umrę z pragnienia żartuję choć ktoś tu może umrzeć to raczej nie będę ja tylko oni

342

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

CHODŹMY NA SPACER Tony Birch, Melbourne

Jak mówić o ukochanych miejscach? Jeśli nie jest się poetą, jeśli ma się skromne wykształcenie, jeśli nie można powiedzieć do nastoletniego kolegi „kocham to miejsce“, bo to obciach (dla wszystkich) i powód do drwin, a może nawet upokorzenia, to jak można wyrazić swoją zażartą lojalność i przywiązanie do konkretnego miejsca? Gdy byłem nastolatkiem, pokochałem swój kawałek rzeki Yarra w centralnej części Melbourne. Mieszkałem na osiedlu Housing Commission, typowym dla brutalistycznej architektury wpisującej się w trend „likwidacji slumsów“ obecny na całym świecie podczas ery „rekonstrukcji“ po II wojnie światowej. Większość czasu na osiedlu spędzaliśmy wymyślając nowe sposoby na rzucanie sobą o betonowe ściany, które dominowały wnętrza naszych mieszkań, a także otaczające je tereny. W szkole może trochę rozrabiałem, ale zawsze dużo i zachłannie czytałem. Moją ulubioną powieścią w czasie, gdy odkryłem rzekę, był „Kes“ Barry’ego Hinesa, którego akcja dzieje się po drugiej stronie świata, w ponurym mieście górniczym na północy Anglii. Główny bohater, Billy Casper, jest obiektem przemocy — w domu, na ulicy, w szkole i na piłkarskiej murawie. Billy lubi się włóczyć i zakochuje się w „naturze“ otaczającej jego miasto. Zakochuje się też w ptaku, pustułce. Ta książka oddziałała na mnie mocno i zostawiła swoje piętno na długo. Billy był mi bardzo bliski. Z czasem zacząłem podziwiać autora książki. Wydawało mi się to niesamowite, że pisarz mógł stworzyć historię, która zawędrowała na drugą stronę świata i wywarła na mnie tak mocny wpływ. Hines był pierwszym literackim bohaterem w moim życiu. I nadal nim jest. Gdy pisałem swoją pierwszą książkę „Shadowboxing“, codziennie rano, nim zabrałem się do pisania, myślałem o Billym Casperze i Kesie. Zastanawiałem się, czy — idąc śladem Barry’ego Hinesa — jestem w stanie napisać opowieść, która przemówi do nastolatków. „Shadowboxing“, podobnie jak wszystkie moje kolejne książki, jest historią o rzece. Za każdym razem starałem się wyraźniej artykułować swoje głębokie przywiązanie do niej. Nie powiedziałbym, że nie udało mi się wyrazić w słowach tej więzi, jednak jest dla mnie jasne, że język oraz spisane historie jeszcze mnie w pełni nie usatysfakcjonowały. Tak zresztą powinno być w przypadku każdego pisarza, który próbuje wielokrotnie powracać do tego samego tematu wyrażonego przez naturę.

CHODŹMY NA SPACER

343

Ciekawsze jest dla mnie to, że jako nastolatek nie potrafiłem użyć języka do wyrażenia swojej miłości do rzeki Yarry. A teraz, gdy to już potrafię, słowa nadal mnie zawodzą. Może to i dobrze? Mój (nieco dojrzalszy) intelekt i kreatywność nie są w stanie wyrazić tej miłości — uczuć, jakie wzbudzała we mnie ta rzeka, gdy nią żyłem, chodziłem, pływałem i marzyłem o niej jako młody chłopak. Wczoraj poszedłem na spacer wzdłuż Yarry ze swoją szesnastoletnią córką, Niną. Po drodze wstąpiliśmy na herbatę do mojej matki. Ma dobrze po siedemdziesiątce i całe swoje życie mieszkała zaledwie parę kilometrów od centrum miasta. Sporą część mojego dzieciństwa spędziliśmy przeprowadzając się z miejsca na miejsce, uciekając przed komornikami, policją i rządowymi buldożerami, ale nigdy nie przenieśliśmy się nigdzie daleko. Żyliśmy zgodnie z zasadą, której moja matka nauczyła się od swojej matki: „Jeśli wieczorem w łóżku nie słyszysz tramwajowych dzwonków, to mieszkasz za daleko.“ Po wyjściu od matki ruszyliśmy wzdłuż terenów zielonych oddzielających autostradę Eastern Freeway od wąskich uliczek wiodących w stronę rzeki. Kiedyś była tu ulica domów szeregowych, pełna dzieci, kuchennych stołów i ogródków ze szczekającymi psami. Nic z tego nie zostało. W pewnym miejscu zwróciłem Ninie uwagę na to, że stoi na progu domu z mojego dzieciństwa. Rozejrzała się wtedy dookoła, jakby szukała jakiegoś ducha. Dom, w którym kiedyś mieszkałem, został zburzony, by zrobić miejsce pod nową drogę. Był na tyle blisko rzeki, że leżąc wieczorem w łóżku w swoim pokoju, czułem zapach wody i słyszałem jej szum nad wodospadem Dights Falls, zaledwie kilkaset metrów od naszej tylnej furtki. W latach, podczas których kręciłem się nad rzeką, były tu pozostałości po dziewiętnastowiecznej dzielnicy przemysłowej. Przędzalnie bawełny i fabryki ciągnęły się wzdłuż niższego biegu rzeki. Robotnicy z przędzalni mieszkali w ciasnocie w wąskich domach zbudowanych w cieniu tego kapitalistycznego przedsięwzięcia. Samo Dights Falls, wzniesione ponad „naturalnym“ wodospadem, jest dziełem rąk ludzkich. Napędzało turbinę w sterowni, która dostaraczała wodę do przędzalni. Gdy nastały moje czasy nad rzeką, jakieś 100 lat później, i przędzalnia i sterownia były już w ruinie. Tym lepiej dla nastolatków szukających miejsca dla siebie. Razem z Niną zrobiliśmy zdjęcia wodospadu i poszliśmy do sterowni. Ruina jest zapezbieczona, ale nadal wyczuwa się jej przeszłość; nieświeży smród stojącej wody na dnie, wilgotny mech porastający coraz wyżej czerwone, ceglane mury, odgłosy drapania dochodzące z ciemności poniżej, być może wywołane przez gnące się na wietrze nagie gałęzie drzew. A może przez szczury wodne, które, gdy byliśmy dziećmi, przechadzały się śmiało w błocie, pośród śmieci i chwastów. Pokazałem Ninie różne miejsca wokół wodospadu: tam, gdzie jeździliśmy na rowerach, gdzie skakaliśmy ze skałek do wody, gdzie znaleźliśmy wypalone wraki skradzionych aut. Nie wydaje mi się, by moje opowieści o czasach nastoletnich wzbudziły zazdrość Niny, ale wiem, że ona też ma w sobie pragnienie odkrycia własnych miejsc, miejsc poza kontrolą, z dala od wścibskich oczu urzędników, rodziców czy napastliwych kamer telewizji przemysłowej. Niełatwo jest znaleźć takie miejsca we współczesnym mieście. Mam nadzieję, że Nina się na nie natknie zanim będzie za późno, zanim dorośnie. Zostawiliśmy za sobą wodospad i poszliśmy wzdłuż rzeki w stronę miasta. Mijaliśmy niezliczone rynsztoki, którymi śmieci płyną z ulic do wody. Gdy byłem mały, nietrudno było zobaczyć chemikalia wrzucane prosto do wody przez fabryki położone wyżej. Do lat 70. XX wieku dolny bieg Yarry był powszechnie traktowany jak dostępny dla wszystkich, przemysłowy ściek. Pływanie było niebezpieczne (o czym sam się kiedyś przekonałem, gdy po kąpieli w rzece dostałem ropnych czyraków i jakiejś dziwnej wysypki). W latach 70. XX wieku melbourneńska gazeta The Age rozpoczęła kampanię „Give The Yarra A Go“ („Szansa dla Yarry“), której celem było rozpowszechnienie wiedzy o rzece oraz

344

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

edukacja obywateli. Kampania odniosła pewien sukces i rzeka zrobiła się czystsza (choć na przestrzeni lat zdarzyło się wiele wpadek). Zatruwanie mojej rzeki często mnie złościło. Widywałem martwe ryby w wodzie w pobliżu ujść ścieków. Albo smugi ropy czy farby unoszące się na powierzchni i spływające z nurtem. W tamtych czasach nie przyszłoby mi do głowy, że ekologiczne szkody wyrządzone mojej rzece można powstrzymać. Czułem się bezsilny. Moi rodzice byli bezsilni. Moja społeczność nie miała głosu. Mieliśmy tylko gniew. Kwestie związane z ochroną środowiska to była dla nas jedna wielka niewiadoma. Dziś jest inaczej. Dużo więcej wiemy. Mamy też jak wyrazić swoje obawy. A mimo to wielu z nas nadal żyje w poczuciu bezsilności. Dlaczego tak się dzieje? Nie znam odpowiedzi na to pytanie. Jest to jednak centralny koncept w moim myśleniu i pisaniu w ramach Stacji Pogody. Porzuciliśmy rzekę i poszliśmy do sklepu Armii Zbawienia w Abbotsford. Nina kupiła wełniany blezer, a ja znalazłem t-shirt i koszulkę do biegania. Chodzę do sklepów charytatywnych od ponad 50 lat. Uwielbiam zapach tych miejsc. Pachną życiem, czy też raczej używaniem, w odróżnieniu od zużycia. Zatrzymaliśmy się, żeby zrobić jeszcze jedno zdjęcie przed kolejnym domem, w którym mieszkałem w latach 70. Nina zapytała, czy lubiłem życie w tym domu. — Tak, byłem tu szczęśliwy. Zawsze byliśmy blisko wody. Dom przeszedł generalny remont i jest teraz sporo wart. Pamiętam, jak przechodziłem koło niego wiele lat temu, gdy go odnawiano. Wtedy też byłem zły. Gdy myśmy wynajmowali ten dom, był pełen dziur w dachu, ścianach i podłogach. Wilgoć od ziemi sięgała sufitu, a jedynym źródłem ciepłej wody był tani piecyk. Wkurzało mnie, że trzeba było kogoś przy kasie, by przemienić ten dom w coś nadającego się do mieszkania. Już w ten sposób nie myślę. Po prostu cieszę się, że choć jeden z domów mojego dzieciństwa nie został potraktowany buldożerem, żeby zrobić miejsce dla jakiegoś nowego, wspaniałego projektu. Na werandzie od frontu stał rower dziecięcy i para zabłoconych kaloszy. W tym domu mieszkają dzieci. Bawią się, płaczą i śpią. W tym domu mieszka ktoś, kto zajmuje się ogrodem, przycina róże i siada na krześle na werandzie od frontu w popołudniowym słońcu. Mam nadzieję, że kochają swój dom. Przełożyła Anna Blasiak

CHODŹMY NA SPACER

345

Oisín McGann

346

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

KREMACJA Oisín McGann Nie mam pewności, kiedy zauważyłem, że drzewo jest martwe. Nie byłem nawet pewny, co to za drzewo — topola, może brzoza. Przedtem martwiłem się o nie głównie dlatego, że rosło blisko garażu niedaleko domu, w rogu ogrodu. Beton przy murze był popękany i wyglądało na to, że korzenie mogą kiedyś rozsadzić fundamenty. Jak często bywa w życiu, nie zwracałem na nie zbyt wielkiej uwagi, dopóki nie stało się problemem. Znajdowało się w ślepej plamce mojej świadomości: obecne, ale niezauważone. Ten olbrzym górował nad tyłami ogrodu i co najmniej dorównywał wysokością domowi, a ja nigdy nawet nie spojrzałem na jego liście, żeby sprawdzić, co to za drzewo. Teraz zwróciłem na nie baczną uwagę. Nie było jeszcze dojrzałe — miało jakieś dziewięć metrów wysokości, a pień mierzył u podstawy niecałe trzydzieści centymetrów. Ten chudy, tyczkowaty wyrostek jeszcze nie nabrał prawdziwych rozmiarów, ale już był dość wysoki, żeby pozostawić kłopotliwe zwłoki. Zdążyłem zauważyć, że kora pęka i odchodzi od drewna, na pewno z powodu jakiejś choroby. Byliśmy zajęci przy niemowlęciu, a potem dziecku i nastolatku, ja miałem jeszcze sporo do zrobienia przy odnawianiu domu i leczenie drzewa nie było dla mnie najważniejsze. Wkrótce jednak kora zaczęła odłazić ciężkimi, skórzastymi pasami, odsłaniając blade, nagie drewno. W szczelinach i szparach zrzucanej kory zadomowiły się mrowia stonóg. Wiosną nie pojawiły się liście i zrozumiałem, że mamy problem. Martwe drzewo, na tyle duże i na tyle blisko, że — gdyby się przewróciło — mogłoby uszkodzić dach, a nawet ścianę garażu. Nie ono pierwsze groziło naszemu domowi. Kiedy po odbiorze kluczy przyjechaliśmy na miejsce, okazało się, że jeden z ciężkich konarów opadł z wiekowego kasztanowca, który rósł na tyłach ogrodu, w drugim rogu. Było to jedno z szeregu powykręcanych, starych drzew za domami; znajdowały się tam na długo zanim na tym terenie cokolwiek zbudowano. Konar spadł bardzo niedaleko garażu naszych sąsiadów i nieomal wyrządził szkody idące w tysiące euro. Mieliśmy dom do remontu, pusty szkielet, któremu wciąż brakowało ogrzewania, kuchni, łazienek, a nawet drzwi — tyle pieniędzy miało przez następne kilka lat pójść na to miejsce, a teraz musieliśmy nagle zapłacić sześćset euro za ścięcie martwego kasztanowca. Pomijając fakt, że bardzo nie chciałem ścinać tak pięknego starego olbrzyma, po prostu nie było nas na to stać — ale nie mieliśmy wyboru. Gdyby drzewo się przewróciło, mogłoby zniszczyć garaż sąsiada, albo przebić się przez tyły naszego domu.

KREMACJA

347

Jak często bywa w życiu, nie zwracałem na nie zbyt wielkiej uwagi, dopóki nie stało się problemem. Znajdowało się w ślepej plamce mojej świadomości: obecne, ale niezauważone.

348

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Zajęło to cały dzień i trzeba było trzech ludzi, żurawia i traktora z przyczepą. Na dom sypały się pyliste kłęby trocin; chirurdzy drzew zaczęli od góry i posuwali się w dół, z rykiem pił łańcuchowych odcinali kolejne kawały i albo zrzucali je na ziemię, albo opuszczali na linach. Pod koniec części składowe starego kasztanowca zajmowały cały ogród, jakby czekały, aż ktoś na powrót je złoży. Przyglądałem się w miarę możliwości, próbując się nauczyć, jak się to robi. Myślałem, że kto wie, kiedy przyjdzie mi samemu ściąć drzewo. Chirurdzy nie chcieli przyjąć kłód jako części zapłaty, a ja nie mogłem trzymać ich w ogrodzie — zajmowały zbyt dużo miejsca i zniszczyłyby nasz tylny trawnik. Kolejna rzecz, na naprawę której przez kilka lat nie będzie nas stać. Nie miałem piły ani umiejętności koniecznych do pocięcia wielkich kłód na polana nadające się do spalenia. Zostawiłem więc sobie kilka bierwion, jednemu z przyjaciół dałem zabrać tyle, ile zmieściło się w jego samochodzie, a chirurdzy odjechali z ogromną przyczepą wyładowaną kłodami z naszego drzewa. To było w 2010, tuż przed tym, jak Irlandię nawiedziła najcięższa zima od dziesięcioleci, kiedy to paliłem drewnem codziennie przez jakieś cztery miesiące. Drewnem, które musiałem kupić. Ależ sobie tamtej zimy plułem w brodę. A potem obumarło drugie drzewo. Dostrzegłem ironię tego faktu. Jednym z powodów, dla którego cieszyłem się, że w końcu mam własny dom, była perspektywa zasadzenia kilku drzew z dzieciakami. Zamiast tego przeze mnie na świecie będzie o dwa drzewa mniej. Przez kilka tygodni było bardzo wietrznie i uwiązałem kruchy maszt martwego drewna najsolidniej, jak potrafiłem, kilkoma linami, martwiąc się, że upadnie, zanim uda mi się opanować ten upadek. Jednocześnie zacząłem szukać w internecie wiadomości o tym, jak ściąć drzewo. Na YouTube było mnóstwo pomocnych filmów instruktażowych — i jeszcze więcej takich, które demonstrowały wypadki mogące się przytrafić, kiedy idioci bez wiedzy ani doświadczenia brali się za wycinkę w stylu „zrób to sam“. Zniszczone dachy, ściany, samochody, rany cięte i tłuczone... wyglądało na to, że przy względnie niewielkim wysiłku można było wyrządzić niebywałe szkody. Dowiedziałem się też, że w Irlandii wynajęcie piły łańcuchowej jest niemożliwe — zapewne z powodu wyżej wymienionych idiotów i wynikających z ich poczynań amputacji. Nie traciłem jednak animuszu. Drzewo nie było ogromne i o ile uda mi się sprawić, żeby opadło na ziemię po przekątnej ogrodu, niczego nie uszkodzi. Nie będę nawet potrzebował piły łańcuchowej. Miałem kilka zwykłych pił i byłem pewien, że mi wystarczą. Uwielbiam drewno we wszystkich odmianach. Uwielbiam chodzić po lasach i obrabiać drewno ręcznie, uwielbiam jego kolory i faktury, cięcie i kształtowanie go. Lubię je też palić: wolę ogień rozpalony drewnem niż torfem. Może i daje mniej ciepła i szybciej gaśnie — choć to zależy, jak dobrze jest wysuszone — ale też wypala się prawie całkowicie, pozostawiając bardzo niewiele popiołu w porównaniu w całymi stertami po paleniu torfu. Nie znoszę szarych kłębów popiołu unoszących się znad kominka przy jego czyszczeniu. Palenie drewna jest też korzystniejsze dla środowiska. W lasach gospodarczych sadzi się nowe drzewa w miejsce ściętych. Rosnąc, młode drzewa chłoną węgiel, więc używanie drewna jako opału jest — teoretycznie — neutralne pod względem emisji dwutlenku węgla. O ile zastępujemy ścinane drzewa nowymi, nie uwalniają one związków węgla do atmosfery. Odtworzenie irlandzkich torfowisk zajęłoby natomiast setki, a nawet tysiące lat, o ile w ogóle byłoby możliwe — a tymczasem uwalniamy wszystkie związki węgla od tysięcy lat uwięzione w torfie. Ropa, węgiel i gaz, na których oparliśmy większość naszej cywilizacji, powstawały jeszcze dłużej i nie ma wątpliwości, że kiedyś się w końcu wyczerpią. Ogień rozpalony drewnem nawet brzmi lepiej niż torfowy. Jego szumy i trzaski

KREMACJA

349

to odgłosy wygodnego domostwa. Co kilka miesięcy dociera do nas dostawa worków pełnych polan. Są zawsze za duże, żeby zmieścić się w kominku, zbyt grube, żeby nimi napalić; dla kogoś, kto dużo pracuje za biurkiem, nie ma lepszego leku na stres niż godzina rąbania polan i cięcia podpałki. Znowu robiło się zimno, zbierały się nowe burze, a drzewo stało już — martwe — zbyt długo. Pewnej soboty wyszedłem więc i przywiązałem dwie kolejne liny do gałęzi w połowie pnia, żeby móc lepiej kierować jego upadkiem. Koniec jednej liny był przytroczony do ciężkiego pala wbitego w ziemię, a drugiej — do pnia innego drzewa. Pies przyglądał się z pełnym zadumy zaciekawieniem, siedząc bezpiecznie na wybiegu, kot gdzieś polował. Nasz nastoletni syn był za bardzo wyluzowany, żeby się zainteresować, ale córki — trzy- i czteroipółletnia — były zafascynowane. Dostały absolutny zakaz wchodzenia w drogę, ale przycisnęły buzie do okna, czekając, aż tatuś je zabawi: to było oczywiście moje najważniejsze zadanie. Przede wszystkim chodziło o to, żeby drzewo opadło ukosem na trawnik, nie w stronę domu, nie na krzaki i płot na tyłach ogrodu i zdecydowanie nie na garaż. Naturalnie musiałem też uważać, żeby nie przygniotło i mnie. Kiedy zacząłem piłować, przez myśl przemknęło mi sporo filmów z YouTube. Wspiąłem się na drabinę i odciąłem kilka większych konarów od strony garażu, mając nadzieję, że ta utrata wagi ułatwi drzewu opadnięcie w przeciwnym kierunku. Potem zabrałem się za pień. Wyciąłem dwa kliny, jeden z przodu, a drugi — nieco wyżej — z tyłu, przez co drzewo stało na „zawiasie“ grubości ledwie kilku centymetrów, co teoretycznie powinno pokierować upadkiem. Drewno było naprężone, ale obumarłe i suche. Założyłem, że drzewo jest niestabilne i kruche, że tylko czeka, aby przewrócić się po pierwszym ruchu piłą. Kiedy jednak wyciąłem drugi klin, ono stało dalej, połączone z podstawą pnia może pięcioma centymetrami drewna. Podniosłem wzrok na gałęzie drzewa: niepokoił mnie jego ciężar, ale to, jak świetnie było ukształtowane, zaskoczyło mnie i wzbudziło przypływ szacunku. Miało dziewięć metrów wysokości i niesymetryczne gałęzie, a jednak było tak idealnie wyważone, że stało pionowo na podstawie niewiele grubszej od mojej dłoni. Osiągnięcie takich rozmiarów zajęło mu dziesięciolecia spędzone w najróżniejszych warunkach pogodowych i nawet teraz, choć jego życie już się zakończyło, wciąż było mocniejsze niż sądziłem. Kątem oka widziałem moje czekające w oknie córeczki. Położyłem dłoń na pniu i pchnąłem. Drzewo przewróciło się na podmokły trawnik z cichym, głuchym trzaskiem. Okno blokowało dźwięki, ale żona powiedziała mi później, że jeszcze nigdy nie słyszała, żeby dziewczynki śmiały się tak głośno. Tatuś przewrócił drzewo jedną ręką. Odwiązałem liny, po czym zacząłem ciąć drzewo na kłody i polana. Zostawiłem je wzdłuż ściany garażu, żeby trochę obeschły, cieńsze gałęzie ułożyłem na stojaku przy płocie, a powiązane witki na podpałkę zrzuciłem na stertę. Palimy w kominku tylko wieczorami, żeby ogień buzował przez kilka godzin, zanim pozwolimy mu zgasnąć. To drzewo rosło przez ponad dziesięć lat, a my zużyliśmy wszystkie polana w jakieś dwa tygodnie. Dało mi to dużo do myślenia o całym tym paleniu różnych rzeczy dla ciepła i energii. To właśnie robimy: choć mamy do dyspozycji inne, niewyczerpane źródła energii, wciąż w kilka godzin spalamy to, co powstaje przez lata, wieki albo tysiąclecia. Jako gatunek podpalamy własny dom, żeby było nam ciepło. Bardzo powoli poddajemy kremacji planetę, na której mieszkamy. Lubię siedzieć przy płonącym kominku, ale tęsknię za drzewem. Przełożyła Marta Dziurosz

350

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

O SPUSTOSZENIU HOFGARTEN W DÜSSELDORFIE Mirko Bonné, Berlin

W zeszłym roku, na przełomie wiosny i lata, obchodziłem 49. urodziny. Żeby to uczcić wybrałem się w poniedziałek zielonoświątkowy razem z przyjaciółmi, synem oraz żoną, na kolację w portugalskiej dzielnicy. Był początek czerwca, ciepły wieczór w portowej części Hamburga. Co prawda zapowiadano burzę — miała przyjść z południowego zachodu; ale w końcu nie przyszła, więc siedzieliśmy do późna na ulicy. Roześmiani piliśmy wino, przysłuchując się dalekim grzmotom. Niedługo później, rankiem, jechałem do Düsseldorfu. Miałem przez godzinę czytać fragmenty powieści „Nie mehr Nacht“ na tarasie Muzeum Teatru, mieszczącym się na skraju Hofgarten. Z dworca odebrała mnie organizatorka i ruszyliśmy taksówką przez miasto, w którym nigdy wcześniej nie byłem i którego widok natychmiast mnie poraził. Głęboko zaniepokojeni, rozmawialiśmy o burzy, która, osłabiona, co prawda ominęła Hamburg, lecz na Düsseldorf uderzyła z wielką siłą. Chociaż prace porządkowe szły pełną parą, to nie było ani jednej ulicy, na której nie leżałyby połamane gałęzie, kosze na śmieci, rowery, zerwane markizy i tablice reklamowe. Na środku jednego ze skrzyżowań zobaczyłem łódkę. Im bliżej byliśmy celu, tym większe wydawało się zniszczenie miasta. Z wąskiego pasa zieleni, który jeszcze przed kilkoma dniami przylegał do parku, nie uratowało się ani jedno drzewo. Jak wyjaśniła organizatorka odczytu, w dniu moich urodzin trzy burze połączyły się nad Düsseldorfem, a nowopowstały huragan przypuścił szturm na miasto. Moja rozmówczyni pokazywała mi taras, na którym miałem mieć odczyt — tarasu już nie było. Trzystu– czy czterystuletnie buki i kasztanowce leżały wyrwane z ziemi niczym zwiędłe osty. Poszatkowane konary, wciąż porosłe liśćmi, leżały w stertach rozrzuconych bezładnie wśród kamiennych płyt, które to pod ciężarem tej całej zieleni powbijały się w ziemię. Tamtego wieczora miał się odbyć koncert, mówiła pobladła organizatorka odczytu. Wystawiono na zewnątrz sto, może sto dwadzieścia krzeseł, lecz koncert trzeba było natychmiast odwołać. Wciąż miała przed oczami muzyków ratujących swoje instrumenty — jak się okazało, w ostatniej chwili — ponieważ za chwilę krzesła odleciały

O SPUSTOSZENIU HOFGARTEN W DÜSSELDORFIE

351

jak muchy. Całe rzędy krzeseł jak roje much wfrunęły między drzewa, których wiatr nie zdążył jeszcze połamać. Długo stałem ze ściśniętym gardłem na środku tego pobojowiska. Gdzieś w dole, w trawiastej dolince pełnej pniaków, ujrzałem szklarnię rozbitą w drobny mak przez obalony platan. Starszy pan z dużym psem na smyczy przedzierał się przez szare czerwcowe popołudnie, klucząc po nielicznych miejscach pozbawionych zniszczeń, po enklawach odgrodzonych biało—czerwoną taśmą. „Miałem siedem lat“ — krzyknął do mnie — „kiedy chadzałem tędy z moim ojcem!“ Przełożyła Jolanta Kossakowska

352

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

JAK NIE ZATRZYMAŁEM GLOBALNEGO OCIEPLENIA DZIENNIK KLIMATYCZNY ZAANGAŻOWANEGO KONSUMENTA

Jaś Kapela, Warszawa

Do pisania dziennika klimatycznego zachęcili mnie autorzy książki „Koniec świata, jaki znamy“ Claus Leggewie i Harald Welzer, pisząc tak: „Każdy codziennie wiele razy postępuje wbrew swoim najgłębszym przekonaniom. W omawianym w tej książce przypadku dotyczy to zużycia energii, które zwiększamy, wbrew posiadanej wiedzy i często bez wyraźnej konieczności korzystając z taksówek, samochodów i samolotów. Przykładów, jak łatwo nam przejść do porządku dziennego nad sprzecznością między naszymi przekonaniami a naszym postępowaniem, jest mnóstwo. Dowód? Jeśli są Państwo osobami świadomie podchodzącymi do kwestii ochrony klimatu, proszę założyć dziennik klimatyczny, w którym odnotowywać będą Państwo, jak często, w jaki sposób i w jakich sytuacjach naruszyli Państwo swoje zasady, wynikające z tej świadomości“. Jako osoba świadomie podchodząca do kwestii ochrony klimatu, postanowiłem sobie taki dziennik założyć. 2 grudnia, godz. 10.30 Podkręciłem kaloryfer. Bo poczułem się chory. A naprawdę nie chcę być dzisiaj chory. Naprawdę nie mam czasu być chory. To chyba ważniejsze, żebym był zdrowy, niż podkręcenie kaloryfera, żeby grzał trochę bardziej? godz. 14.30 Poszedłem na obiad z przyjaciółką i wziąłem zupę na wynos. A nie miałem na nią pojemnika, więc dostałem jednorazowy ze styropianu. Nie miałem pojemnika, bo nie planowałem nic brać na wynos. Ale zupa była w zestawie lunchowym za pięć złotych i miałem na nią ochotę, ale bałem się, że jak zjem od razu, to nie dam rady zjeść drugiego dania. Więc wziąłem na wynos. 3 grudnia, godz. 15.00 Poszedłem do sklepu po tytoń i herbatę z lipy, bo trochę się przeziębiłem. Na przezię-

JAK NIE ZATRZYMAŁEM GLOBALNEGO OCIEPLENIA

353

bienie najlepsze są papierosy. Żart. Na przeziębienie najlepiej leżeć pod kocem i pić herbatę, więc nie planowałem nic więcej kupować i nie wziąłem torby na zakupy. Ale gdy już wyszedłem i kupiłem tytoń, uznałem, że może warto kupić też jakieś owoce, naturalne źródło łatwo przyswajalnych mikroelementów i witamin. Ale ponieważ nie miałem torby, musiałem wziąć foliówkę w warzywniaku. 4 grudnia Kupiłem sobie nowy komputer. To znaczy nie do końca nowy, bo używany. Ale nowy, bo ciągle mam stary. Ale stary kupiłem sobie parę lat temu i już naprawdę nie wyrabiał. Ciągle się wieszał i zacinał, więc uznałem, że najwyższy czas kupić nowy. Choć jednocześnie miałem z tym dylemat, bo przecież stary ciągle działał, choć się wieszał i zacinał. No, ale przecież nie wyrzucam starego, tylko oddam go bratu, który na pewno zrobi z niego jakiś pożytek. Do tego komputer był cały opakowany w folię bąbelkową, z którą teraz nie wiem, co zrobić. Ale żal wyrzucać, więc leży na fotelu i patrzy na mnie karcącym wzrokiem. 5 grudnia, godz. 12.00 Poszedłem na zakupy. W warzywniaku powiedziałem panu, że nie potrzebuję plastikowej torby, do której załadował mi dwie cebule, ale zażartował sobie: – Zawsze to deko więcej. W sensie, że zarobi więcej dzięki tej foliówce, choć chwilę mi zajęło zrozumienie tego żartu. No więc się śmiejemy i w końcu wziąłem tę foliówkę, której nie chciałem. Mam nadzieję, że naprawdę coś na tym zarobił. godz. 13.18 Przyszedł kurier z przesyłką, co mi przypomniało, że mam dylemat, czy etycznie jest korzystać z usług kurierów. Nie dość, że zwiększa to ruch samochodowy, to do tego warunki pracy kurierów, a także pracowników sortowni błagają o pomstę do nieba. A wołanie do nieba im wcale nie pomoże, więc może należałoby samemu jeździć rowerem po te wszystkie rzeczy, które tak łatwo teraz kupić sobie jednym kliknięciem przez internet? Może wychodziłoby drożej, ale w sumie taniej, bo połowy z nich bym sobie nie kupował. 9 grudnia Wymieniłem sobie telefon i teraz mam znowu wyrzuty sumienia. Myślę o tych wszystkich dzieciach zmuszonych do pracy w kopalniach złota i platyny, dzięki którym co dwa lata możemy cieszyć się nową komórką. Chciałbym kiedyś móc uścisnąć im rękę. Podziękować za te wszystkie lata, przez które moja jakość życia utrzymywała się na tym samym wysokim technologicznie poziomie. Jednak pewnie nie będę miał takiej okazji, więc pozostaje mi tylko zasmucić się nad ich losem przez chwilę. Może należałoby zapalić im jakąś świeczkę? Może po prostu należałoby nie wymieniać telefonu? W końcu stary jeszcze działa i pewnie, gdyby nad nim popracować i wyczyścić ze śmieci, to mógłby całkiem dobrze działać dalej. Co prawda wkurzało mnie, że miał kiepski aparat, ale jeśli chcę mieć dobry aparat, to może muszę sobie kupić aparat, a nie co dwa lata zmieniać komórkę, licząc, że w którejś w końcu aparat będzie wystarczająco dobry. Może muszę, ale na razie stało się to, co się stało. Kupiłem nową komórkę i przedłużyłem umowę z operatorem na kolejne dwa lata. Biedni my. 10 grudnia W drodze do Lubomierza (taka wioska w górach, gdzie mam po dziadkach domek)

354

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

kupiłem sobie drożdżówkę i obwarzanek krakowski. Jedno i drugie zapakowano w foliowe torebki, a ja zbyt się śpieszyłem, żeby protestować. Podobno zrobiono kiedyś takie doświadczenie, że młodym pastorom kazano przygotować kazanie o dobrym samarytaninie, a następnie powiedziano, że muszą natychmiast udać się do drugiego budynku, żeby je wygłosić. Większość tak się spieszyła, że nawet nie zauważyła mężczyzny leżącego na chodniku i symulującego atak padaczki. Tylko niewielka część zatrzymała się sprawdzić, co mu się stało. 12 grudnia Pojechałem w góry i sobie tu siedzę, pisząc książkę. Przyjechałem pociągiem i autobusem, czyli nie tak najgorzej dla klimatu. Ale dziś na przykład pojechałem busem do Mszany Dolnej, która jest trochę większą miejscowością niż Lubomierz, w którym mam dom po dziadkach. I zastanawiam się, czy nie bez sensu pojechałem. Kupiłem dużo rzeczy, które pewnie mi się przydadzą, ale część z nich mógłbym przecież kupić w wiejskim sklepiku (choć większości nie). Zresztą nawet jeśli nie mógłbym kupić w najbliższym sklepie różnych rzeczy, które sobie umyśliłem, to może czas nauczyć się robić dobre posiłki z rzeczy, które można znaleźć w najbliższym sklepie. A nie tylko ciągle mleko sojowe i pomidory suszone z Biedronki. Fasola w puszce to też w końcu super produkt, którego nie doceniałem jak dotąd w mojej kuchni. Może czas się z nią zaprzyjaźnić? Choć lepsza by była nie w puszce, ale kto ma czas na to namaczanie? Jednak skoro przejmuję się klimatem, to chyba będę musiał go znaleźć wkrótce. Zasadniczo pojechałem do miasta, bo wczoraj próbowałem pójść w góry, ale szybko się poddałem, bo raki, które założyłem na buty, były porwane i ciągle trzeba było je poprawiać. Więc pomyślałem, że kupię sobie nowe raki. W końcu taki produkt powinien być w co drugim sklepie w górskim miasteczku. W końcu wielu osób tu chodzi po górach i na pewno potrzebuje takiego produktu. Ale okazało się, że nie. Widocznie wszyscy mają tutaj lepsze buty i umiejętności chodzenia po śniegu niż ja. I nikt nie potrzebuję raków. Więc ostatecznie kupiłem sobie nowe buty. Tyle dobrego, że nie są skórzane, a są całkiem ładne. W sumie potrzebuję nowych butów, bo mam na zimę tylko jedne oficerki. A nie mogę przecież wszędzie chodzić w oficerkach. A może mogę? Może wcale nie potrzebuję tych butów? I innych produktów, które kupiłem. Gdybym był bardziej przewidujący, wziąłbym na przykład okulary przeciwsłoneczne z domu. I nie musiałbym kupować nowych. Ale nie jestem dość przewidujący. Byłem zajęty innymi rzeczami niż myślenie, co może mi być potrzebne w górach. W efekcie kupiłem kolejne zbędny mi na dłuższą metę produkt. A PKB rośnie, rośnie, rośnie i pogrzebie stary świat. Martwi mnie jeszcze jedna rzecz, o której zazwyczaj nie myślę. Prąd. Nie potrafię żyć bez prądu. Zrozumiałem to dziś, gdy wiał silny wiatr i nagle zgasło światło. Była godzina 21.00 i pomysł, że mam teraz spędzić resztę wieczoru bez prądu i przy świeczkach wydawał mi się nie do zniesienia. Tym bardziej, gdy już znalazłem i zapaliłem świeczki, które okazały się żałosnymi ogarkami. Nie dało się przy nich nawet czytać. Napisałem na Facebooku, że nie mam prądu i co teraz. I koleżanka się spytała, ile procent baterii mi zostało. (To też znamienne, że mogę nie mieć prądu, ale jednak mam go na tyle, żeby pisać na Facebooku.) Zastanowiłem się nad tym pytaniem i odpisałem: „Ale w laptopie, tablecie, komórce czy drugiej komórce?“ Oczywiście pisząc te słowa zdawałem sobie sprawę z ich dwuznacznego wydźwięku. Jako osoba zaangażowana w sprawy klimatu nie powinienem się obnosić z takim rozpasaniem technologicznym. Ale właśnie dlatego, że nie powinienem, mam ochotę to robić. Przecież ciągle myślę o tym jak ograniczyć zużycie energii. Przeważnie wyłączam komputer, tablet, komórkę, gdy ich nie używam. Ok, tylko jedną komórkę. Ale wciąż.

JAK NIE ZATRZYMAŁEM GLOBALNEGO OCIEPLENIA

355

15 grudnia Wciąż jestem w górach, co sprzyja ekologicznemu trybowi życia. Już drugi dzień nie wychodzę z domu. Ale oczywiście ciągle emituję CO2 paląc w kominku, używając komputera itd. Czytając kolejny tekst na temat zrównoważonego rozwoju, a konkretnie gospodarki odchodami, spotkałem się z myślą, że nie ma sensu spuszczać wody po siku, wystarczy, że się to robi po kupie. Zgodziłem się z tą myślę, bo w sumie dostarczanie wody na szczyt góry, tylko po to, żeby ją spuścić zmieszaną z moczem, jest dość absurdalne. Jednak odruchy są silniejsze. I ciągle przyłapuję się na spuszczaniu wody po siku. Długa droga od postanowienia do przestawianie się. 16 grudnia Muszę pojechać do Kielc, bo jestem świadkiem w sprawie zdjęcia, które sobie kiedyś zrobiłem z napisem „Papierz chuj, Polska kurwa“. Nie wiem, czy znajdą winnych, skoro nie mam pojęcia, kto ten napis zrobił. A pewnie jestem jednym świadkiem, bo zdjęcie jest z Berlina i gdybym to nie ja się na nim znajdował, to sprawy by nie było. Tyle dobrego, że nie jestem oskarżonym. Ale jednak muszę jechać bez sensu do Kielc, co zwiększa mój ślad węglowy. Nie mówiąc o śladzie węglowym prokuratury, która trawi ropę na takie bezsensowne sprawy. Zrobiłem sobie na drogę kanapki z hummusem i zapakowałem sałatkę, którą już jem trzeci dzień, bo została po wizycie ciotki z wujem i dziećmi. W Krakowie miałem przesiadkę. Krakowski dworzec zmieniono praktycznie w galerię handlową, więc za bardzo nie ma gdzie usiąść, jeśli nie chcemy siedzieć w sieciowej kawiarni, cukierni albo restauracji, ale w końcu znalazłem jakąś ławeczkę, gdzie można było przycupnąć i zjeść posiłek. Bardzo byłem z siebie zadowolony, że robię coś tak obciachowego jak spożywanie przywiezionego z domu jedzenia w środku świątyni handlu. Nikt, co prawda, nie zwrócił specjalnej uwagi na ten mój akt oporu, ale nie jest to najważniejsze. Dziś może nie zwrócił, a jutro pomyśli, że może nie ma sensu kupować hamburgera, skoro można sobie przynieść kanapkę z domu i będzie taniej, smaczniej i zdrowiej. Przesłuchanie tyle trwało, że nawet nie miałem czasu w biegu kupić sobie nic więcej do jedzenia, więc przynajmniej nie wziąłem kolejnej foliówki. 18 grudnia Pojechałem do koleżanki do Cieszyna, gdzie marnuje się więcej zasobów niż w domu w Lubomierzu. Na przykład kupiłem sobie trzy pary skarpetek, tylko dlatego, że były ozdobione napisem „fuck you“. Ale jest jedna rzecz, która mnie tu cieszy (poza tym oczywiście, że wycieczki są fajne i koleżanka jest fajna i generalnie jest miło). Otóż koleżanka ma zepsutą spłuczkę i nie wystarczy nacisnąć przycisk, żeby spuścić wodę, ale trzeba też odkręcić zawór. Dzięki temu czynność spuszczania wody wymaga chwili refleksji, przy okazji której przypominam sobie, że spuszczanie wody po siku to marnotrawstwo i tego nie robię. Spuszczam tylko po dłuższym posiedzeniu. 19 grudnia Poszedłem na zakupy i nie wziąłem bawełnianej torby, bo miałem kupić tylko bułkę i gazetę, ale oczywiście doszły jeszcze jabłka, papryka konserwowa, druga bułka i w efekcie nie miałem jak tego wszystkiego po kieszeniach schować, ale i tak nie wziąłem oferowanej foliówki. 20 grudnia Wróciłem do domu w górach i zastanawiam się, czy rzeczywiście siedzenie tu samemu jest takie ekologiczne. Na pewno kupuję mniej rzeczy, ale przecież ogrzewanie domów

356

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

stanowi poważniejszy wkład w globalne ocieplenie, niż produkcja torebek foliowych, które czasami niechcący wezmę. Zima, co prawda, wyjątkowo ciepła, ale nie na tyle, żeby siedzieć w swetrze. Na szczęście niedługo zjedzie się rodzina i będzie to bardziej efektywne energetycznie. 27 grudnia Święta, świeta i po świętach. Konsumowaliśmy całymi dniami, udało się uniknąć rękoczynów, tylko trzy razy zostałem nazwany faszystą. Na szczęście to matka zrobiła większość zakupów, więc nie muszę się trudzić liczeniem, ile wyemitowaliśmy przy tym dwutlenku węgla. Ale upomniałem ją, gdy próbowała palić plastiki w kominku. W końcu nie po to mamy recykling, żeby palić śmieciami. Ale pewnie jej nie przekonałem i dalej pali śmieciami, tylko robi to tak, żebym nie widział. Trochę się martwię, czy od tego wszystkiego nie przytyłem, ale na szczęście mam przemianę materii piętnastolatka, więc prawie równie szybko udawało mi się wydalać to, co skonsumowałem. Zobaczymy, co pokaże waga na siłowni. Gdy już uda mi się do niej dotrzeć. Niespuszczanie wody po siku okazało się trudniejsze niż myślałem, ale powoli zaczynam się przyzwyczajać. I powstrzymywać. 30 grudnia Wróciłem do miasta i znowu wraca problem z torebkami foliowymi. Wszyscy chcą mi je dawać, a ja staram się odmawiać, ale bywa różnie. Nie zawsze łatwo odmówić, czasem łatwiej wziąć i się z tym pogodzić. To znaczy zawsze jest tak łatwiej, ale jednak nie poddaję się. Na szczęście mam na ulicy sklep, gdzie różne kasze, bakalie i przyprawy pakują w torebki papierowe, więc staram się w nim zaopatrywać. Wcześniej też był, ale pracował w nim facet paradujący w koszulce nacjonalistów, więc czułem pewien dyskomfort, żeby tam robić zakupy. W końcu nie po to walczę z globalnym ociepleniem, żeby wspierać nacjonalizm. Na szczęście obsługa się zmieniła. Nie wiem, czy już pisałem, że zmierzam do zostania weganinem. To na pewno zmniejszy mój ślad węglowy, bo przecież przemysł mięsny jest odpowiedzialny za ponad dwadzieścia procent emisji CO2. Co prawda, gdy kupuje się warzywa, trudno uniknąć pakowania ich przez sprzedawców w foliówki, ale na pewno da się to jakoś rozwiązać. I zajmę się tym w nowym roku. Takie postanowienie.

JAK NIE ZATRZYMAŁEM GLOBALNEGO OCIEPLENIA

357

Oisín McGann

358

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

RYBITWA Tony Birch, Melbourne

Od ponad roku mój starszy wiekiem sąsiad, Jack, porządkuje swoje życie i pozbywa się niektórych rzeczy. Nie jesteśmy spokrewnieni i znamy się tylko parę lat, jednak wiele z rzeczy, które nie są mu już potrzebne, trafiło właśnie do mnie. Zaczęło się od „Encyklopedii australijskich traktorów“ oraz „Traktorów i nowoczesnego rolnictwa“ w twardych okładkach. Podsunął mi je pewnego słonecznego poranka, gdy rozmawialiśmy przez poszarpany żywopłot z lawendy, który służy nam za rozdzielający nas płot. Jack zna się na traktorach i uwielbia o nich rozmawiać. Gdyby brał udział w starym quizie telewizyjnym „Mastermind“, jego „wybranym tematem“ bez wątpienia byłyby traktory. Jack całe życie sprzedawał traktory w stanie Wiktoria. Miał spółkę ze swoim bratem bliźniakiem, Ronniem. Razem rozkręcili biznes, a parę lat później ożenili się z dziewczynami ze swojego rodzinnego miasta — w tym samym kościele, tego samego dnia. Zaplanowali też, że po przejściu na emeryturę osiądą na bliźniaczych działkach przy plaży na zachodnim wybrzeżu. Do zaplanowanej emerytury zostało im jeszcze kilka miesięcy, gdy, podczas powodzi, woda zmyła z mostu pikapa, za kierownicą którego siedział Ronnie, gdy próbował pokonać wezbraną rzekę gdzieś koło Colac. Poobijany wrak auta wypłynął kilka mil dalej, ale ciała Ronniego nigdy nie znaleziono. Choć Jackowi bardzo brakowało Ronniego, nie zrezygnował ze swojego emerytalnego planu. Tymczasem wdowa po Ronniem sprzedała ich działkę „komuś z miasta“, jak lekceważąco wyraził się Jack. Ten „ktoś z miasta“ wybudował dom obok Jacka, ale rzadko tu zaglądał i po paru latach wystawił dom na sprzedaż. To ja kupiłem dom od żony Ronniego. Chciałem zająć się jego remontem w przerwach w pisaniu wielkiej powieści. Ale od przeprowadzki tutaj niewiele zdziałałem. Napisałem też zaledwie kilka paragrafów. Poza książkami o traktorach, Jack oddał mi przez żywopłot także swoje stare narzędzia. Szczerze mówiąc są mi tak samo potrzebne, jak książki o traktorach. Nie

RYBITWA

359

chodzi o to, że nie doceniam hojności Jacka, po prostu mam dwie lewe ręce. Jack dbał o swoje narzędzia. Naoliwione metalowe części są wolne od rdzy, a drewniane rączki wygładzone od lat używania. Choć nie spodziewam się, bym miał ich kiedykolwiek użyć, wszystkie nowe prezenty — czy to łopata, czy młotek czy jakiś rodzaj ręcznej piły — dołączają do kolekcji, którą trzymam w wychodzącym na ogród pokoju za kuchnią. To w tym pokoju piszę. Czy też, jeśli chodzi o ścisłość, spędzam dni, gdy powinienem pisać. Swój ochrzczony niefortunnie „dzień przy piórze“ zaczynam przy biurku uzbrojony w filiżankę herbaty i inspirującą muzykę — „muzykę do pisania“, jak o niej mówię z optymizmem. Mój poranek, który wcale nie trwa zbyt długo, polega na gapieniu się na przemian w ekran komputera i przez okno na zapuszczony ogród. Ogród aż się prosi o trochę uwagi, której nie mogę mu poświęcić, bo jestem zajęty pisaniem. Po jakiejś godzinie dociera do mnie, że nie jest to dzień na pisanie. Więc wstaję od biurka, wychodzę z domu i idę na koniec ogrodu. Przeciskam się przez szparę w ogrodzeniu i ruszam na plażę. Gdy zacząłem swoje codzienne wyprawy na plażę, Jack chodził zawsze ze mną. To właśnie on pokazał mi sekretne przejście ukryte pod ogromnym drzewem herbacianym, które rośnie zaraz za moim ogrodzeniem od tyłu. I to właśnie Jack zaprowadził mnie tamtędy na plażę, gdzie podzielił się ze mną kolejnym sekretem. Tego dnia, gdy poszliśmy na plażę po raz pierwszy, właśnie porzuciłem kolejną sesję pisania i Jack natknął się na mnie, jak krążyłem po ogrodzie od frontu. Rozglądałem się za czymś. Nie za historią, lecz za zwykłym zdaniem czy też nawet pojedynczym słowem, od ktorego mógłbym zacząć. – Hej, synu. — Pomachał do mnie zza żywopłotu. Jack był pewien, że coś musi nękać człowieka, który krąży jak oszalały po własnym ogrodzie. Obszedł żywopłot, zastąpił mi drogę i zapytał, czy może mi jakoś pomóc. Gdy mu wytłumaczyłem, że jestem prawie pewien, iż opuściła mnie wena twórcza, spojrzał mi prosto w oczy, zaintrygowany i zmartwiony jednocześnie. – Wena twórcza? — powtórzył moje słowa kilka razy. — Nigdy o tym nie słyszałem. Co to jest? – No, więc, Jack, gdy pisarza opuszcza wena, to czuje się tak, jakby miał problem, którego nie jest w stanie rozwiązać. Albo jakby rozglądał się za pomysłem. Pomysłem zawartym w słowach. Tylko, że nie można tych słów uchwycić. W oczach Jacka coś błysnęło. Był przekonany, że znalazł rozwiązanie. – Masz trochę racji, próbując rozwiązać swój problem spacerując. Ja też tak robię. Idę na przechadzkę, żeby sobie przejaśnić w głowie. Ale kręcenie się w kółko? To ci nie pomoże. Musisz iść przed siebie. Pomachał w kierunku niskich wzgórz za sąsiednimi domami. – Przed siebie, synu. Prosto przed siebie. Następnie namówił mnie do przejścia na tył ogrodu i pokazał mi lukę między dwoma słupkami w ogrodzeniu za jego szopką. – Zastanawiałem się nad wstawieniem tu furtki — wyjaśnił Jack, gdy przeszliśmy na drugą stronę. — Byłoby łatwiej, niż tak się codziennie rano przeciskać. Ale, szczerze mówiąc, nie miałbym z tego takiej zabawy. Dzięki temu czuję się trochę jak dzieciak. Przed nami ciągnęło się wąskie przejście, która niknęło pod koroną drzewa herbacianego. Szedłem za Jackiem ocienioną ścieżką, która wspinała się ostro do góry, aż dotarliśmy do szczytu wzgórza, skąd opadała łagodnie pomiędzy piaszczyste wydmy i fale złocistej trawy. Jack czekał na mnie na plaży, gdy przeciąłem pasmo piasku usiane kawałkami

360

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

skórzastej brunatnicy. Nie spieszyliśmy się, gawędziliśmy i czasem przystawaliśmy, by podziwiać oszałamiające barwy w basenach pływowych między plażą a oceanem. Jack potrafił rozpoznać każdy gatunek ryb, które kluczyły w lasach wodorostów. Czułem się przy nim jak chłopiec ochoczo podążający za ojcem. Szliśmy tak może z pół godziny i w końcu Jack zszedł z plaży między trawy. Po jakichś trzydziestu metrach się zatrzymał. Wskazał ruchem głowy na płytkie zagłębienie w ziemi. – To tu. — Pokazał na miejsce, w które się obaj wpatrywaliśmy, choć ja nie miałem pojęcia, co niby miałbym tam zobaczyć. Oczy Jacka rozszerzyły się. – No, i co myślisz? Spojrzałem znowu na trochę przydeptaną trawę. – Co myślę o czym, Jack? Nawet jeśli usłyszał moje pytanie, to je zignorował. – Zjawiają się co roku. Odkąd mam tu dom. I pewnie tak było od tysięcy lat. – Kto, Jack? Kto się tu zjawia? – Nie kto, synu, tylko co. Rybitwa. Wypowiedział to słowo — „rybitwa“ — cicho i spokojnie, jakby uważał, że powinienem wiedzieć o czym mówi bez zadawania pytań. Następnie odwrócił się i poszedł z powrotem w stronę plaży. Zaskoczył mnie, gdy nagle ruszył truchtem. Pobiegłem za nim. – Rybitwa, Jack? Co to jest? Zatrzymał się na plaży i wziął głęboki oddech. – Rybitwa popielata — wyjaśnił, idąc dalej. — To ptak. Odważny, mały ptak. Każdego roku przylatuje tu, na tę plażę, z samego szczytu świata, z kręgu polarnego. Pokonuje 30 tysięcy kilometrów, żeby się tu dostać. I rok w rok wraca tam z powrotem. Co za odległość. Większość ludzi nigdy rybitw nie ogląda. Większą część życia spędzają w powietrzu. Spojrzałem w stronę linii horyzontu nad oceanem, a potem podniosłem wzrok na puste niebo. – To musi być spory ptak, co? Żeby przelecieć taki dystans? – Wcale nie — roześmiał się Jack. — Rozpiętość skrzydeł to może ze trzydzieści centymetrów, może trochę więcej. A sam ptak… – Zacisnął swoją sękatą pięść. — Jest niewiele większy niż to. Zagwizdałem z podziwem. – Czyli ją widziałeś, Jack? Tę rybitwę? Spojrzał na mnie. Jego twarz się wypogodziła, ale nic nie powiedział. Ruszyliśmy z powrotem do domu. Od czasu do czasu oglądałem się przez ramię i zerkałem na czyste, poranne niebo, zadając jednocześnie kolejne pytania o ptaka. – Jack, aż z kręgu polarnego, tak? Jak tu trafiają? – Przylatują — zaśmiał się. – Ale jak, Jack? Skąd wiedzą, gdzie mają lecieć? — Znowu spojrzałem w stronę horyzontu. — I to z tak daleka. Zatrzymał się i położył mi rękę na ramieniu. Zaskoczyła mnie siła jego uścisku. – One pamiętają, synu. Właśnie tak tu trafiają. Lot trwa miesiące. Poczytaj o tym. Naukowcy zbadali, gdzie te ptaki się zatrzymują po drodze. Rybitwy nigdy nie zapominają miejsc, w których były ani do których zmierzają. Nigdy nie zapominają. Zapamiętaj to sobie synu. Znowu złapał mnie za ramię. – Jest coś jeszcze, wiesz?

RYBITWA

361

Naukowcy zbadali, gdzie te ptaki się zatrzymują po drodze. Rybitwy nigdy nie zapominają miejsc, w których były ani do których zmierzają. Nigdy nie zapominają. Zapamiętaj to sobie synu.

362

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Czekał na moją reakcję, ale ja nie miałem nic do powiedzenia. – Co jeszcze, Jack? W jego oczach błysnęła czysta radość. – One długo żyją, jak na ptaki. Niektóre ponad dwadzieścia lat. Tyle latania, można by pomyśleć, że to je zmęczy. A jednak nie. Latanie daje im siłę. To nie wszystko. Tyle żyją, a w pary łączą się na całe życie. Co roku lecą na drugi koniec świata w dokładnie to samo miejsce, do tego samego partnera. Niezłe, co? Gdy prześlizgnęliśmy się z powrotem przez ogrodzenie, Jack zaprosił mnie do swojej szopki w ogrodzie. – Mam tu coś dla ciebie — powiedział i puścił do mnie zawadiacko oko. W szopce panował idealny porządek. W szklanych słojach opatrzonych w etykietki znajdowała się wielka kolekcja gwoździ, wkrętów, śrubek i nakrętek. Stały na drewnianej ławie wzdłuż ściany, pod oknem wychodzącym na ogród. Jego narzędzia ogrodnicze: łopaty, grabie i kilofy różnych rozmiarów stały gotowe do użycia wzdłuż jednej ściany, podczas gdy piły, młotki i wiertła wisiały na wspornikach powyżej. Nigdzie nie było widać żadnego narzędzia na prąd. Kawałki drewna różnej długości — niektóre z nich, jak twierdził Jack, były „rzadkimi znaleziskami“ — leżały na stelażu z tyłu szopki. Poniżej kolekcji drewna znajdowała się druga półka, którą zapełniało kilkadziesiąt równo ustawionych puszek farb i lakierów. – Czego właściwie szukamy, Jack? — zapytałem na głos, gdy on zaczął rozglądać się za czymś po szopce. – Lornetki — odpowiedział, grzebiąc w kartonie z wypisanym grubym ołówkiem słowem „RÓŻNOŚCI“. Lornetki nie było w tym pudle, więc Jack opuścił szopkę i wrócił z drewnianą drabiną. Oparł ją o tylną ścianę, a górę drabiny przystawił do górnej półki, gdzie stał grzejnik naftowy, kilka kolejnych kartonów oraz stara walizka. Zobaczyłem, że Jack sprawdza wytrzymałość drabiny. Zaproponowałem, że go wyręczę. – Może pomogę, Jack? Wejdę na drabinę za ciebie. Odpędził mnie machnięciem ręki i postawił nogę na pierwszym stopniu drabiny. Wspiął się na wysokość półki, przesunął jedno z pudeł na bok i sięgnął po drugie. Karton uderzył przy tym w walizkę. Odskoczyłem do tyłu, gdy spadła z łoskotem na podłogę. – Cholera jasna — Jack szepnął pod nosem, zerkając przez ramię na leżącą na ziemi walizkę. Przejrzał kilka pudeł i w końcu znalazł w jednym z nich futerał z podrapanej skóry. Wyjął z niego lornetkę. – A, jest. Stałem przy drabinie, gdy mi ją podał. Była w nieskazitelnym stanie. Ciemny metal, chromowania, szklane soczewki — każda z tych powierzchni odbijała światło słoneczne wpadające do szopki przez okno. Jack zszedł z drabiny i położył mi rękę na ramieniu. – Gdy rybitwa wróci latem, będziesz przygotowany. Zerknąłem na lornetkę. – Ale jak ona wygląda, Jack? Zupełnie nie znam się na ptakach. W odpowiedzi Jack podał mi książkę, którą wziął z półki nad ławą: „Ptaki wędrowne z całego świata“. Gdy przerzucałem karty książki, on zajął się walizką leżącą na podłodze. Podniósł ją za rączkę i potrząsnął. Usłyszałem delikatny szelest dochodzący ze środka. Spojrzałem na Jacka, żeby sprawdzić, czy on też to usłyszał. Podrapał się w głowę. – Co tam masz?

RYBITWA

363

Postawił walizkę na ławie, już miał ją otworzyć, ale się zawahał, po czym jednak się zdecydował. Podszedłem bliżej i zobaczyłem lśniące cekiny naszyte na śnieżnobiałą tkaninę. Wyglądało to na suknię ślubną. Jack sięgnął do walizki i wyciągnął z niej suknię. Trzymał ją w ramionach, jakby to było nowonarodzone niemowlę. – To suknia ślubna mojej żony — wyjaśnił. — Zmarła ponad dziesięć lat temu. Wolno krążył po pomieszczeniu, tuląc do siebie suknię ślubną, jakby tańczył z nią walca. Zobaczyłem, że ma łzy w oczach, więc wyszedłem do ogrodu, by zostawić go samego. Gdy Jack wyszedł w końcu z szopki, zaprosił mnie do domu. Siedzieliśmy przy drewnianym stole nad kubkami słodkiej herbaty i Jack opowiadał mi o czterdziestu pięciu latach swojego małżeństwa i o śmierci żony po krótkiej, ale bolesnej chorobie. – Te wszystkie lata w podróży, wyjazdy do różnych miast… Powinienem był być z nią w domu. Zrozumiałem to dopiero, gdy ją straciłem. Więcej czasu spędziliśmy oddzielnie niż razem, więcej nocy przez te lata przespaliśmy w różnych łóżkach niż tak, jak powinniśmy, wtuleni w siebie. Miałem poczucie, że jakoś powinienem na to zareagować. Chciałem powiedzieć Jackowi, że na pewno bardzo się kochali i że czas, który spędzili razem, bez wątpienia wynagrodził im z nawiązką te noce, które spędzili z dala od siebie. Ale nie mogłem tego powiedzieć. Miałem poczucie, że nie znam go dość dobrze. Zresztą jesteśmy facetami, więc powiedziałem to, czego w takich okolicznościach oczekuje się od facetów. – Jack, ciężko pracowałeś, robiłeś to dla was obojga. Ona na pewno to rozumiała. Zajrzał do swojego kubka i zastanowił się nad moimi słowami. – Oboje to rozumieliśmy — powiedział w końcu. — Być może masz rację. Ale to niczego nie zmienia. Te wszystkie noce spędzone oddzielnie składają się na całe lata separacji. Zmarnowane lata. Na początku wiosny ubiegłego roku po raz pierwszy zauważyłem zmiany w Jacku. Któregoś ranka stałem przy skrzynce pocztowej, gdy zawołał do mnie przez żywopłot: – Ron! Hej, Ronnie! Uśmiechnął się i pomachał do mnie, po czym szybko odwrócił wzrok. Chyba był zdezorientowany i zakłopotany. Obszedłem żywopłot dookoła. Jack grzebał czubkiem buta w ziemi, przyglądał się uważnie gołej łacie w trawniku. – Jack, wszystko w porządku? Nie chciał podnieść na mnie wzroku. – Tak, wszystko w porządku, synu. Tak sobie tylko o czymś myślałem. Nie przejmuj się mną. Jestem starym idiotą. W ciągu następnych tygodni musiałem oddać Jackowi kilka z jego narzędzi, po tym, jak mi się przyznał, że nie może znaleźć młotka czy piły. – Nie chciałbym się naprzykrzać, ale może mógłbym pożyczyć od ciebie na kilka dni? Zauważyłem też, że zrobił się jakby wolniejszy i coraz rzadziej chodził ze mną na plażę. Któregoś ranka na początku lata, gdy zapukałem do jego drzwi, Jack nie odpowiedział. To się nigdy wcześniej nie zdarzyło. Poszedłem przez dziurę w ogrodzeniu sam, z lornetką przewieszoną przez szyję na skórzanym pasku. Gdy dotarłem do wzniesienia nad plażą, wyjąłem ją z futerału i zlustrowałem horyzont. Zobaczyłem mnóstwo ptaków, przede wszystkim mewy, ale ani śladu po rybitwie popielatej Jacka. Gdyby był ze mną, Jack by mnie zapytał: – Widać coś dzisiaj? Odpowiedziałbym tak, jak zwykle: – Nie, nic, Jack.

364

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Przez moment byłby lekko rozczarowany, po czym by się ożywił. – Jutro. Może jutro. Po zlustrowaniu nieba poszedłem przez piaskowe wydmy wzdłuż plaży do miejsca, gdzie według Jacka na pewno wróci ptak. Nie było go. Odwróciłem się w stronę domu i zobaczyłem kogoś daleko na plaży, kogoś, kto się ode mnie oddalał. Zdziwiłem się, gdy rozpoznałem jego szczupłą sylwetkę. Byłem pewien, że to Jack. Podniosłem lornetkę do oczu. Zmierzał w stronę plaży do surfowania. Pobiegłem za nim, wołając: – Jack! Jack! Odwrócił się dopiero, gdy prawie się z nim zrównałem. Przyjrzał mi się uważnie, z pewną podejrzliwością. – Ronnie? Ronnie? — Zrobił krok wstecz. — To ty, Ron? A niech mnie. Gdzieś ty się przez ten cały czas podziewał? Wyciągnąłem do niego rękę. – Jack, przepraszam, że cię dzisiaj rano nie złapałem. Musiałem zaspać. No, chodź. Pójdziemy razem do domu. Przesunął wzrokiem po plaży tam, gdzie nastoletni chłopcy leżeli na trawiastym nabrzeżu ponad plażą do surfowania. W swoich ciemnych, lśniących w słońcu piankach wyglądali jak kolonia fok. Jack odwrócił się i spojrzał w kierunku, skąd przyszedł. Wbił wzrok w piasek, w odciski stóp, jakie na nim zostawił kilka minut wcześniej. Powiódł po nich wzrokiem dalej wstecz, wzdłuż plaży. Nadchodząca fala przełamała się nad nimi łagodnie i je pochłonęła. – Do domu? Robił wrażenie zdezorientowanego. – Tak, Jack, do domu. Powinniśmy wracać. W tym momencie coś w nim zaskoczyło. Dezorientację zastąpiła pełna spokoju mina. Potem na jego twarzy pojawił się lekki uśmiech rozpoznania. Spojrzał na moją wyciągniętą do siebie dłoń, jakby to była niezamierzona zniewaga wymierzona w jego niezależność. Odepchnął mnie na bok. – Chodź, synu. Chcę ci coś pokazać. Nadchodzi zima. Od tamtego poranka Jack nie chodzi już ze mną na plażę. Nieco ponad tydzień temu właśnie tam szedłem, gdy rozpętała się burza. Ulewny deszcz przemoczył mój wełniany sweter i luźne spodnie od dresu. Zastanawiałem się nad powrotem do domu, albo przynajmniej zaopatrzeniem się w płaszcz przeciwdeszczowy. Zatrzymałem się na moment, żeby zdecydować, co robić. Niebo wisiało nisko nad horyzontem, sine od ciężkich chmur. Porywisty wiatr z południa siekł moją twarz deszczem. Wydawało się, że nie ma sensu wyciągać lornetki z futerału, ale i tak ją wyjąłem i zlustrowałem horyzont. Najpierw wypatrzyłem statek towarowy załadowany różnokolorowymi kontenerami. Rzucało nim na spienionym morzu jakby był zabawką zbudowaną z klocków Lego. Podniosłem lornetkę wyżej w stronę nieba. Jakiś cień mignął mi na tle chmur, a potem zobaczyłem ciemną plamę ptaka. Choć trwało to przelotnie, nie miałem wątpliwości, że właśnie zobaczyłem rybitwę. Widziałem ją tylko przez parę sekund, po czym zniknęła. Przysiadłem na wzgórzu i przez pół godziny czy nawet dłużej wpatrywałem się w linię horyzontu, ale ptak więcej się nie pojawił. Gdy wróciłem do domu, byłem przemoczony do szpiku kości i dygotałem z zimna. Wrzuciłem ciuchy do pralki, wziąłem prysznic i przeanalizowałem myśli,

RYBITWA

365

które zaprzątały mi głowę podczas powrotu z plaży. Ubrałem się i wyszedłem z domu, obszedłem żywopłot i znalazłem się w ogrodzie frontowym Jacka. Zapukałem kilka razy do drzwi, ale nie odpowiedział. Wróciłem do domu i zrobiłem sobie filiżankę herbaty. Poszedłem do dużego pokoju i przejrzałem kolekcję płyt CD, aż znalazłem odpowiednią „muzykę do pisania“: Iron and Wine. Usiadłem przy biurku otoczony stęchłym zapachem książek o traktorach i naoliwionych, metalowych powierzchni. Oto, co wtedy napisałem: Rybitwa ma ostry, krwistoczerwony dziób i nosi czarny kaptur z białą czapeczką. Gdy żeruje na łąkach i wydmach, gdzie zakłada gniazda, jej prawdziwe piękno pozostaje ukryte pod warstwą matowych, szarych piór. Lecz gdy rozpościera skrzydła do lotu, a zwłaszcza, gdy szybuje — co robi, by oszczędzić energię — odsłania swoje świetliste, bogate kolory. Rybitwa to silny i piękny ptak. Przełożyła Anna Blasiak

366

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

TYSIĄC SŁÓW NA ŚNIEG Xiaolu Guo, Londyn

Wstęp Na wodzie unosi się wielka góra lodowa. Gdyby zmienić się w ptaka lub rybę i podążać za tą górą wystarczająco długo, trafiłoby się na Grenlandię. Można byłoby tam zobaczyć zamarzniętą mewę na śniegu, albo szkielet wielkiego woła piżmowego na zboczu wzgórza. Można byłoby też napotkać tę inuicką rodzinę w niewielkim igloo. Nasza opowieść zaczyna się przy tym igloo. To co teraz robią? Jak zdarza się każdej rodzinie, zgromadzili się dookoła, zajęci domowymi obowiązkami. Matka gotuje, jej trzej synowie karmią psy. Czasem pomagają matce w przygotowywaniu jedzenia. Ich ojciec zmarł dawno temu, na polowaniu, podczas burzy śnieżnej. Najmłodszy syn to Tekkeit Qaasuitsup. Ma tylko dziewiętnaście lat i sześć miesięcy, ale jest bohaterem w tej okolicy i wszyscy nazywają go Bystry Tekk. To on dobrze mówi po angielsku i wypuścił się na podróże daleko w świat. Trafił na pierwsze strony gazet od Niemiec po Amerykę, od Rosji po Australię. Właśnie opowiada krewnym o swojej niedawnej przygodzie: – Powiedziałem ludziom w Niemczech, że aput nazywamy śnieg, który leży na ziemi; qana to padający śnieg, a pigsipor to nagromadzony śnieg; mentlana jest różowy, a suletlana zielony. I że klin to pamiętany śnieg, a naklin to zapomniany. Niemców to zaciekawiło, więc pytali, czym jest „pamiętany“ i „zapomniany“ śnieg. Powiedziałem, że nie da się spamiętać każdego śniegu, który się widziało. Pamięta się tylko jego część z całego swojego życia. Na przykład śnieg przykrywający martwe ciało naszego ojca, motela, ten śnieg zapamiętuje się na zawsze… 1 Nasz młody Nanuk śpi w łóżku. Ale to nie Grenlandia. Na zewnątrz słychać ruch uliczny i szum samolotów. Okno jest dokładnie zasłonięte, ale i tak wkrada się promień porannego słońca, który rozświetla ciemności.

TYSIĄC SŁÓW NA ŚNIEG

367

Tekk otwiera jedno oko. Rozgląda się po tym dziwnym miejscu i ma wrażenie, że wciąż śni. Na powrót zamyka oko. Sny, z których się właśnie ocknął, raczej nie pasują do tego otoczenia. Śniło mu się, że pływa z młodym niedźwiedziem polarnym, choć zwierzę go wyprzedziło, ponieważ niedźwiedzie te słyną z umiejętności pływackich. Tekk musiał zrezygnować z wyścigu. Teraz wydaje mu się, że ma mokrą twarz: pewnie od wody, w której pływał. Ale co śni mu się teraz? Tekk znów otwiera oczy i przesuwa głowę po miękkiej poduszce. No dobrze, jest telewizor zawieszony na ścianie, lodówka, biurko, krzesło, lustro, szafa i łazienka przy łóżku. Wszystko jawi mu się wyraźnie. Czyli to nie sen. Tekk siada z mętlikiem w głowie. Potem nagle rozpoznaje pomarańczową walizkę stojącą na dywanie na środku pokoju. Rodzina kupiła mu ją, całkiem nową, na wyjazd z Grenlandii. Nie, to nie sen: to rzeczywistość. Jest gdzieś w Niemczech. Widocznie wylądował tam poprzedniego dnia, po bardzo długiej i skomplikowanej podróży. Jak przez mgłę pamięta, że siedział w dalekobieżnym autobusie, potem przesiadł się do małej awionetki, potem znalazł się na wielkim międzynarodowym lotnisku, a później leciał ogromnym samolotem, w którym uśmiechnięta stewardesa podawała mu darmowe wino i alkohol, a potem… więcej nie potrafi sobie przypomnieć. Ktoś puka do drzwi. Tekk ani drgnie. Znów pukanie. Bez słowa opuszcza stopy na dywan. Słyszy, że ktoś przekręca klucz w zamku i otwiera drzwi. Wchodzi młoda, biała kobieta w uniformie, z odkurzaczem. Tekk wzdryga się z zaskoczenia i pyta łamaną angielszczyzną: – Kim jesteś? Zdaje sobie sprawę, że ostatnio nie ćwiczył angielskiego. Kobieta wygląda na skruszoną, kiedy zdaje sobie sprawę, że gość jest wciąż w pokoju. – Entschuldigen Sie! Mam wrócić później? — pyta. Ale Tekk ją zatrzymuje: – Czekaj, nie idziesz! – Słucham pana. – Kobieta odwraca się do niego. – To Berlin, tak? – Tak – odpowiada z uśmiechem. – A gdzie w Berlinie? – Jest pan w Hotel Kantstrasse, blisko berlińskiego zoo. – Berlińskie zoo? – powtarza Tekk, zdumiony. – To znaczy to jest hotel, nie zoo — tłumaczy kobieta równie niepewną angielszczyzną — ale jesteśmy niedaleko berlińskiego zoo. Tekk nie odpowiada, więc kobieta powtarza pytanie: – Chce pan, żebym posprzątała teraz, czy mam wrócić później? Tekk wlepia wzrok w pokojówkę, kręci słabo głową. Kobieta wychodzi wraz z odkurzaczem, zamyka za sobą drzwi. Tekk siada. Uświadamia sobie, że zasnął w ubraniu. Dotyka głowy i nie czuje na niej nic poza krótkimi włosami. Gdzie jego czapka z futra morsa? Tekk kocha tę starą futrzaną czapę. Nie może wędrować po świecie z gołą głową. Dostrzega czapkę na biurku przy oknie. Chwyta ją i wciska na głowę. Czuje się trochę lepiej. Rozsuwa zasłony. Światło zalewa pokój. Otwiera okno. Widzi dachy miasta i wielkie tablice reklamowe na wysokich budynkach. Na jednej dostrzega napis „Benz“, na drugiej — „BMW“. Patrzy w dół. Ulice i samochody wyglądają jak zabawki. Kręci mu się w głowie. Zamyka okno. Znów krąży po wyłożonym dywanem pokoju, próbując przyzwyczaić się do tej przestrzeni. Wchodzi do łazienki. Umywalka ma dziwny kształt, jak wielki kwiat lotosu — nie żeby Tekk widział w życiu dużo wielkich kwiatów. Dotyka zlewu i automatycznie zapala się krąg światełek, jak w filmie science–fiction. Tekk gapi się na lśniącą umywalkę, próbuje pojąć, gdzie jest żarówka. W końcu się poddaje. Musi się umyć. Nie ma jednak kurka,

368

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

który mógłby odkręcić. Przesuwa dłoń pod kranem, ale nic się nie dzieje. Właśnie kiedy się pochyla, żeby sprawdzić, czy z kranem wszystko w porządku, tryska strumień wody, mocząc mu twarz i głowę. – Tiaavuluk! – Tekk klnie, chwyta ręcznik, wyciera twarz. Otwiera lodówkę; pełno w niej buteleczek wina i wódki. Wyciąga wódkę i wypija ją prosto z gwinta. Smakuje mu, przyjemnie szczypie w suchych ustach. Tekk siada na łóżku i sączy dalej, jakby pił wodę mineralną. Znów sięga do lodówki i znajduje paczkę orzeszków ziemnych. Zjada całą, a potem bierze jeszcze jedną wódkę i colę. Kiedy kończy drugą butelkę alkoholu, słyszy dzwonek. Otwiera drzwi. Stoi za nimi wysoki, przystojny, uśmiechnięty Europejczyk. – Dzień dobry. Pan Tekkeit Qaasuitsup? Mogę wejść? Tekk kiwa głową. Mężczyzna wchodzi i od razu podaje mu dłoń. – Jestem Hans. Pracuję dla tegorocznej Międzynarodowej Konferencji Klimatycznej. Będę panu towarzyszył podczas pobytu tutaj. – Wszyscy mówią mi Tekk – odpowiada trochę nieśmiało. Jasne, Tekk. Znam trochę grenlandzkiego, ale nie będę się wygłupiał. Czy to twoja pierwsza wizyta w Berlinie? – Tak – Tekk kiwa głową, ale ma wrażenie, że rozmówca patrzy na niego z wyższością, więc dodaje: – Ale byłem raz w Kopenhadze, i w Stavager. Byłeś kiedyś w Stavager? – Hmm… – Hans kręci głową. Pierwszy raz słyszy tę nazwę. – Nie jestem pewien. Czy to w Danii? – Nie – śmieje się Tekk. Hans zwraca uwagę na jego głośny, nieskrępowany głos i to, że śmieje się z przyjemnością. – W Norwegii! Mają tam taki domkirke. Bardzo duży. – Domkirke? – Hans nie nadąża już za chłopcem. Poza tym trochę go niepokoi silna woń wódki w pokoju. – Tak, domkirke. Wielka, stara katedra. Bardzo straszna w środku. Hans postanawia, że nie usiądzie. Zerka na zegarek, jakby się spieszył. – Dobrze wiedzieć, Tekk. Jeśli kiedyś pojadę do Stavager, odwiedzę domkirke. Teraz jednak mamy niewiele czasu. Jeśli jesteś gotowy, zabiorę cię na śniadanie. Mamy potem plany na całą resztę dnia. Tekk się zgadza i zakłada wełniane buty. Idzie za Hansem do drzwi. – Nie zapomnij klucza! – Hans zabiera kartę i zamyka za nimi drzwi. 2 Kawiarnia jest piękna, na ścianach wiszą obrazy. Siedząc na tak miękkich poduszkach Tekk czuje się trochę nieswojo. Hans zamówił im już śniadanie. Podchodzi kelnerka i podaje im talerze: sałatkę owocową dla Hansa i omlet dla Tekka. Tekk wlepia jednak wzrok w talerz, nie rusza jedzenia. – Mówiłeś chyba, że lubisz jajka? – Hans nachyla się, zatroskany. – Tak. Ale nie mają tu mięsa? – Mięsa? Jasne, jest w omlecie – mówi Hans. Tekk podejrzliwie trąca omlet widelcem. Rzeczywiście: w środku jest trochę szynki. Zajada szybko, ale widać, że jest niezadowolony. – Myślałem, że będzie prawdziwe mięso. – Chcesz prawdziwego mięsa. Dobrze, poproszę o talerz wędzonej szynki. Hans woła kelnerkę i zamawia szynkę. Po chwili dostają półmisek różowego mięsa ozdobionego plastrami melona. Tekk w końcu się rozpogadza. Natychmiast, ku konsternacji siedzących dookoła, wyciąga z kieszeni własny nóż z kości morsa. Pod milczącym spojrzeniem innych gości młody Nanuk wbija plastry mięsa na czubek noża i pożera je łapczywie. Hans mu się

TYSIĄC SŁÓW NA ŚNIEG

369

przygląda, ale nie odzywa ani słowem. Szynka znika w mgnieniu oka. Na talerzu zostaje tylko melon. Tekk czyści ostrze kościanego noża białą serwetką i ociera usta. Potem mówi: – Wiesz, Hans, to mięso jest za miękkie. Lubię twarde mięso, jak karibu, które jemy na Grenlandii. – Tak, mięso karibu! Niestety nie mamy go w Niemczech. – Powinieneś spróbować: jest twardsze. Dobre na zęby. Hans dojada sałatkę owocową i w końcu mówi: – Jestem wegetarianinem. – Co to jest wegetarianin? – Ktoś, kto nie je mięsa. – Dlaczego? – Tekk patrzy na swojego niemieckiego towarzysza ze zdumieniem. – Nie masz zdrowych zębów? – Mam bardzo zdrowe zęby – odpowiada rozbawiony Hans. – Jeszcze nie jestem staruszkiem! Ale to nie ma nic wspólnego z zębami. Tylko… Jak by to ująć? – Chwilę się zastanawia, a potem stwierdza: – Jedzenie mięsa zwierząt źle wpływa na środowisko. Nie jest też zdrowe. Tekk przygląda się Hansowi ze zdziwioną miną. Chce mu się śmiać, ale próbuje być uprzejmy. Mówi tylko: – Moja rodzina mi nie uwierzy, jak im to powiem. Wiesz, tylko karibu jedzą trawę. Hans wzrusza ramionami. – No to jestem karibu. Jem trawę, a ty możesz zjeść mnie. Tworzymy wspaniały łańcuch pokarmowy! – Wy, Niemcy, jesteście dziwni – mówi Tekk, nieco urażony. Hans dopija kawę i wyciąga portfel. – Chyba powinniśmy ruszać. Chcę cię oprowadzić po okolicy. Ale Tekk ma problem ze wstaniem od stołu. Jest trochę senny po wódce wypitej rano w pokoju. – Hej, napij się wody – Hans podaje mu szklankę. 3 Hans i Tekk idą ulicą jak duet z komedii: jeden bardzo wysoki, drugi dość niski. Jeden rusza się szybko, drugi powoli. Wędrują w stronę Savignyplatz. Dookoła pełno jest kafejek i barów. Tekk rozgląda się, idąc chwiejnym krokiem, ciekaw otaczającego go świata. Wszyscy mijający go ludzie widzą, że jest pijany. To dziwny widok: pijany Inuit w futrzanych ubraniach zataczający się po modnej dzielnicy Berlina. Hans próbuje go prowadzić, kiedy przechodzą przez jezdnię. Mijają bar ozdobiony światłami i neonami. Na chodniku przed lokalem stoją stoliki z krzesłami. Pani w krótkiej spódniczce rozmawia z towarzyszem. Jej odsłonięte nogi wydają się Tekkowi bardzo pociągające. Zmierza niepewnie w stronę kobiety w mini. Bez słowa kładzie głowę na jej bladych, nagich kolanach. Zszokowana kobieta się cofa, a dostrzegłszy, że jest pijany, zaczyna krzyczeć. Jej towarzysz wstaje i odpycha Tekka. „Was ist loss mit dir, Mensch?“ – gromi go. Hans interweniuje: odciąga Tekka w samą porę, gorąco przeprasza zirytowaną parę. Kilka chwil później Tekk stoi przed wielkim budynkiem ze szklaną fasadą. – To siedziba Międzynarodowego Centrum Badań nad Zmianą Klimatu – mówi Hans, pchając Tekka do windy. – Przedstawię cię przewodniczącemu i organizatorom konferencji. – Po co? – W windzie Tekk czuje, że pęka mu głowa. Plączą mu się nogi i jest mu

370

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

niedobrze. – Ponieważ to oni cię tutaj zaprosili i płacą za twój hotel. Bardzo chcieliby, żebyś zabrał głos na konferencji. Wchodzą do biura, gdzie muszą chwilę poczekać, ponieważ przewodniczący jest na spotkaniu. Tekk zapada się w sofę. Kiedy Hans wraca z łazienki, okazuje się, że jego towarzysz już śpi, głośno chrapiąc. Hans czeka cierpliwie na sofie; jeden z organizatorów podchodzi, żeby się z nimi przywitać. Widząc jednak, w jakim stanie jest ich gość, proponuje: – Może pozwolimy temu biedakowi dziś odpocząć, pozwiedzać, jeśli będzie miał ochotę. Może wrócić na konferencję jutro. Hans się zgadza. Po południu zabiera Tekka do Tiergarten, gdzie młodzieniec czuje się znacznie lepiej i nabiera energii. Wchodząc w głąb parku mijają staw. Kaczki spokojnie unoszą się na wodzie. Obaj zauważają parę płynącą małym kajakiem. Tekk wlepia w niego wzrok, a jego serce przepełnia tęsknota. Kiedy ludzie w kajaku do niego machają, odbiera to jako zaproszenie. Rusza biegiem wzdłuż brzegu i nie rozbierając się wskakuje do stawu, żeby popłynąć w ich stronę. Para wygląda na nieco przestraszoną i speszoną. Tekkowi błyskawicznie udaje się wspiąć na łódkę. Śmieje się i świetnie bawi w swoim nowym kanoe. Choć Hans krzyczy i gestykuluje z brzegu, Tekk wyrywa wiosło z dłoni mężczyzny i zanurza je w wodzie. Hans biegnie brzegiem i krzyczy do pary w kajaku: „Proszę wybaczyć mojemu przyjacielowi! Jest z Grenlandii… Nie zna tutejszych zasad!“ 4 Konferencja prasowa odbywa się rano. Kiedy gromadzą się delegaci, grono szacownych mówców siedzi już na scenie. Tekk też na niej jest; ma na piersi plakietkę z imieniem. Posadzono go przy końcu stołu, obok Hansa. Przewodniczący wygłasza mowę powitalną i podkreśla ogromne znaczenie badań nad zmianą klimatu. Podczas długiego przemówienia Tekk zapada w drzemkę, garbiąc się na krześle. Potem przewodniczący przedstawia siedzących na scenie: naukowców, ekspertów, działaczy i innych. Tekka zapowiada jako „ostatniego Nanuka z Grenlandii, z plemienia mieszkającego na topniejącym lodzie“. Wybucha pełna entuzjazmu owacja, błyskają flesze. Hans daje Tekkowi do zrozumienia, że powinien wstać do zdjęć. Przewodniczący mówi dalej: – Tekkeit Qaasuitsup, jeden z ostatnich Nanuków z Grenlandii Północnej, opowie nam w nadchodzących dniach o tradycyjnym stylu życia swojej rodziny i tym, czego możemy się nauczyć o kulturze inuickiej. Nie będę już przedłużał: zacznijmy konferencję… Kilka godzin później wielkie zbliżenie twarzy Tekka pod futrzaną czapką pojawia się we wszystkich berlińskich mediach. Nagłówki nad zdjęciem brzmią na przykład: „Ostatni Nanuk w mieście!“ albo „Co Eskimosi sądzą o współczesnym świecie“. Konferencja przebiega bez problemów i wkrótce nadchodzi pora przerwy na lunch. Delegaci kierują się w stronę bufetu w jadalni przylegającej do bujnego ogrodu. Wielu ludzi podchodzi do Tekka, aby uścisnąć mu dłoń, zapytać o rodzinę i podróż. Jego uwagę przykuwa coś innego. Obserwuje młodą kobietę w czerwonej sukience, która idzie przez ogród. Hans podąża wzrokiem za jego oczami i widzi brunetkę niosącą między rabatami kruka w klatce. – Widziałeś to, Hans? Tego czarnego ptaka? – Tak. To był kruk – odpowiada zaciekawiony Hans. – Kruk w klatce. Pierwszy raz w

TYSIĄC SŁÓW NA ŚNIEG

371

życiu widzę oswojonego kruka. Przyglądają się kobiecie, która, zdaje się, wyczuwa ich spojrzenie i ogląda się za siebie. Uśmiecha się do nich tajemniczo, a kiedy tylko Tekk wbiega do ogrodu – znika. – Sedna! Znalazłem moją Sednę! – krzyczy Tekk. – Co to jest Sedna? – Hans wychodzi za nim na zewnątrz. – Sedna! Inuicka bogini mórz! – Masz na myśli kruka czy kobietę? – pyta Hans. – Kobietę! Nazywa się Sedna! – Okej, uspokój się, Tekk – mówi Hans. – Opowiesz mi, kto to jest? – Tak. Była przepiękną Inuitką z długimi czarnymi włosami, tak jak ona. – Tekk wciąż krąży niespokojnie po ogrodzie z nadzieją, że znów zobaczy tę scenę. – W naszej okolicy wszyscy znają tę historię. Ponieważ Sedna była tak piękna, odrzucała myśliwych, którzy przychodzili do jej domu w zalotach. Jej rodzina żyła jednak w biedzie, więc ojciec chciał wydać ją za mąż. Powiedział: „Sedna, nie mamy co jeść i wkrótce będziemy głodować. Potrzebujesz męża, który by się tobą zaopiekował, więc musisz poślubić następnego myśliwego, który przyjdzie prosić o twoją rękę!“ Pewnego dnia przed ich igloo pojawił się łowca w gładkim czarnym futrze i poprosił ojca Sedny o jej rękę. Sedna się zgodziła, choć nie widziała nawet twarzy mężczyzny. Wsadzono ją do kajaka myśliwego i popłynęła do swojego nowego domu. Wiesz, co to jest kajak? – Tak, wiem, co to jest kajak. No i co stało się z nią i jej dziwnym mężem? – Podróż była daleka. Padał śnieg, wiało. Otulili się grubymi ubraniami. Przez cały ten czas Sedna ani razu nie widziała twarzy swojego nowego męża. W końcu dotarli do jakiejś wyspy. Sedna się rozejrzała; nie zobaczyła ani chaty, ani namiotu, ani garnków, tylko nagie skały i klif. Jej nowym domem było kilka kępek zwierzęcego futra i piór rozrzuconych po twardych, zimnych kamieniach. Kiedy stanęli na lądzie, myśliwy stanął przed Sedną i zsunął kaptur. Zaśmiał się złowrogo. Nie zgadniesz! – Nie był człowiekiem, tylko krukiem! O to chodzi w tej historii? – Hans się uśmiecha. – Tak, bystrzy ludzie z was Niemców! Był wielką, brzydką, czarną wroną! – I co dalej? Mieszkała z tym ptaszyskiem przez resztę życia? – pyta niecierpliwie Hans, świadom, że wszyscy dookoła kończą już lunch, choć oni sami nie zaczęli jeszcze jeść. – Oczywiście nie chciała z nim żyć. Ale jej dom był daleko. Nie mogła tak po prostu sama wrócić… Właśnie wtedy podchodzi organizator konferencji i przerywa Tekkowi: – Cześć, Tekk, Hans. Mam nadzieję, że podoba się wam dzisiejsza konferencja prasowa? Tekk wymienia z nim uścisk dłoni. Uświadamia sobie, jaki jest głodny. Biegnie do stołu, chwyta talerz i nakłada sobie jedzenie. – Jak najbardziej. Oby tylko nasz grenlandzki przyjaciel wytrzymał cały tydzień obrad! – Hans wita jednego z organizatorów, jednocześnie ładując sobie na talerz sałatkę. – Bez obaw. Jeśli się znudzi, możecie pozwiedzać. W Berlinie jest dużo miejsc, które warto zobaczyć: Muzeum Holokaustu, Checkpoint Charlie i tak dalej. Co o tym myślisz, Tekk? Tekk szczerzy zęby odruchowo. Jest zajęty swoim sznyclem. – Jak ci się podoba Berlin, Tekk? Widziałeś już naszego słynnego niedźwiedzia? – pyta mężczyzna. – Niedźwiedzia? – Zaskoczony Tekk przełyka kęs mięsa. – Macie niedźwiedzie w Niemczech? – Tak, mamy własnego sławnego niedźwiedzia polarnego. Nazywa się Knut. – Żartujesz! – Tekk przestaje jeść. – Gdzie on jest? Możemy pójść do niego teraz? –

372

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

dopytuje się gorączkowo, odwracając się błagalnie do Hansa. – Teraz nie – odpowiada Hans ze śmiechem – ale może później, jeśli nie będziesz zbyt zmęczony. Dziennikarze tłoczą się dookoła nich, namawiają Tekka, żeby założył futrzaną czapę i uśmiechnął się do obiektywu. Tekk pozuje, ale nie potrafi zdobyć się na uśmiech. 5 Tekk i Hans stoją w kolejce do berlińskiego zoo. Przed wejściem czeka wielu ludzi. W końcu Hansowi udaje się dostać dwa bilety. Na Tekku od razu robi wrażenie skala zoo, jego bujna roślinność i sztuczne wzgórza. Zadaje mnóstwo pytań. – Czyli ludzie znajdują różne zwierzęta i wsadzają je tutaj, zamiast je zabić? – Tak. Dzięki temu możemy je oglądać; prawdziwe tygrysy jedzą i biegają na naszych oczach. – Tygrys! – wykrzykuje Tekk. – Widziałem je w telewizji. Bardzo straszne zwierzęta! Nie chcę na nie patrzeć. Nie idźmy do nich, proszę. – Dobrze, żadnych tygrysów – mówi Hans z uśmiechem, prowadząc go w głąb zoo. – Dopilnuję, żebyś nie zobaczył żadnego zwierzęcia, którego nie chcesz oglądać. Ale nie skończyłeś jeszcze opowieści o Sednie! Co stało się po ślubie pięknej dziewczyny z okropnym krukiem? – Tak… Sedna odkryła, że jej mąż jest zwykłą wroną. Przestraszona i smutna próbowała uciekać, ale ptaszysko ciągnęło ją wtedy na skraj klifu i groziło, że ją zepchnie. Błagało ją też, żeby była jego towarzyszką, bo nie mogło znieść swojego samotnego życia. Została więc żoną kruka, zamieszkała na nagiej skale. Kruk każdego dnia wylatywał i wracał z surowymi rybami. To było jej jedyne pożywienie. Płakała bez końca, wołając ojca. Wyjące arktyczne wiatry zaniosły szlochy Sedny aż do uszu jej ojca, który rozpoznał te nawoływania i pojął, że to zawodzi jego córka. Pewnego dnia… Tekk przerywa opowieść. Jego uwagę przyciągają jakieś wielkie zwierzęta przed nimi. Na jego twarzy maluje się udręka i przestrach. Znaleźli się przed wybiegiem goryli. Okazuje się, że Tekk nigdy wcześniej nie widział goryla. Śmieje się przez łzy na widok tych ogromnych, czarnych, podobnych do ludzi zwierząt. – Może one są też ludźmi, jak myślisz, Hans? – pyta Tekk drżącym głosem. Kiedy jeden z goryli się do nich zbliża, Tekk nieruchomieje. Potem nagle pada na kolana twarzą do ogrodzenia i zaczyna modlić się do zwierzęcia. Hans obserwuje dziwne zachowanie Tekka z uniesioną brwią, ale się nie odzywa. Idą w stronę wybiegu żyraf. Tekk uważnie przygląda się wysokim zwierzętom, podziwia ich długie szyje. – Chciałbym mieć tak długą szyję: z daleka widziałbym, czy nie zbliża się wróg. – Potem znów klęka. – Hans, musimy się pomodlić. Inaczej one się na nas któregoś dnia zemszczą. Hans wzrusza ramionami i patrzy, jak Tekk modli się do zwierząt, mamrocząc bezgłośnie. W końcu zmierzają w stronę najsłynniejszej atrakcji turystycznej zoo: niedźwiedzia polarnego. Dookoła tłoczą się turyści. Wszyscy czekają przy ogrodzeniu z aparatami i komórkami. Według ostatnich doniesień prasowych sławny niedźwiedź nie pojawił się od kilku dni. Jednak kiedy tylko Tekk podchodzi do ogrodzenia, coś się zmienia. Zza sterty głazów stopniowo wyłania się białe cielsko. Odwiedzający z wyczekiwaniem podnoszą aparaty. Tekk wlepia wzrok w wielkiego niedźwiedzia, słynnego Knuta, który siedzi na kamieniu nad wodą i wygląda na znudzonego i samotnego. Nie zwraca uwagi na turystów i

TYSIĄC SŁÓW NA ŚNIEG

373

nieustający błysk fleszy; obserwuje otaczającą go płytką wodę. – Och, Tekk, masz szczęście, że możesz zobaczyć gwiazdę naszego miasta. Przynosi nam jakieś 2 miliony euro dochodu rocznie – mówi cokolwiek podekscytowany Hans. – Jak to? – pyta Tekk. – Jak? Widzisz tych wszystkich ludzi? Kupili bilety tylko dlatego, że chcą zobaczyć niedźwiedzia polarnego. – Knut… – mruczy pod nosem Tekk. – Na Grenlandii nie chcemy oglądać niedźwiedzi twarzą w twarz. Życzymy im jak najlepiej, ale nie mamy ochoty zapraszać ich, żeby podeszły bliżej. Pojawia się grupa uczniów. Przepychają się przed Tekka i podskakują, chcąc dojrzeć niedźwiedzia–gwiazdora. – No cóż, od kilku miesięcy Knut nie jest zbyt szczęśliwy. Niektórzy eksperci twierdzą, że tęskni za swoim naturalnym otoczeniem albo brakuje mu towarzystwa. Rzeczywiście sprawia wrażenie smutnego. Czasami nie wychodzi nawet zażyć słońca. Chowa się tylko w grocie, żeby nikt go nie widział. Tekk zdaje się świetnie rozumieć tę sytuację. Mówi: – Zrobiłbym to samo, gdyby mnie wsadzili do wielkiej klatki. Pewnie bym umarł po trzech dniach. Im dłużej Tekk przygląda się niedźwiedziowi, tym bardziej jest wstrząśnięty. Stoi jak wryty, jakby był zaklęty. Ściska mocno ogrodzenie. Śledzi oczami każdy ruch niedźwiedzia. – Myślę, że on mnie zna… – mówi jak we śnie. Wygląda na to, że pod jego spojrzeniem Knut w końcu zaczyna reagować. W oczach zwierzęcia lśni smutek i nadzieja. Tekk jest jak w transie i wciąż szepcze: – Och, Hans, on na mnie patrzy. Myślę, że mnie zna… 6 Nad zoo duje wiatr, niosąc ze sobą wycie syren i szum ruchu ulicznego. Knut nagle ryczy gniewnie, z bólem. Powoli wraca do groty i postanawia się ukryć na jakiś czas. Tekk przytomnieje, trze oczy. Hans pyta go, czy dobrze się czuje. Tekk nie odpowiada, z pochyloną głową ściska sztachety. Potem nagle – jakby ocykał się ze snu – wznawia opowieść o czarnym kruku. – Mówiłem ci, że Sedna musiała zostać żoną kruka. Codziennie płakała gorzko na skraju klifu. W końcu jej ojciec usłyszał szlochy córki przez zamieć. Miał wielkie wyrzuty sumienia z powodu krzywdy, którą jej wyrządził. Postanowił więc, że czas ją uratować. Zabił wielkiego morsa, przygotował zapasy na kilka dni. Załadował kajak jedzeniem i wodą, po czym ruszył w kierunku, z którego niósł się płacz. Przez trzy dni wiosłował po lodowatych wodach do domu Sedny. Kiedy tylko zbliżył się do wyspy jej męża, zobaczył na klifie postać w czerwieni. Rozpoznał córkę: miała na sobie tę samą czerwoną suknię, co w dniu, kiedy opuściła dom. Na widok ojca Sedna poczuła takie zaskoczenie i radość, że pobiegła w jego stronę i wspięła się do kajaka. Bez wahania odpłynęli. Po wielu godzinach podróży spojrzeli za siebie i zobaczyli w oddali czarną kropkę. Wiedzieli, że leci za nimi rozgniewany mąż Sedny. W tej chwili niedźwiedź wyje dwukrotnie w jaskini, jakby słyszał tę opowieść i dobrze ją rozumiał. Potem wychodzi z groty. Tekk przerywa; nie potrafi oprzeć się wpływowi niedźwiedzia. Zwierzę jakby patrzy mu w oczy. – Może obejdźmy ogrodzenie dookoła między turystami – proponuje Tekk. – Żebym zobaczył, czy faktycznie mnie poznaje. Ruszają wzdłuż wybiegu i niedźwiedź na chwilę traci Tekka z oczu. Jednak po chwili na powrót odnajduje go w tłumie, jakby przebiegał między nimi jakiś prąd. Jednak

374

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

dwaj dozorcy nagle rozpraszają Knuta i wrzucają na jego wybieg plastikową fokę, chcąc zachęcić zgaszone zwierzę do ćwiczeń. To zdaje się budzi jego gniew: zeskakuje ze skały i zaczyna rozrywać fokę na kawałki. Tekk odwraca się z niesmakiem. Odciąga Hansa na ławkę pod drzewem. Z westchnieniem podejmuje wątek: – I tak wielki kruk puścił się w pościg za żoną, żeglując na wietrze. W końcu dogonił ich i zapikował nad kajakiem. Ojciec Sedny zamachnął się na niego wiosłem, ale chybił. Wielki ptak dręczył ich dalej. Potem opadł jeszcze niżej i zaczął machać skrzydłami nad oceanem. Wezbrała straszliwa burza. Spokojny dotychczas ocean wkrótce szalał, wściekle ciskając kajakiem. Ojciec Sedny był przerażony. Chwycił córkę i wyrzucił ją za burtę kajaka. „Masz swoją ukochaną żonę! Proszę, nie rób mi krzywdy. Weź ją!“ – wrzeszczał. Sedna krzyczała i walczyła o życie, choć jej ciało drętwiało w lodowatej wodzie. Podpłynęła do kajaka i wyciągnęła dłoń, aż chwyciła skraj burty. Jej wystraszony sztormem ojciec myślał tylko o sobie, jak zawsze. Zaczął okładać palce Sedny wiosłem. Dziewczyna krzyczała, żeby przestał, ale to nie pomogło. Jej przemarznięte palce ułamały się i wpadły do oceanu. Powoli przeobraziły się w foki i odpłynęły. Znów spróbowała chwycić się łodzi ojca, ale i tym razem obił jej dłonie, które zamarzły i odpadły. Osunęły się na dno morza i zamieniły w wieloryby i morsy. Sedna nie miała już sił i zaczęła tonąć. – Co za smutna opowieść! – wzdycha Hans. – Ojciec jest równie podły jak kruk. – Zrozpaczona Sedna zamieniła swoje ciało w zwierzęta morskie – ciągnął Tekk. – Jej włosy stały się milionami krewetek i rybek, jej jelita homarami i ośmiornicami, jej smutek przemienił się w wodorosty, a tęsknota w piaszczystą wydmę na plaży. Na końcu jej czerwona suknia zmieniła się w górę Mara niedaleko bieguna północnego, gdzie chroni ludzi przed przenikliwym wiatrem. Teraz wszystkie głodne inuickie rodziny mogą się pożywić dzięki bogatemu w wodne stworzenia morzu. Mogą budować chaty u stóp góry. To dlatego kiedy w naszej okolicy myśliwy upoluje fokę, klęka twarzą w stronę góry Mara i wlewa nieco wody do pyska zwierzęcia, zanim je zabije… żeby podziękować Sednie. Jest naszą boginią mórz. – Ale co przytrafiło się jej okropnemu ojcu i złemu ptakowi? – pyta Hans. – Obydwu dopadł niedźwiedź polarny. Co więcej, był to pan niedźwiedzi z tej okolicy i o wszystkim wiedział. Ukarał więc kruka i ojca. Tekk kończy opowieść. Obaj milkną, patrząc w dal. Za ogrodzeniem niedźwiedź wrócił już do jaskini. Hans widzi okazję, żeby opuścić zoo. Obiecuje Tekkowi, że następnego dnia wrócą zobaczyć znów Knuta. 7 Wieczór upływa Tekkowi bez większych atrakcji. Jest w jakiejś wytwornej restauracji z przepysznymi owocami morza i mięsem na talerzu, jaśniejącymi świecami na stole i ciemnymi niczym atrament winami i złotym piwem. Udaje mu się jednak przełknąć tylko dwa kęsy pieczeni wołowej. Jest przygnębiony, choć wielu życzliwych delegatów próbuje nawiązać z nim rozmowę. On nie ma jednak słownictwa na rozmowy z kulturalnymi białymi Europejczykami. Nie potrafi się też wdać w wyrafinowane dyskusje o emisji dwutlenku węgla czy poziomie zakwaszenia wody morskiej. Tęskni za rodziną, ulubionymi psami, igloo, a przede wszystkim – za wolnością, którą czuje tylko w swoim naturalnym otoczeniu. Prosi Hansa, żeby odprowadził go do hotelu, podczas gdy inni raczą się winem i tartami z agrestem. Później – kiedy jest już sam w swoim pokoju – Tekk czuje się nieco lepiej. Rozbiera się do bielizny, ale nie zdejmuje futrzanej czapki. Kocha swoją czapkę. Przypomina mu ona te wszystkie wspaniałe chwile, kiedy razem z ojcem ruszał na polowanie na morsy, i kiedy przyglądał się, jak ojciec obdziera zwierzęta ze skóry za pomocą noża. Tekk tęskni

TYSIĄC SŁÓW NA ŚNIEG

375

za ojcem, choć wie, że jego martwe ciało leży bezsensownie głęboko pod śniegiem przy ich domu. Łzy niespodziewanie płyną mu z oczu. Kładzie się na łóżku, wciska guziki pilota, przerzuca kanały telewizyjne. Na jednym trwa program kulinarny, na innym jakaś opera mydlana rozgrywająca się w posiadłości bogaczy gdzieś w Europie, na kolejnym – kryminał z pościgami samochodowymi i strzelaninami. Tekk ogląda go przez chwilę, ale film jest po niemiecku. Wkrótce Tekk zaczyna się nudzić i poczucie osamotnienia powraca. Wyłącza telewizję, leży nieruchomo, próbuje zasnąć. Przez cienką ścianę słyszy, jak kocha się para w sąsiednim pokoju. Z każdą chwilą robią coraz większy hałas. Tekk leży bez ruchu z szeroko otwartymi oczami, nasłuchując. Następnego dnia prosi Hansa, żeby znów zabrał go do zoo. Tym razem Hans odprowadza go tylko do bramy i mówi, że będzie przy niej czekał za trzy godziny, ponieważ jest potrzebny przy obsłudze konferencji. Przez te trzy godziny spędzone w zoo bez niczyjego towarzystwa Tekk jest szczęśliwy. Idzie prosto w stronę wybiegu przyjaciela i wkrótce stoi przed Knutem, samotnym niedźwiedziem polarnym. Obserwuje każdy ruch zwierzęcia, ale starannie się chowa, żeby go nie zobaczyło. Dziś przy wybiegu ekipa z kanału BBC kręci reportaż. Tekk przygląda się jasnowłosej dziennikarce, która mówi do kamery po angielsku: – Tu BBC World Service! Jestem w berlińskim zoo przed wybiegiem Knuta, słynnego niedźwiedzia polarnego. Niemcy martwią się o niego. Oto, na czym polega problem: dozorcy powiedzieli nam, że Knut prowadzi samotnicze życie i często chowa się w jaskini. Przejawia też brak apetytu. Niedźwiedzie polarne odżywiają się zazwyczaj surowym mięsem, ale ostatnio Knut za nim nie przepada. Zamiast tego zaczął jeść ludzkie pożywienie, takie jak warzywa i ugotowane potrawy, a nawet croissanty i chleb, który przynoszą mu turyści. Byliśmy ciekawi, czy słynny mięsożerca zostanie wegetarianinem. Za tydzień Knut będzie świętował wraz z opiekunami piąte urodziny i z pewnością zobaczymy sporo uroczych zdjęć z jego przyjęcia… W tle niedźwiedź ryczy w stronę kamery. Dziennikarka wygląda na zaniepokojoną, ale koryguje uśmiech i mówi dalej. Wtedy jednak grupa działaczy na rzecz praw zwierząt tłoczy się przed obiektywem z uniesionymi transparentami i skanduje: „Klatki to zbrodnia!“ Niedźwiedź robi wrażenie coraz bardziej niespokojnego. Tekk wychodzi zza drzewa i staje w polu widzenia Knuta, który po chwili zauważa przyjaciela. Stopniowo się uspokaja. Tekk zaczyna coraz głośniej recytować inuickie słowa. Jego śpiewna deklamacja wznosi się ponad hałasy protestujących i turystów. Niedźwiedź kołysze się, jakby do rytmu. Zwierzę i człowiek znów patrzą sobie w oczy. To wtedy pozostali zdają sobie sprawę z dziwnej sceny rozgrywającej się między niedźwiedziem a ubranym w futro Azjatą przy ogrodzeniu, z którego piersi wydobywa się dźwięczna pieśń. W odpowiedzi Knut wydaje z siebie długi, smutny pomruk i unosi łeb, prostując grzbiet, jakby pozdrawiał Tekka. Nagle zapada cisza, przerywana tylko szumem ruchu ulicznego i nielicznymi odgłosami zwierząt. Tekk i niedźwiedź zastygają bez ruchu, nie spuszczając z siebie wzroku. Tłum i dozorcy się przyglądają. Potem jednak niedźwiedzia ogarnia rozpacz i połączenie między nimi pęka jak struna. Jakby zrzucając z grzbietu wielki ciężar Knut odwraca się i człapie do groty, szurając łapami po betonie. Tekk oddala się szybko, zanim ktokolwiek zasypie go pytaniami. 8 Tygodniowa konferencja ma się ku końcowi. Tego ranka Tekk ma wygłosić przemówienie. Ma tekst, z którym pomógł mu Hans. Ćwiczył przez kilka dni i teraz czyta go całkiem płynnie. Oto jego mowa:

376

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

„Drodzy delegaci Piątej Konferencji Klimatycznej, nazywam się Tekkeit Qaasuitsup i pochodzę z wioski na Grenlandii. Jestem zaszczycony, że mogę opowiedzieć wam o mojej rodzinie i plemieniu. Muszę przyznać, że nic nie wiem o globalnym ociepleniu ani zmianie klimatu, ale i tak chcę podziękować organizatorom za zaproszenie mnie do Berlina. Oto moja opowieść: należę do inuickiego plemienia. Jesteśmy ludem zbieracko– łowieckim. Jestem Nanukiem, czyli dobrym myśliwym. Pierwotnie słowo Nanuk oznaczało w moim języku „pana niedźwiedzi“. W naszej kulturze niedźwiedź polarny jest panem wszystkich niedźwiedzi. Tylko on może zadecydować, czy myśliwy zasługuje na to, żeby upolować i zabić niedźwiedzia; on też każe złych myśliwych, którzy nie przestrzegają zasad. Mój ojciec polował na niedźwiedzie i ja też to robię. Musimy sami zdobywać jedzenie. Blisko naszego domu nie ma żadnych sklepów. Od najbliższego supermarketu dzielą nas trzy dni podróży psim zaprzęgiem. Musimy więc łowić ryby i polować, żeby przeżyć. Jednak podczas polowania zawsze nasłuchujemy sygnałów od pana niedźwiedzi. Po przyjeździe do Niemiec byłem bardzo zaskoczony widząc, że nasz pan jest zamknięty w klatce w berlińskim zoo. Dlatego podczas pobytu tutaj każdego dnia musiałem tam iść i oddać mu cześć. Martwię się o niego. Mam nadzieję, że mnie któregoś dnia nie ukarze. Na końcu chciałbym podziękować mojemu przyjacielowi Hansowi. Nauczył mnie dobrych manier i dzięki niemu wiem coś o europejskim stylu życia. Jednak nie jestem pewien, czy tak jak on zostanę wegetarianinem, ponieważ jeśli jemy dobre morskie stworzenia i tylko tyle, ile nam potrzeba, wegetarianizm nie jest konieczny. Nie da się zjeść trzech fok w tydzień. Każdego dnia da się zjeść tylko trochę. Dlatego dziwię się, że w supermarketach jest tyle jedzenia. Co się dzieje, kiedy w ciągu dnia nie uda się wszystkiego sprzedać? Czy resztę się wyrzuca, czy zostawia, żeby zgniła? W każdym razie wiem, że w dużych miastach jest więcej możliwości, ale wolę moją wioskę i już za nią tęsknię. Mam nadzieję wrócić tam jak najszybciej. To koniec mojego przemówienia. Przepraszam za mój angielski i dziękuję za uwagę.“ Po mowie wszyscy klaszczą i uznają Tekka za najbardziej uroczego uczestnika konferencji. Jego nowi fani natychmiast proszą go o zrobienie sobie z nimi zdjęcia. Chwilę później podchodzi do niego mężczyzna w eleganckim garniturze. Przedstawia się jako Werner Vidoni; jest dyrektorem berlińskiego zoo i specjalizuje się w zachowaniach zwierząt. – Czego pan ode mnie chce? – Tekk jest nieco zaskoczony. – Och, potrzebujemy twojej pomocy, Tekk, wybacz bezpośredniość – wyjaśnia Werner. – Jakiej pomocy? – Poznałeś już naszego niedźwiedzia polarnego i wiesz, że jest dla miasta bardzo cenny. Co więcej, widziałem, jak silna więź łączy cię z Knutem. Byłem w zoo tego dnia, kiedy go uspokoiłeś. – Tak, znam Knuta – odpowiada Tekk trochę tajemniczo. – Knut urodził się w naszym zoo, a jego matka zmarła wkrótce po porodzie. Jak na niedźwiedzia żyje dosyć samotnie. W przeciągu ostatnich kilku miesięcy coraz częściej się chowa i coraz mniej je. Bardzo martwimy się o jego zdrowie. Ponieważ jesteś z Grenlandii, ojczyzny niedźwiedzi polarnych, byłem ciekaw, czy możesz nam coś podpowiedzieć. Jeśli chcesz, możesz potowarzyszyć opiekunom niedźwiedzi, żeby zbliżyć się do Knuta i powiedzieć nam, co sądzisz o jego diecie i zachowaniu. Ta prośba jest dla Tekka zupełnie niespodziewana. Brakuje mu słów i tylko kiwa żarliwie głową. – Tekk uwielbia Knuta: jestem pewien, że bardzo się ucieszy z możliwości bliższego

TYSIĄC SŁÓW NA ŚNIEG

377

Powiedziałem ludziom w Niemczech, że aput nazywamy śnieg, który leży na ziemi; qana to padający śnieg, a pigsipor to nagromadzony śnieg; mentlana jest różowy, a suletlana – zielony. I że klin to pamiętany śnieg, a naklin to zapomniany. Niemców to zaciekawiło, więc pytali, czym jest „pamiętany“ i „zapomniany“ śnieg. Powiedziałem, że nie da się spamiętać każdego śniegu, który się widziało. Pamięta się tylko jego część z całego życia. Na przykład śnieg przykrywający martwe ciało naszego ojca, motela, tego śniegu nigdy nie zapomnę

378

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

kontaktu – Hans, który słyszał całą rozmowę, odpowiada za Tekka. Następnego dnia opiekun niedźwiedzi odbiera Tekka z hotelu. Po drodze do zoo dołączają do nich dwaj realizatorzy filmów dokumentalnych z kamerą i sprzętem nagrywającym. Chcą zrobić reality show o tym, jak Inuit tresuje niedźwiedzia; sądzą, że całe Niemcy bardzo chętnie go obejrzą. W zoo całą grupę przyjmują pełni entuzjazmu pracownicy. Przed wejściem w tylne drzwi prowadzące na wybieg Knuta Tekk klęka twarzą w stronę jaskini zwierzęcia i modli się bezgłośnie. Potem otrzepuje spodnie i mówi: – Teraz możemy wejść. Dozorcę ciekawi rytuał Tekka. – Tekk – pyta – w co wierzysz? Młody Nanuk w odpowiedzi recytuje stare inuickie powiedzenie: – My nie wierzymy, my się lękamy. – Lękacie się? – powtarza dozorca. – A co z Bogiem? Macie jakiegoś boga, tak jak my w Europie? – Boga? Wszystko jest bogiem. Foka to bóg, mors to bóg, ryba to bóg i niedźwiedź polarny to też bóg. – Czyli boicie się tych bogów? Mam na myśli to, że gdybyście w nich nie wierzyli, nie balibyście się ich… – Wiara nie jest dla nas ważna, ale strach nas ochroni. Lękamy się natury – mówi Tekk. Filmowcy nagrywają słowa Tekka. Wkrótce jego tajemnicza odpowiedź stanie się enigmą dla wszystkich berlińskich mediów. Wkrótce sympatyczny Nanuk stanie się gwiazdą, będzie równie słynny jak Knut. Jego portret pojawi się w Bild i Süddeutsche Zeitung obok zdjęcia niedźwiedzia wraz z nagłówkiem: „My nie wierzymy, my się lękamy“. Tekk spędza dzień na wybiegu z Knutem i ekspertami, dzieli się z dozorcą nabytą od ojca wiedzą o niedźwiedziach polarnych. – Wiesz, one świetnie pływają na duże odległości. Ale tutaj, w zoo, on nigdzie nie popłynie, i nie może się tak naprawdę poruszać. Dozorca kiwa głową. Dobrze wie o tym problemie, ale nie sądzi, żeby mogli zmienić otoczenie Knuta. 9 – Nie możemy wypuścić Knuta na wolność, ponieważ urodził się w niewoli i zawsze mieszkał w zoo. Nie będzie nawet potrafił sam zdobyć jedzenia. Jeśli go wypuścimy, po prostu zginie – tłumaczy Tekkowi dozorca. Tekk nie ma już nic więcej do powiedzenia. Przed opuszczeniem zoo sugeruje: – Knut potrzebuje towarzysza, z którym mógłby mieszkać, kogoś takiego jak on. – To prawda – odpowiada opiekun. – Postanowiliśmy zebrać 500,000 euro na drugiego niedźwiedzia polarnego: samicę z Norwegii, towarzyszkę dla Knuta, żeby miał rodzinę. Zgromadziliśmy już część pieniędzy i jesteśmy pewni, że zdobędziemy dosyć na panią Knut. Ale tylko nasz młody Nanuk wie, że życie jego przyjaciela zza ogrodzenia ma się ku końcowi. Niedźwiedziowi brakuje tchu i przez ostatnie kilka dni nie zjadł nawet połowy tego, co powinien. Nie ma już sił i nie wychodzi nawet z jaskini, żeby pokazać się publiczności. Następnego dnia Hans odwozi Tekka i jego pomarańczową walizkę na lotnisko; w terminalu setki ludzi zgromadziły się przed ekranami telewizyjnymi. Wszyscy oglądają relację na żywo z berlińskiego zoo. Knut nie żyje. Zmarł na tajemniczą chorobę

TYSIĄC SŁÓW NA ŚNIEG

379

– podobno miał guza na sercu. Tekk i Hans stoją jak skamieniali przed ekranem wyświetlającym reportaż. Słyszą, że nagła śmierć Knuta wywołała międzynarodową żałobę. Tysiące fanów odwiedzają zoo, zostawiają przy wybiegu kwiaty i pamiątki. W emitowanej przemowie burmistrz Berlina, pan Herzog, mówi: „Wszyscy tak bardzo za nim przepadaliśmy. Był gwiazdą miasta. Ale będzie dalej żył w naszych sercach. Stworzymy pomnik dla następnych pokoleń, żeby upamiętnić to niezwykłe zwierzę“. Według reporterów Knut być może zostanie wypchany i wystawiony w Muzeum Przyrodniczym. Sprawozdanie kończy się śpiewaną przez dzieci piosenką: „Knucie– marzycielu, kochamy cię“. Siedząc samotnie w samolocie Tekk przygląda się chmurom płynącym za oknem. Widzi oczyma duszy sytuacje z kilku ostatnich dni, jakby oglądał film. Zasypia, podczas gdy samolot zmierza na północ. We śnie wraca do wizji, którą miał tydzień wcześniej, w noc po przyjeździe do Niemiec. Pływa z młodym niedźwiedziem polarnym w lodowatym morzu. Niedźwiedź jednak jest tak świetnym pływakiem, że szybko zostawia Tekka daleko w tyle. Wkrótce widać już tylko jego niewielki łeb unoszący się na falach w oddali, a potem i on znika powoli; nie da się go już odróżnić od szarej powierzchni wody i zachmurzonego nieba. Tekk rozgląda się za nim uważnie, nie widzi jednak nic. Jest sam na otwartym oceanie. Potem nagle niebo na północy zaczyna się zmieniać. Światło i chmury tworzą uśmiech – uśmiechnięty łeb niedźwiedzia unosi się przed nim w słabnącej poświacie, a szare fale muska lśniąca biel. Epilog Na wodzie unosi się wielka góra lodowa. Gdyby stać się ptakiem lub rybą i dostatecznie długo podążać za tą górą, trafiłoby się na Grenlandię. Można byłoby tam zobaczyć zamarzniętą mewę na śniegu, albo szkielet wielkiego woła piżmowego na zboczu wzgórza. Można byłoby też napotkać tę inuicką rodzinę w niewielkim igloo. Nasza opowieść toczy się dalej w tym igloo. To co teraz robią? Jak zdarza się każdej rodzinie, zgromadzili się dookoła, zajęci domowymi obowiązkami. Matka gotuje, jej trzej synowie karmią psy. Czasem pomagają matce w przygotowywaniu jedzenia. Ich ojciec zmarł dawno temu, na polowaniu, podczas burzy śnieżnej. Teraz najmłodszy syn, Bystry Tekk, opowiada krewnym o swojej niedawnej przygodzie: – Powiedziałem ludziom w Niemczech, że aput nazywamy śnieg, który leży na ziemi; qana to padający śnieg, a pigsipor to nagromadzony śnieg; mentlana jest różowy, a suletlana – zielony. I że klin to pamiętany śnieg, a naklin to zapomniany. Niemców to zaciekawiło, więc pytali, czym jest „pamiętany“ i „zapomniany“ śnieg. Powiedziałem, że nie da się spamiętać każdego śniegu, który się widziało. Pamięta się tylko jego część z całego życia. Na przykład śnieg przykrywający martwe ciało naszego ojca, motela, tego śniegu nigdy nie zapomnę… Przełożyła Marta Dziurosz

380

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Oisín McGann

381

382

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

REFLEKSJE PISARZY

REFLEKSJE PISARZY

383

POTEM Xiaolu Guo, Londyn

Mieszkająca w Londynie kanadyjska pisarka skrytykowała mnie za to, że pracuję nad projektem o zmianie klimatu, ale latam przy tym po całym świecie. Stwierdziła, że to niedopuszczalne, że to hipokryzja. W jej słowach było ziarno prawdy — ubodły mnie. Ale duch jej uwag nie wyraził całej prawdy na ten temat. Powiedzmy, że nie wzięłam udziału w tym projekcie. I tak zostawiłabym po sobie ogromny ślad węglowy (prawdopodobnie nawet większy niż w rzeczywistości) odwiedzając swoją rodzinę w Chinach i — wtedy, kiedy bilety są najtańsze — rodzinę mojego partnera w Australii. Nie próbuję się usprawiedliwić: próbuję omówić kluczowy problem naszej rzeczywistości. Zmiana klimatu jest problemem osadzonym w strukturze ekonomicznej świata. Przepaść między ubogimi a bogatymi się zwiększa. Ja i owa kanadyjska pisarka należymy do tych, których stać na prowadzenie życia na skalę światową: podróżujemy samolotami, żeby odwiedzić rodzinę i latamy z miasta do miasta, aby pracować i wypoczywać. Tymczasem inni emigranci muszą wskoczyć na łódź, ryzykować życiem w kontenerze na statku i mieć nadzieję, że trafią do „lepszego“ kraju. Wielu z nich nie udaje się przeżyć podróży. W naszej epoce „życie jest gdzie indziej“, więc inni zawsze mają lepiej. Panujący na świecie system zachęca do takich aspiracji — nawet ubodzy dążą do wzbogacenia się i prowadzenia takiego trybu życia. To choroba naszej epoki. Jak brzmiało to skomplikowane słowo? Antropocen. Może dla kanadyjskiej pisarki to nic wielkiego: Naomi Klein wyjaśnia jej wszystko od piętnastu lat. Ale ktoś taki jak ja bez uczestnictwa w Stacjach Pogody nigdy nie zobaczyłby, jak wiejskie irlandzkie społeczności walczą o zachowanie swoich zwyczajów w obliczu straszliwego postępu terenów miejskich i przemysłu. Projekt ten umożliwił mi pisanie o nich i opowiedzenie o nich innym. To samo odnosi się do mojego pojmowania faktu, że kwasowość i wzrastająca temperatura morza zabija Wielką Rafę Koralową. Kiedy zobaczyłam szare szkielety martwych korali w oceanie, kiedy ich dotknęłam, musiałam o tym napisać. Dzięki tym okazjom do uczenia się i obserwowania świata uświadomiłam sobie, że tak naprawdę nie wiemy dostatecznie dużo o naszym

384

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

środowisku i tym, jak udaje się przeżyć różnym gatunkom. To ta ignorancja umożliwia ludzkiemu ego pochłaniać wszystko, co się jeszcze uchowało na tej planecie. Kształcenie na temat kryzysu środowiska musi zacząć się w szkole podstawowej, kiedy dzieci są bardzo młode. Naprawdę uważam, że następne pokolenie jest naszą największą nadzieją. Więcej — naszą jedyną nadzieją. Jestem zatem wdzięczna, że organizacja taka jak Free Word Centre wybrała mnie do grona pisarzy pracujących nad tym projektem, choć wymagał on podróżowania samolotami. Prawie wszystko ma zarówno dobrą, jak i złą stronę. Wszystko zależy od tego, co zrobimy z naszym ludzkim doświadczeniem odnajdywania się w swojej dziedzinie. Dla mnie najtrudniejsze jest przekładanie języka nauki na język literatury, niezbędne przy pisaniu i publicznych wykładach. Mam zatem nadzieję, że ta zgorzkniała kanadyjska pisarka przeczyta moje relacje z podróży, o ile nie jest zbyt zajęta biadoleniem o Schyłku Natury. Trwający prawie dwa lata projekt Stacje Pogody ma się ku końcowi, ale ja mam wrażenie, że ledwie dotknęłam istoty problemu. Ta opowieść dopiero się zaczęła. Z pewnością nie znaleźliśmy się jeszcze u schyłku historii. Przełożyła Marta Dziurosz

POTEM

385

10 RZECZY, KTÓRYCH NAUCZYŁEM SIĘ WALCZĄC Z GLOBALNYM OCIEPLENIEM Jaś Kapela, Warszawa

Nie sposób wymienić wszystkiego, czego się nauczyłem, co zrozumiałem i co mi dał projekt Stacje Pogody, ale spróbuję wybrać dziesięć najważniejszych rzeczy: 1. Przypomniałem sobie jak ważnym tematem jest globalne ocieplenie i dlaczego większość ludzi ma to gdzieś. Ale nie tam, gdzie powinni. Jednak mimo wszystko gdzieś w nich to siedzi i jakoś ich dotyka. 2. Nauczyłem się wszędzie zabierać ze sobą bidon, ale też, że przed wejściem do samolotu trzeba wypić jego zawartość. Ale zaraz można go napełnić z powrotem w łazience wodą z kranu. 3. Woda z kranu jest smaczna i zdrowa, a i tak większość ludzi woli płacić za kupowanie butelkowanej, która kosztuje 2000 razy drożej, a do tego zaśmieca planetę niewyobrażalną ilością plastiku. Jest o tym ładny film. 4. Plastiku jest już na świecie tyle, że powstała Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, o której jest powstał ładny film „Plastic Paradise“. Plastikiem żywią się albatrosy, co można sobie obejrzeć na zdjęciach Chrisa Jordana z Midway i w efekcie giną. Podobnie zresztą jak ryby. Populacja wielu gatunków ryb spadała w ostatnich czterdziestu latach o 90%. A jedzenie ryb, które jedzą plastik, może być przyczyną różnych chorób. Na przykład raka. 5. Fermy przemysłowe oglądane z satelity wyglądają piękniej niż obrazy Salvadora Dali. I są bardziej przerażające. Więc nic dziwnego, że artysta konceptualny Mishka Henner wystawia je w galeriach, ale można też sobie je obejrzeć na jego stronie. 6. Jedzenie mięsa zabija planetę. Przemysł mięsny odpowiada za 18% emisji gazów

386

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

cieplarnianych, czyli więcej niż transport. Na potrzeby paszy dla zwierząt wycina się las i sadzi monokulturowe uprawy GMO, mocno zakrapiane pestycydami, co powoduje śmierć milionów owadów i ptaków. A konsumpcja mięsa wciąż wzrasta. 7. W ciągu ostatnich lata o 50% spadła populacja dziko żyjących zwierząt, za to wzrosła populacja zwierząt hodowanych w klatach, które nigdy w swoim życiu nie widziały słońca, ani nie dotykały ziemi. Robimy zwierzętom takie małe Auschwitz, tylko na większą skalę. Oraz szprycujemy je antybiotykami, co sprawia, że niedługo przestaną one na nas działać. 8. Czasami trzeba polecieć samolotem, nawet jeśli jest to niezgodne z naszymi najgłębszymi przekonaniami. Choć niektórzy uważają, że nie trzeba latać. I ja się z nimi zgadzam. 9. Jestem fajny, mądry i inspirujący. Nawet na występach w Londynie i Berlinie. Choć muszę się w końcu porządnie nauczyć angielskiego. A może nie muszę? Skoro jest tylu świetnych tłumaczy. Może nie warto im odbierać pracy. Zresztą poezja czytana po polsku jest piękna. Więc może niech już zostanie po polsku. 10. Wszystko jest możliwe. I choć na razie nie wymyśliłem jak pisać o globalnym ociepleniu, żeby problem zrozumieli właściciele spółek zatruwających naszą planetę ani opłacani przez nich politycy, to może jeszcze wymyślę. Zresztą – z tego, co się orientuję — już go rozumieją. Ale wciąż nie wywieramy na nich wystarczającej presji, więc warto o tym pisać i to zmieniać.

10 RZECZY, KTÓRYCH NAUCZYŁEM SIĘ WALCZĄC Z GLOBALNYM OCIEPLENIEM

387

ŻEBY NAM ZALEŻAŁO Oisín McGann, Tallaght

Jeśli weźmie się pod uwagę, że wszyscy rozmawiają o pogodzie, że interesują się nią ludzie na całym świecie, łatwo byłoby założyć, że wszystkim nam zależy na klimacie. Co dziwne, wcale tak nie jest. Mówiąc szczerze, większość z nas w głębi duszy gówno on najczęściej obchodzi. Kiedy Tony i Tori zaproponowali mi rolę pisarza-rezydenta Stacji Pogody, uważałem się za człowieka dość solidnie zaznajomionego z tematem jak na kogoś, kto nie jest naukowcem. Byłem ciekaw pozostałych pisarzy i tego, jak będziemy od siebie odmienni, nie tylko pod względem dokonań literackich, ale też nastawienia wobec zmiany klimatu. Jednak okazało się, że wiedza, którą posiadam, absolutnie nie wystarcza mi do pisania — albo rysowania — na temat być może największego wyzwania czekającego naszą cywilizację. Uznałem ów projekt za sposób na naprawienie tego, zbadanie niuansów problemu i, no cóż... dowiedzenie się, co się dzieje. Przede wszystkim chciałem wiedzieć dlaczego — jako społeczeństwo — nie obchodzi nas to bardziej. To mnie fascynowało. Część projektu stanowiły spotkania ze specjalistami. Podczas każdej rozmowy z kimś, kto wiedział o zmianie klimatu więcej niż ja, zadawałem pytanie: „Gdybym nie miał wiedzy ani odpowiedniej perspektywy, aby zrozumieć zagrożenie, jakim jest zmiana klimatu, dlaczego miałoby mnie ono obchodzić?“ Najlepszej odpowiedzi udzielił profesor John Sweeney z irlandzkiego uniwersytetu w Maynooth: „Oznacza mniej ziemi, mniej pożywienia, więcej konfliktów“. Najczęściej jednak pytanie to spotykało się z reakcjami od konsternacji po niesmak, z wywracaniem oczami spowodowanym krótkowzrocznością istot ludzkich lub właściwym im egoizmem. Ludzie, którzy w pełni pojmowali zagrożenie, często przejawiali zniecierpliwienie — byli sfrustrowani, że kogokolwiek trzeba jeszcze przekonywać. Dawali do zrozumienia, że skoro świat nauki udostępnił nam już informacje i niezbite fakty, dalsza motywacja nie powinna już być potrzebna. Uświadomiłem sobie, że między ludźmi dobrze rozumiejącymi problem a tymi,

388

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

do których muszą dotrzeć, istnieje wielka, zasadnicza przepaść. Eksperci wierzą, że przedstawienie faktów wystarczy — a teraz do niewtajemniczonych należy zaangażowanie się. Niewtajemniczeni, którzy i bez tego mają mnóstwo na głowie, jeszcze nie usłyszeli argumentów, które przekonałyby ich do zainteresowania się tematem. Rozpoznałem tę przepaść. Pisarz nieustannie napotyka ją między sobą a swoimi czytelnikami. Uznałem, że właśnie o to chodzi w naszym projekcie — Tony i Tori na szczęście zgodzili się ze mną. Ludzie nie są racjonalni: jesteśmy emocjonalnymi istotami, które od czasu do czasu zachowują się racjonalnie. Dane dotyczące anomalii geograficznych nigdy nie sprawią, że ludzie zaczną myśleć inaczej o naszym wpływie na klimat. Te abstrakcyjne, teoretyczne pojęcia nie przekonają nas do tego, żeby zaczęło nam zależeć. Empatia natomiast od zawsze stanowi jeden z najpotężniejszych czynników motywujących. Ten kluczowy element każdej opowieści jest też niezbędny przy tworzeniu postaci, ale również przy pracy z młodymi ludźmi, którzy żyją w chwili obecnej i w dającej się przewidzieć przyszłości. Moje warsztaty z uczniami skupiały się na tym, jak tworzymy empatię posługując się wyłącznie słowami, jak wywołujemy emocje. Chodziło o to, żeby znaleźć frapujące elementy życia codziennego i odnieść do bardziej dramatycznych pojęć na większą skalę, do bardziej abstrakcyjnych tematów. Życie jest skomplikowane, stresujące i wymagające. Szukanie kolejnych powodów do zmartwienia nie jest naturalne. Powódź nas nie obchodzi, dopóki nie dosięgnie naszej ulicy. Susza nas nie obchodzi, dopóki nie zabraknie wody do spłukania toalety. Jeśli jednak uda się nam wyobrazić sobie, jak pogoda potrafi wpłynąć na naszą codzienność, zmiana klimatu może stać się czymś bardziej rzeczywistym. Nie chodzi o egoizm, ale o naszą wrodzoną potrzebę dystansu i empatii. Można symulować ją w fikcji czy poezji, ponieważ to dzięki nim nasze mózgi modelują doświadczenia życiowe — tak jak klimatolodzy modelują cykle pogodowe, tworząc w naszych umysłach wizję tego, czego jeszcze nie wiemy, albo próbując przewidzieć przyszłość. Dokonuje się tego w dużej mierze przy pomocy emocji i doświadczeń, a nie faktów. Moim zdaniem zgłębienie tego zagadnienia było naszym celem i miarą, którym powinniśmy mierzyć powodzenie Stacji Pogody. Przełożyła Marta Dziurosz

ŻEBY NAM ZALEŻAŁO

389

Czy to w Dublinie, Londynie, Melbourne, Poczdamie czy Sidney, w twarzach badaczy oceanów, chmur i klimatu, z którymi rozmawiałem, mogłem zauważyć to samo – zadziwienie, że rozmawiają z ludźmi, dla których język właściwie od samych podstaw znaczy coś innego.

390

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

BYĆ MOŻE OSTATNIA SZANSA NA WSPÓŁISTNIENIE W WIĘKSZEJ BLISKOŚCI WYWIAD Z SAMYM SOBĄ Mirko Bonné, Berlin Pytając się własnego odbicia w lustrze — lustrze mowy — podliczam i wychodzi mi, że już od ponad piętnastu miesięcy należysz do piątki autorów piszących w projekcie Stacje Pogody. Czy twój sposób widzenia świata uległ w tym czasie zmianie? Może sam stałeś się stacją pogodową? Każdego ranka, kiedy tylko wyjrzę za okno, zwracam uwagę na pogodę — na niebo, chmury i drzewa. Drzewa, bo dzięki nim możemy dojrzeć wiatr. Jeszcze półtora roku temu doniesienia o tornadzie w Meklemburgii-Pomorzu Przednim byłyby dla mnie zadziwiające, ale nie wpłynęłyby na moją aktywność i nie zwróciłbym uwagi na to, co mówi burmistrz miasteczka Bützow — a było to coś bardzo podobnego do tego, co słyszałem w regionach Australii, gdzie ludzie już od dziesięcioleci narażeni są ekstremalne zjawiska pogodowe. W projekcie Stacje Pogody chodzi o uwrażliwienie. Ale dla ciebie to właściwie nic nowego. Zmiana klimatu doskonale pasuje do współczesnego świata. Nikt nie przejmuje się czymś, czego nie da się zrozumieć ani skonsumować. Liczy się tylko to, co jest użyteczne — i to najlepiej dla mnie. W mojej młodości, za Kohla, sprzeciwialiśmy się — zmęczeni, ale zadowoleni, że jest się przeciw czemu buntować — „społeczeństwu jednorazowego użytku“, ale ani przez chwilę nie podejrzewaliśmy, że podążając moralnie nieskazitelną ścieżką, gorliwie uczestniczymy w tworzeniu świata jednorazowego użytku — tego, w którym teraz żyjemy. Oczywiście uwrażliwianie to zadanie dla piszących. Jednak piszący nigdy nie powinien dać się zaprząc do cudzego wozu. Musi pozostać wolnym koniem, jeśli trzeba — koniem kopalnianym, a najlepiej koniem i jeźdźcem naraz. Zmiana klimatu jest dla mnie także problemem językowym, ponieważ chodzi mi o sprawdzenie, czy da się ją przedstawić i opisać w formie literackiej. Projekt zaprowadził mnie w takie przestrzenie językowe, których sam nigdy bym nie odkrył. Siedziałem nad zatoką Chowder w Sidney z dwiema badaczkami oceanu, które opowiadały mi, jak to jest nurkować w lesie wodorostów.

OSTATNIA SZANSA NA WSPÓŁISTNIENIE

391

W moich oczach jest on jak niezbędna do życia tkanka łączna, czymś, co łączy mnie i wszystkich – nasz dzisiejszy świat z przeszłym światem zmarłych i przyszłym światem nienarodzonych jeszcze wnuków. Język to jedyny świat równoległy, w którego istnienie wierzę. MIRKO BONNÉ, BERLIN

Czytam ile się da na temat politycznych i naukowych kwestii związanych ze zmianą klimatu. Rozmawiam o tym z jak największą liczbą osób. Włączyłem się w ten projekt jako pisarz i nauczyciel. A jednak coraz bardziej interesuje mnie nie tyle potęga języka, co jego ograniczenia. Planeta ziemska jest daleko potężniejsza niż wszelkie słowa czy opowieści, które ludzie jej przypisują. TONY BIRCH, MELBOURNE

Przerwijmy milczenie i zróbmy użytek ze słów w imię najważniejszych rzeczy! ANAS AHMADZAI, ARTS AND MEDIA SCHOOL, ISLINGTON, LONDYN

392

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Czy pisarze mogą przyczynić się do wyjaśnienia, wobec jakich złożonych, wielorakich wyzwań staje współczesny świat w związku ze zmianą klimatu i jej skutkami? Czy zgodziłbyś się, że może o to chodzić? W czasie trwania projektu uświadomiłem sobie — i bardzo mnie to zaskoczyło — że także i w tym przypadku wszystko zależy od jednostek. Mógłbym nawet powiedzieć, że zmiana klimatu nie jest problemem ludzkości, lecz dotyka każdego z osobna. Czy to w Dublinie, Londynie, Melbourne, Poczdamie czy Sidney, w twarzach badaczy oceanów, chmur i klimatu, z którymi rozmawiałem, mogłem zauważyć to samo — zadziwienie, że rozmawiają z ludźmi, dla których język właściwie od samych podstaw znaczy coś innego. Pisarz, w dodatku poeta, może mieć problem z mówieniem o języku i pisaniu w sposób abstrakcyjny i przy użyciu podstawowych pojęć. Stacje Pogody jako ćwiczenie z samoograniczeń? Nie należy porzucać kreatywnych wątpliwości tylko dlatego, że problem wydaje się bardzo naglący. Absurdem wydaje mi się postulowanie, aby wahania i wątpliwości, opisywane od stuleci przez poetyckie umysły, odłożyć na bok, bo chodzi o rzekomo jednowymiarowe konflikty, które jakoby jedynie język nauki jest w stanie wyrazić. W wielu dyskusjach panelowych mówiłeś, że w centrum debaty wokół zmiany klimatu stoi według ciebie konflikt, który jednak nie jest za taki uznawany, a nawet zostaje przemilczany. Konflikt ten sięga bardzo głęboko i trudno go opisać słowami. Skutki zmiany klimatu postrzegam jako wypowiedzi Ziemi, która chciałaby postawić bariery swoim ludzkim mieszkańcom. To dialog, który wymknął się spod kontroli, pradawny konflikt, który tylko eskaluje. Człowiek przeciwko naturze — i, rzecz jasna, na odwrót. To stąd właśnie bierze się obawa wielu ludzi przed zajęciem się tym tematem. W każdym razie także i w tym sporze dla mnie liczy się przede wszystkim strona językowa. Bo jesteś pisarzem, a nie matematykiem ani mówcą. Czy mógłbyś przybliżyć swoje stanowisko? Staram się unikać wszelkiej teorii. John Keats powiedział, że każdy aksjomat filozoficzny musi zostać sprawdzony tętnem. A Günter Eich uważał, że pisanie oznacza postrzeganie świata jako języka. Wyrażenie dramatu zmiany klimatu — czy też może raczej: zaburzenia klimatu — to według mnie też problem dokładności. Nauka pretenduje do używania jak najprecyzyjniejszego języka. Natomiast dla mnie jako poety język to coś znacznie więcej niż tylko nośnik danych czy narzędzie do wyrażania znaczenia. Jest to medium zmysłowe, a więc też odczuwalne, mające swoją historię i opowieści. Język jest łącznikiem. A przy tym jest takim manipulującym monstrum! Kiedy tylko usłyszę albo przeczytam słowo „totalny“, na myśl nasuwa mi się zbrodnicza demagogia Goebbelsa. Użycie języka bardziej przypomina mi rzucanie zaklęć niż korzystanie z narzędzia. W moich oczach jest on jak niezbędna do życia tkanka łączna, czymś, co łączy mnie i wszystkich — nasz dzisiejszy świat z przeszłym światem zmarłych i przyszłym światem nienarodzonych jeszcze wnuków. Język to jedyny świat równoległy, w którego istnienie wierzę. Cudowna poezja dnia powszedniego, obecna w wielu tekstach współuczestnika projektu Stacje Pogody, Tony’ego Bircha z Melbourne, mówi właśnie o tym: co moje życie i życie mi współczesnych ma wspólnego z opowieściami dawnych ludzi, którzy umieli jeszcze czytać znaki ziemi i nie musieli ze strachu i niepewności wszystkiego wylewać betonem i mielić na miazgę? Jakie doświadczenie w czasie udziału w projekcie Stacje Pogody uznałbyś za najistotniejsze dla siebie? Najpiękniej było zawsze, kiedy ludzie zaczynali snuć opowieści. Pogoda dawniej i pogoda dziś. Pogoda, jaką opisywał mój dziadek, pogoda, kiedy byłam młodą

OSTATNIA SZANSA NA WSPÓŁISTNIENIE

393

dziewczyną. Jeden z uczniów z Tallaght pod Dublinem opowiedział, jak w czasie ulewnych deszczów w Irlandii latem 2014 r. woda porwała dom jego dziadków. Poruszająca była wizyta w dolinie rzeki Yarry na południe od Melbourne, gdzie rozmawiałem z mieszkańcami o pożarach buszu, które spustoszyły ogromne połacie terenu. Ludzkie umiłowanie swojego sposobu życia i wiążących się z nim historii okazywało się często bardzo żywe w tych miesiącach. Myślę, że także i to zawdzięczamy językowi, który stawia na nieostrość zamiast na dokładność. Dlatego sądzę, że zmiana klimatu oznacza szansę, być może ostatnią, na współistnienie w większej bliskości. Przełożył Jakub Głuszak

394

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

WAGA SŁOWA Tony Birch, Melbourne

Gdy zacząłem pracować nad Stacjami Pogody, najważniejsze dla mnie — podobnie jak dla pozostałych pisarzy biorących udział w tym projekcie — było pytanie: czy pisanie coś w ogóle znaczy? Albo może, by wyrazić to bardziej precyzyjnie, czy nasz udział w tym projekcie i słowa, które skomponujemy będą miały jakikolwiek wpływ na to, jak ludzie reagują na kwestie związane ze zmianą klimatu. Z zaskoczeniem stwierdziłem, że bardzo szybko przestałem zadawać sobie to pytanie i że zupełnie przestało mnie to obchodzić. Nie chodzi o to, że zobojętniało mi samo pisanie. Podchodzę do pisania i czytania z ogromną powagą. Tak, pisanie to dla mnie ważna sprawa. Ale na ile może ono wpłynąć na kogoś innego, zmusić go do zastanowienia się, do zmiany, do działania? To pozostaje dla mnie niewiadomą. Zresztą spodziewać się czegoś takiego byłoby dowodem pewnego zadufania. Ten projekt bardzo się dla mnie zmienił, gdy zacząłem pracować z młodymi ludźmi z Footscray w Australii, z Berlina, Dublina, Londynu i Helu nad Bałtykiem. Każdy z poznanych tam dzieciaków przesunął mój punkt widzenia i głęboko odmienił sposób, w jaki postrzegam teraz samego siebie w kontekście przyszłych zmian klimatycznych. Starsze pokolenia często krytykują współczesnych nastolatków. Mówimy, że są „próżniakami“, bo ich nic nie interesuje i są skupieni tylko na samych sobie. To prawda, lubią robić sobie „focie z ręki“ i spędzają więcej czasu zajęci swoimi telefonami niż czytaniem gazet. Ale są też młodzi, pełni energii i aż kipią od nowych pomysłów. I to nie oni postawili nas w sytuacji, w której się dziś znaleźliśmy. Jesteśmy to winni młodym ludziom. Musimy nie tylko wziąć odpowiedzialność za szkody, jakie wyrządzamy naszej planecie, musimy też dać im szansę się wypowiedzieć. Ich głos nauczy nas, co robić dalej. Nigdy nie zapomnę nastolatków, z którymi pracowałem. W kraju takim, jak Australia, gdzie trudno jest znaleźć naprawdę uczciwego polityka gotowego na poważnie stawić czoła zmianom klimatu, nadzieję widzę tylko w młodych ludziach. Dzieciaki, z którymi pracowałem, nie chodziły do bardzo dobrych szkół. Wiele z nich wywodzi się ze społeczności i rodzin, którym naprawdę się nie przelewa. W krajach takich, jak Irlandia, które światowy kryzys gospodarczy uderzył niczym ekonomiczne tsunami,

WAGA SŁOWA

395

Jesteśmy to winni młodym ludziom. Musimy nie tylko wziąć odpowiedzialność za szkody, jakie wyrządzamy naszej planecie, musimy też dać im szansę się wypowiedzieć. Ich głos nauczy nas, co robić dalej.

396

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

wiele osób zostało zepchniętych na margines. A mimo to poznane przez mnie nastolatki z całego świata aż się skrzyły od gniewu i entuzjazmu. Wydaje mi się, że ten gniew jest częściowo słusznie wymierzony w tych, którzy żyli wcześniej, w pokolenie, do którego ja też się zaliczam, które zbyt długo siedziało i nie robiło nic albo prawie nic. A jednak entuzjazm tych dzieciaków nie jest pozbawiony zaufania — zaufania do rodziców, nauczycieli, nawet do pisarzy! Nie spisali nas na straty, chcą, byśmy działali razem z nimi. Młodzi ludzie, których miałem zaszczyt poznać w ciągu ostatniego roku, odcisnęli na mnie bardzo głębokie piętno. Postanowiłem, że, jako pisarz, badacz i nauczyciel muszę zrobić dużo więcej w kwestii zmiany klimatu. Mam szczęście. Od lipca tego roku rozpocznę pięcioletni projekt na temat Zmian Klimatycznych i Wiedzy Tradycyjnej w charakterze starszego pracownika naukowego na Uniwersytecie Wiktorii w Melbourne. Podziękowania za tę szansę należą się projektowi Stacji Pogody, Wheeler Centre w Melbourne oraz grupie nastolatków z całego świata. Przełożyła Anna Blasiak

WAGA SŁOWA

397

398

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU – PODSTACJE Poniżej zamieszczono wybór prac uczniów (w wieku 14-16 lat) z ośmiu szkół z pięciu krajów, które wzięły udział w programie „Podstacje“. Przez osiemnaście miesięcy współpracowali oni z naszymi Pisarzami Rezydentami przy tworzeniu wierszy, refleksji i opowiadań. Dla wielu z nich była to pierwsza przygoda z pisaniem.

OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU – PODSTACJE

399

Ziemia błaga o pomoc. Skóra pali nas jak nigdy a szczelin nie da się zapełnić – skorupa ziemska to nie szklanka.

400

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

WODY ZAWSZE ZA MAŁO Rita Paz Arts and Media School, Islington, Londyn

Ziemia błaga o pomoc. Skóra pali nas jak nigdy a szczelin nie da się zapełnić skorupa ziemska to nie szklanka. Krok w złą stronę i powierzchnia pęknie. Kiełki nie rosną w takich ciemnościach. Postępujemy tak, jakby na naszej planecie nie było zła czy dobra. Ale czy jest rada na ruinę Ziemi? Uratujemy się, czy nigdy nie pojmiemy problemu, aż aż... aż będzie za późno. Czy jesteśmy tak inteligentni, jak się nam wydaje? Czy mózgi mamy dość duże, by pojąć, że bez planety nie mamy co badać? Czy zatem dalej szukać WODY w kosmosie, czy RATOWAĆ tę, którą MAMY? POMYŚLCIE. Przełożyła Marta Dziurosz

WODY ZAWSZE ZA MAŁO

401

DAHAB, EGIPT DZIEŃ NA RAFIE BLUE HOLE – Z RYBIEJ PERSPEKTYWY

Silke Müller Romain-Rolland-School, Berlin

O poranku obudziła mnie torba plastikowa, która przykryła wejście do mojej rozpadliny. W tej małej szczelinie w rafie spędzam każdą noc. Jeszcze kilka tygodni temu mieszkałam w większej rozpadlinie, bardziej na północ, ale zniszczyli ją nurkowie. Wiele domów moich przyjaciół zostało zniszczonych przez butle z tlenem i płetwy. Ilość wolnych szczelin mieszkalnych zaczyna się z wolna kurczyć… Ale wróćmy do tej torby plastikowej. Takie torby o poranku mogą oznaczać dwie rzeczy: silny pływ, który przynosi na naszą rafę plastik z innych części Morza Czerwonego, albo silny wiatr na powierzchni wody, który zgarnia do morza śmieci z ulic Dahab. Nie jest to najczystsze miasto. Podobno nie jest w nim aż tak źle, jak w innych miejscach, o których słyszałam, ale śmieci są tam wszędzie. Wiatr odgrywa tu wielką rolę w życiu ludzi. Kiedy jest wietrznie, rybacy nie mogą wypływać na pełne morze, bo fale są zbyt wysokie dla małych łodzi, nurkowie nie mogą się wybrać nurkować tam, gdzie chcą, bo przy wysokich falach ciężko się wsiada na łódź, zaś uliczni sprzedawcy muszą biegać, łapiąc swoje odfruwające towary. Tylko kitesurferzy na swoich łodziach cieszą się z silnego wiatru. Ale tu, na naszej rafie, nie ma ich zbyt wielu. Trzymają się raczej bliżej hoteli. Blue Hole — mój dom — leży około pół godziny drogi od Dahab i sąsiadują z nim z jednej strony góra Synaj, a z drugiej morze. Mimo że jest to najniebezpieczniejsze miejsce do nurkowania na świecie i z każdym rokiem rośnie ilość ofiar śmiertelnych, nurkujących jest tu bez liku. Nurkowie nie przeszkadzają mi zbytnio, o ile trzymają się z dala od rafy i nie pozostawiają po sobie nic poza bańkami powietrza. Jak już mówiłam, dzień jest bardzo wietrzny. Pod powierzchnią czuć, że woda jest zmącona. Wielu moich przyjaciół żywiących się planktonem uwielbia taką pogodę. Fale i prąd przynoszą pokarm bliżej rafy, więc jest więcej świeżego jedzenia. Ja żywię się koralami, a ponieważ one jedzą plankton, mnie też cieszy odrobina wiatru. Ale wiatr oznacza też więcej nurków na Blue Hole. Dostęp do rafy jest osłonięty od morza i łatwy niezależnie od pogody. To sprawia, że rafa jest jedynym dobrym miejscem do nurkowania przy takim wietrze. Najczęściej nurkowie zachowują odległość i tylko

402

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

przepływają nad nami. Ale niektórzy z nich zahaczają o koralowce i w ten sposób je niszczą. Najgorsi są nurkowie z większą ilością butli, bo niszczą rafę butlami przyczepionymi do brzucha. Trójka moich przyjaciół straciła w ten sposób swój dom. Około południa słońce zdecydowało się wyjść i wiatr zelżał nieco. Jednak skutki wietrznej nocy były wciąż widoczne: torby plastikowe, puste puszki i opakowania wirowały w wodzie. Słońce rzucało promyki na plastik unoszący się nad naszą rafą i można było odnaleźć trochę piękna w tym smutnym widoku. I choć odbity blask dodawał śmieciom uroku, wiedziałam, że tak naprawdę w plastiku nie kryje się nic magicznego. Pewnie w ciągu następnych tygodni plastik zabije któregoś z moich przyjaciół. Po krótkiej, pełnej słońca przerwie wiatr znów zaczął hulać po morzu. Około piętnastej pojawiła się drużyna Reef Checkers. To grupa nurków, którzy co roku wracają na naszą rafę, żeby badać jej kondycję. Rozwieszają nad rafą sznur i opisują wszystko, co znajduje się do określonej odległości od niego: ilość i gatunki ryb, bezkręgowców, stan podłoża, ilość zniszczonych korali itd. Ponoć zebrane tutaj dane pomagają ludziom lepiej zrozumieć rafy świata. Ludzie chcą wiedzieć, jak przez lata zmienia się rafa i znaleźć przyczyny problemów. Nie sądzę, żeby długo trzeba było szukać odpowiedzi. Naszym przekleństwem i przyczyną wszystkich naszych problemów są ludzie. Radzimy sobie ze sztormami, potopami i atakami koron cierniowych. Trudniej nam odzyskać siły nadwątlone przez nurków, którzy płetwami mącą piasek. Ten osadza się na koralach i dusi je. I jeszcze zostaje plastik, któremu potrzeba lat, żeby się rozłożyć. Plastik nie znika sam, w magiczny sposób. Wciąż jest go pełno. Tylko że nie widać go już gołym okiem. Moja przyjaciółka żółwica opowiadała mi o Wielkiej Pacyficznej Plamie Śmieci. To ogromny obszar wypełniony ludzkimi śmieciami. Wiele sióstr i braci mojej przyjaciółki straciło życie, próbując umknąć plastikowej dżungli. Mimo wszystko szanuję wysiłki drużyny Reef Checkers. Dzięki nim wiemy, że przynajmniej niektórzy ludzie przejmują się naszą sytuacją i chcą nam pomóc. Dziś zostaną wynagrodzeni widokiem młodego rekina wielorybiego. Przybył tu, żeby się najeść do syta planktonem naniesionym przez wiatr. Widzę poruszenie i radość wśród nurków i uśmiecham się do siebie. Gdyby tylko wiedzieli, jakie jeszcze rzadkie zwierzęta skrywa ta rafa. Pozostała część dnia upływa spokojnie. Nie niepokoją mnie już nurkujący ludzie. Martwi mnie tylko murena falista kilka korali dalej, która od dłuższego czasu bacznie mi się przygląda. Wracam do mojej szczeliny z myślą, że mimo plastiku to był dobry dzień na mojej rafie. Przełożyła Jolanta Kossakowska

DAHAB, EGIPT

403

KIEDY BYŁAM WTEDY Madeleine Jolliffe Arts and Media School, Islington, Londyn

Słońce padało na skrystalizowaną trawę, powietrze, choć jasne, było mroźne. Wiatr wślizgnął się przez drzwi ogrodowe i oziębił nasze ciała, jakbyśmy zanurzyli się w zimie. Trawa chrzęściła jak jesienne liście. Nasze piżamy zamarzły na kość, a nagie stopy były zimne jak serce wiedźmy. Zdrętwiały, kiedy przemknęliśmy po trawniku. Szybko zrozumieliśmy, że skakanie na trampolinie w temperaturze jak na biegunie nie jest najlepszym pomysłem Przełożyła Marta Dziurosz

404

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

405

Przed sobą mam rzekę, jej powierzchnia lśni mocno w promieniach palącego słońca. Szare skały naznaczone głęboką zielenią alg ciągną się po obu stronach, oddzielając ziemię od wody.

406

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

WIDOK NA RZEKĘ Eliza Lucid Footscray City College, Melbourne

Idę mostem, moje stopy łomoczą na drewnianych deskach. Słaby wietrzyk wichrzy mi włosy i zawiewa je w twarz. Zatrzymuję się na środku, zaciskam ręce na czerwonej barierce i wbijam wzrok w roztaczający się przede mną krajobraz, chłonąc jego szczegóły. Przed sobą mam rzekę, jej powierzchnia lśni mocno w promieniach palącego słońca. Szare skały naznaczone głęboką zielenią alg ciągną się po obu stronach, oddzielając ziemię od wody. Bujna, zielona trawa faluje na wietrze, ciemniejsza tam, gdzie padają na nią cienie ogromnych drzew wznoszących się ponad tym terenem. Wróble, sroki, kakadu i lorysy górskie wylatują z zieleni i ponownie się w niej chowają, zaburzając ciszę rabanem chóralnego, ptasiego śpiewu. W oddali szczeka pies, a zaraz potem wietrzyk niesie pisk dziecięcego śmiechu. Nagle słyszę, jak ktoś mnie woła i mówi, że już pora iść. Odwracam się wolno i idę dalej mostem, myśląc o rzece. O rzece, nad którą dorastałam. Rzece, nad którą mieszkam od zawsze. Rzece tak pełnej życia… Mam nadzieję, że to się nigdy nie zmieni. Przełożyła Anna Blasiak

WIDOK NA RZEKĘ

407

GLOBALNE OSTRZEŻENIE – SLAM PODSTACJI Aneta Michniewicz, Damian Trendel Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Obrońców Helu

Globalne ocieplenie, globalne ocieplenie Gorsze niż palenie Spalamy węgiel, spalamy ropę Nie lataj samolotem — niszczysz nam Europę Globalne ocieplenie, globalne ocieplenie Co wkrótce z nami zrobisz Tego jeszcze nikt nie wie. Ogrzewanie oceanów — Czas zacząć pić wodę z kranu Zacznijmy współpracować to być może Uda nam się ziemię uratować Zakładajmy filtry na kominy Nakłaniajmy do tego całe gminy Recykling dobra sprawa To również naprawa!

408

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

WSPOMNIENIE Bella Amodeo Arts and Media School, Islington, Londyn

Morze było dla mnie kiedyś piękne i miało przyjemną atmosferę, ale teraz, kiedy wszystko się zmienia, morze też zmienia się w niebezpieczną broń, która odbiera życie, zamiast je tworzyć... Podeszłam do mojego odkrycia przy szumie jasnobłękitnych fal omywających gorący, złoty piasek. Coraz bliżej wody czułam, że rozpalona ziemia się ochładza i stanęłam, czekając, aż przejrzysta woda połaskocze moje palce. Palące słońce grzało mnie w plecy, aż poczerwieniałam jak burak. Delikatny ocean muskał mnie, moja skóra pokryła się gęsią skórką, a cofanie się fal wciągało mnie dalej. Poszłam ich śladem, rzuciłam się w ten głębszy świat, moje ciało, zszokowane nowym doznaniem, ruszało się szybko. Pozwoliłam temu uczuciu mnie ogarnąć, żeby zbadać to nowe, magiczne miejsce, do którego trafiłam. Przełożyła Marta Dziurosz

WSPOMNIENIE

409

Słońce chce mi coś powiedzieć teraz, gdy o nim myślę.

410

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

PÓŹNE LETNIE POPOŁUDNIE Lukas Hoffman Sophie-Scholl-Schule, Berlin

Spojrzałem w górę. Ocean, który nazywamy niebiem, jest czysty. Palące światło słońca rani moje oczy. Instynktownie odwracam głowę. Widzę poświatę odbijającą się po drugiej stronie wielkiego lustra. Mój umysł mówi mi, że to dobry dzień, choć to był chłodny dzień. Słońce chce mi coś powiedzieć teraz, gdy o nim myślę. Ale nie podoba mu się to, co sobie pomyślałem, więc odchodzi, a jego miejsce zajmuje czerwono-pomarańczowa chmura. Piękny błękitny ocean zmienił się w ciemną nieprzejrzystą płachtę. Wszystko stało się w ciągu kilku minut. Przełożyła Jolanta Kossakowska

PÓŹNE LETNIE POPOŁUDNIE

411

KLASA Manuel Plonsky Romain-Rolland-School, Berlin

Wjeżdżając na szkolne podwórze cieszyłem się z pięknej pogody. Zapinałem rower i nie mogłem się już doczekać lekcji angielskiego. Dziś piątek. Mogłem pospać dłużej, bo odwołano nam dwie pierwsze lekcje. Przede mną cztery godziny lekcyjne i wspaniały weekend. Witam się z kolegami przy wejściu do szkoły i pogrążony w myślach, co też będę porabiał w ten weekend, wchodzę do klasy. Wtem zdaję sobie sprawę, że jest jakoś inaczej. Pachnie dziwnie, prawie jak w lesie. Rozglądam się wokoło i już wiem, dlaczego. Wszędzie są rośliny, pną się po ścianach, na podłodze korzenie, gdzieniegdzie mech, ptak wlatuje przez wybite okno. Nie wierząc własnym oczom robię krok naprzód i słyszę trzask. Stanąłem na linijkę, którą zostawiłem wczoraj w klasie. Schylam się, żeby ją podnieść i z poruszeniem przyglądam się jej pęknięciu. Mój mózg zaczyna myśleć racjonalnie, więc mówię sobie, że musi być jakieś logiczne wytłumaczenie całej tej sytuacji. To nie sen, więc wychodzę z sali i z niedowierzaniem zauważam, że zatłoczony jeszcze przed chwilą korytarz jest pusty i wygląda tak samo jak klasa, z której wyszedłem. Jakby od dawna nie stanęła tam ludzka stopa. Już wiem! To żart! Nie taki zwyczajny, tylko profesjonalnie przygotowany. Szukam wzrokiem kamer, ale żadnej nie znajduję. „Dziwne“ — mówię sam do siebie, słysząc dobiegający gdzieś z kąta hałas przypominający śpiew. Zbliża się. Nie wiem, czego się spodziewać, więc chowam się we wnęce w ścianie, czekając, co się wydarzy. Źródło hałasu przybliża się. W końcu moim oczom ukazuje się starszy mężczyzna, na oko sześćdziesięcioletni, z brodą jak u świętego Mikołaja i krótkimi siwymi włosami. Stwierdzam, że nic mi nie grozi, więc wychodzę z wnęki. Mężczyzna odwraca się powoli w moją stronę i zaskoczony taksuje mnie wzrokiem od stóp do głów. „Dziś nie ma lekcji, stary“ — mówi do mnie i odwraca się z tak głośnym śmiechem, jakby nie miał okazji tak się uśmiać od bardzo dawna. Zdaję sobie sprawę, że to może być dla mnie jedyna szansa, żeby dowiedzieć się, o co w tym wszystkim chodzi. Biegnę więc za nim i pytam go: „Dlaczego? Co tu się dzieje? Gdzie są wszyscy?“. A on, nie zatrzymując się, odpowiada: „Nie wiem, gdzie są wszyscy. Ale wiem, że w tym budynku od 25 lat nie było żadnego ucznia“. Po chwili dodaje: „Z

412

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

wyjątkiem ciebie“. Tłumaczę mu: „To niemożliwe. Byłem tu wczoraj“. Mężczyzna odwraca się nagle, spogląda na mnie i mówi: „Chwila. Pamiętam cię. Jesteś tym chłopcem, który zaginął 35 lat temu“. Przełożyła Jolanta Kossakowska

KLASA

413

MARTIN LUTHER KING, JR: „NASZE ŻYCIE ZACZYNA ZMIERZAĆ KU KOŃCOWI W DNIU, W KTÓRYM PRZESTAJEMY MÓWIĆ O WAŻNYCH RZECZACH“. Anas Ahmadzai Arts and Media School, Islington, Londyn („Bądźmy świadomi zmiany klimatu, ponieważ dzieje się naprawdę!“) Nie powinniśmy się bać, że nie podołamy czekającemu nas zadaniu. Strach przed porażką nie powinien być pretekstem do ignorowania problemu, jakim jest zmiana klimatu. Musimy podjąć się tego zadania i poprawić sytuację, dopóki jeszcze cokolwiek od nas zależy. Dlatego właśnie sądzę, że musimy uświadomić przywódcom i ludziom z całego świata, że zmiany należy wprowadzić jak najszybciej, zanim poziom mórz wzrośnie jeszcze bardziej, zanim kolejne gatunki wyginą z powodu klęsk żywiołowych, zanim spłonie busz, zanim w ciągu kolejnego półwiecza, a nawet wcześniej, nastąpią katastrofalne susze i powodzie, i przed niezliczonymi innymi tragediami, które nam grożą! Przerwijmy milczenie i zróbmy użytek ze słów w imię najważniejszych rzeczy! Przełożyła Marta Dziurosz

MARTIN LUTHER KING, JR

415

Ziemia jest w takim stanie, że żyć na niej niełatwo, Nie kombinuj więcej, hej, weź wyłącz światło Lodowce stopnieją, poziom morza wzrośnie, przyszłość ludzkości wygląda żałośnie, Żaden rząd ci tego nie przedstawi radośnie, Przyjrzyjmy się liczbom i pomyślmy prościej

416

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

RAP RAMANA Raman Sing Firhouse Community College, Tallaght

Ziemia jest w takim stanie, że żyć na niej niełatwo, Nie kombinuj więcej, hej, weź wyłącz światło Lodowce stopnieją, poziom morza wzrośnie, przyszłość ludzkości wygląda żałośnie, Żaden rząd ci tego nie przedstawi radośnie, Przyjrzyjmy się liczbom i pomyślmy prościej, Zmień styl myślenia by uniknąć podtopienia, Obniż swe emisje patrząc na tradycje...wybierz transport publiczny albo spacer symboliczny, Ziemia więcej nie zniesie, jeśli ludzie będą dalej w stresie i uporu bezkresie, Słuchajcie ludzie, to na dzisiaj sprawa, Za recykling i oszczędność należą się brawa! Przełożyła Marta Dziurosz

RAP RAMANA

417

DESZCZ Alisa Seddon Firhouse Community College, Tallaght

Kiedy zaczął padać deszcz, wszystkie małe dzieci wyszły się bawić. Tak, wiem, że to pewnie brzmi jak początek bajki, i wierzcie mi, mniej więcej tak to wyglądało: chłopcy i dziewczynki w kolorowych pelerynach i kaloszach pluskający się z chichotem w kałużach. Ale to nie bajka. Potem wyczułam w powietrzu, że coś jest nie tak. Chmury całkowicie pokryły popołudniowe niebo i opadła dziwna, gęsta mgła. Jak na tę porę roku było też nadzwyczaj ciepło, co oczywiście tylko uprzyjemniało dzieciom zabawę w deszczu. Ale też kto mógł mieć im za złe, biorąc pod uwagę straszliwą suszę ubiegłego lata. Cieszyliśmy się z deszczu. Alejka była usiana czerwonymi i złotymi liśćmi, a jesień ustępowała miejsca zimie. Oznaczało to, że wioskę otaczały nagie drzewa, co nadawało jej nieco upiorną atmosferę. Wzdłuż krętych alejek utworzyły się już wielkie kałuże, z których woda zalewała większość odpływów i ścieków. Grunt stał się podmokły. Upłynęły ledwie dwie godziny. Wiem, co myślicie. Myślicie: „I co z tego? To tylko trochę deszczu“. No tak, tylko trochę deszczu. Był tylko jeden problem: deszcz nie ustawał. Minęły dwie godziny, potem trzy. Nadciągnęła noc, a dzieci, które wciąż jeszcze były na zewnątrz, wróciły do domów się wysuszyć. Wciąż padało. Następnego dnia niebo dalej było zasnute ciężkimi chmurami, i następnego też. Minęły dwa, a potem trzy dni. Kałuże zmieniły się w wielkie sadzawki, a strumienie - w rzeki. Wciąż padało. Szkoły zamknięto, drogi były zablokowane i zabrakło prądu. Każdej nocy widzieliśmy błyskawice, po których momentalnie rozlegały się grzmoty, co uświadamiało nam, jak blisko jest burza.

418

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Nie sądzę, żeby tej nocy komuś udało się zasnąć. Wiem na pewno, że mnie nie. Tata powiedział, że powinniśmy wyjechać, zanim dach zacznie przeciekać, ale ponieważ drogi były zamknięte, a transport publiczny nie działał, wiedzieliśmy, że nie miałoby to sensu. Wcześniej nie znosiłam mieszkania tak wysoko na górskim zboczu. Droga do szkoły zajmowała mnóstwo czasu, a najbliższy sklep był trzy mile dalej. Ale po miesiącu nieustającego deszczu zaczęłam się z tego cieszyć. Z naszego domu mieliśmy widok na całą dolinę. Każdego lata widać kwiaty rosnące nad strumieniem, który biegnie środkiem tej pięknej krainy. Kiedyś żałowałam, że nie mieszkam bliżej kwiatów. Teraz nie żałuję. Dolina była całkowicie zalana wodą. Wszystkie domy zatonęły. Kwiatów nie było. Strumień wyglądał bardziej jak kanał. Nie wiem, co stało się z ludźmi, którzy mieszkali w dolinie. Może jakoś uciekli. Może. Wtorek, 24 grudnia. 11.25. Dzień, kiedy deszcz w końcu ustał. Powietrze się nagle uspokoiło i w końcu ją usłyszeliśmy: ciszę. Powoli otworzyłam drzwi i zobaczyłam, że kilka osób już wyszło przyjrzeć się szkodom. Drzewa były wyrwane z korzeniami, budynki się zapadły, a piękna dolina, którą kiedyś porastały kolorowe kwiaty, była ukryta pod co najmniej dziesięcioma metrami wody. Tym, którzy przeżyli, odjęło mowę. Nie domyślilibyście się, że jest Wigilia. Uprzedzałam, że to nie będzie bajka. Przełożyła Marta Dziurosz

DESZCZ

419

GLOBALNE OSTRZEŻENIE – SLAM PODSTACJI Jakub Witkowski, Emilia Kurpet, Michał Firla, Kinga Łuczkowska Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Obrońców Helu

Globalne ocieplenie, globalne ocieplenie Gorsze niż palenie Spalamy węgiel, spalamy ropę Nie lataj samolotem — niszczysz nam Europę Nie chcemy już więcej dwutlenku węgla Gorączka na Ziemi jest już wielka Burze, susze i powodzie — Umierają ryby w wodzie. Sadźmy rośliny, zamykajmy fabryki Jest to tak dobre, jak słuchanie muzyki. Butelki plastikowe i metan od krowy Niszczy nasz gatunek narodowy.

GLOBALNE OSTRZEŻENIE – SLAM PODSTACJI

421

UWIERZ Maxine Huntsman Footscray City College, Melbourne

Wspaniałe, łukowate sklepienia Okna strzaskane i popękane Tysiące odcieni światła Padającego na rzędy drewnianych siedzeń Tak pięknych w swojej wygodzie Wszyscy tu są tacy sami Stajesz w drzwiach I już nic więcej się nie liczy Łączy nas ten sam cel Nie wierzę w Boga Ani w życie po śmierci Ale świece - Sto życzeń Stopnionych w jedno — Dają jednak do myślenia Cisza odbija się echem I wypełnia każdy kąt spokojem Tysiące modlitw Unosi się w powietrzu w ciszy Niektóre chcą uratować Inne czekają ratunku Ale wszystkie kończą tutaj Nie wierzę w Boga Ani w życie po śmierci Ale wierzę w coś Co jednoczy świat Przełożyła Anna Blasiak

422

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

WODA I KRYKIET PO PROSTU NIE DAJĄ SIĘ POGODZIĆ Elijah Andrews-Quinn Footscray City College, Melbourne – Hej, Tom – idź po piłkę zawołał Jack. Tom pobiegł niechętnie za oddalającą się piłką i grali dalej w krykieta w swoim rodzinnym mieście Renmark. Jack się rozpędza i rzuca mocno piłkę prosto w stronę bramki, ale Tom się zamachuje, uderza i posyła piłkę do rzeki. Obaj chłopcy są niezadowoleni i żałują, że rzeka w ogóle tam jest. Na szczęście bez większego trudu zdobyli kolejną piłkę. Później Tom mówi do jacka, że „woda i krykiet nie idą w parze“, z czym jack się nieufnie zgadza. Chłopcy robią sobie przerwę i idą do baru mlecznego na placek z mięsem i mleko smakowe. Siadają nad rzeką, zajęci przyglądaniem się, jak ich piłka unosi się na falach i jedzeniem swoim placków. Później zaczynają znowu grać i jeden po drugim dołącza do nich praktycznie cała ich klasa. Rywalizacja o kij robi się bardziej zacięta i znalezienie luk na boisku jest prawie niemożliwe. Pojawia się coraz więcej nowych zasad, dzięki którym mecz może toczyć się dalej. Gra trwa, aż wszystkich zawołano na kolację. Zresztą jest już tak ciemno, że nie da się dalej dać. Następnego dnia w szkole Tom z Jackiem organizują na wieczór wielki mecz krykieta na lokalnym boisku. „DRRRRRYŃŃŃŃ“ dzwoni szkolny dzwonek i wszyscy biegną prosto do domu po swoje ulubione kije. O czwartej około 20 chłopców stawia się na miejscu, by zagrać mecz, a Tomowi udaje się nawet zwerbować Sędziego (Swojego młodszego brata). Po zażartej dyskusji skład drużyn zostaje ustalony długo to trwało, ale w końcu mamy drużyny 2 kapitanów, Toma i Jacka. Rozpoczyna się mecz i drużyna Jacka rzuca jako pierwsza. Drużyna Toma nieźle zaczyna, ale potem radzi sobie gorzej i kończy z 56 z 10 overów, co nie jest takim złym wynikiem. Drużyna Jacka zaczyna odbijać i na początku gra koszmarnie: 8/15 w 5 overach. Jack staje na kresce rzutu i nieźle gra z Maxem teraz potrzebne im jeszcze tylko 6 z ostatniego overa. Max ustawia się do uderzenia, ale nie trafia w pierwsze 4 piłki wszyscy robią się nerwowi. Max w końcu trafia i zdobywają runa Tom zbiera piłkę i eliminuje odbijającego, gdy max jest poza kreską rzutu. Została jeszcze jedna piłka i teraz uderza Jack. Nadal muszą zdobyć sześć punktów, żeby wygrać. Rzucający się ustawia i rzuca z całych sił Jack ustawia się i wygląda na to, że zdobędzie tę szóstkę, ale ktoś łapie piłkę. Z powodu niejasnej linii granicznej trudno powiedzieć, czy złapał ją poza linią. Wszyscy pytają sędziego, który mówi tylko:

WODA I KRYKIET PO PROSTU NIE DAJĄ SIĘ POGODZIĆ

423

– Co się stało? Po długiej Kłótni mecz zostaje zakończony remisem. Następnego dnia w szkole ludzie z obu drużyn uznają go za najlepszy mecz. 30 lat później – Jesteśmy na miejcu? – zapytał James. – Prawie – odpowiedział Tom, gdy po długiej podróży autostradą dojeżdżali do Melbourne. – Jesteśmy na miejscu? – zapytał Mitch. – Prawie – odpowiedział Jack, gdy zjechali z autostrady. Zmierzali w to samo miejsce, co Tom i James. Dwa samochody zatrzymały się przed samą przeprawą przez rzekę. – Hej, Tom – zawołał Jack. Tom rozgląda się dookoła i natychmiast wyskakuje z auta, żeby się przywitać z Jackiem. Chłopcy, James i Mitch, również wysiadają. – Już się nie mogę doczekać krykieta – mówi James. – No, tak, mój tato mówi, że to najlepsze boisko – odpowiedział Mitch. Chłopcy idą rozejrzeć się dookoła. – Cieszę się, że tu znowu jestem – mówi Tom. – Prawda. Rzeka wydaje się szersza, niż zapamiętałem – odpowiada Jack. – Zgadza się – potwierdza Tom. – Pamiętam, że przerywała brzegi, ale nie wydawało mi się to wtedy istotne. – Co to jest Zatoka Murraya? – woła Mitch. – Co? Zatoka Murraya? – odkrzykują Tom z Jackiem. – No, tak – odpowiadają obaj chłopcy. Tom z Jackiem podchodzą bliżej i widzą dużą, urzędową, ale wyglądającą na tymczasową tablicę z napisem „Zatoka Murraya“. Spoglądają po sobie z dezorientacją. Jadące w przeciwnym kierunku auta mrugają do nich światłami, jakby chciały im o czymś powiedzieć. Przejeżdżają obok identycznej tablicy, jak ta nad rzeką, ze słowami „Zatoka Murraya“. Są też tablice ostrzegające, że droga zaraz się skończy. Nie uwierzyli w to, aż dojechali do opuszczanego szlabanu. Zatrzymali samochody, wyskoczyli na zewnątrz i znowu zobaczyli tablicę z napisem „Zatoka Murraya“. Podchodzi do nich ktoś w urzędowym mundurze i pyta, czy nic im się nie stało. Odpowiadają, że nie, ale pytają dlaczego droga jest zamknięta. Pyta, czy nic nie słyszeli. Tom odpowiada krótko: – Nie. Mężczyzna odpowiada, była tu wielka powódź. Wczoraj w nocy obudziła nas woda i nagle cała okolica została zalana. Jeszcze nie wiemy, dlaczego to się stało ani jak wielki obszar znalazł się pod wodą. Na ten moment zamykamy tylko cały ten teren, więc niestety będziecie musieli zawrócić. Zawracają i wynajmują pokój na noc. Później tego samego wieczora dowiadują się z wiadomości, że TOPNIEJE POLARNA CZAPA LODOWA. Potem pojawia się mapa. – To, co w pierwszym momencie uznano za nagłą powódź, okazało się topnieniem polarnej czapy lodowej. Wywołało to podniesienie poziomu mórz na wielką skalę. Woda zalała sporą część Australii, w tym miasta takie jak Renmark oraz port Adelaide. Nowe australijskie morza nazwano „Zatoką Murraya“ i “Morzem Artezyjskim“. To tyle na ten moment, bardziej szczegółowa relacja zostanie nadana później. Wszyscy w pokoju są w szoku i rozglądają się dookoła bez słowa. Tom mówi jeszcze raz, że woda i krykiet nie idą w parze, z czym zgadza się znużony Jack. Przełożyła Anna Blasiak

424

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

GLOBALNE OSTRZEŻENIE – SLAM PODSTACJI Weronika Bokota, Marcin Pieszak, Ewelina Kurpet, Ola Górska Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Obrońców Helu

Globalne ocieplenie, globalne ocieplenie Gorsze niż palenie Spalamy węgiel, spalamy ropę Nie lataj samolotem – niszczysz nam Europę Lepiej iść się przejść, Niż krowie mięso w domu jeść. Lepiej przejechać się rowerem Niż papierosem zanieczyszczać nam atmosferę Ona jest nam bardzo potrzebna, Dzięki niej nasza natura jest podniebna Dziura ozonowa jest zła Jak ziejąca metanem krowa Bo metan jest naszym wrogiem. Można go porównać z najgorszym nałogiem. Naszą wodę trzeba ratować, A nie w plastikowe butelki pakować.

GLOBALNE OSTRZEŻENIE – SLAM PODSTACJI

425

426

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

SINGAPUR, SINGAPUR Kim Burkart Romain-Rolland-School, Berlin

Wstaliśmy i spojrzeliśmy w błękitne niebo. Wyszliśmy na zewnątrz i rozkoszowaliśmy się upałem na skórze. Byliśmy wdzięczni za każdą białą chmurkę, która rzucała trochę cienia. Robiło się coraz później i ciemniej. Po kilku godzinach jasny błękit ustąpił ciemnej szarości. Czuliśmy, jak robi się coraz bardziej ponuro i wilgotno. Wielka ulewa, raczej krótka, próbowała ostudzić powietrze. Daremnie. Na horyzoncie widzieliśmy jaskrawe odblaski błyskawic, słyszeliśmy następujące po nich grzmoty. Gwałtowna burza wywołała trochę poruszenia w spokojnej okolicy, ale po pół godzinie odeszła. Wieczorem już tylko miła, ciepła bryza poruszała liśćmi palm i strącała z nich ostatnie krople wody. Przełożyła Jolanta Kossakowska

SINGAPUR, SINGAPUR

427

ZBIERANIE ŻYWNOŚCI Luca Cernaz Footscray City College, Melbourne

Kręciliśmy się bez planu po Footscray. Zatrzymaliśmy się i Patrick oświetlił jadalne rośliny. Leżały otrute koło nas, w miejscu, gdzie kiedyś oddychały i okręcały się jedna wokół drugiej. Szukaliśmy nielicznych roślin jadalnych, które są dostępne w naszej jedynej w swoim rodzaju ojczyźnie. Wszystkie trafiły do sałatki. Boski aromat naturalnych olejków wydzielanych przez zioła i liście przyciągał mnie niczym przynęta rybę. Zapach był oszałamiający, a intensywny smak i świeżość chrupiących liści dawał do myślenia. To skandal, że świeże jedzenie niszczeje i jest zatruwane przez nasze śmieci, nasze zanieczyszczenia, nasze toksyny. Nie możemy już dłużej traktować w ten sposób tego, co było tutaj przed nami. Nie możemy lekceważyć tego, co daje nam matka natura. Musimy zacząć szanować naszą ziemię. Przełożyła Anna Blasiak

ZBIERANIE ŻYWNOŚCI

429

To nie moje niebo. Pierwszy raz takie widzę. Kiedy słońce poczerniało, a księżyc zszarzał?

430

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

MÓJ KAWAŁEK NIEBA Réamoinn Ó hAircí, Seán Clintúin, Jaic Ó hÍr, Conchúr Ó hUallacháin, Melissa Ní Dhochartaigh, Dara Ní Chuaig, Stiofán Mac an Mhadoc, Danielle Nic Dhomhnaill

Niebo ma kolor krystalicznego błękitu, który wyraźnie przechodzi w ciemność. Ten połyskujący błękit to tło białych, puszystych cumulusów, często płynnie zmieniających się w kumulonimbusy, rodzaj chmury, który potrafi poszarzeć w kilka chwil i wypluć pioruny, które strząsną cię z górskiej grani, jeśli będziesz na tyle głupi, że pójdziesz tam po obiedzie. Réamoinn Ó hAircí Coláiste de hÍde, Tallaght Ładny dzień, tak jasny, słońce świeci tak jasno, nawet kiedy jest za chmurami. Chłopcy patrzą na ładny dzień i nie zdają sobie sprawy, jaki jest ładny — dla nich to dzień jak co dzień. Wiatr od gór wieje mi w twarz. W kurtce mi ciepło. Niebo bardzo szybko robi się czarne. Biegnę z powrotem do domu przed deszczem. Patrzę na chłopców biegnących do domu. Chmury się rozchodzą, słońce świeci tak jasno. Chłopcy wybiegają z powrotem i znów zaczynają się bawić. Nadal nie wiedzą, jak potężna potrafi być pogoda, i że wszystko, co teraz widzą, może któregoś dnia przepaść. Seán Clintúin Coláiste de hÍde, Tallaght Jest noc. Zimno mi, ale się nie boję, ponieważ kiedy patrzę w niebo, podziwiając każdy detal księżyca i gwiazd, uświadamiam sobie, że księżyc jest jak ławica srebrnych ryb płynących po niebie, a jego światło chroni mnie przed nocą jak matka chroni dziecko przez niebezpieczeństwem. Gwiazdy też są idealnie zsynchronizowane z księżycem: tańczą po niebie, dodając nocy życia. Chciałbym móc podziwiać ten widok już zawsze, ale nie mogę i nie muszę, ponieważ to piękno i życie jutro powrócą, a ja będę czekać. Jaic Ó hÍr Coláiste de hÍde, Tallaght

MEIN STÜCK HIMMEL

431

To nie moje niebo. Pierwszy raz takie widzę. Kiedy słońce poczerniało, a księżyc zszarzał? Niebo nieustannie się zmienia. Może któregoś dnia moje niebo będzie twoje. Zawsze się zmienia — czasem na gorsze, czasem na lepsze, ale zawsze się zmienia. Conchúr Ó hUallacháin Coláiste de hÍde, Tallaght Jest ciemna, pochmurna noc. Słońce zniknęło, a ja posmutniałam. Siedzę i patrzę na jasny księżyc, zmieniające kształt chmury. Za każdym razem, kiedy słońce wschodzi, nastrój mi się poprawia, a kiedy zachodzi — robię się smutna. Tysiące ludzi na całym świecie czuje to samo, kiedy wstaje księżyc. Melissa Ní Dhochartaigh Coláiste de hÍde, Tallaght Jest piękny dzień, a my szykujemy się na wielki dzień w szatni. Na niebie nie ma nawet chmurki. Rozlega się gwizdek, wszyscy się koncentrują — piłka sunie gładko po ziemi. Biegamy w słońcu i do przerwy wygrywamy jednym punktem. Wszyscy są zlani potem. Znów słychać gwizdek i choć zaczynamy się już męczyć, nie odpuszczamy aż do końca. Trzy minuty przed końcem meczu mamy przewagę jednej bramki. Dajemy z siebie wszystko i zdobywamy jeszcze jednego gola, więc kiedy rozlega się ostatni gwizdek, wygrywamy dwoma. Wszyscy bardzo się cieszą; skaczą i krzyczą, że zwyciężyliśmy z Cork w finale hrabstwa. Dara Ní Chuaig Coláiste de hÍde, Tallaght Niebo jest niebieskie, a w powietrzu mkną miękkie chmury. Dziś był wspaniały dzień, a niebo wieńczy go spokojnym, lekkim wiatrem. Dzięki niebu nasza wycieczka się udała: gdyby było mokro i ponuro, mielibyśmy okropny, zimny dzień. Morze stapiało się w jedno z niebem, horyzont był czysty, a morze spokojne. Wszystkie ptaki latały swobodnie, ponieważ nie padało i nie wiał silny wiatr. Stiofán Mac an Mhadoc Coláiste de hÍde, Tallaght Kiedy podnoszę wzrok na niebo i widzę chmury, a ludzie mówią, że pełno w nich wody, myślę sobie, że pozbywają się one swoich smutków, wypłakując deszcz. Nie tylko ludzie się martwią i okazują emocje - chmury też mogą je mieć. Chmury okazują uczucia deszczem, który może być ich sposobem na płacz. Sądzę też, że ładna pogoda oznacza, że są zadowolone, i z tego powodu nie wypuszczają deszczu; moim zdaniem słońce i ładna pogoda mogą poprawić ludziom humor. Danielle Nic Dhomhnaill Coláiste de hÍde, Tallaght Przełożyła Marta Dziurosz

432

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

ZAĆMIENIE SŁOŃCA W GIMNAZJUM IM. ROMAINA ROLLANDA Igor Zaytsev Romain-Rolland-School, Berlin

20 marca 2015 r. Budzik dzwoni, a ja od razu przypominam sobie o wydarzeniu, które już od miesiąca dokładnie omawiamy na moich dodatkowych zajęciach z fizyki. Dzisiaj w szkole zdarzy się coś zupełnie niezwykłego. Coś tak rzadkiego i spektakularnego, że oficjalnie pozwolono mi zwagarować z biologii i częściowo z angielskiego. Przypuszczalnie, drogi czytelniku, od dawna już wiesz, o czym piszę. Oczywiście chodzi o zaćmienie Słońca, które będzie można podziwiać dzisiaj w Berlinie i dużej części Europy. Dlatego dzisiaj rano jestem ogromnie zadowolony. Po pierwsze dlatego, że pierwszy raz w życiu zobaczę na żywo prawdziwe zaćmienie Słońca, a po drugie oczywiście dlatego, że nie będę mieć biologii — a zamiast w klasie spędzę ten czas na szkolnym podwórku, przygotowując stanowisko obserwacyjne i ciesząc się ciepłą, słoneczną wiosenną pogodą. A skoro mowa o pogodzie: było sporo prognoz przepowiadających zachmurzenie w dniu zaćmienia. Na pewno nie tylko mnie spadł więc kamień z serca, kiedy po drodze do szkoły popatrzyłem w niebo, a tam nie było ani jednej chmury. Właściwie to w tym roku nie widziałem jeszcze tak czystego i błękitnego nieba. Wyglądało to, jakby ktoś umył kopułę nieba i postawił ją świeżo wypolerowaną nad Berlinem. Nieskończony błękit przecinały jedynie gdzieniegdzie smugi kondensacyjne, pozostawione przez odrzutowce. Jedno trzeba dziś przyznać — z pogodą mamy prawdziwe szczęście. „Na razie ciągle jest słońce“ — myślałem sobie, wchodząc do szkoły. „Na razie“. Po dwóch lekcjach geografii, które wydały mi się najkrótsze w życiu, wyszedłem na szkolne podwórze, aby razem z innymi uczestnikami dodatkowych zajęć z fizyki przygotować stanowisko obserwacyjne wyposażone w tych kilka instrumentów, jakie mieliśmy do dyspozycji. Jakie to instrumenty? Mamy coś, co nazywa się „Solarscope“, czyli przyciemniony teleskop służący specjalnie do obserwacji Słońca. Poza tym mamy rzutnik słoneczny, czyli tekturowe pudło, w którym obraz Słońca jest projektowany na ekran. No i oczywiście mnóstwo okularów do obserwacji zaćmienia, które wyglądają dosyć… niezwykle, ale pozwalają patrzeć prosto w Słońce bez wypalenia sobie oczu. Teraz może się już zaczynać!

ZAĆMIENIE SŁOŃCA W GIMNAZJUM IM. ROMAINA ROLLANDA

433

Na pewno nie tylko mnie spadł więc kamień z serca, kiedy po drodze do szkoły popatrzyłem w niebo, a tam nie było ani jednej chmury. Właściwie to w tym roku nie widziałem jeszcze tak czystego i błękitnego nieba. Wyglądało to, jakby ktoś umył kopułę nieba i postawił ją świeżo wypolerowaną nad Berlinem.

434

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Około dziesiątej Księżyc powoli, ale nieubłaganie zaczął nasuwać się na Słońce. W czasie długiej przerwy zasłonięte było już prawie 80% tarczy. Z budynku szkoły zaczęli wylewać się młodsi i starsi uczniowie, aby podziwiać ten spektakl natury. Zebrał się i otoczył mnie wielki tłum. Na szczęście stanowisko obserwacyjne było ogrodzone, więc znajdowałem się w czymś w rodzaju strefy dla VIP-ów, wolnej od zamieszania. O dziwo, w chwili największego zaćmienia zwróciłem uwagę na coś, czego się w ogóle nie spodziewałem. Promienie słoneczne stały się chłodne. Serio! Księżyc zakrywał prawie całe Słońce, ale ciągle było dość jasno, chociaż światło słoneczne nie rozgrzewało już mojej skóry tak jak wcześniej. Przerwa szybko się skończyła, a uczniowie zaczęli rozchodzić się do klas. Księżyc kontynuował swoją wędrówkę i wkrótce odsłonił znajomą, okrągłą tarczę Słońca. Podwórko opustoszało, zostali tylko uczniowie z dodatkowych zajęć z fizyki, aby zdemontować instrumenty. I tak minął dzień, w którym promienie słoneczne stały się zimne. Dla mnie ten piątek był pełen wrażeń i bardzo przyjemny. Założę się, że nie tylko dla mnie. Po południu wygooglałem, kiedy będzie następne takie zaćmienie w Niemczech. Odpowiedź: 12 sierpnia 2026 r. Jestem pewien, że będę je także oglądać, i mam nadzieję, że Ty, drogi czytelniku, także. Przełożył Jakub Głuszak

ZAĆMIENIE SŁOŃCA W GIMNAZJUM IM. ROMAINA ROLLANDA

435

NA ZEWNĄTRZ FRAGMENT Michéal Eastwood Mount Seskin Community College, Tallaght

Otworzyłem oczy, usiadłem w łóżku i rozejrzałem się po nijakim, pustym pokoju, jak codziennie rano, żeby przypomnieć sobie, gdzie jestem. Wstałem i poszedłem do rogu pokoju, gdzie stało brudne wiaderko, na którym namalowano słowo „toaleta“. Zrobiłem to, co każdego ranka, a potem przeszedłem na środek pomieszczenia i usiadłem po turecku przy oknie. Światło z zewnątrz padło mi na twarz i pomyślałem: „Słońce wyszło się pobawić“. Podniosłem wzrok, żeby wyjrzeć przez okno, i światło mnie oślepiło — musiałem zmrużyć oczy. Krajobraz na zewnątrz wyglądał jak idealnie dopracowany obraz: na czystym niebieskim niebie widać było tylko kilka kredowobiałych chmur, pięknie rozmieszczonych tak, żeby nie zepsuć widoku. Słońce w pełnej krasie wyglądało tak, jakby uśmiechało się do świata z wdziękiem i radością, przynosząc życie planecie i jeszcze bardziej ożywiając widoczne w oddali szczyty zielonych wzgórz. Siedziałem tak przez jakiś czas, wyglądając przez okno i ciesząc się widocznym za nim pięknem. Na korytarzu dało się słyszeć kroki. Kiedy się zbliżyły, zerwałem się na nogi i podbiegłem do drzwi, krzycząc: „Mamusiu!“. Mama weszła do pokoju i szybko zamknęła za sobą drzwi. Robiła tak za każdym razem, kiedy wchodziła, a ja nigdy nie pytałem, dlaczego. Odwróciła się do mnie — zawsze uważałem ją za najpiękniejszą osobę na świecie. Jej oczy, jasnoniebieskie jak niebo, zawsze promieniowały miłością. Miała śliczne blond włosy, które lśniły w słońcu; nie potrafiłem nie odwzajemnić jej delikatnego uśmiechu. Przytuliła mnie. „Jak się masz, mój synu?“ — zapytała najłagodniejszym głosem, jaki umiałem sobie wyobrazić. Spojrzałem na nią, lekko pocałowałem jej blady policzek i powiedziałem: „Chcę wyjść na zewnątrz“. Matka nachyliła się, obejmując dłońmi moje ramiona, i spojrzała mi w oczy. „Wiesz, że na zewnątrz jest niebezpiecznie, kochanie“ — powiedziała, przeczesując dłonią moje włosy. „Nic mi nie będzie, obiecuję“ — zapewniłem z szerokim uśmiechem. „Już o tym rozmawialiśmy, kochanie. Świat na zewnątrz to niebezpieczne miejsce, pełne ludzi, którzy cię skrzywdzą“ — odparła spokojnie. Czułem, że ściska moje ramiona coraz mocniej, a jej głos brzmiał tak, jakby miała się zaraz rozpłakać, ale dalej się uśmiechała

436

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

i nie odrywała ode mnie wzroku. Nie straciła nad sobą panowania. „Ale gdybym...“ — zacząłem, ale przerwała mi, mówiąc: „Trzeba cię nakarmić, kochanie“. Wyprostowała się i zabrała za rutynowe poranne czynności. Podeszła do okna i otworzyła je, żeby „wpuścić świeże powietrze“, jak zwykła mawiać. To była moja ulubiona chwila poranka: słyszałem dźwięki dochodzące z zewnątrz. Podbiegłem do okna i spojrzałem w górę; nie potrafiłem go dosięgnąć, więc tylko zamknąłem oczy i cieszyłem się cudownymi odgłosami, które rozbrzmiały w pokoju. Matka poszła po śniadanie, a ja słuchałem świata za oknem, który wydawał się nieskończony. Dobiegł mnie znajomy, beztroski świergot. „Ptaki!“ — krzyknąłem radośnie, z szerokim uśmiechem. Łowiłem kolejne dźwięki i koncentrowałem się na warkocie samochodów i motocykli, szumie wiatru, krokach. Czekałem na mój ulubiony odgłos: ludzi. Uwielbiam głosy przechodzących ludzi, a szczególnie piski innych dzieci bawiących się na ulicach, choć słuchanie ich sprawia, że chcę wiedzieć, jakby to było być tam z nimi, ze słońcem na twarzy i wiatrem we włosach. Może... może to mnie ktoś mógłby słuchać przez okno. Proszę kliknąć tutaj, żeby przeczytać całość opowiadania Przełożyła Marta Dziurosz

NA ZEWNĄTRZ FRAGMENT

437

Globalne ocieplenie i zanieczyszczenie Niszczy planetę Ziemię i nasze korzenie. Globalne ocielenie, globalne ocieplenie Gorsze niż palenie.

438

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

GLOBALNE OSTRZEŻENIE – SLAM PODSTACJI Michał Gwardzik, Mateusz Zborowski, Gabriel Cieślak, Fabian Piskorski Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Obrońców Helu

Globalne ocieplenie i zanieczyszczenie, Globalne ocieplenie i zanieczyszczenie Niszczy planetę Ziemię i nasze korzenie. Globalne ocielenie, globalne ocieplenie Gorsze niż palenie. Spalamy węgiel, spalamy ropę. Nie lataj samolotem, Bo zniszczysz nam Europę. Nasze korzenie światowa natura Są lepsze niż wysypiska i stalowa rura. Stalowe rury wpływające do naszych mórz, Wprowadzają do nich ścieki, Więc może starczy już!

GLOBALNE OSTRZEŻENIE – SLAM PODSTACJI

439

GRAMPIANY Javier Diaz Footscray City College, Melbourne

Wychodzę z domu prosto na słońce i widzę tylko błoto, czyste, błękitne niebo, mrówki, króliki oraz kangury. Rozglądam się dookoła i dostrzegam grupkę mrówek, która zbiera się, by wrócić do swojego domu. Zerkam w górę, zaciągam się świeżym powietrzem. Chmury płyną wolno po niebie, jakby brały udział w wyścigu żółwi. Czuję na sobie wiatr, jakbym stał pod prysznicem. Patrzę w dal i widzę dwa kangury, które wpatrują się we mnie. Gdy ruszam się z miejsca, one robią to samo. Przełożyła Anna Blasiak

440

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

JEJ KRÓLEWSKA MOŚĆ – NASZA ZIEMIA Kayleigh Ratcliffe Mount Seskin Community College, Tallaght

Splątana zieleń okrywa królestwo, Z bujnych lasów wyrosła, Jej czyste płótno było pustką bezkresną, Nad którą moc słońca się wzniosła, Czerwień jej ust była źródłem zachwytu Obok czerni węgla I morza błękitu. Tworząc jej panowanie Poprzez zagadek odkrywanie Jej poddani spierali się o jej powstanie, Czy stworzona czyjąś dłonią, Czy przez wielki wybuch, Lecz to nie kłopotało ich radosnej przywódczyni, Której jedynym zmartwieniem była ich niejasna przyszłość. W miarę upływu wieków i lat Cuda, potęgi i dzieła przychodziły na świat, Nikt nie przewidział, co dalej się zdarzy, Że gniazda sępów pojawią się wśród gospodarzy. Zmęczona, wyczerpana, Nasz cud miał już dość, Poddani ją zrujnowali, Wzbierała w niej złość Na tych, co ją okradli I w potrzasku dali jej konać, Plan jej zemsty powstawał i miał się dokonać.

JEJ KRÓLEWSKA MOŚĆ – NASZA ZIEMIA

441

Tworząc jej panowanie Poprzez zagadek odkrywanie Jej poddani spierali się o jej powstanie, Czy stworzona czyjąś dłonią, Czy przez wielki wybuch, Lecz to nie kłopotało ich radosnej przywódczyni, Której jedynym zmartwieniem była ich niejasna przyszłość.

442

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

Płuca jej poddanych zniszczone jej łzą, Spragnione pijawki parzyły się krwią, Pogrzebała ocalałych W szczelinach swojego serca, Potem zamarła Ich władczyni rozdarta wpół Gdyby zapobiegli, Dali wykluć się jajkom, Poddani ocaliliby swe królestwo Przed tak zupełnym upadkiem. Przełożyła Marta Dziurosz

JEJ KRÓLEWSKA MOŚĆ – NASZA ZIEMIA

443

ŻÓŁW Olivia Burmeister Footscray City College, Melbourne

Delikatny szum silnika bębni mi w uszach, gdy patrzę na silne, a jednocześnie pełne spokoju fale rozbijające się o motorówkę, która podskakuje na rozkołysanym morzu. Chłodna bryza owiewa mi twarz. W drodze na czystą, zieloną wyspę podziwiam kilka chmurek rozrzuconych przypadkowo na błękitnym jak ocean niebie. Parę ptaków unosi się w chmurach. Mrużę oczy w ostrym słońcu, które jest jak bryłka złota dryfująca po nieboskłonie. Opuszczam łódź i wskakuję do krystalicznej wody, wierzgam nogami i chlapię się w świeżej, a jednocześnie ciepłej wodzie morskiej. Setki najwspanialszych, najpiękniejszych ryb chowają się i wyskakują ze swoich unikalnych, koralowych domów. Pomiędzy uderzeniami ramion przecinających wodę, widzę ciemny, zielonobrązowy pancerz, który przepływa zaraz pode mną. Rozpoznaję 70-letniego żółwia. Wystawia głowę nad powierzchnię wody dokładnie w tym samym momencie, gdy ja się z niej wynurzam, by popatrzeć na słone morze. Głowa żółwia raz po raz przecina powierzchnię, by odetchnąć świeżym powietrzem. Przełożyła Anna Blasiak

444

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

GLOBALNE OSTRZEŻENIE – SLAM PODSTACJI Weronika Bokota, Marcin Pieszak, Ewelina Kurpet, Ola Górska Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Obrońców Helu

Plaża, słońce, morświny gorące... A żebracy zbierają pieniądze... Atmosfera się ogrzewa, No i drzewa sadzić trzeba. Morświn, morświn, przyjacielu, Czemu nie ma cię na Helu. Recykling dobra rzecz, Każdy w domu ogląda mecz.

GLOBALNE OSTRZEŻENIE – SLAM PODSTACJI

445

MY Z ZACHODU Mo Konteh Arts and Media School, Islington, Londyn

My z Zachodu jesteśmy w stanie ocalić to, co kiedyś mieliśmy ale zaczęliśmy działać dopiero w ostatniej chwili. Żyjemy pod kloszem, nasze olbrzymie bogactwa chronią nas przed kłopotami i marnują dobra Ziemi. Dlaczego tak późno to dostrzegliśmy? Dlaczego nas to nie martwi? Wiemy, jak zarabiać, ale nie jak chronić ludzi jutra. Przełożyła Marta Dziurosz

MY Z ZACHODU

447

Rozmawiając ostatnio z przyjacielem, mówiłem o praktyce ,łagodnych oczu‘, stosowanej przez niektóre tubylcze społeczności w Australii... w widzeniu ziemi.... ,Łagodne oczy’ to patrzenie na ziemię i niebo i wodę w taki sposób, który nie pozwala skupić się na pojedynczym przedmiocie czy miejscu. Nie widząc niczego ze szczegółową dokładnością, człowiek może zająć się bardziej całością. TONY BIRCH, CZAS

448

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

O PARTNERACH

Free Word, Londyn Free Word (Wolne Słowo) to międzynarodowy ośrodek na rzecz literatury, czytelnictwa i wolności wypowiedzi, który celebruje i bada to, jak słowa mogą zmienić życie. Poprzez nasz program artystyczny i publiczne wydarzenia promujemy i chronimy słowo pisane oraz mówione, a także zapewniamy przestrzeń do współpracy, poszukiwań i protestu. Działamy głównie na trzech polach: Nasz budynek stanowi ważne miejsce spotkań i siedzibę organizacji zajmujących się literaturą, czytelnictwem i wolnością wypowiedzi. Na stałe mieści się u nas sześć organizacji, a współpracuje z nami ponad trzydzieści. Wraz z organizacjami zrzeszonymi i innymi partnerami oferujemy całoroczny program ogólnodostępnych wydarzeń – debat, pokazów filmowych, konferencji i wystaw – na tematy polityczne, kulturalne i światopoglądowe. We współpracy z partnerami z Londynu, kraju i świata prowadzimy trzy główne programy badań: nad przekładem (Potęga przekładu); nad środowiskiem naturalnym (Życie na skraju: opowieści o zmianie klimatu); oraz demokracją (Wolność słowa). www.freewordcentre.com Międzynarodowy Festiwal Literatury w Berlinie (ILB) Międzynarodowy Festiwal Literatury w Berlinie (ILB) odbywa się co roku na początku jesieni. Jego celem jest przedstawienie

O PARTNERACH

449

współczesnych osiągnięć w prozie i poezji z całego świata i pozwolenie publiczności na doświadczenie literackiej różnorodności w dobie globalizacji. Nowe, fascynujące odkrycia stoją obok uznanych mistrzów literatury światowej, zostają zauważone, a połączenia stają się widoczne, gdy w trakcie 180 imprez trwających 11 dni, 150 autorów zapewnia wgląd w nowe i tradycyjne nurty w literaturze światowej. Proza, poezja, rozmowy z twórcami i dyskusje polityczne, literatura dla dzieci i młodzieży, ekranizacje literatury – ILB jest ważnym, wielojęzykowym forum przygotowanym przez i dla miłośników literatury. www.literaturfestival.com Krytyka Polityczna, Warszawa Krytyka Polityczna powstała z ambicją ożywienia tradycji polskiej inteligencji zaangażowanej. Naszą działalność rozwijamy w trzech głównych sferach: nauki, kultury i polityki, starając się jednocześnie eliminować między nimi sztuczne podziały. Wierzymy, że naukę, sztukę i politykę dzielą jedynie środki wyrazu, łączy zaś wpływ na kształt życia społecznego. Naszym podstawowym celem jest wprowadzenie i umocnienie w sferze publicznej lewicowego projektu walki z ekonomicznym i kulturowym wykluczeniem, zwiększenie udziału obywateli w życiu publicznym i popularnej świadomości społecznej w sferze publicznej; wypracowanie diagnozy i rozwiązania dla obecnego załamania więzi społecznych i społecznej wyobraźni. W zaledwie kilka lat udało nam się stworzyć największą polską platformę społeczno-polityczną i rozszerzyć naszą działalność również za granicą. Działamy nie tylko w sferze akademickiej, ale także w mediach głównego nurtu. Prowadzimy ośrodki kultury (w Warszawie, Cieszynie, Gdańsku, Łodzi), sieć ponad 20 lokalnych grup aktywistów, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Dziennik Opinii, Instytut Studiów Zaawansowanych w Warszawie prowadzący badania naukowe i działalność dydaktyczną. www.krytykapolityczna.pl Tallaght Community Arts, Dublin Tallaght Community Arts jest organizacją animującą działania w obszarze sztuki i kultury, współpracującą ze społecznościami lokalnymi, szkołami i grupami młodzieżowymi od 1996 roku. Tallaght Community Arts tworzy w sercu społeczności: w

450

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

szkołach, ogródkach, stadionach piłkarskich oraz domach ludzi, a także w wyznaczonych przestrzeniach artystycznych. Nasza działalność skupia się na wspieraniu i zachęcaniu ludzi w każdym wieku do bycia zaangażowanym w tworzenie sztuki. Stawiamy ludzi w centrum procesu kulturowego. Partycypacja i aktywny udział jest w samym sercu naszej pracy, co pozwala nam aktywnie szukać pomysłów, które mogą być wykorzystane w tworzeniu sztuki. Jest to proces dwukierunkowy. Łączymy ludzi, aby mogli zgłębiać swoją kreatywność i chęć pracy twórczej: pisarzy, nauczycieli, plastyków, reżyserów, choreografów, dźwiękowców, polityków, osoby starsze, dzieci w wieku szkolnym i młodzież. Zlecamy nowe prace i projekty w całym South Dublin County otwierając sprawczy potencjał sztuki dla szerokiej grupy uczestników i widzów. Uczestnicy widzą, że praca z wiodącymi krajowych i międzynarodowymi artystów pozwoliła im nabyć nowe umiejętności i poszerzyć horyzonty. Natomiast artyści wzbogacają swoją pracę i warsztat. www.tallaght-arts.ie The Wheeler Centre (Melbourne) Wheeler Centre zostało utworzone w 2010 roku, kiedy to Melbourne uzyskało tytuł Miasta Literatury UNESCO, doceniając międzynarodową pozycję miasta w świecie literatury, książęk i idei. W ciągu zaledwie pięciu lat Wheeler Centre stało się jedną z czołowych australijskich organizacji artystycznych, której celem jest wzbogacenie publicznej debaty i uczynienie jej formą sztuki. Wheeler Centre wierzy w moc myśli i debat. Stworzyliśmy centrum dla działalności literackiej i idei, które definiują to miasto. Każdego roku projektujemy i tworzymy bogaty program ponad 220 wykładów, wydarzeń i dyskusji na temat literatury, sztuki, tożsamości i spraw publicznych skierowanych do ponad 40,000 widzów. Dostępność jest naszą wiodącą zasadą, a my staramy się zapewnić, by ponad osiemdziesiąt procent naszego programu było bezpłatne, a pozostała części nie wymagała dużych nakładów finansowych. Wspieramy naszych pisarzy poprzez Literary Awards Victorian Premier i Festiwal Książki Dziecięcej oraz świadczenia rezydencyjne i stypendia. Nasze cyfrowe ramię to nagrania video i audio z wydarzeń w centrum oraz codzienne artykuły, co pozwala nam dotrzeć do odbiorców regionalnych, krajowych i międzynarodowych. Jako instytucja kultury, dążymy do tego, aby być podwaliną

O PARTNERACH

451

literackiej Australii, by przyczynić się do społeczeństwa opartego na głębszej refleksji i budowania społeczności wokół idei, debaty i wymiany myśli. www.wheelercentre.com

452

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

O PODSTACJACH

W Irlandii – Colaiste de Hide, Mount Seskin Community College i Firhouse Community College Organizacja Tallaght Community Arts i jej partner, firma producencka Collective Action, współtworzą z udziałem trzech gimnazjów program kulturalno-edukacyjny badający udział narracji w stworzeniu wizji tego, jak w efekcie zmiany klimatu będziemy żyli w roku 2050. Nauczyciele i ucznie (w przedziale wiekowym 14–17) pracują z naukowcami i naszym pisarzemrezydentem z ramienia Stacji Pogody, wielokrotnie nagradzanym irlandzkim autorem książek dla nastolatków i ilustratorem, Oisínem McGannem. Projekt obejmuje zajęcia z geografii, przedmiotów ścisłych i humanistycznych, angielskiego, języków obcych, informatyki oraz rozwój osobisty i społeczny. Uczestniczą w nim trzy szkoły: Colaiste de Hide, Mount Seskin Community College i Firhouse Community College. W Wielkiej Brytanii – Arts and Media School, Islington Free Word współpracuje z kadrą i uczniami Arts and Media School, Islington (AMSI) w rozważaniach o postrzeganiu zmiany klimatu przez pryzmat literatury i narracji. Projekt zachęca uczniów do angażowania się w działanie na rzecz środowiska i zrównoważonego rozwoju na lokalną i globalną skalę. AMSI to państwowa koedukacyjna szkoła w centrum londyńskiego Islington. Mamy otwarte, przyjacielskie, entuzjastyczne

O PODSTACJACH

453

podejście do nauki i tworzymy dynamiczne środowisko edukacyjne, które stawia naszym uczniom wysokie wymagania. Warsztaty stanowią część programu zajęć pozaszkolnych i łączą literaturę, geografię oraz politykę klimatologii. Uczniów wspiera kadra szkoły, koordynator Podstacji i pięciu pisarzyrezydentów odwiedzających nas z centrów w Berlinie, Dublinie, Londynie, Melbourne i Warszawie. W Australii – Footscray City College W ramach projektu Stacje Pogody w Footscray City College grupa uczniów z dziewiątej klasy bierze udział w nowatorskim programie zachęcającym ich do reagowania na zmianę klimatu i środowisko poprzez sztukę i kreatywność. Będą uczestniczyć w warsztatach pisarskich z Tonym Birchem, pojadą na wycieczki – podążą na przykład zaułkami miasta, pójdą na spacer brzegiem rzeki Yarra i zobaczą ją z perspektywy rdzennej ludności, a także będą z przewodnikiem zbierać dziko rosnącą żywność w Footscray (potem przygotują z niej posiłek) – i spotkają się z odwiedzającymi szkołę wiodącymi myślicielami i artystami. Uczniowie biorący udział w Stacjach Pogody wybrali program jako jeden z przedmiotów fakultatywnych na rok 2015. „Sądzę, że nauczyciele często zadają sobie pytanie, jak zaangażować uczniów w myślenie o zmianie klimatu i przeciwdziałanie jej?“ – mówi Sue Dwyer, która koordynuje Stacje Pogody w Footscray City College. – „Dla większości nastolatków to wciąż zupełnie abstrakcyjne pojęcie; nie pojmują, jak palący to problem i nie widzą powodu, dla którego należałoby marnować na niego czas i energię. O zmianie klimatu mówi się w wiadomościach, ale niewiele nastolatków śledzi wiadomości. Zapewne lepiej znają scenariusze postapokaliptycznych powieści, filmów i gier komputerowych, które uważają za nierzeczywiste. Jednak czeka ich przyszłość całkowicie inna od tej, którą większość z nas sobie wyobraża. To obywatele, a nawet przywódcy i decydenci jutra. Ich pokolenie musi dokonywać odkryć, wprowadzać innowacje i tworzyć nowe style życia, przemysły, drogi kariery i wybory konsumerskie. Aby to zrobić, muszą myśleć analitycznie i twórczo“. W Polsce – Zespół Szkół Ogólnokształcących w Helu Krytyka Polityczna współpracuje z nauczycielami i uczniami z Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Helu, prowadząc warsztaty i wydarzenia na temat tego, jak możemy się stopni-

454

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

owo zmieniać, aby działać bardziej świadomie i z większą troską o ekologię. Zajmujemy się rzeczywistym, lokalnym i globalnym problemem zmiany klimatu i zrównoważonego rozwoju poprzez literaturę i narrację. Warsztaty łączą literaturę, geografię i klimatologię. Jesienią 2014 roku uczniowie przygotowali i przedstawili sztukę teatralną „Błękitna planeta“, naświetlającą kwestię nierównomiernej redystrybucji finansowej, wielkiego problemu naszych czasów. Sztuka jest oparta na historii błękitnej planety autorstwa Andriego Snæra Magnasona. W nadmorskim Helu, gdzie wielu ludzi utrzymuje się z rybactwa, jest to bardzo ważny temat. Uczniom pomagają nauczyciele, koordynator Podstacji, pięcioro pisarzy-rezydentów z centrów w Berlinie, Dublinie, Londynie, Melbourne i Warszawie, a także nasz partner w Helu – założona w 1992 roku Stacja Morska. Jest to polowa stacja stanowiąca część struktury Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego. Jako jedyna tego rodzaju stacja w Polsce jest ona do dyspozycji całej społeczności naukowej kraju i zapewnia wsparcie terenowe wszystkim grupom badawczym pracującym w rejonie (grupom akademickim z różnych szkół wyższych, instytucjom działającym w pokrewnych dziedzinach i Polskiej Akademii Nauk). W Niemczech – szkoła im. Sophie Scholl i szkoła im. Romaina Rollanda Międzynarodowy Festiwal Literatury w Berlinie pracuje z dwiema szkołami. Pięcioro pisarzy biorących udział w projekcie odwiedza uczniów i omawia z nimi następujące pytania: co oznacza dla nas zmiana klimatu? Czy literatura może nas na nią uwrażliwić? Czy możemy zgłębić ten temat za pomocą twórczości literackiej? Uczniowie uczestniczą w warsztatach w teatrach i muzeach, a także w dyskusjach i wykładach nie tylko po to, żeby poszerzyć swoją wiedzę, ale też aby rozwinąć empatię. Szkoła im. Sophie Scholl mieści się w berlińskiej dzielnicy Schöneberg. Pracujemy z grupą z dziesiątej klasy. Szkoła im. Romaina Rolanda znajduje się w dzielnicy Reinickendorf. To gimnazjum koncentruje się na nauce francuskiego, ale uczniowie mówią też po angielsku. Nasza podstacja to czternaścioro uczniów z dwunastej klasy, biorących udział w zajęciach z angielskiego.

O PODSTACJACH

455

O PISARZACH

Z przyjemnością przedstawiamy pięcioro pisarzy programu rezydencyjnego Stacji Pogody, wybranych ze względu na ich talent, styl oraz zaangażowanie w kreowanie bardziej zrównoważonej przyszłości: Xiaolu Guo pracuje z Free World w Londynie Jedna z osób na liście najlepszych pisarzy i pisarek przed czterdziestką według brytyjskiego magazynu Granta. Xiaolu Guo jest przejmująca, wyrazista, zabawna i często niepokojąco dokładna. Guo jest autorką powieści: „I Am China“ i „Mały słownik chińsko-angielski dla zakochanych“ („A Concise Chinese-English Dictionary for Lovers“) i laureatką nagrody „City of Venice“ na Festiwalu Filmowym w Wenecji za film „UFO in Her Eyes“. Otrzymała też nominację do nagrody Orange Prize for Fiction. Mirko Bonné pracuje z międzynarodowym festiwalem literatury w Berlinie Mirko Bonné urodził się w 1965 r. w Tegernsee, a mieszka w Hamburgu. Poza przekładami - między innymi - Sherwooda Andersona, Roberta Creeleya, E. E. Cummingsa, Emily Dickinson, Johna Keatsa, Grace Paley i Williama Butlera Yeatsa opublikował pięć powieści, pięć zbiorów poezji oraz tom relacji z podróży

456

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

i esejów. Otrzymał za swoją twórczość wiele nagród, w tym francuską Prix Relay du Roman d’Évasion, nagrodę im. Marie Louise Kaschnitz oraz nagrodę im. Rainera Malkowskiego. Jako „pisarz-rezydent“ odwiedził Marsylię, Rio de Janeiro i Szanghaj. Jego powieść „Nie mehr Nacht“ była w 2013 roku nominowana do nagrody literackiej Deutscher Buchpreis. Dyskusję „Zmiana klimatu a opowieści“ z jego udziałem, która odbyła się w Londynie 17 marca 2015 r., można obejrzeć tutaj: www.freewordcentre.com/blog/2015/05/ watch-climate-change-the-stories-we-tell/ Jaś Kapela pracuje z Krytyką Polityczną w Warszawie Jaś Kapela jest poetą, prozaikiem, felietonistą oraz członkiem zespołu Krytyki Politycznej. Dumny ze swojej lewicowości pisze zabawnie o mrocznych sprawach, przede wszystkim o konflikcie straumatyzowanych jednostek ze społeczeństwem, które zmierza prosto do piekła. Nierzadko jego twórczość literacka bywa rodzajem performansu społecznego. W 2013 roku Kapela brał udział w kampanii Live Green na rzecz ekologicznego stylu życia, prowadzonej przez Green Cross Polska. Kapela jest m.in autorem książki „Stosunek seksualny nie istnieje“ i „Janusz Hrystus“. W maju 2015 ukaże się jego trzecia powieść, „Dobry troll“. Oisín McGann pracuje z Tallaght Community Arts w Dublinie Oisín McGann jest jednym z najbardziej znanych irlandzkich autorów i ilustratorów książek dla dzieci i nastolatków. Jego twórczość łączy fantastyczne światy z rzeczywistymi problemami, aby młodzi czytelnicy mogli rozważać ich często dość doniosłe społeczne i osobiste konsekwencje. Działalność pisarska i ilustracje McGanna

O PISARZACH

457

stanowią dla początkujących pisarzy bodziec do badania mechanizmów pisania o zmianie pogody w pełen wyobraźni i prowokujący sposób, który wciągnie młodych czytelników. Jest autorem 11 powieści dla nastolatków, w tym najnowszej – dwuczęściowej opowieści „King of the Realm“, wydanej w 2014 r. Tony Birch pracuje z Wheeler Centre w Melbourne w Australii Tony Birch urodził się w Melbourne, w dużej rodzinie aborygeńsko-karaibsko-irlandzkiego pochodzenia. Trudne dorastanie inspiruje wiele jego prac. Dwie z powieści Bircha, „Shadowboxing“ i „Father’s Day“, to lektury w liceach w australijskim stanie Wiktoria. Birch jest także autorem książki „Blood“, która w 2012 r. była na liście finalistów Miles Franklin Award.

458

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

O TŁUMACZACH

Wszyscy partnerzy byli absolutnie zgodni co do tego, że Stacje Pogody będą trójjęzyczne, i mieli przyjemność współpracować z następującymi tłumaczami: Małgorzata A. Bartula to germanistka, teatrolożka, scenarzystka, dramaturg, wydawca, kuratorka w obszarze sztuki niezależnej i działań w przestrzeni publicznej, tłumaczka. Mieszka w Warszawie i Berlinie. Gisela Böhnisch pochodzi z Niemiec i jest profesjonalną tłumaczką angielskiego i niemieckiego. Po Irlandii, Hiszpanii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii i Australii osiadła w Londynie. W 2012 r. uczestniczyła w organizowanej przez BCLT letniej szkole przekładu literackiego, recenzuje książki dla brytyjskich wydawców i pracuje w księgarni. Kiedy nie tłumaczy, podróżuje po świecie, bloguje o literaturze, filmie i festiwalach muzycznych, a także organizuje wydarzenia kulturalne. Rebecca DeWald jest tłumaczką niemieckiego, angielskiego, francuskiego i hiszpańskiego, mieszka w Glasgow. Kończy doktorat z translatoryki na Uniwersytecie w Glasgow na temat przekładów Virginii Woolf i Franza Kafki autorstwa argentyńskiego pisarza Jorge Luisa Borgesa. Jako współzałożycielka i współredaktorka Glasgow Review of Books chce odsłonić „skromną tajemnicę“ przekładu (Borges) przed krytycznymi czytelnikami, bez względu na to, czy wiedzą cokolwiek o teorii translacji. Chętnie uczestniczy w

O TŁUMACZACH

459

interesujących przedsięwzięciach popularyzujących przekład i ekologię. Można skontaktować się z nią przez Twittera (@DeWald_Rebecca), GRB lub LinkedIn. Marta Dziurosz mieszka w Londynie. Zajmuje się przekładem pisemnym oraz ustnym z angielskiego i na angielski od ponad dziesięciu lat. Jest członkinią Translators Association. Tłumaczyła już literaturę podróżniczą, powieści historyczne, prace akademickie, scenariusze filmowe, spotkania autorskie, wykłady i wspomnienia ofiar Holokaustu. Jej najnowsze przekłady to fragment powieści „Cwaniary“ Sylwii Chutnik na stronie For Books’ Sake (przekład na angielski) oraz wiersze Nessy O’Mahony w czerwcowym numerze ArtPapieru (przekład na polski). Pracuje też w wydawnictwie Pan Macmillan. Jej konto na Twitterze to @MartaDziurosz. Isabel Fargo Cole to urodzona w Stanach, a mieszkająca w Berlinie pisarka i tłumaczka. Przełożyła na angielski m.in. „Boys and Muderers“ Hermanna Ungara (Twisted Spoon Press, 2006), „All the Roads Are Open“ Annemarie Schwarzenbach (Seagull Books, 2011), „The Jew Car“ Franza Fühmanna (Seagull Books, 2013) oraz „Eseje wybrane“ Friedricha Dürrenmatta. Jej przekład „I“ Wolfganga Hilbiga ukaże się nakładem Seagull Books latem 2015. Jest założycielką i współredaktorką www.no-mans-land.org, internetowego magazynu o nowej literaturze niemieckiej Katarzyna Fetlińska, urodzona w 1991 r. w Ciechanowie, jest pisarką, tłumaczką i doktorantką w Instytucie Anglistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Jej prace literackie i akademickie skupiają się na związkach między humanistyką a naukami ścisłymi. Głównie interesuje ją rosnące znaczenie neurobiologii we współczesnej kulturze. Najczęściej tłumaczy teksty naukowe i poezję. Jakub Głuszak urodził się w 1982 r. w Kielcach. Jego wiersze i przekłady ukazały się w wielu periodykach, m. in. w Ricie Baum, Wakacie i Przekładańcu. W 2011 r. był jednym z laureatów projektu Połów Biura Literackiego; w 2013 r. opublikował pierwszy zbiór poezji, „Moje przesłanie do pokolenia współczesnych trzydziestolatków“. Anna Hyde (Anna Błasiak) studiowała historię sztuki w Warszawie, filmoznawstwo w Krakowie i zarządzanie sztuką

460

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

w Londynie. Przetłumaczyła ponad 30 książek z angielskiego na polski (głównie literaturę dziecięcą, w tym „Szpiega mimo woli“ Anthony’ego Horowitza), a także fikcję z polskiego na angielski (Mariusz Czubaj, Wioletta Grzegorzewska, Jan Krasnowolski, Kaja Malanowska, Daniel Odija, Anna Augustyniak i Mirka Szychowiak). Na polski tłumaczyła także poezję (Maria Jastrzębska, Mary O’Donnell, Nessa O’Mahony). Pracowała też w muzeach i stacji radiowej, redagowała czasopisma i pisała na temat sztuki, filmu i teatru. Pisze poezję po polsku i po angielsku. Jolanta Kossakowska jest polskim muzykiem, pisarką, redaktorką i tłumaczką z angielskiego i niemieckiego. Studiowała w Instytucie Azjatycko-Afrykańskim na Uniwersytecie w Hamburgu i na Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Współpracowała m. in. z Krytyką Polityczną, Światem Literackim, Muzeum Sztuki Współczesnej w Warszawie i magazynem społeczno-kulturalnym (op. cit.,). Jej opowiadania - zapiski z podróży fikcyjnej postaci, profesora Schwarzenfussa - ukazały się drukiem w zbiorze „Doświadczanie świata, doświadczanie lektury“ (DIG, 2011). Jolanta jest wokalistką zespołu Mosaik (łączącego wczesną, tradycyjną muzykę polską z wpływami Orientu) i muzykiem w etno-punkowej grupie Pochwalone, a także zajmuje się muzyką współczesną i alternatywną. James Lattimer jest tłumaczem, redaktorem i kuratorem filmowym. Mieszka w Berlinie i w 2012 r. ukończył magisterium z filmoznawstwa i iberystyki na Freie Universität Berlin. W 2008 rozpoczął pracę dla Berlinale Forum, a do jego komitetu selekcyjnego dołączył w 2011. Jako dziennikarz filmowy regularnie pisze dla magazynów Slant i The Notebook serwisu Mubi. Jego pierwszy projekt filmowy, „Our Body“ (zrealizowany z Dane Komljenem), był wyświetlany podczas Tiger Awards Competition for Short Films na tegorocznym festiwalu filmowym w Rotterdamie i otrzymał tam nominację w kategorii Najlepszy Europejski Krótkometrażowy Film Roku. Elisabeth Meister jest mieszkającą w Sydney tłumaczką i magistrem historii i lingwistyki. Tłumaczy od czasów studenckich, a w 2003 r. przeprowadziła się do Australii, gdzie zdobyła akredytację NAATI. Lubi podróże, czekoladę, teatr i książki, choć niekoniecznie w tej kolejności, i zajęła drugie miejsce w konkursie tłumaczeniowym AUSIT w 2013 r. za pracę

O TŁUMACZACH

461

nad wielokrotnie nagradzanym filmem Cate Shortland pt. „Lore“. Ulrike Nichols ma doktorat z germanistyki, a przekładem zajmuje się zawodowo od 2007 r. Specjalizuje się w tekstach o medycynie i jej historii oraz marketingu, a także przygotowuje przyszłych tłumaczy do egzaminu translatorskiego organizowanego przez Chartered Institute of Linguists. Urodziła się i wychowała w byłych Niemczech Wschodnich; po upadku Muru Berlińskiego wyjechała, aby studiować w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Stanach Zjednoczonych. Obecnie mieszka w Wielkiej Brytanii z mężem i dwiema córkami. Lubi śpiewać w chórach, odwiedzać rodzinę w Niemczech, gotować i chodzić do teatru. Christine O’Neill jest badaczką, redaktorką i tłumaczką (z angielskiego na niemiecki i na odwrót), specjalizującą się w literaturze, lingwistyce, sztuce, kulturze, edukacji i tekstach akademickich. Napisała doktorat o stylistycznych aspektach „Ulissesa“. Opublikowała między innymi książkę „Zerrinnerungen: Fritz Senn zu James Joyce“ (Verlag Neue Zürcher Zeitung, 2007), która ukazała się też jako „Joycean Murmoirs: Fritz Senn on James Joyce“ (Lilliput Press, 2007). Po wieloletniej pracy w Fundacji im. Jamesa Joyce’a w Zurichu przeniosła się do Irlandii, gdzie wykładała w St Patrick’s College Drumcondra i pracowała w Arts Council, Irlandzkim Muzeum Sztuki Współczesnej i Ireland Literature Exchange.

462

STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU

WYKAZ ILUSTRACJI

p332 p341 p346 p358 p381 p405 p414 p420 p426 p428 p446 p456 p456 p457 p457 p458

Idąc w zaparte © Oisín McGann Kto pod kim dołki kopie... © Oisín McGann Śnieżna kula © Oisín McGann Liczby nie kłamią © Oisín McGann Palenie mostów © Oisín McGann Uczniowie nad Bałtykiem © Aleksandra Lyzniak Warsztaty pt. „Teatr Podstacji“ na ILB © Birte Hendricks Stacje Pogody w Tallaght © Jonathan Stokes SkyPark w hotelu Marina Bay Sands © Tony Birch Szukanie żywności © Footscray City College Madeleine Jolliffe i Anas Ahmadzai podczas warsztatów Stacji Pogody © AMSI Xiaolu Guo © Aleksandra Lyzniak Mirko Bonne na ILB, 2014 2 © Ali Gandtschi Witaj Jasiu © Birte Hendricks Oisín McGann odwiedza Berlin © Birte Hendricks Tony Birch na ILB, 2014 © Ali Gandtschi

WYKAZ ILUSTRACJI

463